1.Әлеуметтік-педагогикалық зерттеу әдістері Әлеуметтік-педагогикалық зерттеудің инновациялық тұғырлары
жүктеу/скачать 67.71 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Әлеуметтік-педагогикалық зерттеудің инновациялық тұғырлары.
- Ғылыми зерттеу әдістері
|
12- дәріс. Әлеуметтік-педагогикалық зерттеудің әдістері және инновациялық тұғырлары. Жоспары: 1.Әлеуметтік-педагогикалық зерттеу әдістері 2. Әлеуметтік-педагогикалық зерттеудің инновациялық тұғырлары. Педагогикада, өкінішке орай, педагогикалық теориясын дамыту, педагогикалық тәжірибесін жетілдіру үшін ешқандай категориясы жоқ. Алайда көптеген тұжырымдамаларға сәйкес, «әдіс» категориясы әлі де зерттелінбеген, ал анықтамалары – таласты емес. Грек тілінен аударғанда «әдіс» сөзі «жол», «тәсіл» дегенді білдіреді. Оның жалпы түрінде әдісті мақсатқа жетудің жолы дегенді білдіреді. Әдістердің мәселесі әлеуметтік педагогикада өте белсенді болып табылады, өйткені әлеуметтік педагогтың «жеке тұлғаға қатынасу құралын» таңдауына әлеуметтік-педагогикалық әсерлерінің тиімділігі тәуелді болып келеді. Әлеуметтік педагогиканың әдістерін, оларды үлкен үш топқа біріктіре отырып, топтастыруға болады: зерттеу әдістері; тәрбиелеу әдістері; әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету әдістері. Ғылыми зерттеу әдістері – бұл байланыс, қарым қатынас және ғылыми теорияларды құру заңдылықтарын белгілеу мақсатында ғылыми ақпарат көздерін алу әдістері. Зерттеу әдістері әлеуметтік педагогика үшін маңызды, өйткені ол ғылым ретінде одан әрі дамуына мен жетілуіне ықпал етеді. Тікелей түйсіну қабілеті негізіндегі педагогикалық құбылыстарының таным әдістері де кеңінен таралған еді. Бақылаудың негізгі функциясы әлеуметтік педагогпен бақылау объектісі арасындағы тура және кері байланыс жағдайында зерттелетін процесс туралы мәліметтерін іріктеп, жинауынан құралады. Бақылау процесі тек бақылау объектілері, уақыты мен ұзақтылығы, мақсаты мен міндеттері айқындалған кезде ғана зерттелетін құбылыстары мен процестерін сипаттайды. Бақылау процестерінің нәтижелері әлеуметтік педагогқа тәрбиелеу әсерлерін түзету үшін негіз береді. Зерттеушілік бақылаудың әр түрлі түрлері бар. Тікелей бақылау жұмыстарына объект пен оның зерттеушісі (әлеуметтік педагог) арасында тура қатынас болуы кезіндегі құбылысы болып табылады. Зерттеушінің үш түрлі ұстанымдары бөлінеді: зерттеуші-куәгер (бейтарапсыз тұлғасы), педагогикалық процестің зерттеуші-жетекшісі; педагогикалық процестің зерттеуші-қатысушысы. Әлеуметтік педагогтың атқаратын рөліне тәуелді, бақылау бағдарламасы әдістеме мен техникасын таңдайды. Жанамалық бақылау, ең басты, зерттеушінің тапсырмасы мен бағдарламасы бойынша жұмыс істейтін өкілетті тұлғалары арқылы жүзеге асырылады. Жанама бақылау кезінде істің жетістігі зерттеу процесінің қатысушыларын дайындау процесіне тәуелді болып келеді. Ашық бақылау педагогпен танылған жағдайында ғана жылжитын болады. Педагогикалық жағдайы бөгделердің қатысуында өзгеріске ұшырайды. Алайда сенімді нәтижелерін алу үшін ашық бақылау жұмыстары жеткіліксіз болады. Жасырын бақылау процестің шынайы келбетін береді. Бұл бақылау түрі қарама қайшылықты болады, бірақ өте құнды деп есептелінеді. Үздіксіз бақылау бұл процесті нақты педагогикалық процестің көмегімен зерттеу қажеттілігінен тұтынылады. Алайда үздіксіз бақылау кей жағдайларда мүмкін емес болады. Бұл жағдайда дискреттік (үздіксіз) бақылауға ұмтылады. Ол пайдалы болады, сол кезде педагогикалық процесс жасырынды болады. Монографиялық бақылау әр түрлі шамада бір бірімен байланысқан құбылыстарының үлкен мөлшерін қамтиды. Тар маманды бақылау педагогикалық құбылыс секілді жалпы бақылау объектісін мүшелендіру міндетінен қалыптасады. Бақылау зерттеу процесінің бір әдісі ретінде әлеуметтік педагогикасында салыстырмалы түрде кеңінен таралған еді. Алайда, оның белгілі шектеулігін бөліп көрсетуге болады; өйткені оларға тек сыртқы процесс қалыптасуы жеткілікті болады. Педагогикалық сараптама өздігінен ғылыми-объективты және дәлелдік тексеру жұмыстарын қамтамасыз ететін зерттеу әдістерінің алуан түрлі кешенін білдіреді. Ол басқа әдістеріне қарағанда, әлеуметтік педагогика саласындағы белгілі бір жаңалықтың тиімділігін тереңірек тексеруге мүмкіндік береді. Сараптама жұмыстарын тиімді жүргізуіне мыналар мүмкіндік береді: құбылысты мұқият теориялық және тарихи талдау, сараптама мен оның міндеттерін максималды түрде тұжырымдау үшін жаппай тәжірибесін зерттеу; тұжырымдамасын нақтыландыру, ондағы жаңалықты бөліп көрсету; сараптама міндеттерін нақтылау, белгілерін анықтау; сараптамалық объектілерінің минималды қажетті санын анықтау. Сараптама жұмыстарының тиімділігі белгілі бір деңгейде оны жүргізу ұзақтылығына тәуелді болып келеді. Оны өткен зерттеу жұмыстарын талдау көмегімен анықтауға мүмкіндік болады. Педагогикада сараптаманың бірнеше негізгі түрлері бөлінген. Ең алдымен табиғи және лабораторлық сараптамасы ажыратылады. Бірінші жағдайда сараптама қарапайым, табиғи жағдайларында жүргізіледі. Сараптамашы қызметтің, клиенттің бастапқы тәрбиесін немесе басқа да сипаттамасын бақылайды. Одан әрі зерттеуші әлеуметтік-педагогикалық қызметінің мазмұны, формалары мен әдістемелеріндегі өзгерістері жүзеге асырылады. Зерттеуші олармен ерекше сұхбат жүргізеді, олардың тиімділігін бақылайды. Психологиялық-педагогикалық зерттеулерінде констатациялық және қалыптастырушы сараптамасы бөлінеді. Бірінші жағдайда әлеуметтік педагог-зерттеуші сараптамалық жолдарымен зерттелетін педагогикалық жүйені зерттейді. Әлеуметтік педагогика зерттеулерінің әдістемелер жүйесінде маңызды орынды сауалнамалық әдістері алады. Оларға сұхбаттасу, интервью, анкета жатады. Әлеуметтік психологтар оған тестілеу, баға беру процестерін де жатқызады. Сұхбаттасу мен интервью – бұл зерттеушіні қызықтырушы сауалдары бойынша сауалдары болатын тақырыптарына тұлғалармен ауызша сұхбат алу, ал анкета – жазбаша сұхбат. Сұхбат берушілерді – интервьюерлер деп, ал алушыларды – респондент деп атайды. Интервьюирлендіру және анкеталандыру барысында ерекше көңіл қойылатын сауалдарына қойылады, өйткені ақпарат көзін алуына бағытталған бірқатар сөздікті ынталандыру мақсаттарын аударуды қажет етеді. интервьюдегі сауалдары анкетадағы секілді мынадай болуы мүмкін: ашық, яғни алдын ала формасы мен түрі көзделмеген жауаптардың сипаты мен саны; жабық, яғни олар бірқатар ұсынылған жауаптарынан бір немесе бірнеше жауаптарын таңдау; жартылай жабық, яғни респондет ұсынылған бір немесе бірнеше жауаптарынан өзінің пікірін қоса отырып, бір жауапты таңдауы. Интервью сұхбаттасудың кеңінен таралған түрі болып табылады. Сұхбат ақпарат алуда байланысты процестің сипатын алады, ал интервьюде бір тұлға (әлеуметтік педагог) басқа бір тұлғадан (клиент) жеке тұжырымдамасына сай өзіне қажетті сауалына жауап іздейді. Ақпарат көздерін алу үшін анкеталандыру әдісін пайдаланған жөн. Анкеталандыру процесінің нәтижесіне бірқатар шарттары ықпал етеді: сенімді ақпарат беретін құбылысты сипаттайтын сауалдарды таңдау;тура және жанама сауалдары ретінде қалыптастыру; сауалдарды құрастыруда алдын ала жауаптарды пайдалану; сауалдардың екі мәнді түсінігін алдын алу. Ғылыми зерттеулерінде әлеуметтік педагогика бойынша үлгілендіру әдісі де кеңінен қолданылады. Бұл басқа бір объектіде кейбір объектілерді сипаттау құбылысы. Объектілердің екіншісі біріншінің үлгісі деп аталады. Жалпы түрінде үлгі белгілі бір зерттеу процесінің жақтарын, байланыстары мен функцияларын анықтайтын элементтер жүйесі ретінде анықталады. Әлеуметтік педагогикасында үлгілендіру ғылымның теориялық деңгейін арттыру міндетімен байланысты ерекше мәнге ие болады. осы топтың тағы бір кең таралған және қажетті әдісі сұхбаттасу болып табылады. Осы әдіске қойылатын негізгі талаптары мыналар болып табылады: таңдалған тақырыптың өзектілігі; тәрбиеленушілер тәжірибесіне тірегі, оларды пайдалану, қателіктерін түзету. Жасқа сәйкес міндетті түрдегі сұхбаттасу динамикасы; сұхбаттасу мәтінін мұқият таңдау; сұхбаттасудың оңды эмоционалдық келбеті (жағымды ортасы, әлеуметтік педагогтың сенімгерлік қабілеті, оның жауаптарға көзқарасы). Бұл жалпы талаптары сұхбаттың мәніне, оның қатысушылар құрамына қарай әр түрлі сипат алады. «Диспут» латын тілінен аударғанда «талқылаймын», «пікір таласамын» дегенді білдіреді. Бұл әдіс ой пікірді, бағаларын, сенімдерін қалыптастырады; ол бұрыннан келе жатқан ашық заңдылықтарға негізделген: пікір алмасу процесінде қалыптасатын білім, әр түрлі көзқарастары, төзімділігі мен тұрақтылығы. Диспут белгілі бір нәтижелік шешімдерін талап етпейді. Ол қатысушыларға өз көзқарастарын қорғауға түсініктерін талдауға мүмкіндік береді. Диспут әлеуметтік педагог та, тәрбиеленуші де тарапынан мұқият таңдауларын талап етеді. жүктеу/скачать 67.71 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|