Аз ҷониби Шурои илми-методии Донишгоҳи технологии Тоҷикистои тавсия шудааст

'аҳлили сиёсати молиявии дар тӯли таърих аз ҷониби дав-•'Ҳои гуногун истифодашуда имкон медиҳад, се шакли сиё-¹¹ молиявӣ фарқ карда шавад:

1.49

МОЛИЯ ВА ҚАРЗ

- классикӣ;

-танзимкунанда;

- нақшавӣ-директивӣ.

Механизми молиявӣ дар асоси ҳадафҳои мазкури сиёсати молиявии классикӣ ташкил карда мешуд. Давлат кӯшиш ме-кард хароҷоти буҷет кам карда шуда, қисми бештари хароҷот ба соҳаи ҳарбӣ, пардохти қарзи давлатй ва фоизҳои он равона карда шавад. Низоми андозбандй бояд ҷамъоварии андозҳо ва дигар пардохтхоро чунон ташкил мекард, ки ташкили буҷети тавозуннокро таъмин карда тавонад. Аксари андозҳо андозҳои ғайримустақим ва андоз аз амвол буда, аз нуқтаи назари тар-тиби ҷамъовариашон хело оддӣ ва самаранок буданд.

Низоми идоракунии фаъолияти молиявй оддӣ буда, аз ҷониби як макоми идоракунӣ - вазорати молия (хазинадорй) идора карда мешуд.

Сиёсати молиявии танзимкунанда. Инкишофи босурьа-ти қувваҳои истеҳсолкунанда ҳанӯз дар охири асри XIX дар назди давлатҳо масъалаи тагйпр додани сиёсати молиявиро гузошт. Ин масъала махсусаи дар охири солҳои 20-уми аср# XX хело муҳим гардид, зеро дар он давра маҷмӯи мушккло-ти иқтиеодӣ, сиёсӣ ва иҷтимоии бисёр давлатҳо тезутунд шуд^а буд. Дар он давра дар мамлакатҳои Ғарб гузариш ба сиёсатЯ

14«

молиявии танзимшазанда ба амал омад. Лсоси сиёсати молия-_вИя танзимшавандаро назарияи иктисодии иқтисодчии англис ҷ. Кейнс (1883-1946) ва пайравони ӯ тащкил медод. Онҳо да-холат ва танзими сиклии иктисодиёт аз ҷониби давлатро за-рур мешуморвданд. Сиёсати молиявӣ да.р қатори вазифаҳои анъанавии худ, бояд механизми молиявиро барои танзими муиосибатҳои иктисодӣ ва иҷтимоӣ бо мақсади таъмини пур-раи аҳолй бо кор, истифода барад.

Воситаҳои асосии дахолати давлат ба иктисодиёт харо-ҷоти давлатӣ мегардад, ки аз ҳисоби Он талаботи иловагӣ пайдо мешавад (ривоҷи фаьолияти соҳибкорӣ, афзоиши да-ромади миллӣ, барҳам додани бекорӣ). Ҳамин тавр, сиёсати молиявии танзимшаванда зиёд намудани харочоти давлатиро аз хисоби буҷети давлатӣ пешниҳод менамояд. Аз ии ҷост, ки хароҷоти давлатӣ болоравии фаъолияти соҳибкорӣ ва афзои-ши даромади миллиро таъмин намуда, бо роҳи маблаггузорӣ барои ташкияи ҷойҳои нави корй ба барҳам додани бекорӣ мусоидат менамояд.

Дар шароити сиёсати молиявии танзимкунанда низоми андоз куллан тагйир меёбад. Дар низоми андозбандй мавқеи ҳалкунандаро андоз аз даромад ишгол менамояд, ки бо меъёр-ҳои болораванда (прогрессивӣ) ситонда мешавад. Ҳаҷми пасандозҳои субъектҳои хочагидорӣ ва аҳолӣ афзуда, давлат бо ёрии меъёрҳои болораванда аз он иасандозҳо андоз аз да-ромад ситонда, тавозуннокии буҷетро таъмин карда, карзҳои Давлатиро бармегардонад.

Дар механизми молиявӣ диққати бештар ба низоми қарзи Давлатӣ дода мешавад, ки дар асоси он сиёсати маблаггузории касри буҷет амаяӣ карда мешавад. Давлат исгафодаи карзхои Дарозмӯҳлат ва миёнамӯҳлатро рнвоҷ медиҳад. Бозори сармояи Қарзӣ, пас аз андозҳо, ба сарчашаи дуюми даромадҳои буҷети Давлатй табдил ёфта, касри буҷет барои танзими иқтисодиёт ^Истифода мегардад.

141

Мутобиқи сиёсати молиявии танзимкунанда низоми идора-кун и молия тагйир меёбад. Ба ҷои мақомоти ягонаи идораку-ник молия якчанд мақомоти мустақили махсус ташкил меша-вад.. Дар ҳайати мақомоти мазкур шӯъбаҳои алоҳидае таъсис меёоад, ки вазифаҳои зеринро иҷро менамояд: банақшагирии бучйгг ва хароҷоти буҷет, маблағгузории буҷет, назорат ба во-рл;. /\у, андозхо. идоракунии қарзи давлатӣ.

Умуман, сиесати молиявии танзимшавандаи кейнсиансӣ сам^ранокии муқоисавии худро нисбати сиёсати молиявии кла -сикӣ дар мамлакатҳои Ғарб бо зудӣ нишон дод. Маҳз си-ёсати молиявии танзимшаванда дар солҳои 30-60-уми асри XX боя оравии мӯътадилн иқтисодй, сатҳи баланди шугли аҳолй ва _ш1 .'Мп самраноки маблаггузории эҳтиёҷоти иҷтимоии аҳолиро щ бисёр мамлакатҳо таъмин намуд.

Дар солҳои 70-уми асри XX дар сиёсати молиявии тан-зимгшаванда самти нав - стратвгияи консервативии нав (не-окс-нсерватизм) пайдо шуд, ки он бо самти нав дар назари-яи яқтисодӣ - сиёсати классикии нав алоқаманд аст. Сиёсати ко I-- сервативии нав танзими инкишофи иқтисодӣ ва иҷтимоии ҷо>«еаро аз ҷониби давлат дастгирй намуда, вале пешниҳод на ~УЛ, ^ки дахолати давлат дар иқтисодиёт ва соҳаи ичтимоӣ м; -Дуд карда шавад. Самтҳои танзими иқтисодиёт аз ҷониби па в лат васеъ гардида, давлат гайр аз болоравии иқтисодй ва шуғли аҳолй, акнун дар танзими муомилоти пулӣ, қурби асъ-₀р омилҳои ичтимоии иқтисодиет, бозсозии сохти хоҷагидорй _н з иштирок менамояд.

Дар шаронти стратегияи консервативии нав дар механиз-_л: молнявӣ тагйиротҳои зерин ба амал омад: зарурати кам #щ м- дани ҳаҷми аз нав тақсимкунии даромади миллй ба воситз¹ , н зоми молиявӣ, кам кардани касри буҷет, ҳавасмандкун^ аозоиши пасандоз чун сарчашмаи сармоягузории истехсоЯ ққати асосӣ ба андозҳо дода шуда, вазифа гузошта ме№ вг.д миқдори андозҳо кам ва сатҳи андозбандии прогресс'¹ (б одораванда) паст карда шавад.

14-

Бояд кайд намуд, ки намудҳои гуногуни сиёсати молиявии ^анзимшаванда бо ҳам сахт алоқаманд мебошанд. Аз ин рӯ, воситаҳои ягона ва ё ба ҳам монади механизми молиявӣ дар яамлакатҳои гуногун, ки ҳам сиёсати молиявии танзимшаван-даи кейнсиансӣ ва ҳам консервативии навро истифода меба-ранд, мавриди истифода карор дошта, ниҳоят бо ҳам омехта ■ ра ягона мешавад.

Сиёсати молиявии накшавӣ-директивӣ дар мамлакатҳои собиқи сотсиалистӣ мавриди истифода қарор дошт.

Сиёсати молиявӣ ба воситаи механизми молиявӣ амалй ^КаРда мешавад. Қисми муҳими сиёсати молиявӣ мсхаиизми молиявй ба шумор меравад, ки бо ёрии он тамоми фаъолия-^ти давлат дар соҳаи молия амалӣ карда мешавад.

Механизми молиявӣ ин маҷмӯи шаклҳои ташкили муно-

-иоатҳои молиявӣ, усулҳои ташкил ва истифодаи захираҳои

*°лиявй аст, ки бо мақсади ташкили шароити мусоид барои

"^ишофи иқтисодӣ ва иҷтимоии чомеа истифода мешавад.

Механизми молиявӣ воситаи сиёсати молиявӣ аст, ки

^1!чӯи шаклҳо, намудҳо ва усулҳои ташкили муносибатҳои

^иявиро, ки давлат муқаррар намудааст, дар бар мегирад.

143

Механизми молиявӣ пардаи берунии молия аст, ки дар ам_а-лияи молиявӣ зоҳир мегардад.

Ба унсурҳои механизми молиявӣ инҳо дохил метавад-шаклҳои захираҳои молиявӣ ва усулҳои ташкили онҳо, маҷмӯц қонунҳо ва ҳуҷҷатҳои меъёриву ҳукуқие, ки ҳангоми муай-ян намудани даромадҳо ва хароҷоти давлат, ташкили низо-ми буҷетӣ, молияи корхонаҳо ва бозори қогазҳои қиматнок истифода мешавад.

Механизми молиявй як қисми механизми хоҷагидорӣ буца унсурҳои зеринро дар бар мегирад:

• 
  маҷмӯи шаклҳои ташкилии муносибатҳои молиявӣ;
  
• 
  тартиби ташкил ва истифодаи фондҳои пулии марказо-нидашуда ва гайримарказонидашуда;
  
• 
  усулҳои банақшагирии молиявӣ;
  
• 
  шаклҳои идоракунии молия ва низоми молиявӣ;
  
• 
  қонунгузории молиявӣ.
  

• 
  директивӣ (дастурӣ, фармонӣ);
  
• 
  танзимшаванда.
  

144

хялихоҷагии корхонаҳо хос аст. Дар чунин ҳолат давлат

птиби умумии истифодаи захираҳои молиявии корхонаро,

_пас аз пардохти андозҳо ва дигар пардохтҳо дар ихтиё-

_к0рхона боқӣ мемонад, муайян мекунад. Корхона бошад,

шаклхо, намудҳои фондҳои пулӣ, самтҳои истифодаи онҳоро

мусгакилона таҳия мекунад.

Сохти механизми молиявӣ аз унсурҳои зерин иборат аст:

• 
  танзимкунии молиявӣ;
  
• 
  ҳавасмандкунии молиявӣ;
  
• 
  фишангҳои молиявй;
  
• 
  таъмини меъёрй ва хуқуқй;
  
• 
  таъмини иттилоотй.
  

Фишангҳои молиявӣ усулҳоеро дар бар мегирад, ки та-вассути онҳо молия ба иқтисодиёти давлат ва пеш аз ҳама ба қисми поёнии он - молияи корхонаҳо таъсир мерасонад.

Таъмини меъёрй ва хукуқии механизми молиявӣ дар Тоҷикистон қонунҳо ва ҳуҷҷатҳои меърию ҳукуқии зеринро фаро мегирад:

1. 
   қонунҳо (Кодекси андоз, Кодекси гумрук, Қонун дар бораи буҷети давлатй ва гайра);
   
2. 
   фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (оиди ^анДозбандӣ);
   
3. 
   қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;
   
4. 
   фармонҳо ва мактубҳои вазоратҳо ва идораҳо;
   
5. 
   оинномаи шахс-они ҳуқуҳӣ.
   

андоз ва ғаира.

145

МОЛИЯ ВА ҚАҒЗ

Механизми молиявӣ тавассути мақомоти махсуси баро,, идоракунии молия ташкилкардашуда истифода бурда меща-вад. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба чунин макомот ҳокимияти қонунғузор: Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳур_Ии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Мачлиси Олии Ҷумҳур_Ии Тоҷикнстон, инчунин, мақомоти ҳокимияти иҷроия: Вазо-рати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи андози наздн Ҳукумати Ҷумҳурни Тоҷикистон, Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Точикистон, Бонки миллии Тоҷикистоц ва гайра дохил мешаванд.

Илоракунии молиявӣ ин фаъолиятест, ки барои амалӣ на-| муданн сиёсати молиявии давлат, бо мақсади таъмини таво-зуннокии низоми молиявй равона гардидааст. Идоракунии молиявӣ маҷмӯи усулҳо за тадбирҳои таъсиррасонй ба молия барои ноил гардидан ба натиҷаҳои муайян аст.

Ба идоракуиии молиявӣ унсурҳои зерин дохил мешавад:| банакшагирии молиявӣ, идоракушш фаврӣ, назорати молнявй. Дар илоракунии молиявй объектҳо ва субъектҳои идоракуни-| ро фарк мекунанд.

Объектҳои идоракунип молпявӣ - намудҳои гуногунн муно-| сибатхои молиявй (молияи корхона, сугурта, молияи давлатш молняи хоҷагии хонаводагӣ).

Субъектхои идоракунии молиявӣ маҷмӯи макомоти вако-латдорест, ки дар ҷараёни идоракунии молиявй иштирок мена'¹ моял. Ба сифати субъектҳои идоракунии молиявӣ дар молия"! давдатй макомоти ҳокимияти давлатӣ ва муассисаҳои мо.чиЯ" вии онҳо (идорахои молиявӣ, кумитаҳо оиди буҷет, шӯъбахо'^ назорати буҷет ва гайра), дар молияи субъектҳои хоҷагиД0Р| - шӯъбаҳои молиявӣ ва ё менеҷери молиявй, ҷонишшш дир^еЬ тор оид ба корҳои молия, дар молияи хоҷагии хонаводагй хУ^ хочагиҳои хонаводагӣ баромад менамоянд. Муносибати тяр'

146

„_?^И5. СИКСЛТИМОЛИЯВИ ВА ИДОРЛКУНИИМОЛИЯВИ

йни давлат бо субъектҳои хочагидорӣ ва аҳолй дар сохаи

лия, пеш ^{аз хама}> ба воситаи низоми молиявӣ, ба тартиб

• повардзни муносибатҳои карзӣ, танзими бозори молиявӣ,

«зомй дастгирии давлатӣ, низоми таъмини нафақа ва ғайра

Намудҳои зерини идоракунии молиявиро фарк мекунаид: -фаврӣ;

- стратегӣ.

Идоракунии молиявии фаврӣ маҷмӯи чорабиннҳои мушах-хас аст, ки дар асоси таҳлили фаврии ҳолати молиявии ҷорӣ, бо мақсади бартараф намудани камбудиҳои ҷойдошта гузаро-нида мешавад. Дар ҳалли вазифахои мазкур, бо ибораи дигар дар идоракунни фаврии молиявӣ, шӯъбаву идораҳои молиявии ҳукуматҳои маҳаллӣ, шӯъбаҳои маҳаллии фондҳои мақсадноки давлатӣ, ширкатҳои сугурта, шӯъбаҳои молияи корхонаҳо иш-тирок менамоянд.

Идоракунии молиявии стратегӣ - ин пешгӯикунии оянда-бинонаи (дурнамои) молия, муайян кардани ҳаҷми захираҳои молиявй барои барномаҳои мақсаднок. Чунин намуди идора-кунии молиявӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Маҷлиси камояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати мо-лияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Хадамоти гумруки назди Хукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешавад.

Идоракунии молиявӣ вазифаҳои зеринро иҷро мекунад:

- банақшагирӣ (баҳодиҳии ҳолати молиявӣ ва муайян на-
^Удани имкониятҳои афзун намудани захираҳои молиявӣ);

~ идоракупии фаврӣ - маҷмӯи тадбирҳои молиявӣ, ки бо Рии он самаранокӣ ба ҳадди ниҳоӣ, хароҷот то ҳадди паста-^Рчн расонида мешавад;

~ идоракунии стратегӣ - пешгӯикунии ҳаҷми захираҳои ' °-"Иявӣ барои ояндаи дур;

147

- иазоратӣ - мукоисаи натиҷаҳои воқеӣ бо рақамҳои т

Усулҳои ндоракунии молиявнро ба ду гурӯҳ ҷудо мекунанд-

1. 
   иқтисодӣ;
   
2. 
   маъмурӣ.
   

• 
  сиёсати фискалӣ;
  
• 
  банақшагирии молиявӣ;
  
• 
  мутобик намудаки захирақои молиявӣ;
  
• 
  танзимкунии молиявӣ.
  

Объекти банақшагирии молиявӣ ташкил ва таксими даро-мадхо, пасандозҳо, истифодаи фондҳои пулии гуногун ба шуэ мор меравад. Банакшагирии молиявӣ дар сатҳи умумидавлатӣ ва минтакавӣ чун банакшагирии буҷетӣ, дар сатхи субьектхои хоҷагидорй бошад ба сифатн нақшап молиявин корхона амалй мегардад.

Мутобиқ намудани захираҳои молиявӣ дар сатҳи умуми-давлатй ба воситаи расонидани кӯмаки молиявии беподоЧ¹ (дотатсия) ва мусоидати молиявӣ (субвенсия) ба зинахои гу| ногуни низоми буҷетй ба роҳ монда мешавад.

Танзими молиявӣ дар шакли ба тартиб андохтани ҷар''-^е1* | истифодаи захираҳои молиявӣ амалӣ карда мешавад.

Ба усулҳои маъмурӣ инхо дохил мешавад:

• 
  низоми ҳиссаҷудокунии истеҳлокн;
  
• 
  низоми муҷоадти (ҷазодихии) молиязӣ.
  

гт п шароити иқтисоди бозорӣ дар идоракунии молиявӣ I менти молиявӣ нақши муҳим дорад. Вазифаҳои асосии

- банақшагири ва пешгуикунии паҳлуҳои молиявии фа-

_ қабули қарорҳои асоснок оиди сармоягузории воситаҳои

пули;

_ мутобиқ намудани фаъолияти молиявии ҳамаи шуъоаву

_ гузаронидани амалиёт дар бозори молияаи бо мақсади сафарбаркунии захираҳои молиявӣ.

Идоракунии молиявӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ду сатҳ ба роҳ монда шудааст:

• 
  дар сатҳи давлатӣ;
  
• 
  дар сатҳи субъектхои хоҷагидорй.
  

~ Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

~ Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии То-ЧИкистон;

~ Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

I Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон; " Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон; _т "Хадамоти гумруки назди Хукумати Ҷумхурии Тоҷикис-

144

- макомоти намояндагй ва иҷроияи махаллии ҳокими„

- макомоти намояндагй ва иҷроияи хокимияти маҳаллв '

медихем.

Яке аз макомотхои муҳимтарине, кн дар идоракунии моли-1 яи давлатӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон иштирок менамояд. Ва-зорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти маҳаляии он мебошад. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикнстон мақомоти | марказии хокимияти иҷроия дар таркиби Хукумати Ҷумхурии Тоҷикистон мебошад, ки пешбурди сиёсати ягонаи давлатй ва ба танзимдарории мсъёрию ҳукуқии фаъолияти молиявй, буҷету андоз, суғуртавӣ ва асъорро таьмин намуда, дар ин соҳа мақомоти ҳокимияти иҷроияро ҳамоҳанг месозад, ичр° ва риояи конунгузории андоз, баҳисобгирии дуруст, нурра ^ва саривақт ба буҷети давлатй ва фондҳои давлатӣ ворид наму^-дани андозхо, пардохтхо ва дигар пардохтҳои ҳатмиро аз ай-| дозсупорандагон назорат менамояд.

Мутобиқи моддаи 31-уми Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикисто «Дар бораи молияи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» Вазор ти молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон:

• 
  самтҳои асосии сиёсати молиявию буҷетӣ ва анД⁰'³" муайян карда, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешни'¹ менамояд; ^, I
  
• 
  лоиҳаи Буҷсти давлатии Ҷумҳурии Точикистонр⁰ , | рои соли навбатии молиявй ва лоиҳаи фондҳои мақсаД^
  

Д^авЛа _иИ Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

^У ₀охбарии методиро дар соҳаи таҳияи лояҳаи буҷети

_латй ва идораи он амалӣ мегардонад;

__ фехристи ҷамъбастии буҷети ҷумҳуриявиро тартиб

^едихад;

-яурнамои Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро таҳия

мекунад;

• 
  бо супориши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барномаи карзгирии дохилии давлатии Ҷумхурии Тоҷикистон, шарту қоидаҳои бароришу ҷобаҷокунии вомбаргҳои (заёмҳои) дав-латиро тайёр карда, ҳамчун бароришгари (эмитенти) когазҳои қиматноки давлатй фаъолият мекунад ва барориши коғазҳои қиматноки мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлати-ро ба қайд мегирад;
  
• 
  ҳамкориро бо ташкилотҳои байналмилалии молиявӣ амалӣ мегардонад;
  
• 
  барномаи қарзгирии давлатии берунии Ҷумҳурии Тоҷи-кистонро тайёр карда, оиди ҷалб намудани захираҳои қарзии хориҷӣ чораҳои зарурӣ меандешад, барномаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро оиди кафолати қарзҳо таҳия наму-Да, тартиби додани кафолатро муайян мекунад;
  
• 
  роҳбарии методиро оиди ҳисобдории муҳосибавию Қисоботи шахсони ҳукуқӣ сарфи назар аз шакли ташкилию ^ҳУКуқии оиҳо, агар қонунгузории Ҷумҳурии Тохикистон шак-
  

~ Хисоботро оиди иҷрои Буҷети давлатии Ҷумҳурии То-^кистон таҳия карда, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистои ^ПеЦ|ниҳод менамояд;

~~ намудҳои ҳисобдорӣ ва ҳисобот, тартиби таҳияи онҳоро Ди иҷрои буҷетҳои сатҳҳои мухталифи низоми буҷети дав-

фо муайян менамояд;

• 
  буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро мувофиқи тар-тиботи мукаррар кардаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи молияи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» иҷро намуда, назорати пешакӣ ва ҷории иҷрои онро амалӣ мегардонад ва бо маблагҳои буҷети ҷумҳуриявӣ амалиёт мегузаронад;
  
• 
  хукук дорад аз ихтиёрдорони асосӣ, ихтиёрдору к&бул-кунандагон ҳисоботро дар бораи истифодаи маблагҳои буҷети ҷумҳуриявӣ, маълумоти дигарро оиди маблаггирӣ, пулгузаронӣ, баҳисобдарорӣ ва истифодаи маблағҳои мазкур талаб намояд;
  
• 
  аз бонкҳои ваколатдор оиди гузаронидани амалиёт бо маблагхои буҷетӣ ва фондҳои мақсадноки давлатӣ маълумот талаб менамояд;
  
• 
  ба ихтиёрдорони асосӣ, ихтиёрдорону қабулкунандагони • буҷетӣ, Бонки миллии Тоҷикистон, Бонки давлатии амонат-гузории Ҷумҳурии Тоҷикистон «Амонатбонк» ва дигар таш-килотҳои қарзй оиди бартараф кардани норасоиҳои ошкор-шуда дар соҳаи қонунгузории буҷетию молиявии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод мефиристад;
  
• 
  дар доираи салоҳияти худ санадҳои меъёрӣ қабул меку-над, ки риояи онхо барои тамоми мақомоти идораи давлатй ва субъектҳои хоҷагидорӣ хатмӣ мебошад;
  
• 
  аз мақомоти ҳокимият ва идораи давлатй, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, фондҳои мақсадноки давлатӣ барои таҳияи дурнамо ва лоиҳаи буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон маълумоти зарурӣ мегирад;
  
• 
  дар доираи меъери (лимити) маблағҳо, ки Қонуни Ҷум-ҳурии Тоҷикистон дар бораи Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли навбатии молиявӣ тасдиқ кардааст ва мувофиқи тартиботи муқарраркардаи Ҳукумати Ҷумҳурии . Тоҷикистон маблаггузории буҷетиро таъмин менамояд;
  
• 
  бо супориш ва аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷи-кистон ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, шахсони ҳуқуқӣ дар доираи меъёри (лимити) тасдиқшудаи маблағҳо кафолати давлатй медиҳад;
  

- вазъи молиявии маблаггирандагони буҷетӣ, аз ҷумла

Уонун месанҷад;

\ - маблаггирандагони буҷетиро аз мавқеи риояи шартҳои гирифтани маблағ ва самаранокии истифодаи онҳо тибқи муқарраротя қонун месанчад;

• 
  фаъолияти низоми аудити дохилиро дар асоси стандарт-ҳои байналмилалӣ, мақсаду принсипҳои ягона ва вазифаҳои аудити дохилӣ дар муассисаҳои буҷетӣ таъмин менамояд;
  
• 
  таҳлилхои иқтисодиро оид ба иҷрои қисми даромади буҷети давлатӣ, аз ҷумла оид ба воридоти андозҳо ва дигар пардохтхои ҳатмй ба буҷет мегузаронад;
  
• 
  барориши вомбаргҳои (заёмхои) мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, корхонаҳои давлатӣ ва ягона-
  

• 
  қарзи давлатии Ҷумхурии Тоҷикистонро бо тартиби мукарраркардаи Ҳукумати Цумхурии Тоҷикистон идора ме-кунад;
  
• 
  ваколатҳои дигарро, ки Қонуни Ҷумҳурии Точикистон «Дар бораи молияи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон», қонун-гузории ҷории Ҷумхурии Тоҷикистон пешбинӣ намудаанд ё Хукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба зиммааш вогузоштааст, иҷро мекунад.
  

Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз сарраёсатхо ^ва рассатҳои зерин иборат аст: сарраёсати буҷетӣ давлатӣ; ^с<фраёсати сиёсати андоз ва пардохтҳои давлатӣ; сарраёса-^ти хазинадории марказй; раёсати сиёсати буҷетӣ дар соҳахои Иқтисодиёт; раёсати буҷети мақомоти хокимият ва идораи

153

МОЛИЯ ВА ҚАРЗ

давлатй; раёсати буҷети мудофиа ва мақомоти ҳифзи ҳуқу_к. раёсати методологияи баҳисобгирии муҳосиботй ва аудит; пя! ёсати аудити дохилӣ ва назорат; раёсати кор бо металлҳо _Ва сангҳои қиматбаҳо ва ғайра.

Дар идоракунии молияи давлатӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон низ иштирок менамояд. Вазифаҳои асосии мақомоти андоз аз инҳо иборатанд:

1. 
   таъмини иҷро ва риоя намудани қонунгузории андоз, таҳияи мехаыизмҳои маъмурияти андоз бо мақсади таъми-ни воридоти саривақтӣ ва пурраи андозҳо ба буҷетҳои тамо-ми сатҳҳо;
   
2. 
   иштирок дар таҳияи лоиҳаҳои қонунҳо ва дигар санадҳоя меъёрии ҳуқуқӣ доир ба масъалаҳои андозбандй, аз ҷумх шартномаҳо бо дигар давлатҳо;
   
3. 
   ба андозсупорандагои тавзеҳ додани ҳуқуқ ва ӯҳдадс риҳояшон;
   
4. 
   саривақт огоҳ намудани андозсупорандагон оид ба тагйирот дар қонунгузории андоз.
   

Мақомоти гумрук вазифаҳои асосии зеринро иҷро меку нанд:

1. 
   ҳуқуку манфиати давлат ва иштирокчиёни фаъолият^ иқгисодии хориҷиро дар соҳаи фаъолияти гумрукӣ ҳимоя ^^е' кунанд;
   
2. 
   боҷҳои гумрукӣ, андоз, хироҷи гумрукӣ ва дигар пар' дохтҳои гумрукӣ, боҷҳои зиддидемпингӣ, махсус, боч*°*
   

.._Л1Г?УИ 5. СИЕСАТИ МОЛИЯВИ ВА ИДОРЛКУНИИ МОЛИЯВИ

бронй, ҷаримаҳои ҳуқуквайронкунии гумрукиро месито-анд, ДУРУ^{СТ ва са}Ривақт ҳисоб ва супоридани ин боҷу хироҷ андозҳоро таҳти назорат мегиранд, барои маҷбурап сито-нидани онҳо чора меандешанд;

3. 
   тартиби аз сарҳади гумрукӣ гузаронидани моду во-ситахои нақлиётро таъмин менамоянд;
   
4. 
   дар доираи салоҳияти худ назорати асъории марбути щолу воситаҳои нақлиёти аз сарҳади гумрукӣ ннтиколшавандаро мувофикп қонунгузорпи Ҷумҳурии Тоҷикистон анчом медиҳанд;
   
5. 
   омори гумрукии тиҷорати хориҷӣ ва номгӯи молхои фа-ьолияти иқтисодии хориҷиро амалӣ менамоянд.
   

• 
  идораи молия (дар корхонаҳои калон);
  
• 
  шӯъбаи молия (дар корхонаҳои ҳаҷмашон миёна);
  
• 
  танҳо як роҳбари молиявӣ (менеҷсри молиявӣ);
  
• 
  сармуҳосиб (барои корхонаҳои хурд).
  

Дар корхонаҳои хурд вазифаи менеҷери молиявиро сар-

Сохти тахминии идоракунии молиявии корхона дар рас-% < |

-м. оварда шудааст.

155