Қазақ тілінің дыбыстық жүйесін, лексикасы мен грамматикалық құрылымды терең меңгеру, бір жүйеде сауатты жазу, тілдік
жүктеу/скачать 1.02 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мазмұндама ж ұ мысының түрлері, оған қойылатын талаптар
|
Кіріспе Қазақ тілінің дыбыстық жүйесін, лексикасы мен грамматикалық құрылымды терең меңгеру, бір жүйеде сауатты жазу, тілдік-грамматикалық құрылымды орынды пайдалану осы пәнді оқытудын, негізгі мақсаты болып табылады. Бұл тұрғыдан алғанда, оқушылардың білімдерін пысықтау мен тексеруге арналған мазмұндама, жаттығу, т.б. жинақтардың алатын орны ерекше екені белгілі. Сондай мақсатпен ұсынылып отырған бұл мазмұ-ндамалар жинағының мұғалімнің пайдалануына ыңғайлы болуына баса назар аударылған: онда көрсетілген оқушының сыныбына байланысты жазу шапшандығы, мәтін нормалары, қалыптасқан бағалау жүйелері анық та, дәл соңғы талаптарға сай. Мазмұндамалар 1-4 сыныптардың әркайсысына 10-18 мәтіннен беріліп, жинақта барлығы 49 мәтін қамтылған. Алынған мәтіндер мазмұны жағынан өмір талабына сай, оқушының ой-өрісін, зейін-қабілеттерін жетілдіруге негіз болатын, сауаттылығын арттыру жұмыстарына көмегі тиетіндей деңгейде құрастырылған. Сұрыпталып алған бүл м»тіндерде негізінен арғы-бергі тарихымызда өмір сүрген, халқы үшін еңбегі сіңген ел перзенттері туралы, өнер-білім жөнінде, ұлттық салт-санамыз бен адамдық асыл қасиеттер жайында тартымды әңгімелер алынған. Жинақтағы мазмұндамаларды қазақ тілі және ана тілінен оқылған материалды бекіту, жинақтау, білім сапасын анықтау сабақтарында қолдану ыңғайлы. Сауатты жазу - дұрыс ойлаудың көрінісі. Ендеше бүл кұрал оқушылардың дүниетанымын кеңейтіп, олардың ойлау, шығармашылык кабілеттерін арттыруға, жазу дағдыларын дамытуға көмектеседі. Мазмұндама жұмысының түрлері, оған қойылатын талаптар Мазмұндама жаздырудың түпкі мақсаты - оқушылардың ойын және тілін дамыту. Мазмұндамаға берілетін мәтіндер бірте-біре күрделеніп отыру жағын мәтін таңдағанда мұғалім қатты ескеру қажет. Мәтін оның ішіндегі көрністері жағынан болсын, сөздік, синтаксистік жағынан болсын бірінен екіншісі аз-кем қиындау бола береді. Оқушылардың өз ойларын жазбаша байланыстырып бере алу білімдерін тексеру мақсатында мұғалім мазмұндама, шығарма жұмыстарын алады. Олардың мөлшері бағдарламада көрсетіледі. Мазмұндама мәтіні хабарлау мақсатында болғаны жөн. 3 сыныпта суреттеу, талдау мәніндегі элементтер кіргізіле бастайды. Мәтіндер тәрбиелік мәні басым, оқушылар түсінігіне лайық етіп алынуы тиіс. Мазмұндамаға арналған сөз саны:
Мазмұндама 2 бағамен бағаланады, жұмыс қай пәннен алынса, сол пәнге қойылады, Бағалау мөлшері:
Мазмұндама жұмыстарын бағалағанда оның таза, ұқыпты жазылуы, каллиграфиялық норманың сақталуы есепке алынады. Ескерту: жазба жұмыстарынан окушы канағаттанарлықсыз баға алған жағдайда, сол оқушымен мұғалім жеке жұмыстар жүргізеді, үйретеді. Өте төмен баға журналға қойылмайды. Журналға жеке жұмыстан соң алған баға дер кезінде қойылуы тиіс. 1-4 сыныптарда жаздыруға болатын мазмұндамаларды топтай келгенде мынандай түрлерін көрсетуге болады: Дайын әңгіме бойынша мазмұндама; Сурет бойьшша мазмұндама, Кино, диафильм бойынша мазмұндама. Дайын әңгіме бойынша мазмұндама. Мазмұндаманың бұл түрі белгілі бір алдын ала дайындалған әңгіме бойынша жаздырылады. Дайын әңгіме бойынша мазмұндама көлемі шағын, мазмұны жеңіл әңгімелер арқылы жүргізіледі. Мәтін сабаққа дейін тақтаға жазылып қойылады. Не болмаса мұғалім үлкен қағазға алдын ала жазып, дайындап алып келеді де, тақтаға іле қояды. Мәтінді оқымас бұрын сол мәтінге байланысты өмірмен байланыстырып ауызша әңгіме айткызады. Дайындық жұмысынан кейін балалар дайын мәтінді оқып шығады. Мәтіннің ішіндегі қиындық туғызатын сөздерді тақтаға жазып, синонимдік қатарларын айтып, мағынанасы түсіндіріледі. Жазылуы қиын сөздерді, сөз тіркестерін сыныпта түбір немесе тұйық рай формасында бермей, мәтіндегі формасымен берген жөн. Мәтінді балалар екі қайтара оқып шығады. Мұнда балалар мәтіндегі сөйлемнің құрылысымен, көптеген сөздердің жазылуымен танысады. Мәтін оқылып болғаннан кейін, жоспар кұруға болады. Жоспар бойынша сыныпқа сұрақ қойылады. Сұрақ, ауызша қойылып, оқушылар мәтіннен ол сұрақтарға жауап табады. Мәтін сұрақ бойынша талданып болғаннан кейін, мұғалім мәтінді тұтастай оқып шығады. Мазмұндаманы жазуға кіріседі. Дайын әңгіме бойынша жүргізілетін мазмұндаманың бірнеше түрі бар: Мәтінінің мазмұн тәртібі сақталады да, сыртқы түрі аз-кем өзгертіліп жазылады. Негізінен сұрақтарға балалар өз сөздерімен жауап береді. Мәтін мазмұнын сақтай отырып, сыртқы түрін өзгертіп жазу. Мұнда оқушылар I жақпен баяндалған оқиғаны III жақпен мазмұндап береді. Ықшамдап мазмұндау. Ықшамдап мазмұндау оқушыларды шығармашылық жұмысқа дағдыландырады. Мұнда оқушылар мәтінді емін-еркін игеріп, керек жерін алып, өз ыңғайына икемдеп, қажетсіздерін қалдырады. Ал мұның өзі мәтіндегі негізгі ойды аңғаруға, мәтін мазмұлын сұрыптап, тандап, талғап алуға үйретеді. Ойды аз сөзге сыйғызып айтуға, сөзді талдап қолдануға, сөйлем құрауға дағдыландырады, тілдерін дамытады. Толықтырып мазмұндау. Бұл ықшамдап мазмұндауға керісінше, аз сөзден көп мағына тудыру. Берілген сөйлемдердің төңірегінде жаңа ойлар тапқызу мақсатында жүргізіледі. Оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытып, тілдерін байытуға, сөйлем құрау шеберлікері мен ойын жүйелеу дағдысына төселуге үйретуде, толықтырып мазмұндаудьң атқаратын ролі орасан зор. • Өлең сөзбен мазмүндау. Өлең сөзбен берілген мәтінді мұғалім мәнерлеп оқиды. Оқушылар түсінгенін өз сөздерімен мәтін құрап жазады. Кейбір дарынды оқушылар түсініктерін өлең сөздермен де жазуға болады, Мұндай мазмұндаманың түрі балалардың шығармашылық қабілеттерін арттырып, қызығушылықтарын туғызады. жүктеу/скачать 1.02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|