«Азаматтық іс жүргізу құқығы» пәні бойынша «5В030100»- құқықтану мамандығына арналған ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені семей

1. 
   Азаматтар мен ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау нысандары
   
2. 
   Сот арқылы қорғалуға конституциялық құқық
   
3. 
   Құқық саласы ретінде азаматтық іс жүргізу құқығының түсінігі
   
4. 
   Азаматтық іс жүргізу құқығының қайнар көздері
   
5. 
   Азаматтық іс жүргізудің сатылары
   
6. 
   Азаматтық іс жүргізушілік құқықтық қатынастардың түсінігі және олардың ерекшеліктері
   
7. 
   Азаматтық іс жүргізушілік құқықтық қатынастардың пайда болуының және тоқтатылуының негіздері
   
8. 
   Азаматтық іс жүргізушілік құқықтық қатынастардың субъектілері және оларды жіктеу
   
9. 
   Сот – азаматтық іс жүргізушілік құқықтық қатынастардың міндетті субъектісі ретінде
   

1. Баймолдина З.Х. Доказывание и доказательства в гражданском судопроизводстве: Научно-практическое пособие. Алматы: Жеті жарғы, 2001.

2. Баймолдина З.Х. Исковой порядок защиты прав в суде: Научно-практическое пособие. Алматы: Жеті жарғы, 2001.

3. Баймолдина З.Х. Разбирательство гражданских дел в суде первой инстанции: Научно-практическое пособие. Алматы: Жеті жарғы, 2001.

4. Викут М.А., Зайцев И.М. Гражданский процесс России: Учебник. М.: Юристъ, 1999.

5. Гражданский процесс: Учебник / Под ред. В.А. Мусина, Н.А. Чечиной, Д.М. Чечота. М.: ТОО “Фирма ГАРДАРИКА”, 1996.

1. 
   Азаматтық процестегі өкілдік: түсінігі, түрлері.
   
2. 
   Өкілдің процесуалдық жағдайы.Заңды өкілдер.
   
3. 
   Сот өкілдерінің өкілеттіктері және оның өкілеттіктерін құжаттау.
   

5.Сот шығыны туралы түсінік, сот шығындарынан босату және бөлу

1. 
   адвокаттар;
   
2. 
   заңды тұлғалардың қызметкерлері – осы заңды тұлғалардың істері бойынша;
   
3. 
   кәсіподақтың уәкілетті адамдары – осы кәсіподақтың жұмысшыларының, қызметшілерінің, басқа да адамдардың істері бойынша, олардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін;
   
4. 
   заңмен, жарғымен немесе ережемен осы ұйымдар мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары;
   
5. 
   заңмен, жарғымен немесе ережемен басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары;
   
6. 
   іске қатысушылардың өтініші бойынша сот рұқсат еткен басқа да адамдар сотта өкілдер болып қатыса алады.
   

1. 
   кәмелет жасына толмағандар мен қамқоршысы мен қорғаншы аясындағылар;
   
2. 
   адвокаттар алқасынан шығып қалған адвокаттар;
   
3. 
   судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органның депутаттары;
   
4. 
   адвокатура туралы заңмен белгіленген ережелерді бұза отырып, заң көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар;
   
5. 
   азамат, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның мүдделеріне қайшы келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын көрсеткен болса, сондай – ақ судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә ретінде қатысса, егер ол істі қарауға қатысушы лауазымды тұлғамен туыстық қатынаста болса;
   

1). Шартты өкілдік немесе ерікті өкілдік, яғни шартты өкілдік өкілденуші мен өкілдің арасындағы шарттың негізінде пайда болады. Өкілдік кей жағдайларда тұрақты заңды тұлғаның қызметкерлерімен еңбек шарты негізінде де пайда болады. Бұндай жағдайда өкілденуші мен өкілдің арасындағы қатынас еңбек шартымен және еңбек заңымен реттеледі. Шартты өкіл болып:

• 
  адвокаттар;
  
• 
  заң кеңесшісі, яғни олар өзі жұмыс атқаратын мекеменің, ұйымның заңды мүддесін сотта қорғау үшін қатысады, сондай – ақ мекеменің өкілі болып кез – келген өкілдің өкілеттігін растайтын құжаты бар азамат сотта өкіл болып қатысады;
  
• 
  өкілеттік берілген басқа да тұлғалар соттың келісімі бойынша іске шартты өкіл ретінде қатыса алады;
  
• 
  қоғамдық өкілдер өзінің қоғамының қызметкерлері мен жұмысшысының немесе сол қоғам қорғауындағы азаматтардың атынан өкілдік жүргізеді.
  

• 
  баланың тиісті ата – анадан тууы;
  
• 
  қамқоршы мен қорғаншылыққа алғаны туралы тиісті құжат, яғни соттың шешімі болуы тиіс.
  

• 
  талап арызға қол қоюды;
  
• 
  істі аралық сотқа беруді;
  
• 
  талап қоюды тануды, талап қоюдың нысанасын немесе негіздемесін өзгертуді;
  
• 
  бітімгершілік келісім жасауды;
  
• 
  өкілеттікті басқа адамға беруді;
  
• 
  соттың қаулысына шағым беруді;
  
• 
  соттың қаулысын мәжбүрлеп орындатуды талап етуді;
  
• 
  берілген мүлікті немесе ақшаны алуды қоспағанда, өкілдік берушінің атынан барлық іс жүргізу әрекеттерін жасауға құқық береді. Осылардың әрқайсысын жасауға өкілеттілік өкілдік беруші берген сенімхатта көрсетілуі тиіс.
  

- сот жасайтын іс - әрекеттерге берілетін мерзімдер;

- сот қатысушыларына берілетін мерзімдер;

- соттың ескерту қағазынада көрсетілген басқа адамдардың орындауы міндетті мерзімдер;

Мемлекет кірісіне түсетін сот шығындарын төлеуден мыналар босатылады:

• 
  талапкерлер-еңбекақы төлеу сомаларын өндіріп алу туралы талап қоюлар және еңбек қызметіне байланысты басқа да талаптар бойынша;
  
• 
  талапкерлер-авторлық құқықтан, сондай-ақ жаңалық ашуға, өнертабысқа, өнеркәсіптік үлгілерге құқықтардан туындайтын талап қоюлар бойынша;
  
• 
  талапкерлер-алименттерді өндіріп алу туралы талап қоюлар бойынша;
  
• 
  талапкерлер-мертігуіне немесе денсаулығына зақым келтіруг, сондай-ақ асыраушысының қайтыс болуына байланысты келтірілген зиянның орнын толтыру туралы талап қоюлар бойынша;
  
• 
  жеке адамдар-некені бұзу туралы істер бойынша шағымдардан;
  
• 
  заңда көзделген жағдайларда басқа тұлғалардың немесе мемлекеттің құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғауға сотқа арыз жазып жүгінген жеке және заңды тұлғалар;
  
• 
  талапкерлер-ҰОС-на қатысушылар және оларға теңестірілген адамдар, I және II топтағы мүгедектер-барлық істермен құжаттар бойынша;
  
• 
  талапкерлер-оралмандар (репатрианттар) ҚР-ның азаматтығын алуға байланысты барлық істер мен құжаттар бойынша;
  
• 
  прокуратура органдары-барлық талап қоюлар бойынша;
  
• 
  мемлекеттік мекемелер-III тұлғалардың мүдделерін қорғайтын жағдайларды қоспағанда, өздерінің құзыретіне кіретін мәселелер бойынша талап қойған және сот шешіміне шағым жасаған кезде;
  
• 
  мүгедектердің қоғамдық ұйымдары-өздерінің құзыретіне кіретін мәселелер бойынша талап қоюларды берген кезде мемлекеттік бажды төлеуден босатылады.
  

- іс аралық сотқа берілген жағдайда;

- аппеляциялық шағымдар қайтарылған жағдайда төлем жасаған адамға ішінара немесе толық қайтарылуға тиіс.Сонымен бірге олардың жұмысты орындау үшін құрал-жабдықтыды, коммуналдық қызметтерді пайдаланғаны және машиналық уақытты тұтынғаны үшін төлеген ақысыз өтеледі. Мемлекеттік бажды қайтару туралыөтініш салық органына төлемді қабылдаған банктің орналасқан жері бойынша жергілікті бюджеттің кірісіне баж есептелген күннен бастап 1 жылдың ішінде берілген жағдайда қайтарылады.Сондай-ақ мемлекеттік баж:

- талап қоюшы талап қоюдан бас тартса;

- талап қоюшы өз талаптарын азайтса;

- іс тараптардың бітімгершілік келісімімен аяқталған жағдайларда қайтарылмайды.Куәларға, сарапшыға, маман және аудармашыға сотқа келуге байланысты оларға келтірілген жол ақысы, бөлме жалдау жөніндегі шығындар өтеледі және іссапарға жіберілген адамдар үшінбелгіленгенмөлшерде тәулікақы төленеді.

Сондай-ақ сарапшы мен маманға оларға тиесілі химиялық реактивтермен тапсырылған жұмысты орындау кезінде олар жұмсаған басқа да шығындар, сонымен бірге олардың жұмысты орындау үшін құрал-жабдықтард, коммуналдық қызметтерді пайдаланғаны және машиналық уақытты тұтынғаны үшін төлеген ақысы төленеді. Куә, сарапшы, мамандарға тиесілі соманы олар өз міндеттерін орындаған соң длепозиттік шоттан сот төлейді.Ал аудармашыға тиесілі сомаларды төлеу республикалық бюджеттің есебінен жүргізіледі. Істі сотта қарауға дайындау кезінде судья немесе істі қарау кезінде сот азаматтардың мүліктік жағдайын негізге ала отырып, оны заң көмегімен ақы төлеуден толық немесе ішінара босатуға және адвкаттардың еңбнегіне ақы төлеу жөнінде шығындарды мемлекеттің есебіне жатқызуға құқылы. Заң кеңсесіне, кеңсеге, келісім-шарт бойынша жұмыс істейтн і адвокатқа төлеуге тиісті соммалардың мөлшері адвокаттар көрсететін заң көмегіне ақы төлеуді реттейтін нормаларғасәйкес белгіленеді.

Өзін өзі бақылаудың сұрақтары

1. 
   Сотта өкілдік етудің және соттағы өкілдің түсінігі
   
2. 
   Сотта өкіл бола алмайтын тұлғалар.Өкілдіктің негіздері мен түрлері
   
3. 
   Соттағы өкілдің өкілеттіктері
   
4. 
   Іс жүргізу мерзімдерінің түсінігі және олардың маңызы
   
5. 
   Іс жүргізу мерзімдерінің түрлері.Іс жүргізу мерзімдерін есптеу
   
6. 
   Іс жүргізу мерзімдерін тоқтата тұру
   
7. 
   Азаматтық процестегі сот шығындарының түсінігі және құрамы
   
8. 
   Сот шығындарынан босату
   

1. Баймолдина З.Х. Доказывание и доказательства в гражданском судопроизводстве: Научно-практическое пособие. Алматы: Жеті жарғы, 2001.

2. Баймолдина З.Х. Исковой порядок защиты прав в суде: Научно-практическое пособие. Алматы: Жеті жарғы, 2001.

3. Баймолдина З.Х. Разбирательство гражданских дел в суде первой инстанции: Научно-практическое пособие. Алматы: Жеті жарғы, 2001.

4. Викут М.А., Зайцев И.М. Гражданский процесс России: Учебник. М.: Юристъ, 1999.

5. Гражданский процесс: Учебник / Под ред. В.А. Мусина, Н.А. Чечиной, Д.М. Чечота. М.: ТОО “Фирма ГАРДАРИКА”, 1996.

6. Гражданское процессуальное законодательство: Комментарий / Под ред. М.К. Юкова. - М.: Юрид. лит., 1991.
3 Тақырып. Азаматтық істердің ведомствалық бағыныстылығы. Азаматтық істердің соттылығы .

1. 
   Азаматтық істердің соттарға ведомстволық бағыныстылығы.
   
2. 
   Аудандық (қалалық) сотына жататын азаматтық істер.Талап қоюшының таңдауы бойынша соттың соттауына жатқызу.
   
3. 
   Соттылықтың түсінігі және түрлері
   
4. 
   Істі бір соттың жүргізуінен алып басқа сотқа берудің тәртібі
   
5. 
   Судьяға қарсылық білдіру үшін негіздер және оларды шешудің тәртібі.
   

-тараптардың бірі халықаралық немесе шетелдік ұйым болып табылатын -министрліктер, басқа да республикалық атқарушы органдар мен ҚР-ның Президентіне тікелей бағынатын, есеп беретін органдардың нормативтік -құқтық актілеріне дау айту туралы;

• 
  ҚР Үкіметінің нормативтік құқықтық актілеріне;
  
• 
  Республикалық референдум, ҚР Президентін және ҚР Парламенті депутаттарын сайлауды дайындау мен өткізу жөніндегі ҚР Орталық сайлау комиссиясының шешімдері мен әрекеттеріне;
  
• 
  ҚР халықаралық шартына сәйкес басқа да істер ҚР Жоғарғы сотында қаралуға жатады.
  

• 
  егерде бұл іс басқа сотта толық немесе тез қаралады деп тапқан болса немесе дәлелдеменің көпшілігі тұрған сотта;
  
• 
  егерде тұрағы бұрын белгісіз болған жауакер істі өзінің тұрған жеріндегі соттың қарауына беру туралы тілек білдірсе;
  
• 
  егерде бір немесе бірнеше судьяға келісім берілгеннен кейін осы сотта оларды басқалармен ауыстырудың мүмкіндігі болмаса;
  
• 
  егерде осы істі сотта қараған кезде оның қай сотқа жату ережесі бұзылып, қабылдағаны анықталса басқа соттың қарауына беріледі.
  

1. 
   Ерекше соттылық, яғни жер учаскелеріне, үйлерге, үй – жайларға, ғимараттарға, басқа да жылжымайтын мүліктерге құқықтары туралы, мүлікті тыйым салудан босату туралы талаптар осы объектілерге немесе тыйым салынған мүлік орналасқан жер бойынша қойылады. Сондай – ақ тасымалдаушыларға жүктер, жолаушылар немесе теңдеме жүкті тасымалдау шарттарынан туындайтын талаптар көлік ұйымының тұрақты жұмыс істейтін органы орналасқан жер бойынша қойылады.
   
2. 
   Шарттық соттылық, яғни тараптар өзара келісім бойынша аталған істі қай соттың қарайтынын аумақтық жағынан өзгерте алады. Бірақ ерекше соттылыққа жататын істің соттылығын тараптардың келісімімен өзгертуге болмайды.