«Азаматтық іс жүргізу құқығы» пәні бойынша «5В030100»- құқықтану мамандығына арналған ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені семей

«5В030100»- құқықтану мамандығына арналған

1. 
   Глоссарий
   
2. 
   Дәрістер
   
3. 
   Практикалық сабақтар
   
4. 
   Студенттердің өздік жұмысы
   

1.Азаматтық іс жүргізу құқығының ұғымы, жүйесі, сатылары.

2.Азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларының қолданылуы мен түсіндірілуі.

3.Азаматтық іс жүргізу құқығының қағидалары мен қайнар көздері.

4. Азаматтық іс жүргізу қатынасының түсінігі, пайда болуы.

5.Азаматтық іс жүргізу қатынасының субъектілері және оларды топтастыру.

6.Талапкер мен жауапкерге ортақ процесуалдық белгілер.

7. Азаматтық процестегі үшінші жақтар туралы түсінік. Прокурордың сот ісіне қатысуы. Басқа да қоғамдық ұйымдардың іске қатысуы.

- Сот әділдігі қағидалары;

- Азаматтық істердің сотқа қарастылығы;

- Сот құрамы;

- Қарсылық білдіру;

- Іске қатысушы тұлғалардың құрамын, олардың іс жүргізу құқығы мен міндеттерін дәлелдеу;

- Талап қою нормалары кіреді.

Ерекше бөлімге құқықтың осы саласының жекелеген институттарын, сатыларын реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы (1 – ші сатыдағы, апелляциялық бақылау сатысындағы) жатады.Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері – азаматтық, мемлекеттің және ұйымның бұзылған немесе даулы құқытарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау, заңдылық пен құқық тәртібін нығайту, құқықбұзушылықтың алдын – алу болып табылады.Азаматтық процесс жеке сатылардан тұратын қозғалыс болып табылады. Ол процесс мынандай сатыларға бөлінеді:

- Сотта азаматтық істің қозғалуы;

- Істі сотта қарауға әзірлеу;

- Істі 1 – ші сатыдағы сотта мәні бойынша қарау;

- Апелляциялық тәртіппен қарау;

- Заңды күшіне енген сот шешімдерін, ұйғарымдарын, қаулыларын қадағалау тәртібімен қайта қарау;

- Заңды күшіне енген шешімдерді, ұйғарымдарды, қаулыларды жаңадан ашылған мән – жәйлар бойынша қайта қарау;

- Атқару ісін жүргізу (орындау өндірісі).

Осы азаматтық процестің сатыларының өзі үлкен 3 бөлімнен тұрады:

1. 
   Азаматтық істі қозғау;
   
2. 
   Азаматтық істі сот талқылауына дайындау;
   
3. 
   Азаматтық істі мәні бойынша талқылап, сот шешімін немесе анықтамасын қабылдау.
   

1. 
   Талап өндірісі, ол азамат, еңбек, жанұя құқықтарының бұзылуынан пайда болады, яғни сотқа талапкердің талап арыз беруінің нәтижесінде пайда болады.
   
2. 
   Әкімшілік құқықтық қаржылық және мемлекеттік құқықтық қатынасынан пайда болған өндірістер, яғни талап – арыз арқылы емес өтініш, арыз арқылы пайда болатын істер.
   
3. 
   Ерекше өндіріс, бұл заңдық маңызы бар фактілерді анықтау өндірісі.
   

1. 
   Азаматты хабар – ошарсыз кетті деп тану және азаматты өлді деп жариялау;
   
2. 
   Азаматты әрекет қабілеттігі шектеулі немесе әрекетке қабілетсіз деп тану;
   
3. 
   Заңды тұлғалардың және жеке кәсіпкердің банкроттығы туралы істерді қарау;
   
4. 
   Жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану және жылжымалы мүлікті иесіз деп тану;
   
5. 
   Ұл (қыз) асырап алу туралы өтініштер бойынша іс жүргізу;
   
6. 
   Азаматтық хал актілері жазбаларының қателерін анықтау;
   
7. 
   Нотариаттық іс - әрекетерге немесе оларды жасаудан бас тартуға жасалатын шағымдар жатады.Бұл өндіріс өтініш беру арқылы қозғалады.
   

• 
  ҚР Конституциясы
  
• 
  Азаматтық істер жүргізу кодексі
  
• 
  Азаматтық кодекс
  
• 
  ҚР Прокуратурасы туралы Жарлық
  
• 
  ҚҰ сот және сот мәртебесі туралы Заң
  

• 
  грамматикалық түсіндіру процесуалдық нормалары өздері баяндалған тіл грамматикалалардың емлелеріне қатаң қарап, заң мәтінінің сөз және стилистикалық құрылымына талдау жасауды көздейді.
  
• 
  логикалық түсіндіру заң мәтінінің шеңберінен шықпай, ұқсастықты, ұсыныстарын өзгертуді пайдаланатын логика ережелеріне негізделген.
  

• 
  азаматтық процесуалдық құқықтың бастауы бола отырып осы құқық саласының нормаларын талқылаудың негізін қалайды;
  
• 
  пәнге, мақсатына, тәсіліне қосымша бола отырып осы саланы ерекшелендіретін белгісі болып табылады.
  

• 
  жалпы, яғни барлық құқық саласына ортақ қағидалар;
  
• 
  салааралық, яғни кейбір құқық саласына ортақ қағидалар;
  
• 
  салалық, яғни бір ғана құқық саласына тиісті қағидалар.
  

• 
  заңдылық қағидасы;
  
• 
  сот төрелігін тек қана соттың жүзеге асыруы;
  
• 
  судьялардың тәуелсіздігі;
  
• 
  барлық азаматтардың заң мен сот алдындағы теңдігі;
  
• 
  сотта істі қараудың жариялылығы;
  
• 
  сот ісін жүргізу тілі;
  

- диспозитивтік қағидасы /қарсылық білдіру қағидасы – яғни әрбір жақ немесе тарап өз құқықтарын қолдана білуі (талап қою, талаптан бас тарту, т.б.с.с.)/;

• 
  тараптардың айтысуы мен теңқұқықтылығы;
  
• 
  меншікке қол сұғылмаушылық;
  
• 
  жеке адамдардың ар – намысы мен қадір – қасиетін құрметтеу;
  
• 
  адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, заңды мүдделерін сотта қорғау;
  
• 
  дәлелдемелерді ішкі сенім бойынша бағалау ;
  
• 
  сот актілерінің міндеттілігі;
  
• 
  іс жүргізу әрекеттері мен шешімдеріне шағымдану бостандығы.
  

- Азаматтық іс жүргізу құқықығының нормалары, яғни азаматтық істерді қарау және шешу мақсатындағы жалпыға міндетті ережелер. Олар заңда бекітілген мінез – құлық ережелерінен тұрады, яғни олар құқық қатынасына түсетін тұлғалардың міндеттерін анықтайды.

- Заңды айғақтар, яғни заңмен көрсетілген заңды айғақтар болып табылады. Оларға азаматтық процесуалдық құқықтық нормалармен реттелетін, іске қатысушылар мен соттың іс - әрекеттері жатады.

- Азаматтық құқыққатынасының қатысушыларының құқықсубъектілігі. Құқықсубъектілік дегеніміз – қатынасқа түсіп отырған тұлғалардың құқыққабілеттігі мен әрекетқабілеттігі. Яғни құқыққабілеттілік –міндеттері мен құқықтарға ие болу қабілеттігі, ал әрекетқабілеттілік – жақтардың өз құқықтарын сотта өздерінің пайдалана білуін айтамыз. Сондай – ақ заңды тұлғалар да құқыққабілеттілік пен әрекетқабілеттілікке ие бола алады. Заңды тұлғаның құқықтық жағдайы оның жарғысы немесе ережесімен белгілене отырып заңды тұлға болып тиісті мемлекеттік органдарда тіркелген күннен басталады. Азаматтардың процесуалдық әрекетқабілеттілігі – 15 жасқа толмаған жасөспірімдерде және ақыл есі кем деп танылған адамдарда болмайды. Олар өздерінің әрекетқабілеттігін заңды өкілдері арқылы жүзеге асырады. Толық процесуалдық әркетқабілеттілік – дені сау 18 жасқа толған азаматтарда болады.Қандайда болмасын азаматтық процесуалдық қатынас соттың қатысуынсыз жүзеге асырылмайды, себебі: сот – азаматтық процесуалдық құқыққатынасының міндетті субъектісі болып табылады.

- Сот ісіне ықпалын тигізетін тұлғалар.

• 
  процесуалдық әрекетті өз атынан жасау құқығы;
  
• 
  өзінің еркін білдіру құқығы;
  
• 
  сот шешімінде өзіндік заңды мүддесінің болуы;
  
• 
  сот шешімінің заңды күшінің белгілі бір мөлшерде әсер етуі.
  

1. 
   Даудың пәніне өз алдына талап – тілегі бар үшінші жақтар, олар бір немесе екі тарапқа талап қою арқылы бірінші сатыдағы сот шешім шығарғанға дейін процеске қатыса алады. Олар талап қоюшының барлық құқықтарын пайдаланады және оның барлық міндеттерін жүзеге атқарады.
   
2. 
   Даудың пәніне өз алдына талап – тілегі жоқ үшінші жақтар, олар егер іс тараптардың біреуіне қатысы өздерінің құқықтарына немесе міндеттеріне әсер етуі мүмкін болса, іс бойынша біріші сатыдағы соттың шешімі шыққанға дейін талапкер немесе жауапкер жағында іске қатысады.
   

• 
  Конституцияның, заң актілердің, республика Президентінің актілерінің бұзылуын анықтап, оларды жою шараларын қолдану;
  
• 
  Жедел – іздестіру қызметінің, анықтама мен тергеудің, әкімшілік және атқарушылық істер жүргізудің заңдылығына қадағалау жүргізу;
  
• 
  Сотта мемлекет мүддесін білдіру немесе қорғау;
  
• 
  Заңмен көрсетілген тәртіп пен шекте қылмыстық қудалауды жүзеге асырады.
  

Заңмен көзделген жағдайларда мемлекеттік органдар және жергілікті өзін - өзі басқару органдары, ұйымдар немесе жекелеген азаматтар олардың өтінуімен басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін, сол сияқты қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін талап қойып сотқа жүгіне алады. Әрекетке қабілетсіз азаматтың мүддесін қорғау үшін мүдделі адамның өтінішіне қарамастан талап қойылуы мүмкін. Бөгде мүдделерді қорғау үшін талап қойған адамдар, бітімгершілік келісім жасау құқығынан басқа, талап қоюшының барлық іс жүргізу құқықтарын пайдаланады жәнебарлық іс жүргізу міндеттерін мойнына алады. Бұл органдар іс бойынша қорытынды беру үшін бірінші сатыдағы сот шешім шығарғанға дейін өз бастамашылығы бойынша, іске қатысушы тұлғалардың бастамашылығы бойынша, сондай – ақ соттың бастамашылығы бойынша процеске қатыса алады.