Қазақстан республикасы мәдениет және ақпарат министрлігі

1. 
   Бим И.Л. Концепция обучения немецкому языку как второму иностранному (на базе английского). – М., Титул, 2001 – С. 45.
   
2. 
   Митрофанова О.Д и др. Методика преподавания русского языка. – М.,1990. –С.17-20.
   

Сондықтан студентті тек маман ретінде ғана қарамай, оны өз қоғамының азаматы, келешектің иесі, тірегі ретінде қарау, соған мүмкіндік жасау қажет.

Осыған байланысты жоғары оқу орнындарында білім беруде ғалымдар оқу процесін «технологияландыру» - яғни оқытуды «кепілді нәтиже беретін өндірістік-технологиялық процеске айналдыру» мәселесін көтеруде.

Технология шеберлікпен өнім алу, нәтижеге жету дегенге саяды.

Оқыту технологиясын дәстүрлі және иновациялық технология деп бөледі.

Инновация – білім беру процесін түбегейлі өзгерту, жеке тұлғаның қалыптасуына қолайлы жағдай жасау, оларды «белгісіз келешекке» дайындау.

Инновация – жаңа білім негізінде жаңа қажеттілікті қанағаттандыруға бағытталған әрекет. Оқыту технологиясы ерекше бәсекелестік факторы ретінде пайдаланылғанда ғана инновациялық сипат алады. Инновациялық технологияның бірі – тест тапсырмалары арқылы оқыту.

Бүгінге дейін тест тапсырмалары оқыту емес, бақылау үшін жасалады деген пікірлер болды. Сондай-ақ оқу процесінде тест түріндегі тапсырмалардан гөрі басқа тапсырмалар көбірек қолданылып келді.

С.В.Аванесовтың пікірінше, шетелде де білім беру жүйесінде тест тапсырмаларының салмағы басқа тапсырмалар арқылы оқытудан басым. [1;7]

Ғалым оқыту технологиясында көбірек орын алған тестік емес тапсырмалар мен тест тапсырмаларының қайсысы тиімді екенін былайша көрсетеді: «оқытуда тапсырмалар әр түрлі жаттығулар, дәстүрлі сұрақтар, күрделі құрылымды есептер болып келетін. Мұндай тапсырмалар тест жасауға тиімсіз, өйткені олардың нақты жауабын табуға көп уақыт және интелектуалды қуат қажет болады. Ал тестілеудің технологиялық әдістемесі дұрыс жауап пен қате жауап арасындағы айрмашылықты дәл және жылдам ажыратуға бағытталған» [1;9]

Ғалым З.С.Күзекова: «Жақсы дайындалған тест тіл үйренушіге екі себеппен көмектесе алады: «біріншіден мұндай тест аудиторияда, тіпті көпшілік қауымның сабаққа, тіл үйренуге деген ынтасын оятады, екіншіден, тест тіл үйренушінің тілдік білімін жетілдіруге жетелейді, көмектеседі. Тіл үйренуші тест тапсыруға дайындалудан, оны тапсырғаннан кейін нәтижесін талқылаудан тек оның пайдасын көреді.» - деп атап көрсетеді [2;17]

Сонымен, тест тапсырмаларын тек қана білімді бақылау үшін пайдаланады деу қате. Шындығында тест түріндегі тапсырмаларды пайдаланатын басты сала – оқу процесі, өз бетінше білім алу, өзін-өзі тексеруде.

Қазақ тілін екінші тіл ретінде оқитын топтарда коммуникацияға, яғни сөйлеу тіліндегі қатысымға негізделген тестілер арқылы білім деңгейін бақылап отыру – қажеттілік. Коммуникативтік тест тапсырмалары қатысым ситуацияларында пайдаланылатын тілдік материалдарды екшеп, сұрыптап ала отырып,тілді қолданушының тілді коммуникативтік мақсаттарға қолдана алуын тексеруге бағытталады. Мұндай тестілер қатысымдағы лексика-грамматиканы, тыңдап түсінуді, оқып түсінуді, жазбаша, ауызша сөйлеуді бағалауға бағытталған тест тапсырмаларының жиынтығынан тұрады.

Біз бұл мақалада осындай кешенді тест тапсырмаларының бірі – тыңдалымды тестілеу жайына тоқталамыз.

Тіл үйренушінің тыңдағанын түсінуін тексерудің екі категориясы бар. Тыңдап түсінудің қарапайым нұсқасы (сұрақ қою) бастапқы деңгейдегі тіл үйренушілердің сөздік қорын тексеруге, грамматиканы білудің бастапқы деңгейін бағалау құралы ретінде де қолданылады. Мысалы: Аптаның қай күні демалыс күні? Қазан жылдың қай мезгілі? Бұл қай сабақ? т.б.сұрақтарды түсінген тыңдаушы, оған бір сөзбен жауап береді, яғни аптадағы әр күн аттарын, мезгіл, ай атауларын білетінін дәлелдейді. Біз қайдан келдік? Қайда отырмыз? Қашан қайтамыз? т.б. сұрақтарды тыңдап түсінсе, оған дұрыс жауап берсе, септік жалғауларын білетіндігін көрсетеді.

Сонымен қатар, тыңдалымды диктант алу жолымен дұрыс жазуды бағалау құралы ретінде де қолданып жүр. Бірақ тыңдалымды қолданудың бұл түрлері тыңдалымды тестілеу емес.

Тыңдалымды тестілеудегі біздің мақсатымыз – тіл үйренушінің естігенін және арнайы тыңдағандарын түсініп, жауап бере алу деңгейін анықтау.

Тест мазмұны әр деңгейдегі тест тапсырмалары диалогтар мен монологтардан туындайды. Диалогтар деңгей ретіне қарай 2-3 сөйлемнен (репликадан) 20-40 сөйлемге дейін ұлғаяды. Монолог көлемі 40 сөзден 450-500 сөзге дейін ұлғаяды. Диалог пен монолог арнайы бейімделген мәтіннен сол күйіндегі көркем, саяси- қоғамдық, ғылыми мәтінге дейін қамтиды.

Тыңдалым тестін жасаушыларға мынадай міндеттер жүктеледі: 1) тест құрылымы халықаралық деңгейде қалыптасқан үлгілерге сәйкес жасалуы тиіс; 2) тест құрылымы жеңілден ауырға қарай сатылана жасалуы тиіс; 3) тыңдалымға ұсынылатын диалогтар мен мәтіндер әр деңгейге сай ауызекі сөйлеу тілінің, көркем әдебиет тілінің, ресми-іс қағаздары тілінің үлгілерін қамтуы тиіс; 4) диалогтағы жағдаяттар мен монолог тақырыптары қайталанбауы тиіс; 5) диалогтар мен монологтарға берілетін сөйлем құрылымы әр деңгейдің лексика-грамматикалық материалы негізінде құрылуы тиіс.

Тыңдалым тестінің деңгейлерін тілді бағалаудың әлемдік деңгейлеріне сүйене отырып, қарапайым, базалық, орта, ортадан жоғары, жоғары және жетік деп бөлуге болады.









Құрылымы бірдей бұл екі деңгейдің айырмашылығы тыңдауға берілетін диалогтар мен монологтар мәтінінің күрделілігі және тапсырмаларды беру ерекшеліктері.





Тест тапсырмалары өте жеңілден қиынға қарай беріледі. _- дегі тапсырмалар сәйкесін табу, сөйлемді аяқтау, қысқа сұрақ қоя білу түрінде болса, _-дегі тапсырмалар мәтінде жоқ ақпарат, негізгі ақпарат, қосымша ақпарат жайлы болады. _- дегі тапсырмалар оқиға өтіп жатқан мезгілді, мекенді, ортаны анықтау, мағыналас сөздерді анықтау, қарсы-мәндес сөздерді айқындау, мәтін идеясын түсіну болса, _-дегі тапсырмалар сөйлеушінің ниетін түсіну, оқиға мен фактіні дәл есте сақтау, негізгі пікірге қоса қосымша деректерді де ескеру, мәтін мақсатын айқындауға арналады. _-дегі тапсырмалар мәтіндегі астарлы сөздердің мәнін түсіну, сұқбаттың мақсатын айқындау, мәтінді тақырыптарға бөлу болса, _-дегі тапсырмалар сұқбатқа қатысушылардың пікірін нақтылау, қатысушылардың позициясын тану, көзқарастарын болжау, мәтінге ат қоя білу т.б. түрінде болады.

Тест тапсырмаларының берілу формасы С.В.Аванесов негіздемесі бойынша төртеу: 1) бір дұрыс жауапты таңдау; 2) бірнеше дұрыс жауапты таңдау; 3) ашық тапсырма; 4) сәйкесін табуға арналған тапсырма.

Тестілеуді компютер арқылы іске асыруда бірінші форма тиімді. Сондықтан тест тапсырмаларының берілуінің бірінші формасы бойынша (бір дұрыс жауапты таңдау) тыңдалым тестілерінің әр деңгейінен үзінділер берейік.

Үлгілер.

Диалог (_)

• 
  Келесі қай аялдама?
  
• 
  Университет қалашығы.
  
• 
  Сіз сол аялдамадан түспейсіз бе?
  
• 
  Жоқ.
  
• 
  Мені өткізіп жіберіңізші.
  

Диалог қайда өтіп жатыр?

А) Көшеде

В) Аялдамада

С) Көлікте

D) Кітапханада

Сөйлемді дұрыс аяқтаңыз.

1. Сіз аялдамадан ... ?

А) түсесіз

В) түсесің бе?

С) тұсемін

D) түсесіз бе

Диалог (_)

• 
  Тоқтар аға, ғарышқа ұшар алдында қандай көңіл-күйде болдыңыз?
  
• 
  Елден тым жырақта жүргендіктен шығар, маған ғарышқа ұшудан гөрі халқымның дәстүрі қатты әсер етті.
  
• 
  Ол қандай дәстүр еді?
  
• 
  Космодромда қазақ үй тігіп, қуаныштан жүрегі жарыла, арқа-жарқа жүгірген жұрт. Ет асылып, Талғат екеумізге қойдың басын ұсынуы, 93 жастағы ақсақалдың бата беруі – бәрі-бәрі ерекше көңіл-күйін бөледі. Мұндай соншалықты кіршіксіз, шынайы дәстүр әлемде жоқ дер едім.
  
• 
  Ғарыштан аман-есен оралып, сол сапар туралы Елбасына қазақша баянат (рапорт) жасапсыз.
  
• 
  Менің ана тілімнен тәжірибем жеткіліксіз еді. Соған қарамастан намыстанып, бүкіл ой-санамды тек қазақша жеткізуге бағыттадым. Қазақстанның тұңғыш Президентіне тұңғыш ғарышкері осылайша қазақша тіл қатқан. Мені қазақша сөйле деп ешкім күштеген жоқ, өзімнің жүрек қалауым солай болды.
  

А) алғашқы қадам

В) тылсым дүние

С) халқының дәстүрі

Д) беймәлім ғарыш

2. Баянатты ана тілінде жасауға итерген күш ... .

А) тәртіп

В) талап

Д) намыс

3. Ғарышкердің қазақ тілін білу деңгейі қандай еді?

А) жоғары

В) жақсы

С) өте жақсы

Д) орта

4. Тоқтар Әубәкіров ғарышқа ұшардан бұрын ... жүрген.

А) ел ішінде

В) елде

Д) ел арасында

Монолог (_)

Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің мәліметі бойынша, 2008 жылдың соңғы тоқсанында бір қызметкердің орташа айлығы 59 мың теңге шамасында болған. Ал бұл саланы білдей бір мектеп директоры да, керемет бір фирманың күзетшісі де алуы мүмкін. Демек, бұл екі адам да «орта топқа» еніп кеткелі тұр. Жұмыстың ала-құласы жоқ, сондықтан біреуді кемсітіп, екіншісін мұқатқымыз келмейді. Бірақ «орта топқа» ену үшін «қара жұмыс» істейтін ортанқол жұмысшы емес, кәсіби маман болуы керек. Демек, оның қызметі де зиялы кәсіптердің қатарынан орын алуы тиіс. Ол үшін, әсіресе, ол адам кем дегенде колледжді, дұрысы жоғары оқу орнын бітіру керек. Білім – біздегі критерийлердің бастысы. Адам капиталы болған соң, оның білімі жоғары боғланы жақсы. Алайда жоғары білімдінің барлығы керемет жалақы алып жатқан жоқ. Демек, сіз өз біліміңіз арқылы қолыңыз жеткен жақсы қызметтен алған «шәйлығыңыздан артылған артық-ауыс қаржыны қалтаңызға басып, жұмыстан жеке көлігіңізбен жеке пәтеріңізге келе жатсаңыз, және қызметіңіздің «мәртебелі мамандық» екенін сіз ғана емес, өзгелер де мойындай білсе, яғни бүгін бар да, ертең жоқ қызмет болмаса, өзіңіздің қоғамдағы әлеуметтік дәрежеңізге шын жүрегіңізбен қанағаттансаңыз ғана «орта топсыз».

«Орта топ» атанбай-ақ өмір сүруге болатын шығар. Социологтар ұсынған концепция бойынша, «орта топ» - қоғамдағы тұрақтылықтың негізі. Тұрақтылық – елдегі саяси, әлеуметтік, экономикалықжағдайдың кепілі. Демек, заманауи қоғамдағы әлеуметтік ең оңды модель - «кедейі» аз, «орташасы» көп, «бай-бағыланы» біршаманы құраған халқы бар мемлекет. «Әр елдің салты басқа, иттері қара қасқа» демекші, қазақтың орташасы мен орыстың немесе американың «орташасын» салыстыруға келмес. Мәселен, барға қанағат етуді үйренген орташа қазақ қалтасында көк тиыны болмаса да «жағасы – жайлау». Ал еуропалық «орта топтың» жеке есеп-шотында үнеммен жиналған ақшасы жатса, америкалық «орта топ» қарызға өмір сүре береді.

Социологтар салып берген «орта топтың» портретіне үңілер болсақ, олар бос уақытының көбін үй шаруашылығына, достарына, отбасына жұмсайтын, және қолы қалт еткенде теледидар көріп, кітап оқитын, газет-журнал ақтаратын, концерттер мен театрларға баратын, спорт үйірмелеріне қатысатын, жаңа технологиялармен жұмыс істей алатын, ең бастысы, өзін еркін елдің азаматы сезінетін, қызметі қолбайлау болмайтын, «төңкерістерге» қырын қарайтын, қақ-соғы жоқ, мәдениетті, тып-тыныш қана өмір сүруді қалайтын жандар екен. «Орта топтың» өкілдері, біздіңше, рухани құндылықтарға басым бағыт береді. Статистика агенттігінің мәліметтеріне көз жүгірттік. Әрине, агенттік елдегі кедейлер мен байлар – мынаған, орташалар – анаған қаржы жұмсады деген дерек келтіре алмайды. Бірақ «орта топтың» өзге әлеуметтік топтардан көбірек екенін ескере отырып, сол жұмсалған қаржының қомақты бөлігі орташалар жұмсаған қаржы шығар ойға келдік.

Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің көрсетуінше, 2007 жылы еліміздегі кітап саудасына 6 миллион теңге ақша жұмсалған. Салыстыру үшін арақ өнімдеріне жіберген қаржыны көрсете кетелік, ол – 38 млн теңге көлемінде. Газет-журналдар саудасына 6-млн-ға жуық ақша кетсе, киім алу үшін 116 млн-нан астам қаржы жұмсалған. Медициналық тауарларға 4 млн-нан асатын сома, ал косметика бұйымдары мен басқа да керек жарақтарға 42 млн-ға дейін ақша кеткен.

«Орта топ» өкілінің үйінде заманауй технологиялық аппараттар – компьютер, микротолқынды пеш, ыдыс-аяқ жуатын, кір жуатын машиналар да табылуы тиіс. Және ауыра қалсаңыз, ақылы медициналық көмек алуға, қажет кезінде біліміңізді ақылы түрде көтеруге, жылына бір айналып келетін демалысыңызда шетелдік болмаса да, отандық демалыс орындарына баруға жағдайыңыз көтеруі тиіс. Оның үстін несие алғыңыз келсе, кез-келген банк сіз қалаған соманы еш кедергісіз рәсімдеп беруге даяр «қабілетті» клиенттердің қатарынан көрінуге тиіссіз.

Ең бастысы, өзіңіздің бай емес екеніңізге көзіңіз жетсе, «кедей» деген атты қымсынсаңыз, еш қымсынбайтын «орта топпын» деген сезімнен арылмақпыз.

«Төртеу түгел болса...», «Қазақ «дебиеті» газетінен

1. «Орта топ» өкілдеріне сай емес белгі ____________.

А) орташа табыс

В) орташа білім

С) орташа тұрмыс

D) орташа көлік

2. Қоғамдағы тұрақтылықтың негізі ____________.

А) кедейлері көп ел

В) байлары көп ел

С) бай, кедей тең ел

D) орташасы көп ел

3. Мәтін бойынша, америкалық орта топтың өкілі ____________.

А) барға қанағат етеді

В) жеке есепшотында ақшасы болады

С) қарызға да өмір сүре алады

D) табысын қажетіне жеткізе алады

4. 2007 жылы қазақстандықтар қаржының ең көп бөлігін ____________ жұмсаған.

А) кітапқа

В) арақ-шарапқа

С) косметика бұйымдарына

D) киімге

5. Біздің қоғамдағы қаржы көздерінің қайда кетіп жатқанын келтірудегі мегзегені ____________.

А) қаржыны дұрыс жұмсаймыз ба?

В) қаржы бөлінісі

С) қаржы табу

D) қаржы тапшылығын болдырмау

6. Автордың көзқарасы бойынша, «орта топтың» басқа әлеуметтік топтардан ерекшелігі ____________.

А) қаржы таба білетіндігі

В) қаржыны дұрыс бөле білетіндігі

С) рухани құндылықтарға басымдық беру

D) материалдық байлықты жоғары қоюы

7. Мәтіннің негізгі айтпағы ____________.

А) «орта топқа» жататын кімдер

В) «орта топ» не үшін керек

С) әр қоғамдағы «орта топтар»

D) «орта топтың» қаржы бөлуі

8. Мәтіннің идеясы ____________.

А) «Орта топ» жайлы түсіндіру

В) «Орта топ» жайлы насихаттау

С) «Орта топқа» жету жолдары

D) «Орта топқа» жетуге шақыру
Әдебиет

1. 
   Аванесов В.С. Форма тестовых заданий. -Москва, 2006 г.
   
2. 
   Күзекова З.С., Пазылова Г.С., Әбдірәсілов Е.Қ. Қазақ тілі тестілеу теориясы мен практикасы. -Алматы, 2009 ж.
   

Изучение государственного языка – это вопрос национальной безопасности, социальной стабильности и интеллектуальной развитости страны, который призван объединять граждан страны. В этой связи необходимо прежде всего сформировать реальную востребованность государственного языка, создать потребность в его использовании, сделать его привлекательным и престижным.

Казахстан – одна из немногих стран, которая разрешила проблемы языковой политики без острых конфликтов и потрясений. В стране созданы условия для свободного развития языков всех этносов, проживающих на территории республики. Государство всемерно поддерживает этот процесс.

Жизненную необходимость изучения казахского как государственного языка осознает уже практически все население Казахстана. Социологические опросы показывают тенденцию постоянного роста интереса граждан к овладению языком. Министерство культуры и информации в 2007 году провело мониторинг, который показал, что 49,3 процента опрошенных респондентов полагают: казахский язык постепенно сможет стать языком межнационального общения. Также значительно выросло количество детей казахской национальности, обучающихся на родном языке: 60 % в 1991 году и 80 % в 2006 году. На сегодняшний день около 25 тысяч детей разных национальностей получают знания на казахском языке. Это ещё раз показывает возрастающую роль государственного языка в системе образования.

В последние годы наблюдается стабильное увеличение контингента иностранных граждан, заинтересованных в изучении казахского языка. Во многих странах мира (во Франции, в Венгрии, России, Турции) работают центры по обучению казахскому языку. Например, в США работают 7 центров (в университетах: Вашингтон, Индиана, Калифорния, Висконсон, Аризона, Миннесота), обучающие казахскому языку. Во всех библиотеках вышеназванных городов читатель может ознакомиться с книгами, газетами и журналами на казахском языке.

С каждым годом растет уровень владения казахским языком претендентов на присуждение международной стипендии Президента Республики Казахстан «Болашак», которые связывают свою будущую карьеру с работой в государственных органах страны.

В «Государственной программе функционирования и развития языков на 2001-2010 годы» от 7 февраля 2001 года № 550 указано:

- Дальнейшее расширение сферы употребления государственного языка в системе государственных органов требует соответствующей языковой подготовки кадров, которая со временем должна стать обязательной нормой для всех категорий государственных служащих, независимо от квалификационных требований и функциональных обязанностей.

- В целях объективной оценки уровня знаний казахского языка служащими государственных и негосударственных организаций необходимо разработать универсальную систему тестирования и методику обучения казахскому языку. При этом следует учитывать международный опыт и передовые технологии обучения иностранному языку.

- Принимая во внимание тенденцию увеличения числа граждан зарубежных государств, проживающих в Республике Казахстан, следует предусмотреть создание методики обучения казахскому языку как иностранному и разработать систему тестов для определения степени владения языком, подобную TOEFL, IELTS и т.п.

В целях реализации Программы в Национальном центре тестирования (далее - НЦТ) была создана отечественная система оценки уровня владения государственного языка гражданами Республики Казахстан и иностранными гражданами, осуществляющими деятельность на территории Казахстана –КАЗТЕСТ. В структуре НЦТ с 2008 года создано Управление по развитию государственного языка.

С целью формирования системы оценки уровня владения казахского языка была проведена научно-исследовательская работа, а именно исследованы институциональные возможности следующих международных систем оценки языковых знаний, применяемых на протяжении многих лет:

1) TOEFL (Test of English as a Foreign Language);

2) IELTS (International English Language Tests System);

3) TORFL (Test of Russian as a Foreign Language);

4) DSH (Deutsche Sprachprüfung für den Hochschulzugang);

5) Grundbaustein DaF, Zertifikat Deutsch;

6) DALF/DELF (Diplome Approfondi de Langue Française/Diplome d'Etudes en Langue Française);

7) TÖMER (Türkçhe Öģretim Merkezi) и т.д.

Основная цель системы КАЗТЕСТ – оценка языкового знания по казахскому языку. Оценка языковых знаний по системе КАЗТЕСТ является объективным средством измерения коммуникативных компетенций, уровня квалификации по казахскому языку вне зависимости от места жительства граждан, времени оценки, объекта и формы обучения языку. Тестирование по оценке уровня знания языка как способ независимой оценки, давно известен и широко применяется во многих странах мира.

Уровень развития языковой личности определяется степенью сформированности различных видов компетенций. Остановимся на трех основных – языковой, лингвистической и коммуникативной. Все эти компетенции взаимосвязаны между собой и обусловливают друг друга. Если языковая компетенция характеризуется знаниями о языке как об общественном явлении, как о системе; лингвистическая – знаниями о единицах языках, их свойствах и особенностях употребления; то коммуникативная компетенция определяется умением осуществлять целесообразную речевую деятельность, продуктом которой является речевое произведение. Если долгое время в методике преподавания языка превалировала лингвистическая компетенция, то в настоящее время ученые-методисты отмечают, что именно коммуникативная компетенция, актуализируя другие виды компетенций, показывает уровень развития языковой личности.

КАЗТЕСТ состоит из четырех блоков: аудирование, лексико-грамматический блок, чтение, письмо.

Первый блок – аудирование. Оценивается степень усвоения прочитанного текста по четырем уровням: фрагментарное усвоение, общее усвоение, полное усвоение, глубокое критическое усвоение.

Второй блок – лексико-грамматический. Оценивается уровень усвоения лексико-грамматического материала, владения языком, употребления в общении, применения в письме с функциональной и коммуникативной точки зрения. Тестовые задания данного направления в соответствии с государственным стандартом нацелены на оценку уровня лингвистической компетенции, понятия о структуре языка, необходимых для решения определенных коммуникативных задач.

Третий блок – чтение. Цель чтения – восприятие и понимание основной и дополнительной информации текста на разных уровнях.

Четвертый блок – письмо. Письменные работы оцениваются и проверяются по следующим критериям:

1) грамматическая правильность письменных работ;

2) содержание письменных работ;

3) качество использования языковых средств;

4) степень самостоятельности применения языка при выполнении письменных заданий. В настоящее время этот блок на стадии апробации.

Письмо – продуктивный вид речевой деятельности, связанный с порождением и фиксацией письменного текста. Объект тестирования – уровень сформированности речевых навыков и умений, необходимых а) для фиксации в письменной форме полученной информации; б) для передачи собственной информации. В процессе тестирования проверяется следующее:

- в области репродукции – умение передать содержание прочитанного/прослушанного текста;

- в области продукции – умение построить письменный монологический текст на предложенную тему.

Для репродуктивного высказывания оцениваются: а) соответствие ответа теме; б) полнота передачи информации в соответствии с текстом-первоисточником; в) точность передачи информации; г) логичность и связность изложения; д) наличие коммуникативно значимых ошибок.

Для продуктивного высказывания оцениваются: а) адекватность текста задания; б) соответствие количества смысловых единиц текста заданному объему содержания; в) полнота раскрытия темы; г) логичность и связность изложения; д) владение языковым и речевым материалом.

Письмо предполагает сформированность комплекса сложных речевых умений, совпадающих с умениями при порождении устных высказываний. Построение письменного текста осуществляется в определенной логической последовательности: мотив – цель – предмет – адресат, т.е. пишущий «следует» от мысли, формулируемой во внутренней речи, к языковым средствам выражения мысли на письме.

Усложняются и вытекающие из коммуникативных потребностей коммуникативные задачи, решение которых требует более совершенных умений во всех видах речевой деятельности. Так, коммуникативная задача, на каждом из уровней (элементарный, базовый, средний, выше среднего, высокий) предполагает использование текстов разных жанров и типов. Если на элементарном и базовом уровнях тестируемый должен уметь только ответить на вопросы (количество зависит от уровня) творческого диктанта, то на уровне выше среднего он должен составлять официально-деловые документы, а на высшем уровне – написать эссе.

Демалыс

1. 
   Жазда не істейсің?
   
2. 
   Ауылға барғанның қандай пайдасы бар?
   
3. 
   Сіздің көңіліңізді қуантатын не ?
   

а) ответ на него сформирован в тексте, и его надо только найти (Жазда не істейсің? Ауылға барғанның қандай пайдасы бар?);

б) ответ на вопрос не сформулирован в тексте, тогда тестируемый должен построить его сам, опираясь на услышанное, и у каждого из тестируемых, ответ будет построен по-своему (Сіздің көңіліңізді қуантатын не?).

Такого рода вопросы требуют самостоятельности, как со стороны языкового оформления ответа, так и со стороны мыслительныx процессов.

К стилистическим особенностям текстов делового стиля главным образом относится лаконичность изложения материала: максимум информации при минимуме языковых средств. Именно поэтому данный стиль располагает большим набором языковых клише – устойчивых оборотов: рұқсат етуіңізді сұраймын, шара қолдануыңызды сұраймын и т.п. Деловой стиль насыщен терминами, отличается бесстрастностью изложения. Следовательно, использование средств выразительности в деловых бумагах неуместно и считается стилистической ошибкой. Безличность и сухость в передаче информации обеспечивается безличными конструкциями: ұсыныс мақұлданды, мәселе қарастырылды, шешім қабалданды.