Қазақстан Республикасында мұнай-газ секторын дамыту жөнiндегi 2010 2014 жылдарға арналған бағдарламаны бекiту туралы
жүктеу/скачать 0.78 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАУЛЫ ЕТЕДI
- Қазақстан Республикасында мұнай-газ секторын дамыту жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама
- 1. Бағдарламаның паспорты
- 3. Ағымдағы жағдайды талдау
| Қазақстан Республикасында мұнай-газ секторын дамыту жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарламаны бекiту туралы
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2010 жылғы 18 қазандағы № 1072 Қаулысы 
«Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң Қазақстан Республикасын үдемелi индустриялық-инновациялық дамыту жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын бекiту туралы» Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2010 жылғы 14 сәуiрдегi № 302 қаулысын iске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI: 1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасында мұнай-газ секторын дамыту жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн. 2. Мүдделi орталық және жергiлiктi атқарушы органдар: 1) Бағдарламада көзделген iс-шаралардың тиiсiнше және уақтылы орындалуын қамтамасыз етсiн; 2) есептi жылдың 15 шiлдесiнен кешiктiрмей Қазақстан Республикасы Мұнай және газ министрлiгiне жарты жылдық қорытындылары бойынша Бағдарламада көзделген iс-шаралардың iске асырылу барысы туралы ақпарат берсiн; 3) есептi жылдан кейiнгi жылдың 1 ақпанынан кешiктiрмей Қазақстан Республикасы Мұнай және газ министрлiгiне Бағдарламада көзделген iс-шаралардың iске асырылу барысы туралы ақпарат берсiн. 3. Қазақстан Республикасы Мұнай және газ министрлiгi: 1) есептi жылдың 1 тамызынан кешiктiрмей Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгiне жарты жылдық қорытындылары бойынша Бағдарламада көзделген iс-шаралардың iске асырылу барысы туралы ақпарат берсiн; 2) есептi жылдан кейiнгi жылдың 15 ақпанынан кешiктiрмей Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгiне Бағдарламада көзделген iс-шаралардың iске асырылу барысы туралы ақпарат берсiн. 4. «Қазақстанда әлемдiк деңгейдегi мұнай-химия кешендерiн қалыптастыру және қазақстандық алғашқы мұнай-химия кешенiн құру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын бекiту туралы» Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 13 қазандағы № 989 қаулысына мынадай өзгерiс енгiзiлсiн: көрсетiлген қаулымен бекiтiлген Қазақстанда әлемдiк деңгейдегi мұнай-химия кешендерiн қалыптастыру және қазақстандық алғашқы мұнай-химия кешенiн құру жөнiндегi iс-шаралар жоспарында: реттiк нөмiрi 20-жол алынып тасталсын. 5. Осы қаулының қосымшасына сәйкес Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң кейбiр шешiмдерiнiң күшi жойылды деп танылсын. 6. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Мұнай және газ министрлiгiне жүктелсiн. 7. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi. Қазақстан Республикасының Премьер-Министрi К. Мәсiмов Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2010 жылғы 13 қазандағы № 1072 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында мұнай-газ секторын дамыту жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама Астана, 2010 жыл Бағдарламаның құрылымы 1. Бағдарламаның паспорты 2. Кiрiспе 3. Ағымдағы жағдайды талдау 3.1. ағымдағы жағдайды, саланың елдiң әлеуметтiк-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуына әсерiн бағалау 3.2. саланың мықты және осал жақтарын, мүмкiндiктерi мен қауiптерiн талдау 3.3. саланы дамытудың негiзгi проблемалары, үрдiстерi мен алғышарттары 3.4. қазiргi нормативтiк-құқықтық базаның, қолданыстағы практиканың және дамуды қамтамасыз ету жөнiндегi iс-шараларды iске асыру нәтижелерiнiң сипаттамасын қоса алғанда, саланы дамытудың қолданыстағы мемлекеттiк реттеу саясатын талдау 3.5. Қазақстан Республикасының жағдайларына бейiмделуi мүмкiн қазiргi бар проблемаларды шешу бойынша шетелдiк оң тәжiрибеге, сондай-ақ жүргiзiлген маркетингтiк зерттеулердiң нәтижелерiне шолу жасау 4. Бағдарламаны iске асырудың мақсаттары, мiндеттерi, мақсатты индикаторлары және нәтижелерiнiң көрсеткiштерi 5. Бағдарламаны iске асыру кезеңдерi 6. Қажеттi ресурстар 7. Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары 1. Бағдарламаның паспорты Бағдарламаның Қазақстан Республикасында мұнай-газ атауы секторын дамыту жөнiндегi 2010-2014 жылдарға арналған бағдарлама Әзiрлеу «Қазақстан Республикасын үдемелi негiздемесi индустриялық-инновациялық дамыту жөнiндегi 2010-2014 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарлама туралы» Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2010 жылғы 19 наурыздағы № 958 Жарлығы. Бағдарламаны Қазақстан Республикасы Мұнай және газ әзiрлеуге және министрлiгi iске асыруға жауапты мемлекеттiк орган Бағдарламаның Мұнай-газ саласын теңдестiрiлген және мақсаты тиiмдi дамыту Мiндеттерi Мұнай және газ конденсатын өндiру мен экспорттау бойынша белгiленген көрсеткiштердi орындау; мұнай өнiмдерi мен газға iшкi нарықтың қажеттiлiктерiн қамтамасыз ету; барланған көмiрсутек қорларының өсiмiн қамтамасыз ету және өндiру деңгейiн тұрақты жоғары деңгейге шығару; отандық көмiрсутек шикiзатын (мұнай/газ) өңдеу тереңдiгi мен көлемдерiн ұлғайту; мұнай мен газ тасымалдаудың экспорттық бағыттарын әртараптандыру; қосылған құны жоғары мұнай-химия өнiмiн экспорттау көлемiн ұлғайту; саланы техникалық реттеу нормаларын үйлестiру; мұнай-газ компанияларындағы қазақстандық үлес деңгейiн ұлғайту; еңбек ресурстарының ұтқырлығын арттыратын жағдайларды қамтамасыз ету; еңбек қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету және қоршаған ортаға жағымсыз әсердi азайту Iске асыру мерзiмi 2010 - 2014 жылдар Мақсатты мұнай өндiру көлемiн 2014 жылы 85,0 млн. индикаторлар тоннаға дейiн ұлғайту (2009 жылға қарай 111,1 %); мұнай экспортының көлемiн 75,0 млн. тоннаға дейiн ұлғайту (2009 жылға қарай 110,1 %); шикi газ өндiру көлемiн 2014 жылы 55,8 млрд. тек.м. дейiн ұлғайту (2009 жылға қарай 155,0 %); құрғақ газ экспортының көлемiн 2014 жылы 14,6 тек.м. дейiн ұлғайту (2009 жылға қарай 280,5 %); барланған көмiрсутек қорларын ұлғайту 2015 жылға қарай шамамен 300 млн. тоннаны құрайды; Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторының жағадағы инфрақұрылымының басым объектiлерiнiң тiзбесiне сәйкес жағадағы инфрақұрылымының объектiлерiн салу; 2014 жылы қазақстандық мұнай өндiру зауыттарында мұнай өңдеу көлемiн 15,1 млн. тоннаға дейiн ұлғайту (2009 жылға қарай 124,8 %); мұнай өңдеу тереңдiгiн 87-90 % дейiн жеткiзу; отандық мұнай өнiмдерi сапасын экологиялық саты-3 сапа стандарттарына дейiн жеткiзу; мұнай өнiмдерiн тұтыну құрылымын болжамды өзгертудi қанағаттандыруға бағытталған шығарылатын өнiм түрлерiн оңтайландыру және ұлғайту; 2014 жылы газ тасымалдау көлемiн жылына 129,3 млрд.текше м. дейiн, оның iшiнде «Бейнеу-Бозой-Ақбұлақ» («Бейнеу-Шымкент») газ құбыры бойынша жылына 5,0 млрд. текше м дейiн ұлғайту (2012 жылы жылына 3,6 млрд.текше м дейiн); мұнай құбырларының өткiзу қабiлетiн жылына 87 млн.тоннаға дейiн ұлғайту: Каспий Құбыр Консорциумы (бұдан әрi - КҚК) - жылына 67 млн.тоннаға дейiн, Қазақстан - Қытай - жылына 20 млн.тоннаға дейiн; газдың халықаралық транзитiнiң көлемiн 2014 жылы жылына 101,1 млрд. тек.м. дейiн ұлғайту; 2012 жылға қарай жылына 500 мың тонна көлемiнде, оның iшiнде Ақтау қаласында жылына кемiнде 420 мың тонна битум өндiру бойынша қуаттарды енгiзу; хош иiстi көмiрсутектер өндiру көлемiн - бензолды жылына 133 мың тоннаға дейiн, параксилолды жылына 496 мың тоннаға дейiн ұлғайту; 2015 жылдан бастап базалық мұнай-химия өнiмiнiң өндiрiсiн полиэтилендi жылына 800 мың тонна және полипропилендi жылына 500 мың тонна көлемiнде өндiру; мұнай-газ саласы ұйымдарының техникалық реттеу саласындағы нормативтiк құқықтық актiлермен және нормативтiк техникалық құжаттармен қамтамасыз етiлуiн ұлғайту; 2014 жылға қарай мұнай-газ компанияларының сатып алуындағы қазақстандық үлес деңгейiн тауарлар бойынша 16 %-ға, жұмыстар мен қызметтер бойынша 85 %-ға жеткiзу; инвестициялық жобалардың қажеттiлiктерiне сәйкес қажеттi мамандар даярлау; 2012 жылы iлеспе газдың (жағылатын газдың технологиялық жағылмай қоймайтын көлемiн есептемегенде) кемiнде 95 %-ын кәдеге жарату. Қаржыландыру Бағдарламаны iске асыруға арналған қаржы көздерi мен ресурстарының жалпы көлемi 5 195 937 млн. көлемдерi теңгенi құрайды, оның iшiнде көздер бойынша: 1) Республикалық бюджет - 101 607 млн. теңге; 2) Қарыз қаражаты - 2 324 769 млн. теңге; 3) Өз қаражаты - 2 769 560 млн. теңге; оның iшiнде «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ - 132 960 млн. теңге. 2. Кiрiспе Қазақстан Республикасында мұнай-газ секторын дамыту жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама (бұдан әрi - бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2010 жылғы 19 наурыздағы № 958 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасын үдемелi индустриялық-инновациялық дамыту жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламаның шеңберiнде әзiрлендi. Бағдарламаны әзiрлеу қажеттiлiгi ел экономикасындағы мұнай-газ саласының рөлiн тұрақты нығайтумен шарттасады. Мұнай-газ саласы елдiң және оның жекелеген өңiрлерiнiң дамуына маңызды әлеуметтiк-экономикалық әсерiн тигiзедi, шын мәнiнде мемлекеттiң бүкiл экономикасы үшiн алға тартушы күш болып табылады, экономиканың басқа да салаларының дамуына ықпал етедi. Мұнай-газ кешенi кәсiпорындарының жұмысы өңiрлер мен бүкiл мемлекет ауқымындағы неғұрлым маңызды әлеуметтiк бағдарламалардың iске асырылуымен байланысты. Жақын болашақта елдiң мұнай-газ секторы серпiндi дамитын болады, бұл өндiрiстiк, әлеуметтiк және экологиялық бағыттағы объектiлер құрылысын қамтитын салаларды кешендi дамытудың ел үшiн бiрыңғай жоспарларын әзiрлеу жолымен барлық мүдделi тараптардың қызметiн үйлестiрудi талап етедi. Бағдарлама қаралып отырған кезеңдегi салалық мәнi бар маңызды мiндеттердiң шеңберiн айқындайды және тиiсiнше, оларды шешуге бағытталған өзара байланысты ұйымдық, норма шығарушылық, әлеуметтiк, экономикалық, қаржылық және басқа да шаралар кешенiн қалыптастырады. Бағдарламаны iске асыру қорытындылары бойынша саланың жұмыс iстеу тиiмдiлiгiн арттыру арқылы көмiрсутек шикiзатын өндiру және өңдеу деңгейiн өсiруден, мұнай мен газ ресурстарын тиiмдi пайдаланудан, халықаралық транзит көлемдерiн өсiруден әлеуметтiк-экономикалық әсердi ұлғайтуды қамтамасыз ету, сондай-ақ елдiң толық энергетикалық тәуелсiздiгiне, iшкi нарықты мұнай өнiмдерi мен газға қажеттiлiктерiн үздiксiз және толық қамтамасыз етуге қол жеткiзу көзделедi. Бағдарлама мұнай-газ кешенiн дамыту мәселелерiнен басқа, өндiрiстiк, әлеуметтiк және экологиялық бағыттағы iлеспе объектiлердi жақсарту мүмкiндiктерiн қарастырады. 3. Ағымдағы жағдайды талдау 3.1. Саланың ағымдағы жағдайын, сондай-ақ осы саланың елдiң әлеуметтiк-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуына әсерiн бағалау Қазiргi уақытта республиканың шамамен 900 мың шаршы км. алаңы 1958 - 1965 және 1975 - 1995 жылдары Қазақстан мен Ресейдiң әр түрлi ұйымдары жасаған өңiрлiк, iздеу және егжей-тегжейлi сейсмикалық бейiндерiнiң желiлерiмен қамтылған. Қазақстан Республикасындағы көмiрсутек шикiзатының жалпы болжамды алынатын ресурстары 17 млрд. тоннаны құрайды, оның 8 млрд. тоннасы Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторына (бұдан әрi - КТҚС) тиесiлi. Расталған мұнай қорлары бойынша Қазақстан әлемдегi 15 жетекшi елдердiң қатарына кiредi. Қазақстан көмiрсутек шикiзатының елеулi қорларына - әлемдiк қордың 3,3%-на иелiк етедi (алынатын мұнай қорлары 4,8 млрд. тонна және алынатын газ қорлары Каспий қайраңындағы жаңа кен орындарын есептегенде, 3 трлн. текше метрден асты, ал ықтимал ресурстары 6-8 трлн. текше метр деп бағаланады). Республиканың 172 мұнай және 42 конденсатты кен орны орналасқан (оның iшiнде, 80-нен астамы игерiлуде) мұнай-газды аудандары, оның алаңы шамамен Қазақстан аумағының 62%-ын алып жатыр. Қазақстандағы мұнайдың негiзгi қорлары (90%-дан астамы) ең iрi 15 кен орнында, олар - Теңiз, Қашаған, Қарашығанақ, Өзен, Жетiбай, Жаңажол, Қаламқас, Кеңқияқ, Қаражанбас, Құмкөл, Солтүстiк Бозашы, Әлiбекмола, Орталық және Шығыс Прорва, Кенбай, Королевское, жартысы - екi iрi мұнай кен орны Қашаған мен Теңiзде шоғырланған. Кен орындары Қазақстанның он төрт облысының алтауының аумағында орналасқан. Бұл Ақтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қызылорда және Маңғыстау облыстары. Бұл ретте көмiрсутек қорларының шамамен 70% Қазақстанның батысында шоғырланған. Мұнайдың неғұрлым барланған қорлары Атырау облысына тиесiлi, оның аумағында өнеркәсiптiк санаттағы 930 млн. тонна қормен 75-тен астам кен орны ашылды. 15-тен астам көмiрсутек кен орны Батыс Қазақстан облысының аумағында орналасқан. Мұнай-газды әлеует тұрғысынан Ақтөбе облысы тағы бiр перспективтi өңiр болып табылады. Мұнда 25-ке жуық кен орны ашылды. Қызылорда және Қарағанды облыстарының мұнай өндiру саласының негiзi - маңыздылығы бойынша Қазақстанның бесiншi мұнай-газды провинциясы - Құмкөл кен орындар тобы болып табылады. Қазақстанның мұнай-газ саласының ресурстық әлеуетiн одан әрi молайтуға Каспий және Арал теңiздерiнiң айдынында республика жүргiзiп жатқан жер қойнауы учаскелерiн кең ауқымды зерттеулер ықпал ететiн болады. Каспийдiң солтүстiгiнде алынатын 2,02 млрд. тонна болжамды қормен 2000 жылы ашылған Қашаған кен орны соңғы 30 жыл iшiндегi әлемдiк тәжiрибедегi ең маңызды оқиға деп аталды. 1-диаграмма Қазақстан Республикасында 01.01.2010 ж. алынатын газ қорлары - 3,7 трлн. текше м. 
Мұнай мен газды iздеу перспективалары Каспий маңы ойпатындағы, Арал маңындағы зерттелмеген терең жатқан құрылымдармен, сондай-ақ Солтүстiк, Орталық және Оңтүстiк Қазақстан объектiлерiнде анықталған сейсмикалық барлау нәтижелерiмен байланыстырылады. Қазақстан үшiн табиғи газ неғұрлым перспективтi энергия тасығыш болуда, оның қорлары бойынша Қазақстан әлемдегi 14-орынды және тәуелсiз мемлекеттер достастығы (бұдан әрi - ТМД) елдерiнiң арасында Ресей, Түрiкменстан мен Өзбекстаннан кейiнгi 4 - орынды иеленуде. Географиялық тұрғыдан барлық газ қорының 98% - ы аумақтық тиесiлiлiгi Маңғыстау, Атырау, Батыс Қазақстан және Ақтөбе облыстарына жататын Батыс Қазақстанның жер қойнауында орналасқан. Қазақстан Республикасындағы мұнай өндiру көлемiнiң 70%-дан астамын АҚШ, Қытай, Ресей, Еуропалық Одақ (бұдан әрi - ЕО) елдерiнiң шетелдiк инвесторлары қамтамасыз етедi, ExxonMobil, Chevron, Agip, BG, BP/Statoil, Shell, Total, INPEKS, Philips, ЛУКойл, Оман Ойл, Eni сияқты iрi ұлттық және трансұлттық компаниялар және басқалар жұмыс iстеуде. Мұнай мен газды өндiру 2009 жылы республикада мұнай мен газ конденсатын өндiру 2008 жылмен салыстырғанда 8,3%-ға ұлғайып, 76,5 млн. тоннаны құрады, мұнай мен газ конденсатының экспорты 68,1 млн. тоннаға - 8,4%-ға өстi. Қазақстан Республикасының аумағында 2009 жылдың қорытындылары бойынша негiзгi мұнай өндiрушi компаниялар «Теңiзшевройл» жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгi (бұдан әрi - ТШО) (22,5 млн. тонна), «Қарашығанақ Петролеум Оперейтинг Б.В.» жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгi (бұдан әрi - ҚПО б.в.) (11,9 мен. тонна), «ҚазМұнайГаз» барлау және өндiру» акционерлiк қоғамы (бұдан әрi - БҰ) (8,9 млн. тонна), «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» акционерлiк қоғамы (бұдан әрi - «СНЛС-Ақтөбемұнайгаз» АҚ) (6,0 млн. тонна) және «Маңғыстаумұнайгаз» акционерлiк қоғамы (5,7 млн. тонна) болып табылады. Республика аумағындағы көмiрсутек шикiзатының құрылықта игерiлiп жатқан кен орындарының көбi жылдық өндiрудiң ең жоғары деңгейiне жеттi. Құрылықтағы өндiрiстiң одан әрi өсуi бiрiншi кезекте Теңiз және Қарашығанақ кен орындарының интенсивтi игерiлуiне байланысты. 2012 жылдың аяғында Қашаған кен орнын тәжiрибелiк-өнеркәсiптiк игерудi iске асыруды бастау жоспарлануда. Құрылықтағы қалған кен орындарында (Теңiз бен Қарашығанақты есептемегенде) өндiру көлемi 45,0 млн. тоннаны немесе 2009 жылғы жалпы өндiру көлемiнiң 58,8%-ын құрайды, 2014 жылы бұл көрсеткiш 44,9 млн. тоннаға дейiн немесе жалпы өндiру көлемiнiң 52,8%-на дейiн төмендейдi. Қазақстан Республикасындағы жер қойнауын пайдаланушылардың газды өндiруi өндiру көлемдерiнiң тұрақты өсу үрдiсiн растайды - 2009 жылы 36,0 млрд. текше метр газ өндiрiлдi, бұл 2008 жылғы газ өндiру деңгейiнен 7,5% жоғары. Қазақстан Республикасының аумағындағы негiзгi газ өндiрушi компаниялар (2009 жылғы деректер бойынша) ҚПО б.в (15,0 млрд. текше метр), ТШО (11,7 млрд. текше метр), «СНЛС-Ақтөбемұнайгаз» акционерлiк қоғамы (3,0 млрд. текше метр), «Толқынмұнайгаз» жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгi (2,3 млрд. текше метр), ҚМГ (0,4 млрд. текше метр) болып табылады. Қазақстанның оңтүстiк өңiрлерiн газбен тұрақты жабдықтау қажеттiлiгiн ескере отырып, жылына 300-330 млн. текше метр деңгейiнде Амангелдi кен орындары тобын одан әрi игеру газ өндiру құрылымында маңызды орын алады. Осы кен орындары тобын одан әрi дамыту мәселесi Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң кен орындарының табиғи газын сату бағасын кезең-кезеңмен көтерiп отыру саясатына байланысты болады, себебi газға бағаның кезең-кезеңмен өсуiне тосқауыл қою жер қойнауын пайдаланушы-компанияға кен орындарының келiсiмшарттық аумағын барлау мен игерудiң өндiрiстiк бағдарламасын жүзеге асыру үшiн жеткiлiктi қаражат көлемiн шоғырландыруға мүмкiндiк бермейдi. Сонымен бiрге, газдың елеулi көлемiн жер қойнауын пайдаланушылар өз қажеттiлiктерiне пайдаланатынын немесе керi айдау үшiн жұмсайтынын ескере отырып, таратылатын тауарлық газдың көлемi маңызды көрсеткiш болып табылады, 1-кесте. 1-кесте
2009 жылғы тауарлық газды өндiру және шығару теңгерiмi
Iшкi тұтынудың 36%-ы Қазақстан Республикасынан Ресей Федерациясына жеткiзiлетiн қарашығанақ газының осындай көлемiне айырбасталатын, Қазақстан Республикасының оңтүстiгiне (Жамбыл, Оңтүстiк Қазақстан және Алматы облыстары) Өзбекстан арқылы, сондай-ақ Қостанай облысына Ресей арқылы жеткiзiлетiн газ импорты есебiнен қамтамасыз етiледi. Мұндай жағдай көрсетiлген облыстардағы газ магистралi жүйесiнiң кеңестiк газ тасымалдау жүйесi салынған кезеңде құрылуына байланысты болып отыр, 2-кесте. 2-кесте
2009 жылғы тауарлық газды тарату теңгерiмi
* - СВОП операцияларын есептеумен Мұнай мен газды өңдеу Қазақстан Республикасында үш мұнай өңдеу зауыты (бұдан әрi - МӨЗ) бар, олар - Атырау мұнай өңдеу зауыты (бұдан әрi - АМӨЗ), Павлодар мұнай-химия зауыты (бұдан әрi - ПМХЗ) және ПетроҚазақстанОйлПродактс (бұдан әрi - IЖОП). «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясы» акционерлiк қоғамы (бұдан әрi - ҚМГ) «ҚазМұнайГаз-өңдеу және маркетинг» АҚ еншiлес компаниялары арқылы АМӨЗ-де 99,49% үлесiн, ГЖОП-та 49,7% үлесiн және ПМХЗ-да мүлiктiк кешенiнiң меншiктi иесi және 58% акцияларының иесi болып табылатын «Refinery Company RT» жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгiнiң жарғылық капиталындағы 100% қатысу үлесiн иеленген, ПМХЗ-тың қалған 42% акциялары - «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ-та. Республика аумағында жоғарыда көрсетiлген үш МӨЗ-ден басқа өнiмдiлiгi жылына 10-нан 600 мың тоннаға дейiн мұнай өңдеуге лицензиясы бар 32 шағын МӨЗ жұмыс iстеп тұр. Бұл ретте, шағын-МӨЗ шығаратын барлық өнiм талап етiлетiн стандартқа сәйкес келмегендiктен, қайталама немесе тереңдетiп өңдеу үшiн жартылай фабрикат, шикiзат болып табылады. Негiзiнен шағын-МӨЗ шығаратын барлық өнiм республикадан тыс экспортталады. 2009 жылы нақты мұнай өңдеу көлемi 2008 жылғы деңгеймен салыстырғанда 12,1 млн.тоннаны немесе 98,8 % құрады. Республикада 2000 және 2009 жылдары мұнай өнiмдерiнiң негiзгi түрлерiн тұтыну өндiрiс құрылымы мен мұнай өнiмдерiн тұтыну арасындағы белгiлi бiр дисбалансты көрсеттi (3-кесте). 3-кесте
2000 және 2009 жылдардағы мұнай өнiмдерiнiң негiзгi түрлерiн өндiру мен тұтынуды салыстыру мың тонна
Авиаотынды тұтыну оны өндiруден артады, тапшылық (импорт) 47%-ға дейiнгiнi құрайды. Автомобиль бензинiн өндiру және тұтыну жағдайы да осылай қалыптасты, мұнда да өндiру тапшылығының өсуi орын алды. Жалпы автомобиль бензинiн тұтынудың 70%-ы жоғары октанды бензинге тиесiлi, соңғы жылдары оны тұтыну өсуде, бұл ретте 35%-ы импорт есебiнен жабылады. Мұнай өнiмдерiн өндiру тапшылығы мен оның импортының көлемi жұмыс iстеп тұрған МӨЗ-дердiң Қазақстанның iшкi тұтынуын қанағаттандыра алмайтын жалпы жеткiлiксiз технологиялық жай-күйiн сипаттайды. Атырау және Шымкент МӨЗ-дiң технологиялық мүмкiндiктерi мұнайды тереңдетiп өңдеудi жүзеге асыруға мүмкiндiк бермейдi - мазут пен вакуумдық газойлды өндiру үлесi жоғары. Қазақстан МӨЗ-дерiнде ресей мұнайын өңдеу көлемi 50%-ды құрайды - ПМХЗ негiзiнен Ресей Федерациясынан жеткiзiлетiн мұнайды өңдеуде, ПКОП 50%-ға дейiн ресей мұнайын өңдейдi. МӨЗ-дерге ресейлiк мұнай жеткiзiлiмдерiнiң басым болуының себептерi - қазақстандық мұнайды тасымалдаудың отандық инфрақұрылымының дамымағандығы. Мысалы, ПМХЗ-ға мұнай кеңес уақытында салынған және ресей мұнайының жүктемесiне бағдарланған мұнай құбыры бойынша жеткiзiледi. Сонымен бiрге, Қазақстанның Батыс өңiрiнен Павлодар зауытына қарай мұнай құбырын салу экономикалық жағынан тиiмсiз болып табылады. Қазiргi уақытта өндiрiлетiн көмiрсутек шикiзатының негiзгi көлемi экспортқа жiберiледi және отын нұсқасы бойынша пайдаланылады, көмiрсутек шикiзатын бастапқы өңдеу мұнай-химия шикiзатын одан әрi шығармай, мұнай мен газды сепарациялауға негiзделген. Негiзгi өндiрiстiк қорлары 30 жыл бұрын құрылған мұнай-химия кәсiпорындары тауарлық өнiмдi шектелген көлемдерде (полистирол, полипропилен) немесе сырттан әкелiнген шикiзатпен (Ресей Федерациясы — синтетикалық каучуктар, қоспалардың негiзгi компоненттерi және т.б.) шығарып отырды. Сонымен бiрге, мұнай-химия өндiрiстерiн құру үшiн жеткiлiктi шикiзат ресурстары бар: Қазақстан Республикасының түрлi өңiрлерiндегi кен орындарын (Теңiз, Каспий) игерген кезде газдың жалпы көлемiнiң 13-тен 16 %-ға дейiн және одан жоғары этан құрамының фракциялары болатын табиғи және iлеспе газдар, бұлар негiзгi мұнай-химия өнiмi - этилендi өндiру үшiн негiзгi экономикалық және технологиялық басымдық болып табылады. Жол маркалы битумдарды өндiру үшiн Батыс Қазақстанның кен орындарынан өндiрiлетiн мұнай. Мысалы, Қаражанбас кен орнындағы мұнайдың тұтқырлығы жоғары - 200С кезiнде 0,9371г/тек.см, қату температурасы төмен, парафинi аз (2,22 % масс.), құрамындағы шайыр мен асфальтенi жоғары (тиiсiнше 13,28 % масс, 1,86 % масс), бұл жоғары сапалы жол битумын өндiру үшiн қойылатын талаптарға сәйкес келедi. Қазiргi уақытта Қазақстанда жағар майлар өндiрiсi жоқ және Шымкент МӨЗ-дi жаңғырту жөнiндегi iс-шаралар шеңберiнде базалық майлар өндiрiсiн құру жөнiнде техникалық шешiмдер әзiрленуде. «High Industrial Lubricants & Liquids Соrроrаtiоn» ЖШС компаниясы (майларды араластыру және өлшеп орау зауыты), сонымен бiрге гидрокрекинг қондырғысын салумен және ПКОП шикiзатынан (вакуумдық газойль) базалық майлар өндiрiсiнiң толық циклымен зауытты кеңейту мүмкiндiгiн зерттеуде (5 км орналасқан). Республиканың мұнай-газ кешенi өндiретiн газ, негiзiнен iлеспе газ болып табылады, сондықтан кейiннен тұтынушылар мен кәсiпорындарға жеткiзiлетiн тауарлық газ жасау үшiн оны газ өңдеу зауыттарында өңдеу талап етiледi. Республикада жалпы өңдеу қуаты жылына 18,9 млрд. тек. м газ өңдейтiн үш газ өңдеу зауыты (бұдан әрi - ГӨЗ) бар: Қазақ газ өңдеу зауыты (бұдан әрi - ҚазГӨЗ); Теңiз газ өңдеу зауыты (бұдан әрi - ТГӨЗ); Жаңажол газ өңдеу зауыты (бұдан әрi - ЖГӨЗ). Газ өндiру көлемi аздау кен орындарында газды тауарлық күйге дейiн дайындау газды кешендi дайындау қондырғыларында (бұдан әрi - ГКДҚ) жүргiзiледi. 2006 жылдан бастап 2009 жылға дейiнгi аралықта мұнай өндiрiсi 2006 жылғы 64,9 млн. тоннадан 2009 жылғы 76,5 млн. тоннаға дейiн және газ өндiрiсi тиiсiнше 27,0-ден 36,0 млрд. текше м-ге ұлғайтылған кезде, газды кәдеге жарату жөнiндегi iс-шараларды орындау жағылатын газ көлемiн 3,1 -ден 1,7 млрд. текше м-ге дейiн, яғни 1,4 млрд. тек.м қысқартуға мүмкiндiк туғызды. Бұл ретте кәдеге жаратылған газдың көлемi 23,9 млрд. текше метрден 34,3 млрд. текше метрге дейiн, яғни 10,4 млрд. текше м ұлғайды. Республиканың жер қойнауын пайдаланушылары бекiтiлген Iлеспе газды кәдеге жарату бағдарламаларын орындауға тұрақты мониторингтi жүзеге асырады. Жалпы алғанда, жер қойнауын пайдаланушылардың газды кәдеге жарату жөнiндегi iс-шараларды орындауы қуаты 256 МВт-тен астам 12 газ турбиналық электр станциясын (ГТЭС), газды кешендi кәдеге жаратудың 12 қондырғысын және жылына 8 млрд. текше м газ өңдеуге және 350 мың тоннадан астам сұйытылған газ шығаруға арналған газ өңдеу зауытын қамтитын кәдеге жаратылатын газды пайдалану жөнiндегi жаңа инфрақұрылым құруға ықпал еттi. Тарихи қалыптасқан магистралдық және газ тарту құбырлары жүйесiне сәйкес табиғи газ республиканың 14 облысының 9-ына жеткiзiледi. Қазақстан Республикасының Үкiметi республиканың елдi мекендерiн газдандыру жөнiндегi iс-шараларға баса назар аударып отыр. 2006 - 2009 жылдары осы мақсаттарға республикалық бюджеттен 15 млрд. теңгеден астам қаражат бөлiндi. Қабылданған шаралар Ақтөбе, Атырау, Қостанай, Батыс Қазақстан, Жамбыл, Оңтүстiк Қазақстан облыстарының 80 елдi мекенiн, сондай-ақ Қызылорда қаласындағы 46 көпқабатты үй мен 4 мың жеке үйдi табиғи газбен қамтуға мүмкiндiк бердi. Газдандыру жөнiндегi белсендi жұмыстар жергiлiктi деңгейде жергiлiктi бюджет есебiнен жүзеге асырылады. 2007-2009 жылдары осы мақсаттарға 30 млрд. теңгеден астам қаражат бөлiнiп, 400 мыңдай адам тұратын тұрғын үйлер газдандырылды. Мұнай мен газды тасымалдау Мұнай-газ саласының серпiндi дамуы Қазақстанның бүкiл экономикасы үшiн өте маңызды. Бүгiнгi таңда мұнай-газ саласы Қазақстан Республикасы экономикасының құрылымында айқындаушы роль атқарады. Статистика органдарының оперативтiк деректерi бойынша 2009 жылы IЖӨ-дегi мұнай-газ саласының үлесi 20,8 %-ды, ал 2008 жылғы ресми есеп бойынша - 21,8%-ды құрады. Мұнай-газ компанияларынан түсетiн түсiмдер 2009 жылдан бастап енгiзiлген салық жеңiлдiктерiне қарамастан, мемлекеттiк бюджетте елеулi көлемдi құрайды. Атап айтқанда, мемлекеттiк кiрiстердегi саланың үлесi 1531,2 млрд. теңгенi немесе 2008 жылмен салыстырғанда 1,2 пайыздық тармаққа ұлғайтылып 40,5 %-ды құрады. Мұнай-газ секторынан Ұлттық қорға түсетiн төлемдер алдыңғы жылдағыдай 1371,4 млрд. теңгенi немесе мемлекеттiк кiрiстердегi 36,3%-ды құрады. 2009 жылы минералдық-шикiзаттық кешенiндегi инвестициялар көлемi 3,2 трлн. теңгенi (21,4 млрд. АҚШ долл.) құрады. Көмiрсутектердi өндiру көлемдерiнiң ұлғаюы мұнай-газ тасымалдау инфрақұрылымын қарқынды дамытуды талап етедi. Жұмыс iстеп жатқан қазақстандық мұнайдың негiзгi экспорттық бағыттары Атырау - Самара құбыры, Каспий Құбыр Консорциумы құбыры (бұдан әрi - КҚК), Атасу - Алашанькоу құбыры, Ақтау порты болып табылады. 2009 жылы қазақстандық мұнайдың неғұрлым үлкен көлемi КҚК мұнай құбыры бойынша - 27,5 млн. тонна және Атырау-Самара құбыры бойынша - 17,5 млн. тонна экспортталды. Қытай бағытында - 7,7 млн. тонна тасымалданды, оның 6,2 млн. тоннасы қазақстандық мұнай. Теңiз экспорты - 11,1 млн. тоннаны құрады, темiр жол бойынша 4 млн. тонна тиелдi. Орынбор ГӨЗ-ге 1,8 млн. тонна газ конденсаты жеткiзiлдi. 2009 жылы Қазақстан аумағы бойынша ҚХР-ға ресей мұнайының транзитi 1,5 млн. тоннаны құрады, 2010 жылы 2,0 млн. тоннаға жоспарланып отыр. Жаңа экспорт жүйелерiн құру және қолда барларын кеңейту өзектi жұмыс болып табылады. 2009 жылы КҚК акционерлерi жүйенi кезең-кезеңмен кеңейту туралы шешiмдi қабылдады, Қазақстан Каспий Тасымалдау Жүйесiн құру жөнiндегi жұмыс, сондай-ақ Қазақстан-Қытай мұнай құбыры жобасының 2-шi кезеңiн салу жалғасуда. 2009 жылдың iшiнде қазақстандық газ экспортының көлемi 7,0 млрд. тек. м құрады, Қазақстан Республикасының аумағы бойынша газдың халықаралық транзитiнiң көлемi 73,3 млрд. тек. м, оның iшiнде ресейлiк газ - 48,0 млрд. тек. м, түрiкмен газы - 11,9 млрд. тек. м, өзбек газы - 13,4 млрд. тек. м құрады. Қазақстан Республикасының аумағы бойынша газды тасымалдау және транзитi «Орта Азия - Орталық» (орта азия газы), «Бұхара газды өңiрi - Ташкент-Бiшкек-Алматы» (орта азия газы), «Қазақстан-Қытай» газ құбырының 1-шi учаскесi (орта азия газы), «Орынбор-Новопсков» (ресей газы), «Бұхара-Орал» (ресей газы) негiзгi магистралдық газ құбырлары бойынша жүзеге асырылады. 2009 жылға дейiн транзит көлемi жыл сайын шамамен 100 млрд. тек. м құрады. 2009 жылы транзит көлемiнiң төмендеуi Түрiкменстан Республикасы мен «Газпром» ААҚ арасындағы экономикалық келiспеушiлiктердiң салдарынан 2009 жылдың сәуiрiнен бастап желтоқсанға дейiн «Орта Азия - Орталық» магистралдық газ құбыры бойынша Қазақстан Республикасының аумағы арқылы түрiкмен газын тасымалдаудың тоқтатылуына байланысты болды. «Орта Азия — Орталық», «Мақат - Солтүстiк Кавказ» және «Окарем - Бейнеу» магистралдық газ құбырларын дамытуға әзiрленген инвестициялардың негiздемесi шеңберiнде Түрiкменстан мен Өзбекстаннан өсiп отырған табиғи газ көлемдерiн тасымалдауды қамтамасыз ету мақсатында 2007-2008 жылдарда «Орта Азия - Орталық» - 4 магистралдық газ құбырының жаңа учаскелерiнiң, «Орта Азия - Орталық» лупингiнiң құрылысы және «Опорная» компрессорлық станциясындағы жаңа турбокомпрессорлық цех-4 құрылысы аяқталды, бұл «Орта Азия - Орталық» магистралдық газ құбырының бүкiл жүйесiнiң өнiмдiлiгiн жылына 60 млрд. текше метрге дейiн ұлғайтуға мүмкiндiк бердi. Қазақстандық үлес бойынша ғана жер қойнауын пайдалану жобаларында қалыптасатын сұраныс 16-18 млрд. АҚШ долл. құрайды, шамамен алғанда, оның 25% - тауарлар, 75% - жұмыстар мен қызметтер, оның iшiнде құрылыс жұмыстары. Қазақстанда тауарларға, қызметтер мен еңбекке ең iрi тапсырыс берушiлер мұнай компаниялары. 2009 жылы есеп берген мұнай-газ саласындағы өндiрушi компаниялар 450 млрд. теңгеден астам сомаға, ал 2008 жылы - 802 млрд. теңгеден астам сомаға тауарлар, жұмыстар мен қызметтер сатып алды. Әлемдiк энергетикалық нарық бағаларының түсу кезеңiне кiргенiне бiр жыл өткеннен кейiн де, Қазақстан өндiру жобаларының тұрақты дамуын көрсетуде, iрi де, шағын да компаниялар өндiрiстi ұлғайтуда. Көрсеткiштерге қарағанда, ғаламдық қаржы-экономикалық дағдарыс жағдайында да шетелдiк инвестициялар ағыны жалғасып, тиiстi төлем қабiлетi бар сұранысты қалыптастыруда. Орта Азия елдерiне салынған шетелдiк инвестициялардың әрбiр 5 доллардың 4-еуi Қазақстанның үлесiне келедi. Әртүрлi бағалаулар бойынша тәуелсiздiк жылдары iшiнде Қазақстан экономикасына барлық көздерден 60 млрд. доллардан астам шетелдiк капитал жұмсалды. Шетелдiк инвестициялар ағыны жыл сайын өсуде, бұл Қазақстан экономикасының өсуiн және дамуын қамтамасыз етедi. Шетелдiк инвестициялардың шамамен 55 % өндiрушi өнеркәсiпке, атап айтқанда көмiрсутек кен орындарын игеруге жiберiлдi. жүктеу/скачать 0.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||