§ 4 Кассалық кітаптың жүргізу тәртібі мен ақшаны сақтау ережелері

44. Кассалық кітапта жазулар копировальный қағазбен, қаламмен екі дана жазылады. Екінші данасы беттері жұлынатын болуы тиіс және ол кассирдің есебі үшін қажет. Бірінші данасы кассалық кітапта қалады. Бірінші және екінші даналарының беттері бірдей нөмірлермен нөмірленеді.

Түзетулер мен келісілмеген жайттар кассалық кітапта жіберілмейді. Кітаптағы қатенің түзетілуі «Түзетілді» деген жазумен келісілген болуы тиіс және түзетілген мерзімі көрсетілген кассир мен бас бухгалтердің қолдарымен расталуы керек.

Кассалық операциялардың автоматталған түрінің жүргізілу барысында, белгіленген кассалық кітапты жүргізу ережелері орындалуы тиіс. Қағаздық тасушыларда басылған кассалық кітап, хронологиялық тәртіпте біріктіріледі.

45. Кассалық кітаптағы жазулар қолма-қол ақшаның әр ордер немесе оны алмастыратын құжат арқылы берілген не қабылданғаннан кейін толтырылады. Кассир күнделікті, күннің аяғында операциялардың есебін жасайды, кассадағы қолма-қол ақшаның күн ішіндегі қозғалыстарды, соңғы қалдығын есептеп, кассирдің есебін жасап (беттері жұлынатын кассалық кітап бетерінің екінші данасын) түсініктеме арқылы кіріс және шығыс кассалық құжаттардың кассалық кітаптағы қосымшаларымен бірге бухгалтерияға тапсырады. Осымен қоса кассир қолма-қол ақшаның кассадағы соңғы қалдығы мен нақты қалдығын тексереді.

46. Қолма-қол ақшаның берілісі, шығыс ордерде не басқа оны алмастыратын қабылдаушының сенімхатымен расталмаған құжаты болмаған жағдайда кассамен қабылданбайды. Кіріс ордерімен расталмаған қолма-қол ақша кассада артық ақша болады да ол жеке кәсіпкер не ұйымның кірісіне қосылады.

47. Кассалық кітаптың уақытылы жүргізілуі мен дұрыстығын қадағалау бас бухгалтердің мойнына жүктеледі.

48. Кассирдің жұмысқа алынуы жеке кәсіпкердің не ұйым басқарушысының бұйрығымен рәсімделеді. Кассирмен, оның толық материалдық жауапкершілігі жайлы жазбаша келісім шарт жасалады.

49. Жұмыскерлердің саны аз ұйымдарда және кассир деген штат кестесінде қарастырылмаған жағдайында, оның жұмысын ұйым басқарушысының жазбаша бұйрығымен бас бухгалтер жүргізе алады.

50. Ұйым қолма-қол ақшамен есептесулер жүргізу үшін касса ұстауы қажет. Касса – бұл техникалық сұраныспен белгіленген арнайы жабдықталған, қолма-қол ақшаның сақталуын қамтамасыз ететін оқшауланған бөлме, және қолма-қол ақшаның қабылдану мен жіберілуі, сонымен қатар уақытша сақталуы үшін арналған.

51. Кіші кәсіпкерліктің субъектілері болып табылатын,жеке кәсіпкерлер мен жалданатын қызметкер саны оннан аспайтын ұйымдар арнайы жабдықталған және оқшауланған кассалық бөлмені, бір себептен ұстамауына болады, ол күнделікті мөрмен басылатын металлдық жанбайтын шкафтың болған жағдайында.

52. Кассаның бөлмесі жеке оқшауланған болуы тиіс, ал есіктері операция орындалған уақытта ішінен жабылған болу керек.

53. Барлық қолма-қол ақшалар, чектар, қатал есепті бланкілер мен бағалы қағаздар ереже бойынша, сейфтерде не жанбайтын металлдық шкафтарда сақталады. Металлдық шкафтың кілті, мөр мен кассалық бөлменің кілті кассирдің қолында болады.

54. Кассалық сейфте (металлдық шкафта) жеке кәсіпкерге не ұйымға қатысты қолма-қол ақша не басқ да құндылықтар сақталмайды.

55. Кассалық бөлмені не металлдық шкафтарды ашпастан бұрын, кассир оған сеніммен тапсырылған мүліктің сақтығын тексереді.

Мөрдің алынған немесе бүлінген жағдайында, құлыптың, есіктің және темір тордың бұзылған жағдайында, кәсіпорын басшысына, ішкі істер бөлімдеріне жағдайды жеткізетін және кассаның полиция қызметкерлерінің келгеніне дейін сақтандыруын қамтамасыз ететін шаралар орындайтын, ұйым басқармасына жеткізуі керек.

Бұл жағдайда ұйым басқарушысы немесе оны алмастырушы, бас бухгалтер, сонымен қата кассир ішкі істер мүшілірінен рұқсат алғаннан кейін кассадағы бар ақшаның және басқа да құндылықтардың сақталуын тексереді. Бұл тексеріс кассалық операциялардың басталғаны алдында жүргізілуі тиіс. Тексеріс нәтижесімен екі дана акт жасалады. Актінің бірінші данасы ішкі істер мүшелеріне тапсырылады, ал екінші данасы ұйымның өзінде қалады.

56. Кассирді уақытша ауыстыру қажет болған жағдайда, кассирдің атқаратын міндеттері жеке кәсіпкердің не ұйым басқарушысының жазбаша бұйрығымен, басқа қызметкерге жүктеледі. Бұл қызметкермен, оның толық материалдық жауапкершілігі жайлы жазбаша келісім шарт жасалады.

Кассирдің аяқасты (сырқат не басқа себептермен) жұмыс тастауы кезінде, есебінде бар құндылықтар дер кезінде, жеке кәсіпкермен не ұйым басқарушысымен тағайындалған комиссия адамдарының көзінше, басқа адамға тапсырылады. Санаудың және тапсырылған құндылықтардың нәтижесі жайлы көрсетілген адамдардан кейін екі даналы акт жасалады.
§ 5 Кассаны түгендеуі және кассалық тәртіптің сақталуына бақылау.

57. Ұйым басқарушысымен белгіленген мерзімде кассада аяқасты, барлық қолма-қол ақшаның, чектер мен бағалы қағаздардың толық түгендеуі жүргізеді. Ұйым басшысының бұйрығымен құрылған комиссия , түгендеу нәтижесіне екі дана акт құрастырады.

58. Түгендеу барысында кассадағы артық немесе кем шыққан ақшаға олардың пайда болған жағдайлары көрсетіліп актіге жазылады.

5. Қорлардың есебі.

59. Өндірісте материалдардың ассортиментінің көптігінен ұймдарда олардың есебін рационалды ұйымдастыру мақсатымен біркелкі қасиеттері бойынша номенклатура құрастырылады. Әрбір қордың атауына, сортына шартты сандық белгі беріледі – номенклатурлы нөмір, және ол кейіннен қорлардың бар болуы мен қозғалысы жайлы құжаттардың барлығында қойылады.

60. Қоймадағы қорлардың әр сорты, түрі мен көлемі қозғалысының есебін жүргізу үшін, қорлардың есеп карточкасы қолданады, және ол материалды жауапты тұлғамен (қоймашы, қойма басқарушысы) әр қорлардың номенклатурлы номеріне (бар болған жағдайда) толтырылады. Карточкадағы жазулар операция жасалған күні бірінші ретті кіріс-шығыс құжаттары арқылы жүргізіледі.

61. Сенімхат қорларды алған жағдайда, жеке кәсіпкер немесе ұйымның сенімді адамы ретінде рәсімделген құқығымен өзін қорғау үшін қолданылады. Сенімхатты материалды жауапкершілік келісім шарты құрастырылған адамға ғана беріледі, сенімхаттың жұмыс істеіу мерзімі он күнді қамтиды. Сенімхатқа жеке кәсіпкер немесе ұйым басқарушысы және бас бухгалтер қол қояды.

62. Берілген сенімхаттардың есеп журналы берілген сенімхаттар мен оларды алғаны жайлы қолхаттарды тіркеу үшін қолданылады, ол сенімхаттардың берілуі мен тіркелуіне жауапты адамда сақталады. Журналдың барлық беттер нөмірленеді, тігіледі және жеке кәсіпкер немесе ұйымның мөрімен бекітіледі.

63. Жеткізушілерден түсетін немесе қайта өңдеуден келетін материалдардың есебі үшін кіріс ордері қолданылады. Қоймаға қорлардың түскен күнінде материалды жауапты тұлға бір данада кіріс ордерін жасайды.

64. Жеткізушінің берілген құжаттары бойынша сандық және сапалық сәйкессіздікте, сонымен қатар, қорларды қабылдау кезінде, құжатсыз қабылданғанда, қорлады қабылдауды рәсімдеу үшін, қорларды қабылдау туралы акт қолданылады. Жеке кәсіпкермен немесе ұйым басқарушысының бұйрығымен тағайындалған комиссия, екі данада акт жасайды, міндетті түрде материалды жауапты тұлғаның және жіберушінің (жеткізуші) немесе басқа қатысты емес ұйымның адамының қатысуы қажет.

65. Қорларды ұйым ішінде қозғалысына және оларды сыртқа шығару қозғалыс есебі үшін ішкі орын ауыстыру накладнойы қолданылады.

66. Қорларды сыртқа шығару есебі үшін қорларды сыртқа шығару накладнаясы қолданылады.

67. Қорларды шығынға жазу актісі қорлардың бүлінген, сынған, құртылған, сонымен қатар дайындау немесе сақтау және өндіру процесінде жүрген, қорлардың жетіспеген және жоғалтқан жағдайында, қорлардың есебін жүргізу үшін қолданылады. Рәсімделген акт жауапты тұлғаның есебінен шығарылғанда да негізгі құжат болып танылады. Комиссия мүшелерімен екі данада жасалады. Бірінші данасы бухгалтерияға жіберілсе, екінші данасы бөлімшеде қалады.

68. Ғимараттар мен құрыслытарды демонтаждау мен бөлшектеу кезінде, қолдануға жарамдыларын өндірістік жұмыстарда қолдану үшін қабылданған қорларды, қозғалмайтын мүлік, ғимараттар мен құрылыстарды демонтаждау мен бөлшектеу кезінде ,қорларды кіріске алу жайлы акт жасалады. Тапсырыс берушілер мен мердігерлер қатысуымен комиссия құрылып, акт үш данада жасалады. Актінің бірінші және екінші данасы тапсырысберушіге беріледі, ал үшінші данасы мердігерде болады. Тапсырыс беруші өз алдына актінің бірінші данасын мердігерге төлем кезде шотқа қосады.

69. Қоймадағы қорлар қалдығының есеп ведомості есептің оперативті-бухгалтерлік (сальдолық) әдісі бойынша жүргізіледі. Қалдықтардың есеп ведомостін бухгалтериямен тексерілген, қойма есебінің карточкасындағы деректер арқылы толтырады. Ведомостке қалдықтарды көшіру дұрыстығы тексерушінің қолымен расталады.

70. Негізгі қорлардың есептік инвентарлық карточкасы бухгалтерлік қызметте негізгі құралдардың әрбір объектісіне жүргізіледі. Орын алмастыруы, реконструкциясы мен модернизациясы бойынша негізгі құралдардың құжаттары бір дана ғана толтырылады. Инвентарлық карточка негізгі құралдардың объектілерінің негізгі сапалық және сандық көрсеткіштерін құрайды .

Негізгі құралдарға инвентарлық нөмер олардың келіп түскен реттік – сериялық жүйелері бойынша беріледі.

71. Негізгі құралдардың объектілерін есептеуде, объектілер іс-әрекет еткенде заңға сәйкес жүргізілуі тиіс, сонымен қатар негізгі құралдардың құрамын өткізу кезінде, басқа ұйымға сатуда негізгі құралдардың алыс – беріс акті қолданылады. Әр объектіге және біріккен объектілерге акт екі данада құралады. Құралған акт қосымша техникалық құжаттармен бухгалтерлік бөлімге тапсырылады, жеке кәсіпкер немесе ұйымның басқарушысы ретінде бас бухгалтердің қол қоюымен бекітіледі.

72. Енгізілген объекттер әрекеті берілген қағидада өз ретімен құжатталу, негізгі құралдардың құрамынан беру кезінде есептен шығару, басқа ұйымдарға негізгі құралдың объектілерінің тобын сату кезінде алыс – беріс актісі қолданылады. Бұған құжаттарды дайындау нағыз Ережелердің 71 тарауына сәйкес орындалады.

73. Объектілердің ішкі орналасуын немесе ұйымның құрылымдық бөлімшелеріндегі негізгі құралдардың объектілерінің топтарын құжаттау, объектілердің берілуін қамтамасыз ету немесе негізгі құралдардың объектілерінің топтарын қоймадан (қордан) алу үшін негізгі құралдарды ішкі орналастыруға накладной қолданылады. Накладной екі нұсқауда жазылады. Алушы мен беруші тілхаты (түсініктемесімен) бар бірінші дана бухгалтерлік қызметке, ал екіншісі ұйымның құрылымдық бөлімшесіне тапсырылады.

74. Негізгі құралдарды жөндеуден, модернизациялаудан кейін алыс – берісін құжаттау, негізгі құралдардың жөндеуден өткен, модернизацияланған қабылдау – беру актісінде қолданылады. Жеке кәсіпкердің материалдарға жауапты жұмысшысымен немесе негізгі құралдарды қабылдайтын ұйым және жөндеу жүргізуші ұйымның өкілімен жазынған акт екі дана болып құрылады. Ол актке бас бухгалтердің қолы қойылып, жеке кәсіпкер немесе ұйымның жетекшісімен бекітіледі.

75. Негізгі құралдардың объектілерін толық немесе ішінара есептен шығару негізгі құралдарды есептен шығару актісі бойынша жүргізіледі.Акт екі данада құрылады, оған комиссия мүшелері қол қойып, жеке кәсіпкер немесе ұйым жетекшісімен бекітіледі. Бірінші данасы негізгі құралдарды есептен шығару үшін бухгалтерлік қызметке беріледі, ал екінші данасы объектінің сақталуына жауапты тұлғада қалады.

76. Автотранспорттық құралдарды есептен шығару актісі автотранспортты есептен шығару үшін құжатталады. Акт екі данада құрылады, оған комиссия мүшелері, жеке кәсіпкер немесе ұйым жетекшісі қол қойып, жеке кәсіпкер немесе ұйым жетекшісімен бекітіледі. Кеден полицияларында есептен шығарылғанын дәлелдейтін акттің бір данасы бухгалтерлік қызметке беріледі, ал екінші данасы объектінің сақталуына жауапты тұлғада қалады.

77. Негізгі құралдардың объектілерінің жалдық есебі үшін негізгі құралдардың жалдық есеп карточкасы қолданылады.

79.Қоймаға келіп түскен құралдарды құрастыру үшін құралдардың келіп түскендігі туралы акт қолданылады. Акт екі данада құрылады, оған комиссия мүшелері қол қояды.

80. Құралдарды монтаждау ұйымына берген кезде құралдарды монтажға алыс – беріс актісі толтырылады. Монтаждық жұмыстар жүзеге асырылғанда қабылдау комиссиясы құрылады, оның құрамына құралдық тапсырыстарды жүзеге асыратын ұйым өкілдері, монтаждық ұйым өкілдері кіреді. Құралдарды жауапкершілікті сақтауға алған монтаждау ұйымының өкілі актке қол қояды және оған акт көшірмесі беріледі.

81. Түгендеу процесінде монтажда немесе құралдарды сынау кезінде ақаулар көрінген болса, құралдарда ақаулардың пайда болуы акті кұрылады.
7. Түгендеу

82. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік ақпараттарының шынайылығын қамтамасыз ету үшін активтер мен міндеттемелерге жылына кем дегенде бір рет түгендеу жүргізіледі.

Жеке кәсіпкерлер мен жиырма бес адамға дейін жұмысшылары бар ұйымдар шағын кәсіпкерліктің субъектілірі, олар өздері түгендеу уақыты мен ретін анықтай алады.

83. Орналасқан жеріне қарамастан кәсіпорынның барлық мүліктеріне және жеке кәсіпкер мен ұйымның мүлкіне жатпайтын, бірақ бухгалтерлік есепте тұратын (жауапты сақтауда тұрған, келісім бойынша жалға алынған, қайта өңдеуге алынған, төрешілер үшін қабылданған), қандай да бір себептер бойынша есептелмеген мүліктер мен міндеттемелердің барлық түрлеріне түгендеу жасалады.

84. Кәсіпорын активтері мен міндеттемелерін тексеру ауқымының дәрежесіне қарай түгендеу толық, ішінара және таңдамалы болып бөлінеді.

Толық түгендеу кәсіпорынның барлық активтері мен міндеттемелерін қамтиды. Ішінара түгендеу кәсіпорынның бір немесе бірнеше активтері мен міндеттемелер түрін қамтиды.

85. Материалдық игіліктерді тексерудің ұйымдастырылуы мен уақытына қарай түгендеу жоспарлы (белгіленген уақытта), жоспардан тыс (қажетті жағдайларда), кенеттен (мемлекеттік органдардың талаптары бойынша, жоғарғы билік органдарының құзырына байланысты, ұйым жетекшілерінің құқығы бойынша) немесе аяқасты.

86. Міндетті түрде түгендеу жүргізіледі:

- Материалға жауапты тұлғалардың ауысуы кезінде (қызметті қабылдау – беру күні);

- Кәсіпорын мүлкінің бұзылуы, негізгі құралдардың ұрлану фактін анықталған кезінде;

- Қауыты шарт қатерлі жағдай, өрт, апат немесе басқа да төтенше жағдайлар кезінде;

- Қазақстан Республикасыеың заңнамалары бойынша кәсіпорынның өзгеруінен бөлу баланс жасауында.

87. Жеке кәсіпкер немесе ұйым жетекшісінің бекітуімен есеп саясатында есеп беру кезіндегі жоспарлы түгендеу саны, олардың өткізілу күні, активтер мен міндеттемелер тізімі жүргізіледі.
§6. Түгендеу жасау тәртібі

88. Активтер мен міндеттемелерге түгендеу жүргізу үшін түгендеу жүргізетін комиссия құрылады, олардың құрамы жеке кәсіпкер немесе ұйым жетекшісі бұйрығымен бекітіледі.

89. Түгендеу жүргізу комиссия құрамына әкімшілік қызметкері, бухгалтерлік қызметтің маманы және басқа қызметкерлер (инженерлер, экономистер, техниктар) кіреді.

Комиссия төрағасын белгілеген бұйрық бекітілген соң , жеке кәсіпкер немесе ұйым жетекшісінің қолы қойылған жазбаша тапсырма беріледі, онда комиссия құрамынан басқа мыналар көрсетіледі: номер, бұйрық күні, түгендеуге жататын объект, жұмыстың басталу және аяқталу мерзімі.

90. Түгендеу жүргізілгенге дейін комиссия мүшелері мыналарды орындауға тиіс:

- соңғы түгендеу қорытындысы материалдарымен толық танысу;

-бөлек кіретін және шығатын есіктері бар подвалдар мен басқа да мүлік сақтайтын орындарды жауып тастау (пломболап);

- түгендеу жүргізу процесінде комиссия жұмысында қолданылатын салмақ өлшейтін приборларды тексеру, клеймоланған мерзімдерінің сақталуын.

91. Комиссия төрағасы барлық кіріс және шығыс құжаттарға белгілерін (қолдарын) соғып, есеп беруге «инвестицияға дейінгі жағдай «...» (күн) деген қосымша нұсқау беріледі, бұл түгендеу басталғанға дейін берілген деректер бойынша бухгалтерлік қызметте қалған мүліктерді анықтау үшін керек.

Материалдарға жауапты тұлғалар инвентаризацияға дейінгі келіп түскен мүліктерді жауапты сақтауда, кіріске алынған, ал шығып кеткендер шығынға жазылған, олардың есебінде тұрған барлық мүліктердің кіріс және шығыс құжаттары бухгалтерлік қызметке өткізілген деген тілхатты (түсініктеме) ұсынады.

92. Мүліктік түгендеу мүліктің орналасқан жері бойынша жүргізіледі.

Нақты қалдықтарды тексеру міндетті түрде материалды жауапкершілікті тұлғаның қатысуымен өткізіледі, бірақ материалды жауапкершілікті тұлға өзінің аймағында комиссия мүшесі бола алмайды.

93. Есептік қорытынды, өлшем мен таразыға салу түгендеу құжатқа жазылады, түгендеудің өткізілуі кезінде мүлік пен міндеттеменің нақты бар екендігін дәлелдеу белгіленген уақыт мерзімінде екі дана болып құрылады, онда барлық комиссия мүшелері мен материалды жауапкершілікті тұлғалар қол қояды. Құжат соңында материалды жауапкершілікті тұлға тілхат береді, ол комиссия мүшелерінің мүлікті түгендеуі оның қатысуымен болғанын, комиссия мүшелеріне ешқандай мін тақпайтындығын дәлелдейді.

Мүліктерді толық және нақты тексеру кезінде комиссия жұмыс күшімен толық қамтамасыздандырылған болуы керек.

94. Егер мүлікті түгендеу бірнеше күн бойы өткізіліп жатса, онда түгендеудегі мүліктер сақталып тұрған жерде (орында) күнде комиссия мүшелері мен материалды жауапты тұлғаның қатысуымен мөрмен басылып отыруы керек.

Түгендеу барысында комиссия қандайда бір жағдайлармен құндылықтарды есептеуге және описке жазуға мүршасы болмаса, онда түгендеу жасалып кеткен құндылықтарға нақты саны жазылған белгі (ярлық ) жазылады.

95. Жеке кәсіпкердің немесе ұйымның меншігіне жатпайтын, бірақ олардың есебінде тұратын мүліктер үшін бөлек түгендеу құжат құрылады.

96. Пайдалануға жарамсыз мүліктер үшін бөлек түгендеу құжат құрылады.

97. Түгендеу аяқталғаннан кейін жазылған түгендеу акттер мен құжаттар бухгалтерлік қызметке өткізіледі.
§7. Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерді түгендеу

98. Материалдық емес активтерді түгендеу кезінде мыналар тексеріледі:

- есепте материалдық емес активтердің дұрыс және уақытылы болуы;

- жеке кәсіпкер немесе ұйымның оны қолдануға құқығы бар екендігін дәлелдейтін құжаттары (патенттер, лицензиялық келісімдер, тауар таңбалары және т.б. ).

99. Түгендеу болудың алдында негізгі құралдарда мыналар тексеріледі:

- инвентарлық карточкалардың жағдайы, инвентарлық таңбалар мен есеп бойынша негізгі құралдардың тізімі;

- техникалық куәліктердің жағдайы және басқа техникалық құжаттар;

- берілген объектінің жеке кәсіпкер немесе ұйымның меншігінде тұрғанын дәлелдейтін құжат, және арендаға берілген немесе қабылданған, жауапкершілікті сақтауда. Құжаттардың жоқ кезінде олардың алынғанын немесе дайындалғанын қамтамасыз ету керек.

100. Негізгі құралдарды түгендеу кезінде комиссия объектілерге қарап, инвентарлық құжатқа олардың толық атын, бағытын, инвентарлық номерін, негізгі техникалық және эксплутациялық көрсеткіштерін жазып отырады.

101. Объекттің негізгі бағытына қарай негізгі құралдардың атаулары құжатқа енгізіледі. Егер объект қайта қалыптастыруға, кеңейтуге ұшырап, оның қолдану бағыты өзгерсе, онда ол құжатқа өзінің жаңа бағыттағы атымен енгізіледі.

Шаруашылық түгіндеу кезінде цех немесе бөлімге бірдей уақытта келіп түскен бірдей бағадағы құралдар, станоктар т.б аттары мен сандары бір типті инвентарлық карточкада жазылады.

102. Есепке алынбаған және есептік регистрда жоқ немесе қате көрсетілген объектілерді комиссия инвентарлық құжатқа жеткіліксіз деп белгілейді, мына объект бойынша дұрыс мәліметтер мен техникалық көртеткішкер: ғимараттар бойынша – олардың бағыты, негізгі материалдар, көлемі, алаңы, қабаттар саны, қосымша құрылыстар; каналдар бойынша – қашықтығы, тереңдігі, ені; көпірлер бойынша – орналасуы, материалдардың түрі, олардың өлшемдері т.б.

103. Түгендеу кезінде ұйымның орналасқан жерінен басқа жердегі негізгі құралдар объектісі үшін түгендеу өткізілді деген үкім берілуі керек.
§8. Қорлардың түгендеуі.

104. Материалдарға жауапты тұлғаның мойнындағы құндылықтар әртүрлі орындарда сақталған қорларына түгендеу орналасқан жерлері бойынша жүргізіледі. Түгендеу өткізілгеннен кейін ол жер пломбыланады- жабылады, ал комиссия басқа орындарға тексеруге кетеді.

Түгендеу барысында түгендеу жасалып жатқан жерде барлық операциялар құндылықтармен, ақша қаражатымен тоқтатылады.

Көтерме және басқа үлкен сауда қоймаларында түгендеу барысында комиссияның қатысуымен құндылықтар босатылады.

Бұл құндылықтар жеке описке жазылады «Түгендеу барысында босатылған құндылықтар» деп аталған, бұл құжаттарға комиссия төрағасы белгісін соғады.

105. Түгендеу кезінде келіп түскен қорларды материалдарға жауапты тұлға төрешілердің қатысуымен қабылдап алады.Бұлар «түгендеу кезінде келіп түскен қорлар» құжатында көрсетіледі.

106. Инвентарлық құжаттарда қорлар аттары, номенклатуралық номерлері, түрлері, топтары, сорттары, сандарына қарай ажыратылады.

107. Жауапты сақтауға берілгендігін дәлелдейтін құжаттардың негізіне

басқа ұйымдардың қоймаларында сақталған қорлар инвентарлық опистерге енгізіледі.

Сақтауда тұрған қордан ұйымнан алған түгендеу опись көшірмесін алғанда, комиссия құжаттарға сай қорлардың нақты болғанын оның санымен салыстырады.

108. Басқа ұйымның қайта өңдеуінде тұрған қорлармен ұйымның аты көрсетілген бөлек опись жасалынады, қорлардың қайта өңдеуге жіберуінің себебі болатын қорлардың аты, саны, есептің берілгеніне байланысты нақты құны, қайта өңдеуге берілген күні, құжаттардың нөмірі мен күні жазылады.

109. Басқа ұйымдардың қоймасындағы, түсірілген және сатып алушылардың уақытында есеп айырыспаған, жолдағы қорларға бөлек түгендеу описі құрастырылады.

Жолдағы қорлар описінде әр жіберілген жаққа келесі берілгендер жатады: сәкес шоттарда көрсетілген қорлардың аты (құжатқа сай), саны мен құны (есептің берілгеніне байланысты), түсірілген күні және де құжат түрлері мен нөмірі.

Қордың есеп шотында толтырылған құжатта тек сомасы қалуы мүмкін: жолдағы – мердегерлердің есеп айырысу құжаты немесе оны алмастыратын құжаттар; түсірілген – сатып алушылар көрсеткен құжаттар көшірмесі (төлем-талап, вексель және т.б.); кешіктіріліп төленген құжаттар – міндетті түрде банктік растау; басқа ұйымның қоймасындағы қорлар – түгендеу жүргізілген күнге жақын, соңғы күнге сақталған қолхаттар.

110. Қорларды түгендеу, жолдағы, түсірілген, бірақ сатып алушылармен уақытысында төленбеген, басқа ұйымдардың қоймасында тұрған қорлардың сәйкес сома шотында бар тексерістер болып табылады.

Алдын ала осы шоттар мен басқа шот корреспонденциялары салыстырылуы мүмкін.

Фактіні қойғанда келген қорларды кірістемеген жағдайда, осы қорды қабылдаған тұлғалардан түсініктеме алу керек.

111. Түсірілген және сатып алушының уақытысында төлемеген қорлар описінде әр түсірілімде сатып алушының аты, қордың аты, түсірілген күні, үзінді көшірме күні, шот-фактуруға сай нөмірі мен сомасы жазылады,

112. Эксплуатацияда тұрған қорлар, олар олар тұрған орнына және тұлғаға байланысты түгендеу жасалынады.

113. Қызметкерге жеке қолдануға берілген қорлардың түгенделуі кезінде описте қолхаты бар, жеке карточкалар ашылған, сол қатарға жауапты адам көрсетілетін толық түгендеу описі құрастырылуы рұқсат етіледі.

114. Ыдыс түріне, мақсатына және сапалық күйіне байланысты (жаңа, бұрын қолданылған, жөндеуді қажет ететін және т.б.) описке кіреді.

115. Комиссия аяқталмаған өндірістің түгендеуі кезінде:

• 
  өнеркәсіпте бар, және де дайын өнім, толық жиналмаған және қоймаға жіберілмеген босалқы дайындамалардың (бөлшек, торап, агрегат) және аяқталмаған бұйымды жасау мен жинау;
  
• 
  аңғарылмаған ақауды анықтайды;
  
• 
  аяқталмаған өндірістің (босалқы дайындамалардың) жиынтығын және бөлшектеп жинауды қамтамасыздандыруды нақты анықтайды;
  
• 
  күшін жойған тапсырыс бойынша аяқталмаған өндіріс қалдығын анықтайды, нақты өзіндік құнының анықталуы тоқтатылған өнеркәсіптегі босалқы дайындамалардың (бөлшек, торап, агрегат) және аяқталмаған бұйымды жасау мен жинау және т.б. тапсырыс бойынша.
  

117. Біртекті көлем және шикізат қосындысы болмайтын (белгілі өнеркәсіп саласында) аяқталмаған өндіріс бойынша, түгендеу описіне және салыстырмалы ведомстваларда 2 сандық көрсеткіш жүргізіледі: осы көлемнің саны немесе қосынды және шикізат саны немесе соның құрамына кіретін материалдар (жеке атымен) шикізат немесе материалдар саны өнеркәсіптің өзіндік ерекшелігімен қоса техникалық есеппен анықталады.