Диплом жұмысының өзектілігі. Тіл адамзат қоғамында қатынас құралы, сөйлесім пікір алысудың құралы ретінде қызмет атқаратын құбылыс, біріншіден, тілсіз ешбір қоғам өмір сүре алмайды. «Тілсіз ұлт құрымақ»


Жылы жаңбыр, мөлдір бұлақ, ашық аспан, әдемі жазу, қызыл ту, кең өріс



бет20/29
Дата21.05.2022
өлшемі492.5 Kb.
#458483
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   29
Дип. Сөз тіркесі

Жылы жаңбыр, мөлдір бұлақ, ашық аспан, әдемі жазу, қызыл ту, кең өріс.
Мақсаты - сөйлем құрап үйрету, тілін дамыту.
Міндеті - сөз тіркесі мен сөйлемнің арақатынасын ажырата білуді қалыптастыру. Нәтижесі:

  • қиялын дамытты;

  • сөйлемді дұрыс құрастыруға талпынды;

- жеке басына тән интеллектуалды, жалпы және жеке оқу
біліктерін қалыптастырды.
5-жаттығу. Мына тұрақты сөз тіркестерінен сөйлем қүраңдар
Қой аузынан шөп алмас. Ит жанды. Мұзға отырғызып кету. Жұмған аузын ашпау. Көзді ашып жұмғанша. Салы суға кету. Мақсаты - тұрақты тіркестерді сөз тіркесінің бір сыңары ретінде пайдалану.
Міндеті - тұрақты тіркестің жеке өзі сөз тіркесі бола алмайтынын тілдік фактілер ретінде дәлелдеп көрсету.

Нәтижесі:
- тұрақты тіркестердің синонимін тапты;
тұрақты тіркестердің өзіндік ерекшеліктерін анықтады;

  • ойды әсерлі берудегі мәнін түсінді;

  • сөз тіркесі мен тұрақты тіркестердің айырмашылығын саралады;

  • тұрақты тіркестердің синонимдес сөзді бір сөйлемде ауыстырып
    қолданып, олардың әсерлігін салыстырды.

Жоғарыдағы шығармашылық сипаттағы жаттығулардың мақсаты — оқушының логикалық ойлау қабілетін дамыту, кез-келген толық мағыналы сөздер сөз тіркесі бола алмайтынын дәлелдеп көрсету, сөз тіркесі болу үшін мағыналық тіркесімділік болуы шарт екендігіне көздерін жеткізу, тұрақты тіркестердің сөз тіркесі бола алмайтындығын мысалдар арқылы үйрету, сөйлем кұрату арқылы тілдерін дамыту.
Осы жерде сөз тіркесін оқыту барысында оқушылардың тілін дамыту мәселесін де айта кеткен жөн тәрізді. Оқушылардың жазба тілін дамытудың бір тармағы - байланыстырып сөйлеу тілін дамытумен байланысты мазмұндама мен шығарма жазуға үйрету әдістемесі. Бұл салада Т.А.Ладыженская, Ф.Новожелова, Н.Белянкова, В.Мамушина, В.Дзуқев, П.Ивченков, Г.Смағүлова, Н.А.Иппометова, И.А.Шаповалова еңбектерін атауға болады.
Т.А.Ладыженская редакциясын басқарған «Методика развития речи на уроках русского языка» оқу құралында оқушылардың байланыстырып сөйлеу тілін дамыту бағытында жүргізілетін жұмыстардың ерекшеліктерінің бірі - мәтінмен жұмыс :касауға үйрету делінген.
Мәтінге тілдік талдау жасау — талдаудың маңызы компоненттерінің бірі. Әдістеме саласында тілдік талдау жасаудың қажеттілігін ең алдымен В.А.Добромыслов айтқан.
Әдәстеме саласында байланыстырып сөйлеуді үйретуге арналған жаттығулар жете қарастырыла қойылған жоқ. Әдетте, мақсатына қарай дайындық, үйрету; өту орынына қарай сыныпта, үйде; ойды жеткізу формасына қарай жазбаша, ауызша; ойлау операциясына қарай аналитикалық, синтетикалық, аналитика - синтетикалық, деп бөлінеді. Т.А.Ладыженская: «Во-первых, упражнения по обучению связной речи должны быть охарактеризованы по их содержательной стороне, упражнения, направленные на овладение умением раскрывает тему высказывания, строить рассуждение, выступает с докладом и т.д.; во вторых, по заданиям, которые программируют усвоения учащимися определенных знаий и спосов деятельности», - дей отыра оңы бес түрін көрсетеді.
Мәтінді құру сөйлемді құрудан, оны әр типтегі, әр түрлі стильдегі, әр түрлі жанрдағы мәтінді қызыға білуге үйретуден басталады. Мазмұндама, шығарма жазу мәтін құраумен тығыз байланысты болғандықтан, оқушылардың осы ұғым туралы теориялық білімі болу

шарт. Осы тұрғыда А.Тагиев өз ғылыми еңбегінде оқушылардың мәтін күрауда көп қате жіберетінін айта келе, бағдарламаға арнайы «Байланыстырып сөйлеу тілін дамыту» тауаын және «Мәтін теориясы» тақырыбын енгізу қажеттігін айтады. В.Мамушин өзінің докторлык диссертациясында мәтінді құрумен (конструкциялау) байланысты оқушылардың жиі жіберетін қателерінің жүйесін жасаған. Ол шығарма мен мазмұндама жазуда алғаш құрған мәтінді жөндеу долдарын білудің және оның оқушы тілін дамытудағы рөлін айқындап ашып берген.
Осымен байланысты төмендегі мәтіндермен әр түрлі жұмыстар жүргізу сөз тіркесінің грамматикалық ерекшеліктерін, оның синтаксистен алатын орнын аша түсуге және оқушының тілді шығармашылық негізде меңгеруіне мүмкіндік береді.
Білім мазмұнының жаңаруына байланысты оқыту үстінде көзделген басты мақсат - білім берудің ұлттык моделін жасау. Осы бағытта іріктелетін оқу материалы - қазақ халқының ұлттық ерекшеліктерін танытатын тақырыптық мәтіндер. Атап айтқанда, Қазақстан тәуелсіздігіне қатысты мәтіндер, қазақ халқының тарихы, мәдениеті, әдебиеті, өнері, ғылымынан хабардар ететін танымдық, тәрбиелік маңызы бар материалдар қамтылды.
Сөз тіркесін оқытумен байланысты шығармашылык сипаттағы мынадай мәтіндерді жұмысымызда пайдаландық:


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   29




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет