3 . Векторлық тәсіл. Бұл тәсілде Oxyz координаттар жүйесіне қатысты нүктенің орны векторымен анықталады (2.4-сурет). Координат-тар бас нүктесін және берілген М нүктесін қосатын вектор -ді нүктенің радиус-векторы деп атайды. Қозғалыс кезінде -өзінің модулін де, бағытын да өзгертеді. Демек, ол t-ның бір мәнді, үздіксіз, дифференциалданатын функциясы болып келеді. (2.5) өрнегі нүкте қозғалысының векторлық теңдеуі:
. (2.5)
2.1.2. Қозғалысы векторлық тәсілмeн берілген нүкте жыл-дамдығын анықтау
Нүкте М-нің қозғалысы Oxyz координаттар жүйесіне мына векторлық теңдеумен анықталсын:
.
М нүктесінің қандай да t уа-қытындағы орны ради-ус векторымен, ал t1=t+Δt уақыт мезгіліндегі орны ради-ус векторымен анықталсын (2.5-сурет). Траекторияның М және М1 нүктелерін ММ1 векторымен қосайық.
Сонда векторлық үшбұрыш ΔOMM1-ден мынадай вектор-лық қосынды алуға болады: 1= +Δ . Осыдан екенін анықтаймыз. Радиус-вектор -дің Δt уақыт аралығындағы алған өсімшесі Δ -ді М нүктесінің орын ауыстыруы дейміз.
Радиус-вектор өсімшесі Δ -дің оған сәйкес уақыт өсімшесі Δt-ға қатынасы, Δt – уақыт аралығындағы нүктенің орташа жылдамдығы деп аталады. Ол мына формуламен беріледі:
.
Орташа жылдамдық векторы хорда ММ1 бойымен қозғалыс болатын жаққа қарай бағытталады (2.5-сурет).
Нүктенің берілген t уақыттағы жылдамдығы деп уақыт өсімшесі Δt-нің нөлге ұмтылған кездегі орташа жылдамдық-тың ұмтылған шегін айтамыз.
. (2.6)
(2.6)-формула лездік жылдамдық немесе берілген t уақытындағы жылдамдықты анықтайды. (2.6) теңдігінің оң жағындағы қатынастың шегі уақыт бойынша алынған радиус-вектордың туындысын береді. Осыны ескерсек (2.6)-теңдікті мына түрде жаза аламыз:
(2.7)
Берілген сәттегі нүкте жылдамдығы деп, оның радиус-векторының уақыт бойынша алынған туындысына тең болып келген векторлық шама, -ны айтамыз.
Достарыңызбен бөлісу: |