Қазіргі
кезде
білім
беруді
ақпараттандыру
мақсатында қабылданған мемлекеттік бағдарламалар дүниежүзілік білім кеңістігіне енуге байланысты оқыту жүйесін жаңаша құруға бағытталған. Мұғалім кітабында бүгінгі
білім бе- рудегі ең оңтайлы, әрі озық әдіс-тәсілдерді бірнешеуі ұсынылды. Сол себепті 5-сыныпқа арналған мұғалімдерге арналған әдістемелік құралда оқушылардың білімді өздігімен игеруіне негізделген мынадай интербелсенді әдіс-тәсілдер
қолданылды:
«Броундық қозғалыс» әдісі. Оқушыларға мәтін құрау үшін модуль аясында арнайы бір тақырып беріледі. Олар аталған тақырыпқа қатысты сыныпты аралап ақпарат жи- найды. Басқалармен ой бөліседі. Мәтін құрастырады.
«Жұптас. Ойлан. Пікірлес» стратегиясы — оқушыларға қандай да бір тақырып бойынша сауал, тапсырма берілген- нен кейін оны орындауға бағытталған интербелсенді тәсіл. Тақтаға тақырып бойынша тапсырма жазылғаннан кейін оқушы өзінің пікірін берілген уақыт ішінде (3-5 минут) қағазға түсіреді. Өз жұбымен оны 3-4 минут талқылайды,
талдайды, пікір алмасады. Мұғалімнің сұрауымен өз пікір- лерін бүкіл сыныпқа жариялайды.
«Жағымды сөздер» тәсілі. Бұл тәсіл бойынша жаңа сабақтың қалай өткендігін анықтауға болады. Ол үшін балаларға мынадай сұрақ қояды: — Балалар, сабақ ба- рысында қандай жағымды сөздер, тың ойлар мен жақсы жауаптар естідіңдер? Жауаптың нәтижесі бойынша сабақ қорытындыланады. Оқушы сабақ барысында мұғалім, сыныптастары тарапынан айтылған жағымды сөздерді, түйінді ойларды еске түсіреді, айтады. Желімқағаздарға жазады, тақтаға жапсырады.
«Жеңілдетілген анықтама» тәсілі — сабақты қорытындылау мақсатында соңында жүргізілетін тәсіл. Мұғалім қарастырылған тақырып бойынша қандай да бір атау, ұғым таңдап алып, оны оқушыларға береді. Бір оқушы оны 1-сынып оқушысына да түсінікті болатындай етіп сыныпқа түсіндіріп береді. Бұл тапсырманы жекелей де, жұп/топ ішінде де орындатуға болады.
«Тірек сөздер» стратегиясы. Жаңа тақырып негі- зінде тақтадағы плакаттарға бірнеше тірек сөздер
жа-
зады. Оқушылар кезек-кезек тақтаға шығады. Мар- керлерді пайдаланып, тірек сөздерден ассоциаграмма құрайды. Тірек сөзді неліктен сол сөзбен, сөз тіркесімен байланыстырғандығын түсіндіріп, айтып береді.
«Сөздерден әңгіме құрау» тәсілі — тақырыпты бекіту- де жиі қолданылатын тәсіл. Оқушыларға мұғалім тақы- рып бойынша әрқайсысына бір-бір сөзден ойлауларын тапсырады, бірнеше секундтан кейін ол сөздерді тақтаға жазғызады (жалпы саны 15-20 сөздей болу керек). Оқушы- лар сөздерді тақтаға жазады, шағын топтар осы сөздерден тақырыпқа қатысты ауызша әңгіме құрастырады немесе сөздерді пайдаланып, өз ойын айтады.
Салыстыру кестелері. Оқушылардың алған білімдерін жинақтау мен тиянақтауда тиімді қолданылатын тәсіл. Сабақ аяғында да, соңында да тиімді қолдануға болады. Кестелердің негізінде салыстыру жатады.
«Аквариум тәсілі» — оқушылардың тақырып бойынша қандай да бір мәселені диалог сипатында талдауы. Шағын
топ ішінде қарастырылады. Талқылауды не мұғалім, не бір белсенді оқушы жүргізеді. Ол басқаларға сөз беріп, онымен пікір алмасуды ұйымдастырады. Сыныптағы басқа оқушылар аталған мәселені шағын топтың қалай талдағанын бақылап, тыңдап тұрады. Ең соңында шағын топтың мәселені қалай шешкендігі жайлы олардың көзқарастары сұралады.
Алдын-ала берілген атаулар тәсілі. Мұғалім сабақ басында жаңа тақырып бойынша тақтаға бірнеше атау- лар (терминдер) жазады. Оқушылардан оның мағынасын, мазмұны мен қызметін, өзара байланысын сұрайды.
Т-кестесі — бір-біріне қарама-қарсы немесе салыстыруға болатын атауларды не пікірлерді келтіруге арналған кестелер. Қазақ тілінде есімше мен көсемшені, салт етістік пен сабақты етістікті, жалпы есім мен жалқы есімді, т.б. өткенде қолдануға болатын кестенің түрі.
Жалпы сабақ реті
|
Тоқ- сандық сабақтар реті
|
Сабақтың тақырыптары
|
күні айы
|
сағат саны
|
І тоқсан
|
45
|
|
|
|
1—2
|
1—2
|
1. Отбасындағы дәстүрлер мен мерекелер
|
|
|
|
|
Қазақ отбасының дәстүрлері
|
|
|
3—4
|
3—4
|
Атам төрде отырады
|
|
|
5—6
|
5—6
|
Табалдырықты баспа!
|
|
|
7—8
|
7—8
|
«Тоқта, ботам! Атаң келеді артыңда..»
|
|
|
9—10
|
9—10
|
Атам бата береді
|
|
|
11—12
|
11—12
|
Әкеліңіз, көмектесейін!
|
|
|
13—14
|
13—14
|
Нәтиже сабақ. Мен не үйрендім?
|
|
|
15
|
15
|
Диктант
|
|
|
16—17
|
16—17
|
2. Мектеп өмірі. Әдепті бала – арлы бала.
|
|
|
|
|
Менің мектебім
|
|
|
18—19
|
18—19
|
Қазақ тілі мен әдебиеті кабинеті екінші қабатта
|
|
|
20—21
|
20—21
|
Сүйікті жазушы
|
|
|
22—23
|
22—23
|
Қожа – әдепті бала
|
|
|
24—25
|
24—25
|
Жанар – ақылды қыз
|
|
|
26—27
|
26—27
|
Қожа мектепте
|
|
|
28—29
|
28—29
|
Нәтиже сабақ. Мектеп өмірі.
|
|
|
30
|
30
|
Мазмұндама
|
|
|
31—32
|
31—32
|
3. Қазақстандағы жан жануарлар мен өсімдіктер әлемі. Жан-жануарлар туралы ертегілер, жұмбақтар
|
|
|
|
|
Қызыл кітап
|
|
|
33—34
|
33—34
|
Қызғалдақты сақтайық!
|
|
|
35—36
|
35—36
|
Қасқыр мен тиін
|
|
|
37—38
|
37—38
|
«Қазақстан барысы» (мультфильм негізінде)
|
|
|
39—40
|
39—40
|
Тауда мекендейтін аң-құстар
|
|
|
41—42
|
41—42
|
Түлкі мен қырғауыл
|
|
|
43
|
43
|
Бақылау жұмысы
|
|
|
44—45
|
44—45
|
Нәтиже сабақ. Қазақстандағы жан-жануарлар
|
|
|
2-тоқсан
|
|
4. Ежелгі көшпелілер мәдениеті
|
|
|
46—47
|
1—2
|
Көшпелілер туралы түсінік
|
|
|
48—49
|
3—4
|
Көшпелілер – жауынгер халық
|
|
|
50—51
|
5—6
|
Тұмар (Томирис) туралы аңыз
|
|
|
52—53
|
7—8
|
Аңыз патшайым
|
|
|
54
|
9
|
Мазмұндама
|
|
|
55—56
|
10—11
|
Алтын адам
|
|
|
57—58
|
12—13
|
Нәтиже сабақ.
Ежелгі көшпелілер мәдениеті
|
|
|
59—60
|
14—15
|
5. Су – тіршілік көзі
|
|
|
|
|
Сусыз өмір жоқ
|
|
|
61—62
|
16—17
|
Судың маңызы
|
|
|
63—64
|
18—19
|
Судың пайдасы
|
|
|
65
|
20
|
Шығарма
|
|
|
Жалпы сабақ реті
|
Тоқ- сандық сабақтар реті
|
Сабақтың тақырыптары
|
күні айы
|
сағат саны
|
66—67
|
21—22
|
Қазақстан көлдері
|
|
|
68—69
|
23—24
|
Сырда туған сырдың ұлы
|
|
|
70—71
|
25—26
|
Сырдың сұлу өзені
|
|
|
72—73
|
27—28
|
Нәтиже сабақ. Су – тіршілік көзі
|
|
|
74
|
29
|
Диктант
|
|
|
75—76
|
30—31
|
6. Әлемдегі ірі кітапханалар
|
|
|
|
|
Кітап – бағалы сыйлық
|
|
|
77—78
|
32—33
|
Ұлттық кітапхана
|
|
|
79—80
|
34—35
|
Ірі кітапханалар
|
|
|
81—82
|
36—37
|
Абай. Ғылым таппай мақтанба
|
|
|
83
|
38
|
Бақылау жұмысы
|
|
|
84—85
|
39—40
|
Нәтиже сабақ.
Мен не үйрендім? Әлемдегі ірі кітапханалар
|
|
|
3-тоқсан
|
|
50
|
|
|
86—87
|
1—2
|
7. Денсаулық – зор байлық
|
|
|
|
|
Дәрігердің қабылдауында
|
|
|
88—89
|
3—4
|
Дәрумендер – денсаулық кепілі
|
|
|
90—91
|
5—6
|
Ең үлкен байлық
|
|
|
92—93
|
7—8
|
Ас – адамның арқауы
|
|
|
94—95
|
9—10
|
Фастфудтың зияны
|
|
|
96—97
|
11—12
|
Нәтиже сабақ. Мен не үйрендім? Денсаулық – зор байлық
|
|
|
98—99
|
13—14
|
8. Менің тәуелсіз Қазақстаным
|
|
|
|
|
Тәуелсіз елім – Қазақстаным
|
|
|
100
|
15
|
Шығарма
|
|
|
101—102
|
16—17
|
Тәуелсіздік нышандары
|
|
|
103—104
|
18—19
|
Тәуелсіздік символы – ұлттық теңге
|
|
|
105—106
|
20—21
|
Тәуелсіз елдің Астанасы
|
|
|
107—108
|
22—23
|
«Алтын қалам» әдеби сыйлығының жеңімпазы
|
|
|
109—110
|
24—25
|
Уа, еркіндік! Сенсің менің ең ғажайып өлеңім
|
|
|
111—112
|
26—27
|
Нәтиже сабақ. Менің тәуелсіз Қазақстаным
|
|
|
113—114
|
28—29
|
9. Аспан әлемінің құпиялары
|
|
|
|
|
Аспан денелері
|
|
|
115—116
|
30—31
|
Аспан әлемін зерттеген ұлы көшпенділер
|
|
|
117
|
32
|
Диктант
|
|
|
118—119
|
33—34
|
Шоқжұлдыздар
|
|
|
120—121
|
35—36
|
Жұлдызды аспанның құпиясы
|
|
|
122—123
|
37—38
|
Нәтиже сабақ. Аспан әлемінің құпиялары
|
|
|
124—125
|
39—40
|
10. Компьютердің тілін табу – өнер
|
|
|
|
|
Компьютер қалай пайда болды?
|
|
|
126—127
|
41—42
|
«Өнер-білім бар жұрттар....»
|
|
|
128—129
|
43—44
|
Менің электронды поштам
|
|
|
130—131
|
45—46
|
Көзінді қорға!
|
|
|
132—133
|
47—48
|
Компьютердің пайдасы мен зияны
|
|
|
134
|
49
|
Бақылау жұмысы
|
|
|
Жалпы сабақ реті
|
Тоқ- сандық сабақтар реті
|
Сабақтың тақырыптары
|
күні айы
|
сағат саны
|
135
|
50
|
Нәтиже сабақ. Компьютердің тілін табу – өнер
|
|
|
136—137
|
1—2
|
11. Қазақстандағы ұлттар достастығы
|
|
|
|
|
Бірлігі жарасқан ел
|
|
|
138—139
|
3—4
|
Маған қазақ әндері ұнайды
|
|
|
140—141
|
5—6
|
Қазақтың заңғар жазушысы
|
|
|
142—143
|
7—8
|
Жетім балалар тағдыры
|
|
|
144—145
|
9—10
|
Адамзаттың бәрін сүй, бауырым, деп...
|
|
|
146
|
11
|
Диктант
|
|
|
147
|
12
|
Нәтиже сабақ. Ұлттар достастығы
|
|
|
148—149
|
13—14
|
12. Ұлы дала табиғаты
|
|
|
|
|
«Алтынемел» ұлттық саябағында
|
|
|
150—151
|
15—16
|
«Әнші құмдар»
|
|
|
152—153
|
17—18
|
Шайтанкөл — ғажайып құбылыс
|
|
|
154—155
|
19—20
|
Ақсу-Жабағылы қорығы
|
|
|
156—157
|
21—22
|
Қ.Мырза-Әли. Табиғат – жаратылыс пернесі
|
|
|
158
|
23
|
Шығарма
|
|
|
159
|
24
|
Нәтиже сабақ. Мен не үйрендім?
|
|
|
160—161
|
25—26
|
13. Ер есімі – ел есінде
Ғ.Мүсірепов. «Қазақ солдаты» романы (үзінді)
|
|
|
|
|
Ер есімі – ел есінде
|
|
|
162—163
|
27—28
|
Көрнекті жазушы
|
|
|
164—165
|
29—30
|
Қайроштың қалаға қашуы
|
|
|
166—167
|
31—32
|
Жаңа достар
|
|
|
168
|
33
|
Бақылау жұмысы
|
|
|
169—170
|
34—35
|
Нәтиже сабақ. Мен не үйрендім?
|
|
|
|
|
|
|
|