Грамматикасы
Анықтауыш бағыныңқылы құрмалас сабақтас сөйлемдер
жүктеу/скачать 1.05 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қатысты анықтауыш бағыныңқылы сөйлем
Анықтауыш бағыныңқылы құрмалас сабақтас сөйлемдерАнықтауыш бағыныңқылы сөйлем басыңқы сөйлемдегі зат есім не есімдіктің анықтауышы қызметінде олардан кейін келеді. Мұндай сөйлем зат есім не есімдікті анықтайтын айқындауыш сөз деп аталады. The woman asked him questions which he couldn’t answer (Әйел ол ешуақытта жауап бере алмайтын сұрақты қойды). Someone who Clifford didn’t know was pacing the car pet across from the room (Клифорд танымайтын біреу бөлмедегі кілемді кесіп өтіп бара жатты). You can buy everything that are necessary for drawing (Сурет салуға қажетті барлық затты сатып алуыңызға болады). Анықтауыш бағыңқылы сөйлем қатыстық және жанама бо лып екіге бөлінеді. Анықтауыш бағыныңқылы сөйлемнің бұл екі түрінің бірбірінен мағынасы және анықталушы тұлға сөзбен байланысу тәсілдері жағынан айырмашылықтары бар. Қатысты анықтауыш бағыныңқылы сөйлемҚатысты анықтауыш бағыныңқылы сөйлем өзі анықтайтын сөзді толығырақ сипаттап тұрады. Мағынасына қарай олар шек теулі, шектеусіз болып екіге бөлінеді. Мағынасы шектеулі анықтауыш бағыныңқылы сөйлем өзі анықтайтын сөздің мағынасын өзгеруіне әсер ететіндіктен түсіп қалмайды және тұлға сөзбен үтір арқылы ажаратылмайды. Ма ғынаны шектейтін анықтауыш бағыныңқылы сөйлем басыңқы сөйлеммен «who, whose, whіch that, as» есімдіктері және «where, when» үстеулері арқылы, ал кейде жалғаулықсыз да байланысады. You can take any of these books which you like (Өзіңізге ұнаған кез келген кітапты алуыңызға болады). And the woman, whose voice he’d heard back in the kitchen came over (Ас үйдің арғы жағынан даусы шығып жатқан әйел кірді). Now she was looking at advertisements that said, «over four hundred thousand copies» (Қазір ол «төрт жүз мыңнан аса дана» деген жарнамаға қарап отыр). He saw above him the face of the friendly planter who lived some miles from the camp (Ол осы лагерьден бірнеше миль жерде тұратын орманшының өзінің үстінен қарап тұрған шырайлы жылы жүзін көрді). He knew the old house where he lived in his childhood (Ол өзінің балалық шағында тұрған ескі үйді білетін). I can’t forget the time when we spent together at the seaside (Мен сізбен теңіздің жағасында өткізген уақытты ұмыта алмаймын). Then he was outside the tent, to get away from that accusing voice that cried within him (Сосын ол өзінің ішінде кінәлап айқайлап жатқан дауыстан құтылу үшін шатырдың сыртына шықты). He was such a painter as most people would admire his pic- tures (Ол да сондай, өзінің суретін мақтаныш тұтатын, көпшілік жұрт сияқты суретші еді). He was such a common doctor as most people would be grateful for his service (Ол да сондай қызметіне көпшілік жұрт риза болатын дәрігер еді). The student that asked you is at the third year (Сізді сұраған студент үшінші курста). Drioli stared at the picture that seemed familiar (Өзіне таныс болып көрінген суретке Дриоли қадалып қарап қалды). Егер есімдік шылаумен келсе, ереже бойынша шылау етіс тіктен кейін (бағыныңқы) сөйлемнің соңында тұрады. His groupmates that studied with him at the university are doctors now (Онымен университетте бірге оқыған топтас достары қазір дәрігерлер). The news that James told them he read from the newspaper (Джеймз айтқан жаңалықты ол радиодан естіді). Осы мысалдардан мағынаны шектейтін анықтауыш бағының қылы сөйлем басыңқы сөйлеммен көп жағдайда жалғаулықсыз да байланысатынын көреміз. Бағыныңқы сөйлемді басыңқы сөй леммен байланыстыратын есімдіктер мен үстеулер түсіп қалған бағыныңқы сөйлемдерді тура байланысқан бағыныңқы сөйлем деп атайды. Tура байланысқан анықтауыш бағыныңқылы сөй лем басыңқы сөйлемнің бастауыштан басқа кез келген мүше сіне қатысты болып, анықтай алады. Басқаша айтқанда, егер бағыныңқы сөйлемде анықтауыш қызметіндегі есімдікті қойсақ, ол басыңқы сөйлеммен тура байланысқан анықтауыш бағыныңқы сөйлемнің бастауышы бола алмайды. The picture he had was on the walls in the gallery (Бұл сөйлемдегі «he» бағыныңқы сөйлемнің бастауышы). The picture (which) he had in his back shocked each person («Which» сөзі бағыныңқы сөйлемнің толықтауыш мүше сі және сөйлемде түсіп қалуы мүмкін). Ал «The picture which was on his back was still there, the colours as bright as ever» деген сөйлемде «which» сөзі бағыныңқы сөйлем нің бастауышы, сондықтан ол сөйлемде түсіп қалып, айтылмайды. Дегенмен ауызекі тілде тура анықтауыш бағыныңқылы сөй лемнің анықтайтын сөзі басыңқы сөйлемде бастауыш болып ке луі мүмкін. Әдетте мұндай бағыныңқы сөйлем «іt іs, there іs, here іs» конструкцияларынан кейін келеді. It is an unexpected news shocked everybody (Бұл күтпеген жаңалық бәрін таң қалдырды). That’s a picture might attract visitors attention (Ол келушілердің назарын аударатын сурет). There is a letter named for you (Сізге арналған хат бар). There is a rich man wants to buy it (Мұны сатып алғысы келетін бай кісі бар). Мағынаны шектемейтін анықтауыш бағыныңқылы сөйлем өзі анықтайтын сөзге қосымша мәлімет, сипаттама, информация бе реді. Ол өзі қатысты тұлға сөздің (зат есім не есімдіктің) мағына сын шектемейді, сондықтан олар сөйлемде түсіп қалған жағдайда да сөйлемнің мағынасы өзгермейді. Ол сөйлемнің басқа мүшелері нен үтір арқылы ажыратылады. Мағынаны шектемейтін анықта уыш бағыныңқылы сөйлем өзі анықтайтын сөзбен «who, whіch» есімдіктері мен «where, when» үстеулері арқылы байланысады. Қосымша анықтауыш мағыналы сөйлем өзі анықтайтын сөзді абстрактілі зат есімнен жасалғанда, оларды мағынасын нақтылап тұратын сөздер «that, who, what, whіch, where, when, why, how» есімдіктер мен үстеулер арқылы байланысады. Олар басыңқы сөйлеммен жалғаулықсыз байланыспайды. My friend, who lives in Buenos Aires sent me a letter with some pictures of the city (Менің Буэнос Айресте тұратын досым маған ішінде қаланың суреттері бар хат жіберіпті). He looked around terrified at the face of the people who watched him (Ол айналасына өзін бақылап тұрған жұрттың бетіне үрейлене қарады). He stared at the picture which was displayed in the shop windows (Ол дүкеннің терезесіне қойылған суреттерге қадала қарады). He could remember the time when he was with his lit- tle friend (Ол өзінің кішкентай досымен бірге болған кездерін есіне түсіре алды). Nobody paid attention to the man who was cold and miserable (Суыққа тоңған, бейшара кісіге ешкім де назар аударған жоқ). The dog ran to the direction where its owner went to (Ит өзінің иесі кеткен жаққа қарай жүгірді). жүктеу/скачать 1.05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|