Ислам тарИхИндәкИ ролу Мө`минләр анасы Ајишәнин

Орду командири

Ајишә! Сәнин бу сәфәрдән һәдәфин нәдир?

“Әбул-Әсвәд Дуәли”

Осман ибни Һәнифи Әнсари Әли ™ тәрәфиндән Бәсрәнин һакими иди. О, һадисәдән хәбәрдар оланда Әбул-ӘсвәдДуӘлијә ҝөстәриш верди ки, Ајишәнин орду башчылары илә сөһбәт едиб, онларын һәдәфини өјрәнсин. Әбул-Әсрәд Ајишәнин ордусунун јанына ҝетди. О, әввәл Ајишә илә ҝөрүшүб, сөһбәт етди. Әбул-Әсвәд деди: – Ајишә Бәсрәјә ҝәлмәкдә мәгсәдин нәдир?

Ајишә: Османын интигамын алмаг үчүн бура ҝәлмишәм.

Әбул-Әсвәд: Ајишә! Османын гатилләри Бәсрәдә јохдур. Кимдән интигам алаҹагсан?

Ајишә: Әбул-Әсвәд! Бәли дүз дејирсән Османын гатилләри Бәсрәдә дејил. Биз дә Бәсрәјә онун гатилләрини тапмаға ҝәлмәмишик. Бәлкә бу шәһәрин ҹамаатындан көмәк алыб, Мәдинәдә Әлинин Әтрафына топлашмыш гатилләрдән интигам алаг. Әбул-Әсвәд! Осман сизи шаллаглајанда мән нараһат олур вә она е`тираз едирдим. Амма сиз гылынҹларла онун үстүнә һүҹум едиб, ону өлдүрдүнүз. Рәвадырмы мән сакит галыб, онун мәзлумијјәтинә ҝөрә налә етмәјим вә онун интигамын алмајым? Әбул-Әсвәд! Јох, һеч вахт сакит галмајаҹағам.

Әбул-әсвәд: Ајишә! Сәнин гылынҹла вә шаллагла нә ишин вар? Сән Пејғәмбәр ¡-ин әмринә әсасән евдә отуруб, Гур`ан охујуб, Аллаһа ибадәт етмәлисән. Ајишә! Исламда гадынлара ҹиһад гадағандыр. Бундан әлавә Османын интигамы сизин вәзифәниз дејил. Әли бу ишә сәндән даһа лајиглидир. О, гоһумлуг ҹәһәтдән Османа даһа јахындыр. Чүнки онлар ӘбдиМәнафын нәслиндәндирләр. Амма сән Тејм гәбиләсиндәндирләр.

Ајишә: Әбул-Әсвәд! Мән гәрарымы дәјишән дејиләм. Та һәдәфимә јетишәм вә гијам едәм. Әбул-Әсвәд! Сән дедин ки, гадынлара мүһарибә вә ҹиһад гадағандыр. Мәгсәдин һансы мүһарибә вә ҹиһаддыр? Мәҝәр ортада ҹиһад вармы? О вахта гәдәр ки, мән сағам һеч ким мүһарибә етмәјә ҹүрәт етмәз?

Әбул-Әсвәд: Ајишә сәнин сәһвин елә бундадыр. Сәнинлә елә дөјүшәҹәкләр ки, дөјүшүн ән асан сәһнәси дөзүлмәз олаҹаг.

Әбул-Әсвәд бурда Ајишә илә сөһбәтин гуртарды. Сонра Зүбејрлә ҝөрүшдү вә она деди: – Зүбејр! Һәлә ҹамаат ӘбуБәкрә беј`әт едәндә сәнин гылынҹы ҝөтүрүб “Хилафәтә Әлидән лајиглиси јохдур” шуары вермәјин јаддан чыхмајыб. Анҹаг һәмин гылынҹла Әлинин әлејһинә гијам едирсән. Зүбејр о тәрәфдарлыг һара, бу әдавәтә мүхалифәт һара? Зүбејр ҹавабында Османын интигам мөвзусун ирәли сүрдү.

Әбул-Әсвәд: Биз ешитдијимизә ҝөрә Османын гәтлинин интентанды сиз олмусунуз. Амма Әли исә бу ишә дәхаләт етмәјиб.

Зүбејр: Әбул-Әсвәд! Тәлһәнин јанына ҝет, ҝөр нә дејир?

Әбул-Әсвәд дејир: Тәлһәнин јанына ҝетдим анҹаг онун гәзәбли, фитнәчи вә дөјүш тәрәфдары олдуғуну ҝөрдүм. Мәним һеч бир нәсиһәтим она тәсир етмәди.⁷

Башга бир мәнбәјә әсасән, Әбул-әсвәд дејир:

Мән вә Имран ибни Һәсин Осман ибни Һәнифин (Куфәнин һакими) тәрәфиндән Ајишәнин јанына ҝетдик вә она дедик:

Ајишә! Һансы амил сәни бура ҝәтириб. Бу гијам вә сәфәр һагда Пејғәмбәр ¡-дән әмр вармы, јохса бу сәнин өз нәзәриндир?

Ајишә: Мәним бу һагда Пејғәмбәр ¡-дән әмр јохумдур. Бу мәним шәхси нәзәримдир. Чүнки биз Османын дөврүндә она е`тираз едирдик ки, нијә мүсәлманлара зүлм едир, онларын торпагларыны гоһумлары вә өзүн үчүн истифадә едир вә онлары шаллаглајырсан?

О, зүлмкар киши Пејғәмбәр ¡-ин гојдуғу вә Гур`анда фасиг адланмыш Вәлиди мүсәлманларын әмири етди. О, бизим сөзләримизи тез гәбул-едир вә төвбә едирди.

Амма сиз ону өлдүрдүнүз. Сиз Мәдинә шәһәринин әзәмәтин вә зилһиҹҹә ајынын һөрмәтини сындырдыныз. Мән бу зүлмүн вә тәҹавүзүн мүгабилиндә неҹә сакт олум?

Әбул-әсвәд: Ајишә! Сәнин гылынҹ вә шаллагла нә ишин вар? Мәҝәр Пејғәмбәр ¡ белә ишләри сәнә гадаған етмәјиб? Сәнә евдә отурмағы әмр етмәјиб? Нијә ҝөрә әрин Пејғәмбәр ¡-ин әмринин әксинә евдән чыхыб, мүсәлманлар арасында фитнә салырсан?

Ајишә: Әбул-әсвәд! Һансы фитнә-фәсаддан данышырсан? Мәҝәр бир нәфәр мәнимлә дөјүшә биләрми ки, фитнә-фәсад мејдана ҝәлсин?

Әбул-әсвәд: Ајишә! Әҝәр бу мүхалифәт давам етсә, ҹамаат сәнинлә дөјүшәҹәк вә фитнә галхаҹаг.

Ајишә: Әбул-әсвәд! Еј Бәни Амир гәбиләсинин алчаг инсаны сус! Ким Пејғәмбәр ¡-ин ханымы илә мүһарибә едә биләр?⁸

Бурда Әбул-әсвәдлә Ајишәнин сөһбәти сона јетди. Анҹаг Ајишә онун сөзләриндән ибрәт ҝөтүрмәди вә гәрарындан дөнмәди. О, өз ордусу илә “Һерфи Әбу Муса” мәнтәгәсинә һәрәкәт етди вә Бәсрә јахынлығында орду гурду.

Орду башчыларынын чыхышы.

Бәли! Осман Исламын әдаләт режимин дәјишди.

Ајишә

Осман ибни Һәниф (Куфәнин һакими) јенә дә сөһбәт үчүн бир дәстәнин Ајишәнин ордусуна ҝөндәрди.

Ајишә өз ордусунун вә Бәсрәлиләрин бир јерә топлашдығыны ҝөрүб, онларын мүгабилиндә белә бир чыхыш етди:

Ҹамаат! Әмирәл-Мө`минин Осман бахмајараг ки, һагг-әдаләт јолуну азмыш, Пејғәмбәр ¡-ин сәһабәләрин инҹидир вә фасид тәҹрүбәсиз ҹаванлары иш башына ҝәтирди. О, ҹамаатын е`тираз вә нәсиһәтләриндән ибрәт ҝөтүрүр вә төвбә едирди.

Анҹаг бә`зиләри онун төвбәсинә вә пешманчылығына етина етмәјиб ону өлдүрдүләр. Пак вә ҝүнаһсыз кишинин ганын төкдүләр. Ҹамаат! Билин ки, Османын гәтлинин әсил ҝүнаһкары Гүрејшдир. Онлар ону өлдүрмәклә өзләрини өз охларынын һәдәфи гәрар вериб, өз јумруглары илә өз ағызларыны гана буладылар. Османын гәтли онлары мәгсәдләринә јетирмәди. Аллаһа анд олсун онлар бәлаја дүшәҹәкләр.

Бәли Адил Аллаһ бу бөјүк зүлмүн мүгабилиндә елә инсанлары онлара галиб едәҹәк ки, онлар рәһм етмәјәҹәк.

Ҹамаат! Ҹамаат Османын ҝүнаһы елә дејилди ки, өлүмлә нәтиҹәләнсин.

Ондан әлавә сиз ону төвбәјә вадар етдиниз. Сонра онун сонра онун төвбәсинә маһал гојмадан өлдүрдүнүз. Ондан сонра ҹамаатла мәсләһәтетмәдән Әли илә беј`әт етдиниз. Ону гәсбкарҹасына хилафәт күрсүсүнә отуртдунуз. Сиз фикирләширсиниз ки, сизин хејринизә Османын шаллагларындан вә сөјүшләринидән әсәбиләшдим. Амма бу ҝүн сизин Османы Өлдүрмәниздән гәзәбләнмәдим.

Ҹамаат! Аҝаһ олун! Османы мәзлум вә ҝүнаһсыз өлдүрдүләр.

Сиз ҝәрәк онун гатилләринин архасынҹа оласыныз. Онлары һарда тапсаныз өлдүрәсинин. Сонра Өмәрин алты нәфәр шурада намизәдләриндәнбирини хәлифә сешәсиниз. Амма ҝәрәк Османын гатилләриндән¹ һеч ким хәлифә тәјин етмә мәсәләсинә дәхаләт етмәсин.²

Зүһәри јазыр: Ајишәнин мүһазирәси сона јетди Тәлһә вә Зүбејр дә ҹамаатын гаршысында чыхыш етдиләр:

Ҹамаат! Һәр бир ҝүнаһын төвбәси вар. Һәр ҝүнаһкарын төвбәси гәбул-олунур. Осман да ҝүнаһкар олмасына бахмајараг ҝүнаһы гәбул-олунан иди. Биз дә ону өлдүрмәк истәмирдик, фәгәт ону тәнбиһ етмәк истәјирдик. Бу јолла ону төвбә етмәјә вадар етдик.

Амма бир гуруп надан инсанлар ону өлдүрмәк гәрарына ҝәлдиләр.

Онлар бизим мсүлһ тәләб ҹамаатымыза галиб ҝәлиб, Османы өлдүрдүләр.

Тәлһә вә Зүбүјрин сөзләри бу јерә јетишәндә бәсрәлиләр е`тираз етмәјә башладылар. Онлар дедиләр: –

Тәлһә! Сизин мәктубларыныз бизә јетишиб сизин мәктубларынызын мәзмуну бу ҝүн дедикләринлә ујғун ҝәлмир.

Зебејр ҹамааты сакитләшдирмәк үчүн онлара деди: – Еј ҹамаат! Мән Осман һагда сизә мәктуб јазмамышам. Әҝәр бу һагда мәктуб јетишмиш олса да башгасы тәрәфиндән олуб. Сонра Зүбејр сөзүнә давам етди вә Османын мәзлумијјәтинә һагда сөһбәт етди: Зүбејр сөзләринин әснасында Әли ™ вә шиәләрини шиддәтли тәнгид етди.¹