Жұмыс бағдарламасы мамандықтың Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының Қр мжмбс 08. 327 2006 және БжҒМ 2005ж. 23 желтоқсанда №779 бұйрығымен бекітілген «050701- биотехнология мамандығы пәндерінің типтік бағдарламалары»

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Органикалық және биоорганикалық химия пәнінен

5В070100 – Биотехнология

мамандығының студенттеріне арналған

Павлодар

Мамандықтың мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының және типтік бағдарламаның негізінде әзірленген жұмыс оқу бағдарламасын бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/31

Құрастырушы: профессор, х.ғ.д. Әміриев Р.А.

5В070100 – Биотехнология мамандығының студенттеріне арналған

Кафедра меңгерушісі ________Жапарғазинова К.Х. 20__ж. «____» ________

Химиялық технологиялар және жаратылыстану факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды 20__ж. «_____»____________ №____ хаттама

ОӘК төрағасы ______ Бүркітбаева Ұ.Д. 20__ж. «_____»___________

КЕЛІСІЛДІ

ОҮЖжӘҚБ бастығы ____________ Варакута А.А. 20__ж. «_____»_______

20__ж. «___»______________ №____ хаттама

Осы пәнді меңгеру нәтижесінде студенттердің:

- органикалық молекулалардағы химиялық байланыстын табиғаты жөнінде;

- органикалық қосылыстардың құрылысы мен әрекетесуге қабілеттілі-гінің арасындағы тәуелділік туралы;

- органикалық молекулалардың кеңістіктік құрылымы жөнінде түсініктері болуы;

- органикалық қосылыстар мен реакциялардың жіктелуін;

- көмірсутектер және олардың функционалды туындыларының ең маңызды алу әдістері мен химиялық қасиеттерін;

- орынбасу және қосыпалу реакцияларының ең қарапайым механизмдерін;

- ең маңызды биологиялық белсенді органикалық қосылыстардың құрылы-мын, қасиеттерін және қызметтерін білуі;

- теориялық білімдерді нақты мәселелерді шешу үшін қолдануға;

- изомерлік органикалық қосылыстардың құрылымдық формулаларын құрастыруға;

- органикалық реакциялардың сызбанұсқаларын құрастыруға икемді болуы;

- органикалық химия лабораториясында жұмыс жүргізгенде қауіпсіздік техникасының жалпы ерелерін сақтауға;

- лабораториялық жұмысты орындау үшін қарапайым приборларды құрастыруға;

- органикалық қосылыстардың синтездеу әдістері және химиялық айналулары бойынша есептер шығарып, жаттығулар орындауға практикалық машықтарды иемденуі қажет.
2 Пререквизиттер

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар қажет:

Химия.
3 Постреквизиттер

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар келесі пәндерді меңгеруі үшін қажет:

Биохимия.
4 Пәннің мазмұны
4.1 Пәннің тақырыптық жоспары

№ р\с	Тақырыптардың атауы	Сабақ түрлері бойынша байланыс сағаттарының саны
		дәрістер	практикалық	зертханалық	СӨЖ
1	Органикалық және биоорганикалық химияға кіріспе	1			2
2	Алкандар	2	2	4	3
3	Алкендер. Диен көмірсутектері	2	2	4	4
4	Алкиндер	1	1	2	3
5	Циклоалкандар				5
6	Арендер	1	2	4	4
7	Алкандардың галогентуындылары				5
8	Спирттер	1	2	4	4
9	Фенолдар				5
10	Оксоқосылыстар (альдегидтер мен кетондар)	1	2	4	5
11	Карбон қышқылдары	1	2	4	5
12	Ароматты нитроқосылыстар				3
13	Ароматты аминдер	1			4
14	Гидроксиқышқылдары				3
15	Аминоқышқылдары. Белоктар	1			4
16	Көмірсулар. Моносахаридтер	1	1	4	4
17	Гетероциклді қосылыстар	1	1		5
18	Алкалоидтар. Антибиотиктер	1			3
19	Биореттегіштер. Простагландиндер				4
БАРЛЫҒЫ:		15	15	30	75

4.2 Пәннің тақырыптарының мазмұны

Органикалық және биоорганикалық химия пәні. Органикалық қосылыстардың жіктелуі. Функционалды топтар. Органикалық реакциялардың жіктелуі. Органикалық молекулалардың кеңістіктік құрылысы. Стереоизомерия.

2 тақырып. Алкандар

Алкандардың гомологтық қатары, изомериясы және аталуы. Алкандарды алу әдістері. Алкандардың химиялық қасиеттері. адикалды орынбасу реакциялары және олардың механизмі.

3 тақырып. Алкендер. Диен көмірсутектері

Алкендердің изомериясы және аталуы.Алкендерді алу әдістері. Алкендердің химиялық қасиеттері.Алкендердің қосыпалу және тотығу реакциялары.Диен көмірсутектерінің үш типі.1,3-Диендердің қосыпалу реакциялары.

4 тақырып. Алкиндер

Алкиндердің изомериясы және аталуы.Алкиндердің химиялық қасиеттері. Қосыпалу реакциялары. Қышқылдық қасиеттері.

6 тақырып. Арендер

Бензол қатары арендерінің изомериясы және аталуы. Бензолдың құрылысы. Бензол ядросының ароматты сипаты. Электрофилді орынбасу реакциялары және олардың механизмі.

8 тақырып. Спирттер

Спирттерді жіктеу. Қаныққан бір атомды спирттер. Изомериясы, аталуы және алу әдістері. Орынбасу, этерификациялау, дегидратациялау және тотығу реакциялары.

10 тақырып. Оксоқосылыстар (альдегидтер мен кетондар)

Альдегидтер мен кетондардың изомериясы және аталуы.Химиялық қасиеттері. Карбонил тобының әрекетесуге қабілеттілігі.Нуклеофилді косыпалу реакциялары.Альдегидтер мен кетондардың тотығу реакциялары.

11 тақырып. Карбон қышқылдары

Қаныққан монокарбон қышқылдары. Химиялық қасиеттері. Дикарбон қышқылдары. Химиялық қасиеттерінің ерекшеліктері.

13 тақырып. Ароматты аминдер

Аминдерді жіктеу. Алифатты және ароматты аминдердің негіздік қасиеттері. Ароматты аминдерді алкилдеу және ацилдеу. Шифф негіздері.

15 тақырып. Аминоқышқылдары. Белоктар

Аминоқышқылдарын жіктеу. Аминоқышқылдарының химиялық қасиеттері. Аминоқышқылдарының карбоксил тобы және аминотобы бойынша реакциялары. Пептидтер. Пептидтердің құрылысы және синтезі. Белоктар. Белоктардың бірінішілік және екіншілік құрылымдары.

16 тақырып. Көмірсулар. Моносахаридтер

Көмірсуларды жіктеу. Моносахаридтердің құрылысы және стереохимия-сы. Альдозалар және кетозалар. Аномерлер. Гликозидтік гидроксил, оның ерекшеліктері. Моносахаридтердің таутомериясы.

17 тақырып. Гетероциклді қосылыстар

Гетероциклдер жөнінде жалпы түсінік. Бір гетероатомды бес мүшелі гетероциклдер. Фуран. Тиофен. Пиррол. Индол. Олардың құрылысы. Пиридин, оның құрылысы және негіздер ретінде қасиеттері.

18 тақырып. Алкалоидтар. Антибиотиктер

Алкалоидтартың жіктелуі, қасиеттері және қызметтері. Морфин, хинин тобының алкалоидтары. Антибиотиктер тобының өкілдері. Тетрациклиндер, пенициллиндер, стрептомицин. Олардың құрылымы.
4.3 Практикалық және зертханалық сабақтардың тізімі және мазмұны
4.3.1 Практикалық сабақтардың тізімі және мазмұны

1. 
   2-тақырып Алкандар
   

2. 
   3-тақырып Алкендер. Диен көмірсутектер
   

3. 
   4-тақырып Алкиндер
   

4. 
   6-тақырып Арендер
   

5. 
   8-тақырып Спирттер
   

6. 
   10-тақырып Оксоқосылыстар (альдегидтер және кетондар)
   

7. 
   11-тақырып Карбон қышқылдары
   

8. 
   16-тақырып Көмірсулар. Моносахаридтер
   

9. 
   17-тақырып Гетероциклді қосылыстар
   

4.3.2 Зетрханалық сабақтардың тізімі және мазмұны

1) 2-тақырып Алкандар

Метанды алу және оның қасиеттері. Сұйық алкандарды бромдау. Сұйық алкандардың тотығуы. Сұйық алкандардың жануы.

2) 3-тақырып Алкендер. Диен көмірсутектері

Этиленді алу және оның қасиеттері. Алкендерді бромдау. Алкендердің тотығуы. Алкендердің қойыртылған күкірт қышқылымен реакциясы.

3. 
   4-тақырып Алкиндер
   

3. 
   6-тақырып Арендер
   

3. 
   8-тақырып Спирттер
   

3. 
   10-тақырып Оксоқосылыстар (альдегидтер мен кетондар)
   

3. 
   11-тақырып Карбон қышқылдары
   

3. 
   16-тақырып Көмірсулар. Моносахаридтер
   

4.4.2 Студенттердің өздігінен оқуына бөлінген тақырыптардың тізімі

1) Органикалық және биоорганикалық химияға кіріспе

Органикалық молекулалардағы химиялық байланыстардың типтері. Ковалентті, ионды, донор-акцепторлы және семиполярлы байланыстар. Молекуладағы атомдардың өзара ықпалы. Органикалық қосылыстардың қышқылдылығы және негізділігі.

2. 
   Алкандар
   

3. 
   Алкендер. Диен көмірсутектері
   

3. 
   Алкиндер
   

3. 
   Циклоалкандар
   

3. 
   Арендер
   

3. 
   Алкандардың галогентуындылары
   

3. 
   Спирттер
   

3. 
   Фенолдар
   

3. 
   Оксоқосылыстар (альдегидтер және кетондар)
   

11) Карбон қышқылдары

Қышқыл-негіздік катализ жөнінде жалпы ұғымдар. Майлар және олардың құрамына кіретін жоғары карбон қышқылдары. Синтетикалық жуғыш заттар. Карбон қышқылдарының функционалды туындылары. Галогенангидридтер, ангидридтер, күрделі эфирлер, амидтер және нитрилдер. Ароматты карбон қышқылдары. Бензой қышқылы және оның химиялық қасиеттері.

12) Ароматты нитроқосылыстар

Бензолдың ядросында және бүйірлік тізбегіндегі нитрлеу реакциялары. Нитротобына қарағанда галогеннің орто-, мета- және пара- орындарда нуклеофилді орынбасу реакциялары және галогеннің жылжығыштығының себептері.

13) Ароматты аминдер

Нитробензолды тотықсыздандырып анилинді алу. Алифатты және ароматты аминдердің негіздік қасиеттерін салыстыру. Аминдердің электрофилді орынбасу реакциялары.

14) Гидроксиқышқылдары

Гидроксиқышқылдарының химиялық қасиеттері. Табиғи гидроксиқыш-қылдар: гликол, сүт, алма, шарап, лимон қышқылдары. Гидроксиқышқыл-дарының стереохимиясы. Энантиомерлер, рацематтар, диостереомерлер, мезоформалары.

15) Аминоқышқылдары. Белоктар

Аминоқышқылдарының қасиеттері. Амино және карбоксил топтарының өзара ықпалына байланысты аминоқышқылдарының реакциялары. Белоктар. Полипептидтерді синтездеу. Аминотобын қорғау әдістері. Карбоксил тобын белсенділендіру әдістері.

16) Көмірсулар. Моносахаридтер

Пентозалар және гексозалар. Альдозалар және кетозалар. Альдозалар мен кетозалардың бір-біріне айналуы. Моносахаридтердің стереохимиясы. Гликозидтер. Пиранозидтер және фуранозидтер.

17) Гетероциклді қосылыстар

Бір гетероатомды алты мүшелі гетероциклдер. Пиридиннің негіздік қасиеттері. Пиридиннің электрофилді орынбасу реакциялары. Пиридиннің нуклеофилді орынбасу реакциялары. Пиримидин және пурин негіздері: урацил, тимин, цитозин, аденин, гуанин. Нуклеин қышқылдары, нуклеотидтер және нуклеозидтер туралы түсінік.

18) Алкалоидтар. Антибиотиктер

Алкалоидтардың фармакологиялық препараттар ретіндегі маңызы. Антибиотиктер (тетрациклиндер, пенициллиндер, стрептомицин және грамицидин) тобының қасиеттері және биологиялық белсенділігі.

19) Биореттегіштер. Простагландиндер

Стероидтық гармондар. Пептидтік гармондар. Фито-гармондар. Олардың құрылымы, қасиеттері және биологиялық белсенділігі. Простагландиндердің өкілдері. Е, F тобының простагландиндері, тромбоксандар. Олардың құрылымы, қасиеттері және организмдегі биологиялық рөлі.

5 Әдебиеттер тізімі

Негізгі

2) Сейтжанов Е.Ф. Органикалық химия. – Алматы: Print –S, 2005.

3) Березин Б.Д., Березин Д.Б. Курс современной органической химии.–М.: Высшая школа, 2003.

4)Тюкавкина Н. А., Бауков Ю. И. Биоорганическая химия. – М.: Дрофа, 2008.

5) Артеменко А.И. Органическая химия.- М.: Высшая школа, 2007.

Қосымша

7)Дроздов А. А. Органическая химия: конспект лекций. – М.: ЭКСМО, 2007

Мамандықтың жұмыс оқу жоспарынан көшірме

ПМУ ҰС Н 7.18.3/32

Кафедра меңгерушісі ___ Жапарғазинова К.Х. 20__ж. «___» ________

Жұмыс оқу бағдарламасымен келісу парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/35

Мамандандырылған аудиториялар, кабинеттер және зертханалар тізімі

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/43

5В070100- Биотехнология мамандығының