ІV) Иллюстрациялы материалдар: берілген
V) Әдебиет:
негізгі:
қосымша:
VІ) Қорытынды сұрақтары (кері байланысы):
1. Орталық өкпе рагінің негізгі диагностика әдісіне жатады?
2. Рентген суреттерін сипаттау.
3. Өкпе рагінің классификациясы?
4. Химиотерапия, лучевая терапия, иммуннотерапия қандай ем-домдар?
№8
І) Тақырыбы: Психикалық аурулар. Эпидемиологиясы. Әлеуметтік мәні.
ІІ) Мақсаты: Психикалық аурулардың тұқым қуалағыштыққа бейім және экзогенді факторлардың
әсері, клиникалық диагностикасын негіздеуді үйрету.
ІІІ) Дәріс тезистері:
Шизофренияның этиологиясы мен патогенезі жеке нозологиялық бірлік ретінде бөлінгеннен кейінгі арнайы оқудың пәніне айналды. Э.Креплин шизофрения токсикоз, әсіресе, жыныс бездерінің қызметінің бұзылысынан болады деп санады. Шизофренияның токсикалық табиғатты идеясы кейінгі бірнеше зерттеулерде де жалғасын тапты. Сөйтіп, шизофренияның дамуын белок алмасуы бұзылысы мен науқас организмінде азот өнімдерінің жиналуымен байланыстырды. Бірнеше онжылдықтар бұрын шизофренияның токсикалық табиғатты идеясы осы аурумен науқастардың қан сарысуынан арнайы затты анықтаумен таныс болды. Бірақ шизофрениямен науқастарда арнайы заттың болу идеясы, мысалы тараксеина [Хисс Р., 1958], кейін дәлелденбеді. Шизофрениямен науқастардың қанында мембранотропты токсиндер анықталды. Айқын токсикалық фактор мен шизофрениялық процестің қатерлі болуы арасындағы кореляция анықталды. Бұл идея шизофренияның иммунологиялық гипотезін дамытты. Шизофрения кезіндегі жүйке жүйесіне кері әсер ететін активті фактор аутоантиген мен аутоантидене түзілуіне әкеледі, олар өз кезегінде ми тіндерін зақымдайды. Олардың саны ауру дың қатерлігіне байланысты. Соңғы кездері арнайы зерттеулер мен тәжірибелер арқасында шизофрения патогенезінде ОЖЖ-нің негізгі медиаторларының (дофамин, серотонин, норадреналин) алмасуының бұзылысы жатқаны анықталды. Нәтижесінде катехоламин, индол гипотезалары пайда болды. Біріншісі шизофрениямен науқастардың миындағы нейробиологиялық процестердің бұзылу механизмінде норадреналин мен дофамин дисбалансы жатқанымен түсіндіріледі. Индол гипотезасын ұстанушылар шизофренияның дамуын серотонин мен басқа индол туындыларының дисбалансымен түсіндірді. Шизофренияның дамуында тұқымқуалау факторларының ролі анықталды. Шизофренияның жақын туыстардың арасында даму жиілігі тұқымқуалау аурулары жоқ популяциялармен салыстырғанда едәуір жоғары. Сонымен, қазіргі уақыттағы мәліметтер шизофрения және онымен ұқсас психикалық бұзылыстар мультифакториальды және мүмкін болса полигенді табиғатты аурулар екенін дәлелдейді.
Клиникалық көрінісі. Шизофрения кез келген жаста дамуы мүмкін. Бірақ жиі жас кезде дамиды(20-23 жас). Және кейбір шизофренияның түрлерінің дамуына арнайы «оптимальды» уақыт болады. Мысалы, параноидты түрі 30 жастан жоғары кезде дамиды, ал неврозға ұқсас бұзылыстар, ойлау бұзылысы- жасөспірім мен жас кезде. Жиі преморбидті сипаттағы тұлғаның ерекшеліктері анықталады. Көбіне тұйықтық, физикалық белсенділігінің төмендігі, тәртіптілік, қиялға бейімділік, оңаша әрекеттерге көңіл бөлу (оқу, музыка тыңдау, коллекциялар жинау) жатады. Көп науқастар абстракты ойлауға жоғары қабілеттілікті көрсетеді, нақты ғылымды оңай меңгереді (физика, математика).
Аурудың алғаш пайда болғанын науқастың қалыпты өмір салтының өзгерісі көрсетеді. Ол өзінің бұрынғы сүйікті жұмыстарын ұмытады, туыстары мен достарына көз қарасын бірден өзгертеді. Бұрын тән болмаған қызығушылықтар пайда болады: философияға, дінге, этикаға, космологияға. Кейбір науқастар өзінің денсаулығына өте қатты мазаңдайды, ипохондриялықты көрсетеді, басқалары өздерін асоциальды ұстайды. Бұл процесс бұрынғы қоғамдық байланыстарының үзіліп, өршімелі аутизм дамуымен жүреді.
Манифестті кезеңнің белгілері көптеген клиникалық көріністерімен ерекшеленеді.
Ойлаудың бұзылысы шизофренияға ең тән белгі. Науқастар жиі басқарылмайтын ойлар легіне, ойлардың тоқтауына, «бітелуіне», параллельдігіне шағымданады. Осы құбылыстар науқасқа әңгімелесіп отырған адамды, оқығанды түсінуге кедергі болады. Жеке сөйлемдерден, сөздерден ерекше символды ойларды қағып алу, жаңа сөздерді шығару (неологизм) тән. Мәнсіз даналықпен айналысуға, ой толғауға (көп сөйлеу) бейімділік тән. Ауыр жағдайларда сөйлеу байланыссыздығы дамиды.Эмоционалдық бұзылыстар туыстарға бауыр басу мен жан ашу сезімдерін жоғалтумен басталады. Кейде ол туыстарды жек көрумен, қатыгез қатынаспен көрінеді. Уақыт өткен сайын сүйікті ісіне қызығушылық толығымен жойылады. Науқастар олақ болады, тіпті қарапайым тазалықты да сақтамайды. Науқастың міне-құлқы да айтарлықтай өзгереді. Тұйықтық ерте дамиды, туыстармен ғана емес, достарымен де байланыс үзіледі. Науқастар күтпеген қылықтарды жасайды, сөйлеу мәнері мен бетті қимылдату өзгереді. Бұлардың барлығы таныстарын таң қалдырады. Шизофренияға типті және әртүрлі сенестопатиялар тән. Сенестопатиялар ерсі, ерекше сипатта болады. Қабылдаудың бұзылысы есту галлюцинациясымен (жиі жалған галлюцинация) көрінеді. Бірақ кейде тактильді, иіс сезу, көру галлюцинациялары дамуы мүмкін. Аурудың типтік көрінісіне сандырақтың әртүрлі түрлері жатады- паранойялды, паранойдты, парафренді. Әсер ету сандырағы жиі псевдогаллюцинациямен бірге жүреді- Кандинский—Клерамбо синдромы. Қимыл-жігер бұзылыстары әртүрлі көріністермен жүреді. Ырықты қызметтің ең айқын бұзылысына кататоникалық синдром жатады, ол ступор мен қозумен көрінеді. Ступорлы жағдай кататоникалық қозу мен импульсивті қылықтармен үзілуі мүмкін. Кататоникалық синдром люцидті және онейроидты болып екіге бөлінеді. Люцидті кататония аурудың жағымсыз ағымын білдіреді және паранойдты шизофренияның соңғы кезеңдерінде жиі кездеседі. Онейроидты кататония аурудың жеделдігін көрсетеді және жиі реммисиямен аяқталады. Науқаста 1 сұраққа 2 пікір, 2 шешім болады (амбиваленттілік). Ол науқасқа дұрыс қимылдауға кедергі болады. Жиі ерік-жігері төмен болады (энергетикалық потенциалының редукциясы), ол әлсіздік, апатиямен аяқталады.
Параноидты түрі басқалардан жиі кездеседі. Аурудың кенет өзгеру белгілерімен қоса (аутизм, ойды құрастудың бұзылуы, эмоцияның төмендеуі мен орынсыздығы) осы түрдің клиникасының негізгі көрінісіне сандырақ жатады. Аурудың ағымы паранойялды, параноидты, парафренды синдромдар реттілігімен жүреді. Ауру жас және ересек кезеңде дамиды (25-40 жас). Эмоционалдық ақау көп жағдайда біртіндеп ұлғаяды және науқас туыстарымен байланысты ұзақ уақыт сақтайды. Көптеген науқастар ұзақ уақытқа еңбекке қабілеттілігін сақтайды, жанұясын сақтайды. Ауру ерте басталса сонша қатерлі ағымды болады.
Гебефрендік түрі - шизофренияның ең қатерлі түрлерінің бірі. Оның негізгі көрінісі- гебефрендік синдром. Диагноз балалық және ерсіз қимылдардың, ақымақтық түріндегі қозудың анықталуына негізделеді. Көңіл күйі бос, продуктивсіз эйфориямен, орынсыз күлкімен, агрессия, мәнсіз бұзылыстар, түсінбеушілік ұстамаларымен алмасады. Сөз сөйлеу реттілікті жоғалтады, қайталауларға, неологизмдерге толады, жиі сыни ұрысумен бірге жүреді. Іс-әрекеті қырсықтық пен негативизмге толы бағытсыз белсенділіктен тұрады. Науқастар қарапайым мәселелерді шеше алмайтын жағдайға жетеді, сондықтан үнемі бақылау мен күтуді қажет етеді. Ауру жасөспірім кезінде дамиды (13-15 жас) кейін ремиссиясыз өтеді.науқастар жұмысқа тұрмай мүгедек болып қалады.
Кататониялық түрі көбіне қимыл бұзылысымен сипатталды. Кататониялық ступор ұзаққа созылған ыңғайсыз, ерсіз, табиғи қалыпқа жатпайтын қалыпта тұрумен, шаршамаумен ерекшелінеді. Мысалы, басын жастықтан көтеріп жату (ауалы жастық синдромы), басты халатпен, жапқышпен жабу(капюшон синдромы). Бұл кезде бұлшық ет тонусы өте жоғары болады. Бұл науқастарға керек қалыпты алып, ұзақ сақтауына көмектеседі (каталепсия- балауызды ептілік). Науқастарға негативизм (ұсынысты, тілекке қарама-қарсы қимылды орындаудан бас тарту) мен мутизм (әңгімелесушінің сөзі мен бұйрығын түсіне алса да сөйлеудің толық жоғалуы) тән. Қимылсыздық стереотирті қозғалыспен- кататоникалық қозумен үзіледі. Кататонияның басқа көріністеріне әңгімелесушінің қимылын, пікір қайталау(эхопраксия, эхомимия, эхолалия), пассивті бағыну (нақты бұйрықты алғанынша қимылдамау) жатады.
Қарапайым түрі толық негативті симптоматикамен көрінеді. Ең жиі өршімелі апатико-абулиялық ақау кездеседі. Аурудың басында оқудан, жұмыстан бас тартады, қаңғыруға бейім болады, достары мен жанұясынан ажырайды. Кейін науқастар қоршаған ортада болып жатқан оқиғаларға мүлдем араласпайды, суық, эгоист болып кетеді; жинақтаған білім қорын жоғалтады, яғни интеллектің бұзылысын көрсетеді («шизофрениялық ақыл кемістігі»). Бұл түрге жасөспірім мен жастық кезде даму тән болады: ремиссиялық ағым, жылдам өршу, ерде мүгедектікке әкелу. Қарапайым шизофрения, гебефрения, люцидтік кататония ең қатерлі варианттарға жатады.
Шизофренияның ағымы. Ағымның типтері. А.А. Снежневскийдің жіктемесі бойынша 3 негізгі тип кездеседі: үзіліссіз, ұстамалы-прогредиентті, реккурентті. Үзіліссіз тип құрамына баяу былжырдан ауыр рогредиенттіге дейін жатады. Осы тип кезіндегі синдромдық спектрге невроз және психопатияға ұқсас синдромдар, сондай-ақ галлюцинаторлық, сандырақтық, кататониялық синдромдар атады. Ұстамалы-прогредиентті типіне үзіліссіз типтегі синдромдардың айқындалған қосарласуы тән. Ұстамаларға аффективті компоненттер қосылуы мүмкін. Паранойялды, параноидты, галлюцинаторлы, парафренды ұстамалар да дамуы мүмкін. Реккурентті тип айқын көрінетін полиморфты ұстамалармен сипатталады- таза аффективтіден сананың онейроидты күңгірттенуімен бірге кататониялық ұстама жатады. Көп науқастар өмірінде бір ғана жайылған ұстаманы басынан өткереді. Ұстаманың санына байланыссыз ауыр ақаулар бұл түрде дамымайды.
Емі Психотропты препараттармен емдеу қазіргі кездегі психикалық бұзылыстары айқын науқастарды емдеудің ең негізгі түрі болып саналады. Сандырақ, галлюцинация басым, қозу жағдайындағы айқын психикалық бұзылыстар кезінде нейролептиктерді қолданады- галоперидол, аминазин, трифтазин, азалептин және т.б. Кататоникалық симптоматика кезінде- этаперазин, мажептил, френолон, эглонил қолданылады. Шизофрения мен созылмалы сандырақтық бұзылыстар ұзақ емді қажет етеді. Бұл жағдайларда ұзақ әсерлі нейролептиктер қолданылады- модитен-депо, галоперидол-деканоат (инъекция 3-4 аптада 1 рет). Дозаны индивидуалды таңдайды және жеке сезімталдыққа байланысты ерекшеленуі мүмкін. Нейролептиктерді қабылдап жүрген, әсіресе, жо,ары дозаны, науқастарда неврологиялық кері әсер- нейролептикалық синдром дамиды: жалпы бұлшық еттік құрысумен, тремормен, жеке бұлшық еттердің спазмымен, бір орында отыра алмаумен, гиперкинездермен көрінетін дәрілік паркинсонизм дамиды. Бұл асқыныстарды алдын алу үшін антипаркинсондық ем- циклодол, акинетон және бензодиазепинді транквилизаторлар мен ноотропты препараттар қолданылады.
Невроз – өмірдегі жағымсыз жағдайларға тұлғаның реакциясы. Осы реакция нәтижесінде тұлға бұзылысы, сана және ес бұзылысы туындайды. Невроздардың келесі түрлері бар: неврастения, есіріктік невроз, жабыспалы қалып күй неврозы. Балалар неврозының этиологиясы: психикалық травма, биологиялық факторлар, психикалық факторлар, әлеуметтік факторлар. Невроз аурулары психогенияныд ең көп тараған түрі болып табылады. Невроздың ең бір елеулі ерекшелігі әдетте өзгеше дөрекі психозға, бейнелеуші, танымдық әрекеттің айқын бұзылуына соқтырмайтын, демек, мінез-кұлыктың айқын білінетін дұрыс емес күйлерін өзімен бірге тудырмайтын аурулы күйдің пайда болуы саналады. Дегенмен, бұл ауруда ағзаның үйреншікті қызметі едәуір қиындайды. Қоршаған ортаның өзгеруіне байланысты оның әдеттегі нәзік тепе-теңдігі қиындайды. Невроздық симптомдардың клиникасы өте алуан түрлі, соған орай, невроздың сипатымен ғана емес, сондай-ақ оның даму сатысымен де сипатталады. Невроздар невроздық реакциялар: 1) неврастения; 2) истерия; 3) жабысқақ күйлердің неврозы болып бөлінеді. Невроздық күйлердің аралас көріністерінің де болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда белгілі бір невроздың диагнозы клиникалық жағынан басым жетекші синдромға қойылады. Неврастения адамға психикалық жарақаттық факторлар ықпал еткенде, бірақ үлкен күшпен емес, ұзаққа созылатын жағдайда, кейде бірнеше жыл бойына әсер еткенде болады. Үнемі психикалық зорлануды тудыратын мұндай жарақатты күй, мысалы, жанұядағы жиі болатын қолайсыздықтарға байланысты, сол сияқты жұмыстағы шиеленіскен қарым-қатынастан, жеке өмірдің сәтсіздігінен пайда болуы мүмкін. Неврастения ауруы негізінен 20-дан 40 жаска дейінгі адамдарда кездеседі. Әйелдерге карағанда еркектер жиі ауырады. Бұған тән симптом ашушаңдық болып табылады. Неврастениямен ауырған адам толқи бастап, бұрын өзі назар аудармаған ұсақ-түйектерді өз бойынан таба бастайды. Көшедегі шу, біреудің катты әңгімелескені, күлгені, кенет шыққан дыбыс, тіпті маңайдағылардың біреуінің түрі де — осының бәрі тітіркенуді туғызады. Ауру өзін ұстай алмайды, ашуланады, мақайындағыларға айқайлайды немесе жылапсықтайды. Бұл жағдайда әсерлену күші ете үлкен болмайды. Ашулану куйі сабасына тусу күйімен ауысады. Тітіркену әлсіздігі аталатын мұндай күй неврастениямен ауыратындарға өте тән болып келеді. Олардың ашулануы да, ашуларының басылуы да өте тез болады. Сол сияқты ұйқының бұзылуы да айрықша тән болып келеді. Ұйқы әдетте терең емес, үстіртін келеді, қымқиғаш түстер керіп, таяуда болған оқиғалар көрінісі пайда болады. Симптомдардың осындай бірыңғай болмауы неврастенияны екі түрге — ашуланғыштық және сарыуайымшылдық деген түрлерге бөлуге негіз береді. Жоғары дамыған жануарларда тәжірибе жасау жолымен алынған невроз тудыратын деректерді ескере отырып, И.П.Павлов неврастенияның осы аталған екі түріне алғаш рет патегенетикалық жағынан түсінік берді. Сонымен бірге мынадай да көзқарас бар: неврастения клиникасындағы айырмашылық дербес түрдің көріну; түріндегі емес, белгілі бір аурулық процестің әр түрлі сатыдағы көрінісі болып табылады. Истерия жедел, сондай-ақ азды-көпті әсер етуші әр түрлі психикалық тұрғыдан жарақаттаушы факторлардың ықпал етуімен пайда болады. Истериялық невроз патологиялық сипаттағы белгілері бар адамдарда тез пайда болады. Невроз түріндегі истерия белгілі бір жарақатты жағдайға реакция ретінде бұған дейін ешқандай истериялық белгісі болмаған адамда пайда болуы мүмкін. Истериялық невроз жастық шақта, бірақ көбінесе, әйелдерде жиі кездеседі. Бірақ бұл аурумен еркектер де аз ауырмайды. Истерияның негізгі белгілерінің бірі — үлкен сенгіштік пен аурудың өзін-өзі сендіруі. Осыдан келіп, симптоматикасындағы әдеттен тыс алуан түрліліктің болуы кеп шығады. Алуан түрлі истериялык, симптомдардың бәрін аурулардың мынадай топтары байқалатын схемаға бөлуге болады: 1) қимылдық кесел; 2) сенсорлық бұзылыстар мен сезімталдықтың бұзылуы; 3) вегетациялық бұзылыс-тар; 4) психикалық кеселдер. Ауру клиникасында бұл кеселдердің нағыз алуан түрде ұштасып келуі кездеседі. Қимылдық бұзылыстар. Истериялық талма, сол сияқты әр алуан түрдегі сал, парез, гиперкинез және басқалар түрінде көрінеді. Тірек-қимыл аппараты толық сақталғанның өзінде жүре алмауы мүмкін. Жүре алмайтын ауру тесекте жатып, аяғын қимылдата алады, аяғымен кез келген қозғалыс туғыза алады. Бірақ аяғынан тұруы мұң екен, босаңсып кетіп, адамның қолдарына сүйеніп қалады, сейтіп, өз аяғымен тұра алмайды. Кейде жүре алмайтын ауру мүлде тұрмастан төсекте бірнеше жыл өткізеді. Истериялық афонияның негізіне дауыс байланыстарының сал болуы жатады. Истерияға әр түрлі селкілдеген қимыл ретіндегі гиперкинездер тән болып келеді; Сенсорлық бұзылыстар немесе сезімталдықтың бұзылуы. Психикалық жарақат салдарынан истериялық соқырлық, меңіреулік, иіс, дәм сезімінің жоғалуы сияқты кез келген бұзылыстар пайда болуы мүмкін. Истериялық, ауырсынулар дененің әр түрлі бөліктерінде бас ауруы, ішкі ағзалардағы әр түрлі аурулар түрінде тұрақты орын алады да қарқындылығы жағынан да, сондай-ақ ұзақтығы жағынан да әр түрлі болып келеді. Вегетативтік бұзылыстар. Истерия кезінде тамақтың қысылып қалуы, өңештен астың журмеуі, ауа жетіспеушілікті сезіну, зәр жіберудің тежелуі, тегіс бұлшық еттің түйілуіне байланысты іс жүрмеу мен басқа да кеселдер кездеседі. Асқазан жолдарының қандай бір болмасын ауруына ішкі бас суйек қысымының жоғарылауына байланыссыз, бірақ қақпаның түйілуіне қатысты болатын истериялық құсу да байқалады. Мұндай құсу ас қабылдаған кез келген сәтте басталуы мүмкін, кейде асты көрген кезде де құсады, бірақ соған қарамастан әдетте шаршау сезімі мен жүдеуді туғызбайды.
ІV) Иллюстрациялы материалдар: берілген
V) Әдебиет:
негізгі:
қосымша:
VІ) Қорытынды сұрақтары (кері байланысы):
-
Психикалық статус немен анықталынады (негізгі синдром).
-
Психиатриялық көмектің амбулаторлы түрі?
-
Аурухана және ауруханадан тыс психиатриялық көмектің негізгі қағидасы?
№9
І) Тақырыбы: Тері аурулары. Эпидемиологиясы. Әлеуметтік мәні.
ІІ) Мақсаты: Студентерге негізгітері аурулардын түсіндіру, алдын – алу шаралары мен
емдеуді түсіндіру.
ІІІ) Дәріс тезистері:
Қышыма қотыр (чесотка) терінің жұқпалы ауруы. Оны тарататын қоздырғыш қышыма қотыр кенесі. Ол адамның терісіне жұққан бойда, өзіне орын "қаза" бастайды. Ұрғашысы сол өзі "мекендеген" тұсқа жұмыртқа салады. Үш-төрт күннен кейін онысы құртқа (личинка) айналады. Қалай жұғады? Қышыма қотыры бар адаммен қарым-қатынас жасағанда, онымен төсек орынды, киім кешекті, орамалды сүлгіні, ысқыны (мочалка) т.б. заттарды бірге пайдаланғанда жұғады. Тиісті санитарлық тәртіп сақталмаса моншада, душта, жатақхана мен мейманханада да кышыма қотырға ұшырап қалуыңыз мүмкін. Қайтіп байқалады? Дененің кей тұсы бой бермей дуылдап кышиды, үстін түрлі түйіншектер, көпіршіктер, қанды қабыршақтар, тырнақ ізі басады. Мұндай жағдай аяқ-қолдың буын бүгілістерінен де, саусақ аралықтарынан да, тұла-бойдан да байқалады. Не істеу керек? Осындай белгі сезілді дегенше, уақыт оздырмай дәрігерге көріну керек. Қышыма қотырмен күресте дәрігерге уақытында көріну де, дер кезінде тыңғылықты емделу де, науқастың тұтынған заттарындағы паразиттің көзін жою да маңызды. Сақтану шаралары Қышыма қотырдан аман болудың басты жолы тазалық. Апта сайын суға түсіп, іш киімді жетісіне бір ауыстырып түру шарт. Әсіресе біреудің іш киімін, қолғабын киюден аулақ болыңыз. Қышыма қотырға шалдыққан адам ауруханаға жатпай, үйде емделсе, оның төсек-орыны, тұтынатын заттары басқалардікіне араластырылмайды. Кірлеген іш киімдері бөлек калтаға салынады. Оларды 1-2% сода ертіндісі немесе кез-келген ұнтак сабын қосылған, сақылдап қайнап тұрған суда 10 минуттай қайнатып жуу керек. Дезинфекциялық заттар болған жағдайда олар дәрігер айтқан ертіндіге ғана салынады. Сырт киім тек үтіктеліп қана киіледі. Науқас жатқан бөлме 2 пайыздық сабын-сода ертіндісімен күн сайын сүртіледі. Ауру кісіге күтім жасап әйтпесе жатқан жерін жинап болғаннан кейін қол мұкият түрде сабындалып жуылады. Моншаға, душқа түскенде легенді, орындық пен сөрелерді ыстық сумен ыждағаттап шаюды ұмытпаңыз. Басқаның ысқысын, сыпыртқысын (веник) пайдаланбаңыз. Қышыма қотырдан дәрігерге уақыт оздырмай көрініп, жеке бастық және қоғамдық тазалық талаптарын сақтаған адамның тез айығатыны жадыңызда жүрсін. Денсаулығын сактағысы келмейтін адам жоқ. Көп жағдайда бұл кісінің өзіне, денесін шынықтырып, саулығын қорғай білуіне байланысты. Дегенмен, балаға әке-шешеден берілетін, тұқым қуалайтын кеселдердің, бары да белгілі. Оларды туа біткен аурулар, - деп жатамыз. Сондай сырқаттардың "алдыңғы шептегілерінің" бірі - венералық індеттер, оның ішінде мерез (сифилис) бен соз (гонорея). Мұндай дерт біреуден біреуге негізінен жыныстық қатынас арқылы беріледі. Ерлі-зайыптылардың "серілік" құрып, бір-бірінің көзіне шөп салуы, кездейсоқ төсек ләззаты - кеселге тап болудың бірден-бір жолы. Мерезге де, созға да көбінесе мастар ұшырайды. Ондай кезде ұят-аят, адалдық деген мүлдем естен шығады. МЕРЕЗ Мерездің қоздырғышы - бозғылт спирохета (бледная спирохета). Әлгінде ескерткеніміздей, ол негізінен жыныстық қатынас арқылы жұғады. Алайда кейде басқа жағдайда да ұшырап қалуыңыз ғажап емес. Мәселен, мерезге шалдыққан кісімен сүйіскенде, бір ыдыс-аяқпен ас-су ішкенде, шылымының қалдығын тартқанда, т.б. Ауру жұққанан кейін білінгенше арада 3-4 аптадай уақыт өтеді. Бұл мезгіл сырқаттың жасырын кезеңі, инкубациялық кезең деп аталады. Бірақ мерезге ұшыраған адам осы "жасырын кезеңнің" өзінде-ақ басқалар үшін қауіпті, оның ауруы өзгелерге жұға береді (мысалы, төсектес жұбына). Қалай білінеді? Алдымен дененің микроб енген тұсына кішкентай жара шығады. Бұл жараны "қатты шанкр" дейді. Осы қатты шанкрға таяу лимфа түйіндері ісініп, ұлғаяды. Мерездің бастапқы кезеңіне тән белгілер, міне, осы. Сырқаттың екінші кезеңінде спирохета қан және лимфа түйіндері арқылы бүкіл тәнге жайылады. Науқастың денесін кызғылт дақ, түйін, ұсак ірінді жара басып кетеді. Бөрткендер бір жарым айдай уақыттан соң өзі-өзінен кетіп қалады. Бұл алайда аурудың айыққаны емес. Оларға бір жарым, үш айдан уақыт салып, бөрткен қайтадан қаптайды. 3-5 жылға дейін мерез осылай «тиіп қашып, тиіп қашып» жүре береді. Байқамаған, сақтанбаған жағдайда ауру басқаларға жұғады (науқас кісіден). Қатері қандай? Егер ауру адам емделмесе ішкі ағзаларына, жүйке жүйесіне зақым келеді. Ақыл-есінен айырылуы, соқыр болып қалуы. тіпті өліп кетуі де «әбден ықтимал. Ең бастысы -мерез науқастың өзімен кетпей, сөз басында айтылғандай, оның тұқым - тұқиянына беріледі, ұрпағынан-ұрпағына жалғасады (емделмеген жағдайда). Соз Создың (гонорея) қатері де мерезден олқы соқпайды. Оны туғызатын қоздырғыш микробты - "гонококк" - дейді. Создың да таралатын басты жолы - жыныстық қатынас. Оның жасырын, инкубациялық кезеңі көбіне 2-4 күнге ғана созылады. Кейбіреулер созды жеңіл-желпі сырқат көреді. Бұл мүлдем қате. Өйткені ол ерлердің үрпі безінің (предстательная железа), аталық, аналық бездердің қабынуына, несеп жолының тарылуына, бедеулікке соқтырады. Белгілері Түзге отырғанда несеп жолы қатты ауырады. жыныс мүшесінен жасыл-сарғыш түсті ірің ағады. Созды да, мерезді де тек осы салаға маманданған дәрігер ғана (врач-дерматовенеролог) анықтап, дұрыс емдей алады. Өзіңізге-өзіңіз диагноз қойып, өз бетіңізбен емделуден аулақ болыңыз. Емделмеген немесе ем дұрыс қолданылмаған венералық сырқаттың опық жегізетінін есіңізден шығармаңыз! Күбіртке (орыс.: панариций, лат.: panaricium) - саусақтағы тырнақ төбесінің ipіңдeп қабынуы. Бұл көбінесе жарақаттан, терінің бүлінген жеріне зиянды заттар мен бактериялардың түсуінен болады. Жұмыс үстінде жараланған саусаққа (тырнақ көбінесе) микроб түсіп, оны іріңдетеді, iрiңдегеннен соң зақымданған жер солқылдатып, қатты ауырады. Күбірткіге тepi немесе ұлпалар, тіпті сүйек пен буын да шалдығады. Адам тырнақ алғанда етін жарақаттап алуы мүмкін. Оған микроб енсе, асқынады да, қызарып, іріңдей бастайды. 2-3 күн ішінде саусақ қатты iceді. Егер ауыр түрі болса, адамның қызуы көтеріліп, тоңып, қалтырайды, басы ауырады. Саусақ ipің асқынғанда тамыр қуалайды, қолтық бeзi шошиды. Ал микроб қанға өтіп, организмге жайылса, адам өмipiнe қayiпті ауру басталады. Сондықтан жұмыс істегенде, қауіпсіздік ережелерін сақтап, колдың терісі сыдырылғанда, пышақ кескенде, дереу, йод, бриллиант көгін жағып, таза дәкемен байлап қойған жөн. Күбіртке шыққанда, күн сайын саусақты 10-15 минут жылы суға малып, дәрі жағып, жылы орап таңып, дәрігерге көріну кepeк. Су жанында саңырауқұлақ көп Бұл кезде саңырауқұлақ (грибок) жұқтырып алу қаупі артады. Өйткені жұрт жеңіл киінуге мәжбүр, тіпті дененің кейбір тұстарын ашық күйде қалдырады, суға жиі шомылады, күнге қыздырынады. Негізінен күнге таңғы сағат 10-ға дейін немесе кешкі 5-тен кейін қыздырынған пайдалы. Бұл кезде күннің ультракүлгін сәулесінің күші азаяды. Ал қалағанынша қыздырына беретін адамдарда тері аурулары пайда болуы мүмкін. Егер адам саңырауқұлақ ауруына бейім болса (ағзасында оның титімдей ғана микробы «ұйықтап» жатқан болуы ықтимал), онда өте сақ жүргені дұрыс. Саңырауқұлақ қоздырғышын жағажайдың құмынан да жұқтырып алуға болады. Жалпы, суға шомылуға барғанда арнайы аяқ киім, «сланцы» апарған дұрыс, саңырауқұлақ жұқтырып алмас үшін судан шыққанда оны киіп жүру керек. Шомылып болған соң аяқты, башпайлар арасы мен өкшені міндетті түрде құрғатып сүрткен жөн. Дерматит деген қандай дерт? Жазда адамды «аңдитын» тағы бір дерттің аты – дерматит. Дерматитке ұшыраған адамның терісі қызарып, түлейді, онда пигменттік нүктелер көбейеді. Одан сақтану үшін әсіресе күнге күйдірінудегі ережелерді ұмытпай жүру керек. Теріге күннен қорғайтын крем жақса болады. Жағажайға барар алдында денеге ылғалдандыратын немесе витаминді көбейтетін, әсіресе құрамында гормондар көп крем жақпау керек. Теріге духи сеуіп, құрамында эфир майлары бар хош иісті ылғалды сорғыштарды жапсырған да зиян. (Кейбір әйелдер, тіпті ер-азаматтар да кейде осындай заттарды жиі қолданады). Мұның бәрі адамды дерматитке шалдықтыруы мүмкін. Теміреткі жұқтырып алмаңыз Жазда көбейетін тері ауруларының тағы бірі – теміреткі. Мұны да адамдар негізінен ашық су көздеріне шомылуға барғанда жұқтырып жатады. Ал одан сақтану жолдары мынадай: әрбір шомылып болған сайын «душқа» түсу, жақсылап шайыну керек. Әсіресе қолды ұқыптап жуған жөн. Құмда жалаң аяқ жүрмеуге тырысыңыз. Ал теміреткіні адам алғашында аллергия деп қабылдауы мүмкін. Ол теріде қызарған, дөңгелек дақ сияқты пайда болады, қатты қышиды. Кейін әлгіндей дақтар көбейіп, бір-біріне қосылады, үлкейеді. Ол басқа да шығуы мүмкін. Мұндайда шаш түбінен сынғыш болады. Теміреткіден өз бетінше емделген дұрыс емес, дәрігерге көрінген жөн. Қотыр болып қалмаңыз Атының өзі үркітетін бұл қолайсыз ауруды қотыр кенесі таратады, ол жиі, жақын араласқанда ауру адамнан сауға жұғады. Жалпы жұрт пайдалануындағы жерлерде тазалық сақталмаса да қотыр кенесіне жайлы жағдай қалыптасады. Қотыр кенесі ағзаға түскеннен кейін эпидермитті зақымдайды. Дене қатты қышиды, ол әсіресе кешкі, түнгі мезгілде «құтырып» кетеді. Қотыр жұқтырған адам жедел түрде дәрігерге көрінген абзал. Өз бетінше емделуге болмайды, ол аурудың күшейіп кетуіне соқтыруы әбден мүмкін. Бұл екі арада оны өзгелерге жұқтыру қаупі де еселене түседі. Қотырды тек маман дәрігерлер ғана емдей алатыны естеріңізде болсын.
Есекжем (есекжемді қызба) - көптеген күлдіреумен және қышымамен жіті немесе созылмалы түрде өтетін тері ауруы. Аллергиялық есекжем және аллергиялық емес есекжем деп бөлінеді. Аллергиялық есекжем азық-түліктер, дәрі-дәрмектер әсерінен пайда болады. Аллергиялық емес есекжем морфин, кодеин, декстран және қалақаймен, медузамен, жұлдыз құртпен, актиниялармен жұғысқанда пайда болады.
Есекжем (urtіcarіa) — теріде және шырышты қабатта кенеттен қызарып, күлдіреп, қышымалы бөртпелер түрінде болатын ауру; денені қалақай шаққан кездегі күлдіреуікке ұқсайды. Есекжемнің жедел және созылмалы түрі бар. Жедел түрі — кейбір тағамдардың (жұмыртқа, құлпынай, шоколад, бал, цитрустар, т.б.) және дәрі-дәрмектің (көбінесе, антибиотиктердің) организмге кері әсер етуінің салдары. Сондай-ақ, организмдегі аллергиялық реакция нәтижесінде де пайда болады. Созылмалы түрі, немесе мезгіл-мезгіл қайталайтын, кейде бірнеше айға дейін созылатын Есекжем, әдетте, ішкі мүшелердегі (бауыр, ішек-қарын жолы, бүйрек) ауруларға, организмдегі зат алмасудың бұзылуына, іштегі гельминттерге немесе баяу өтетін инфекцияға (бадамшаның созылмалы қабынуы — тонзиллит, мұрын, құлақ қуыстарының қабынуы) байланысты. Мұндай кезде ауру кенеттен басталады. Күлдіреуіктердің пішіні мен көлемі әр түрлі, түсі ашық қызғылт, ортасы ақ. Көп жағдайда күлдіреуік бірнеше сағаттан кейін ешқандай із қалдырмай өзінен-өзі басылады. Кейде ауру ұзаққа созылып, науқастың қызуы көтеріліп, мазасы кетеді. Көмейдің кілегей қабығында бөртпе болғанда адам жөтеліп, тұншығады. Емді дәрігер тағайындайды. Ауырған адамға сүт, өсімдік тағамдары беріледі, әсіресе, аллергия тудыратын тағамдарды, ащы және сүрленген тағамдарды жеуге болмайды. Қышыманы басу үшін салқын компресс, жылы ванна қолданады, теріге спирттік ерітінділер (қырмызыгүл, 2%-тік салицил, арақ, т.б.) жағады. Тамақтың немесе дәрі-дәрмектің әсерінен болған Есекжемде ең алдымен клизмамен ішті тазалап, көп мөлшерде су ішкізеді. Ауру қайталамас үшін науқас дәрігердің берген нұсқауын бұлжытпай орындағаны жөн
Ұшық Суық тигенде ерінге ұшық шығады. Ол – суық тиюдің белгісі. Ұшық алдымен қызарады, сосын қыши бастайды. Одан әрі инемен сұққылағандай бо- лып, ісініп кетеді. Зерттеуші ғалымдар ұшықтың қайталануы стрестік жағ-дайлардан болады деп санайды.
Ұшық жұқпалы. Сол кезде «симплекс ұшығы» деген вирус аузыңызға кіріп кетіп, ұшық жұқтырасыз. Ұшықты емдеу, алдын алу, жеңілдету үшін мынандай ережелерді сақтау қажет:
1.Ұшықты таза әрі құрғақ ұстайды. Мазаламаса, тиіс-пеңіз. Іріңге толып кетсе, дәрігерге көрсетіңіз.
2. Тіс щеткасын ауыс-тырыңыз. Тіс щеткасын дымқыл жерде ұстауға бол- майды. Дымқыл ауа вирус-тың өмірін ұзартады. 3. Ұшыққа мақта шөкі- мімен вазелин жағып қой- ған жөн. Мырыштың 2 пайыздық ертіндісімен ұшықты тәулігіне бірнеше рет сүртсе, тез жазылады.
4. Құрамында аргинині мол шоколад, кола, бұршақ, жержаңғақ, желатин мен сыраны тұтынуды шектеңіз.
5. Ұшық көбінесе стрес- тік жағдайлардың салда- ры болғандықтан, жақсы демалып, бұлшық етті бос ұстаңыз.
6. Ұшықты жазу үшін алоэның сөлін сығып алып, оны шай қасықпен күніне 2-3 рет ішіп отырады. Және де терек ағашының сөлімен ұшық шыққан жерді күніне 2-3 рет сүртеді.
Сүйел Тері қабатына шығатын қабыну – сүйел. Оны ем-деудің жолдары көп.
1. Сарымсақты үгіп, оны шошқа майымен аралас-тырады. Матаға жағып, сүйелге таңып байлайды. Және күнде ауыстырып тұрады.
2. Сіркесуда пиязды 2 сағат ұстайды. Кейін пиязды алып, түнге қарай сүйелге таңып, байлайды. Қатты тартады, шыдауыңыз қажет. Осылай бірнеше рет жасаса, сүйел тамырымен қопарылып шығады.
3. Сүйелге ешқандай қоспасы жоқ борды себеді де, байлап тастайды. Бірнеше рет жасаған соң, сүйел кетеді, бірақ ылғалды суды жолатпау керек.
4. Күнде сүйелді жерге жаңа піскен алманың сөлін жағады. Сүйел бірте-бірте кішірейіп, соңынан қараяды да, кейін көп ұзамай жоғалып кетеді. 5. Сүйелге шикі кар-топтың шырынын жағады. Крахмалдың әсерінен құр-ғап, кешікпей жойылады.
Секпіл Қазір секпілді лазер арқылы, химиялық жолмен дүркін-дүркін пилинг жасау арқылы кетіреді. Бірақ бұрынғылары кеткенмен, орнына қайтадан жаңалары шықпасына кепілдік жоқ. Сондықтан ең дұрысы – сұлулық салондарына, дерматологиялық кабинеттерге барып, секпілді бір кетіртіп алып, одан әрі күн көзінен жиекті қалпақ киіп, қолшатыр ұстап, сыртқа шыққан сайын күн әсерінен қорғайтын фотоқорғаныштық кремдер жағып, мейлінше сақтанып жүру. Күн ысыған маусымдарда Е,С дәрумендерін ішу де секпілден сақтануға көмектеседі.
ІV) Иллюстрациялы материалдар: берілген
V) Әдебиет:
Орыс тілінде
Негізгі:
1. Гребенев А.А. Пропедевтика внутренних болезней, М., Медицина, 2001г.
2. Маколкин В.И., Овчаренко С.И. Внутренние болезни. М., Медицина, 1999г.
3. Комарова Ф.И. Внутренние болезни, М., Медицина, 1991г.
4. Комаров Ф.И. «Диагностика и лечение внутренних болезней», Том 1-2. М.
2000г.
5. Жаманкулов К.А. Внутренние болезни. Алматы. 2006.
7. Методические разработки по пропедевтике внутренних болезней под ред. Б.Н. Айтмембетова. Алматы 1989 г.
9. Буянов В.М. Первая медицинская помощь. М. Медицина 1986г.
10. Н.И. Федюкович «Внутренние болезни» Ростов-на-Дону 2001г.
11. Султанов В.К. Исследование объективного статуса больного. Санкт-Петербург 1996г.
12.Мухин Н.А., Моисеев В.С. Основы клинической диагностики внутренних болезней. М. 1997г.
Қосымша:
1.Фрида М., Райнс С. «Кардиология в таблицах и схемах», Москва, 2004.
2.Виноградов А.В. «Дифференциальный диагноз внутренних болезней»,
Москва, 2001.
3. Окороков А.Н.«Диагностика болезней внутренних органов», Минск,Том 1-4 2003г.
4. Окороков А.Н. «Лечение болезней внутренних органов», Минск, Том 1-3.
2003г.
5.Чучалин А.Г. Бронхиальная астма. М., 1997
6.Машковский М.Д. Лекарственные средства. М., 2003.-870с.
7. Шелагуров А. Пропедевтика внутренних болезней. М. Медицина 1989.
8. Айтбембетов Б.Н., Айтмуханова Л.М., Ермуханбетова Т.К. Клинические задачи по пропедевтике внутренних болезней. Алматы. 1988г.
9. Никитин А.В., Гусманов В.А. непосредственное исследование больного с основами синдромной диагностики 1995г.
10. Внутренние болезни. Полный справочник. М., 2003г.
Қазақ тілінде
Негізгі:
1. Айтбембет Б.Н. Ішкі аурулар пропедевтикасы. Алматы. 2005.
2. Жаманкулов К.А. Iшкi аурулар пропедевтикасы. I-II болiм. Актобе 1992 ж.
3. Қалимурзина Б.С. Ішкі аурулар. Алматы. 2006.
4. Сейсембеков Т.З. Iшкi аурулар пропедевтикасы. 1997 ж. Алматы.
Қосымша:
1. Қаражанова Л.К. Ішкі аурулар семиотикасы негіздері, Семей. 2007.
2. Жаманқұлов Қ. А. Ішкі аурулар. Алматы, 2007.
3. Қаражанова Л.К., Мусина А.А., Карибаев Қ.Р. Дәнекер тіннің диффузды
аурулары. Семей, 2000.
VІ) Қорытынды сұрақтары (кері байланысы):
1. Тері ауруларының негізгі диагностика әдісіне жатады?
2. Грокты аурулар кезіндегі басты симптомдар?
3. Теміреткі түрлері?
Оңтүстік - Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы
Терапия бакалавриат кафедрасы
Мамандығы: 051102 «Қоғамдық денсаулық сақтау»
Пән: Әлеуметтік мәнді аурулардың терапиясы және алдын алуы
ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
Курс 3
ШЫМКЕНТ, 2013ж
Кафедра мәжiлiсiнде талқыланған
№_______хаттамасы _________2013ж.
Кафедра меңгерушiсi
м.ғ.д., проф. Бекмурзаева Э.Қ.________
1) Тақырып №1: Өкпе туберкулезі. Этиологиясы, клиникасы, диагностикасы. Әлеуметтік мәні.
2) Мақсаты: Өкпе туберкулезінің этиологиясын және патогенетикалық механизмін анықтау. Студенттерге өкпе туберкулезі кезінде симптомдар және синдромдарын анықтауды үйрету. Өкпе туберкулезі кезінде зерттеу әдістерін оқыту. Өкпе туберкулезі кезінде науқастарды аспаптық тексеру әдістерімен таныстыру.
3) Оқыту мақсаты:
Студент білуі тиісті:
-
Өкпе туберкулезінің анықтамасын;
-
Өкпе туберкулезінің этиологиясын және патогенезін;
-
Өкпе туберкулезінің жіктелуін;
-
Өкпе туберкулезі кезінде лабораторлық және аспаптық зерттеу әдістерінің диагностикалық маңызын;
-
Өкпе туберкулезі кезінде науқастарды сұрастыру және қарау.
-
Өкпе туберкулезі кезінде қақырықты жинау әдісі.
Студент үйреніп алуы тиіс:
-
Студенттерге өкпе туберкулезі кезінде зерттеу әдістерін оқыту.
-
Студенттерге өкпе туберкулезі кезінде симптомдар және синдромдарын анықтауды үйрету.
-
Студенттерге өкпе туберкулезі кезінде лабораторлық –аспаптық зерттеу әдістерімен таныстыру.
4) Тақырыптың негізгі сұрақтары:
-
Кеуде қуысы мүшелерінің анатомиялық құрылымы.
-
Кеуде қуысы мүшелерінің топографиялық құрылымы..
-
Тыныс алу мүшелерінің физиологиясы.
-
Өкпе туберкулезінің этиологиясы және патогенезі.
-
Өкпе туберкулезі кезінде жетекші синдромдары.
-
Өкпе тінінің тығыздалуы синдромдарының перкуторлы белгілері.
-
Өкпе тінінің тығыздалуы синдромдарының аускультативті белгілері.
-
Өкпе туберкулезінің асқынулары.
-
Өкпе туберкулезі кезінде кезінде сұрастыру, ауру анамнезі қағидалары және объективті зерттеу әдістері.
-
Қанды, қақырықты лабораторлы зерттеу әдістері.
-
Өкпе туберкулезінің аспапты диагностикасы: бронхоскопиялық, рентгенологиялық зерттеу әдістері.
5) Білім беру және оқыту әдістері: Кіші топтарда жұмыс
6) Ұсынылған әдебиеттер: негізгі және қосымша
7) Бақылау: (сұрақтар, тесттер, есептер).
Сұрақтар:
-
Өкпе туберкулезіне анықтама беріңіз.
-
Өкпе туберкулезінің этиологиясын атаңыз.
-
Өкпе туберкулезінің жіктелуі.
-
Өкпе туберкулезімен науқастардағы негізгі шағымдарын атаңыз.
-
Өкпе туберкулезі кезінде жетекші синдромдарын атаңыз.
-
Өкпе тінінің тығыздалу синдромы кезінде перкуторлы белгілерін атаңыз.
-
Өкпе туберкулезі диагнозын нақтылау үшін қандай әдіс қолданады.
Тесттер:
1Ең нақты микобактерияны анықтау әдiсi-бұл ...
-
биологиялық материалды ортаға егу
-
флотациялық микроскопия.
-
люминисценттi микроскопия.
-
қарапайым бактериоскопия.
-
биохимиялық анализ
2 Туберкулез қоздырғышын анықтау әдiстерiнiң ең сезiмталы-бұл ...
-
бактериологиялық
-
люминисценттi микроскопия
-
флотация, бактериоскопия
-
биологиялық
3 Халық арасынан өкпе туберкулезiн сәулелiк ерте анықтау әдiсiне... жатады.
-
флюорография
-
анкеталық сұрастыру
-
қақырықты бактериологиялық тексеру
-
туберкулезге қарсы антиденелердi анықтау
-
туберкулинодиагностика
4 Флюорография әдіспен өкпе патологиясы анықталғанда ... қайта тексеру жүргізілуі қажет.
-
10 күнде
-
3 күнде
-
20 күнде
-
1 айда
-
6 айда
5 Туберкулез кезiндегi қосымша тексеру әдiстерiнiң негiзгiлерi -... .
-
флюорография, компьютерлiк томография
-
бронхография мен өкпе рентгенографиясы
-
өкпе рентгенографиясы мен томографиясы
-
катетеробиопсиямен жүргiзiлетiн бронхоскопия
-
электрорентгенография
6 Туберкулезбен зақымданудың негiзгi жолы - ... жол
-
қатынас
-
жатыр iшiлiк
-
трансмиссивтi
-
аэрогендi
-
алиментарлы
7 Туберкулез микобактериясымен ... қатынаста болғанда жиi зақымдалады.
-
үнемi отбасы iшiлiк
-
кей кездегi поселка iшiлiк
-
кей кездегi өндiрiстiк
-
кездейсоқ квартал iшiнде
-
көшеде
8 Халық арасындағы туберкулезге қатерлi топтардың арасынан ... өкпе туберкулезiмен жиi ауырады
-
бас бостандығынан айрылғандар
-
жұмыссыздар
-
қашқындар
-
жалғыз бастылар
-
баспанасыздар
9 Адамдардың туберкулезбен залалдануында негiзгi көзi ... болады.
-
залалданғандар
-
туберкулезбен ауырған жануарлар
-
туберкулезбен ауырғандар
-
қан сорғыш жәндiктер
-
туберкулезбен бұрын ауырғандар
10 Адамдарға қосымша туберкулез инфекциясының көзi - ... .
-
аттар мен мысықтар;
-
тауық, үйрек, қаздар
-
iрi қара мал
-
тышқан тәрiздi кемiргiштер
-
туберкулезбен ауырған жылқылар
Есептер:
1. Соңғы 2-3 айда И атты науқасты, 42 ж, жұмыс аяғында әлсіздік, шаршағыштық мазалаған. Температурасы жоғарыламаған, 4 кг арықтаған. Құрғақ жөтел мазалай бастаған. Түскен күні сол жақ кеуде торшасында ауырсыну және жөтелгенде қанды қақырық бөлінуі байқалған, бозарған, азғын. АІТ жағынан ешқандай шағымдары болмаған. Тромбофлебитпен ауырмаған. Сол жақ мойын, бұғана аймағында тығыз ауырсынусыз түйін сезіледі. ТЖЖ 28рет мин. Перкуссияда сол жақта жауырынның төмен деңгейінде перкуторлық дыбыстың қысқаруы, тыныс әлсіреген бронхиалды реңмен. Пульс 100 рет. мин., жүрек тондары анық, шекаралары қалыпты. Тілі ақ жабындымен жабылған. Іші жұмсақ, ауырсынусыз.
Науқастағы негізгі клиникалық синдромдарды атаңыз, тексеру жоспарын құрастырыңыз.
1) Тақырыбы №2: Өкпеден тыс туберкулез. Этиологиясы, патогенезі, клиникасы, диагностикасы. Әлеуметтік мәні. 2) Мақсаты: Өкпеден тыс туберкулездің этиологиясы мен патогенетикалық механизмдерін анықтау. Жалпы қан, қақырық талдауының, бронхоскопиялық, рентгенологиялық әдістері мәліметтерін интерпретациялау.
3) Оқыту мақсаты:
Студент білуі керек:
-
өкпеден тыс туберкулездің анықтамасы;
-
өкпеден тыс туберкулездің этиологиясы мен патогенезі;
-
өкпеден тыс туберкулездің қазіргі заманғы жіктелуі;
-
өкпеден тыс туберкулезбен ауыратын науқастардың шағымдарын;
-
өкпеден тыс туберкулездің негізгі клиникалық белгілерін;
-
өкпеден тыс туберкулез кезіндегі зертханалық және аспаптық зерттеу әдістерінің диагностикалық маңызын;
-
өкпеден тыс туберкулезбен ауыратын науқастарды емдеудегі антибиотиктер тобын.
Студент үйреніп алуы қажет:
-
өкпе тінінің тығыздалу синдромын анықтау;
-
пневмонияны тудыратын себептерін анықтау;
-
өкпеден тыс туберкулездің диагностикалық критерийлерін анықтау және беру.
-
науқастарды зерттеу әдістерін меңгеру.
4) Тақырыптың негізгі сұрақтары:
-
Кеуде қуысы мүшелерінің анатомиялық құрылысы.
-
Кеуде қуысы мүшелерінің топографиялық анатомиясы.
-
Тыныс алу мүшелерінің физиологиясы.
-
Өкпеден тыс туберкулездің (крупозды, ошақты) этиологиясы мен патогенезі.
-
Өкпеден тыс туберкулездің бастаушы синдромдары.
-
Өкпе тінінің тығыздалу синдромының перкуторлы белгілері.
-
Өкпе тінінің тығыздалу синдромының аускультативті белгілері.
-
Үдеріс кезеңіне қарай крупозды өкпеден тыс туберкулездің аускультативті белгілері.
-
Өкпеден тыс туберкулездің мүмкін асқынулары.
-
Өкпеден тыс туберкулезді анықтаудың параклиникалық әдістері, зертханалық әдістер, қанды, қақырықты тексеру, бронхоскопиялық, рентгенологиялық әдістер арқылы анықтау.
-
Өкпеден тыс туберкулез кезіндегі қанды зертханалық тексеру әдістері.
-
Өкпеден тыс туберкулез кезіндегі қақырықты зертханалық тексеру әдістері.
-
Өкпеден тыс туберкулезді аспаптық анықтау: бронхоскопиялық, рентгенологиялық әдістер.
-
Антибактериалды дәрілермен емдеу әдісі.
5) Білім берудің және оқытудың әдістері: кіші топтарда жұмыс
6) Ұсынылған әдебиеттер: негізгі және қосымша
7) Бақылау (сұрақтар, тесттер, есептер және т. б.)
Сұрақтар:
-
Өкпеден тыс туберкулезге анықтама беріңіз.
-
Өкпеден тыс туберкулездің этиологиясын атаңыз.
-
Өкпеден тыс туберкулездің классификациясы:
-
Жүйке жүйесінің туберкулезі;
-
Сүйектер мен буындардың туберкулезі;
-
Несеп шығару жүйесінің туберкулезі;
-
Ішек туберкулезі;
-
Тері туберкулезі.
-
Өкпеден тыс туберкулезбен ауыратын науқастардың шағымдарын атаңыз.
-
Өкпеден тыс туберкулездің бастапқы синдромын атаңыз.
-
Өкпе тінінің тығыздалу синдромының перкуторлы белгілерін атаңыз.
-
Диагностикалау әдістері.
-
Өкпеден тыс туберкулездің қандай асқынулары болады?
Тесттер:
1. Өкпе синдромдарының қайсысын обьективті анықтауға болады:
а) пневмонияда; б) өкпе абсцессінде?
1) өкпе тінінің тығыздалу синдромы
2) өкпе тінінің жоғары ауалану синдромы
3) өкпеде қуыс пайда болу синдромы
4) плевра қуысында ауа жиналу синдромы
5) плевра қуысында сұйықтық жиналу синдромы
2. Берілген аукультативті белгілердің қайсысы сәйкес келеді:
а) крупозды пневмонияға; б) ашылған өкпе абсцессіне;
1) дыбысты орта көпіршікті ылғалды сырылдар;
2) крепитация;
3) әлсіз тыныс;
4) тыныс шуларының берілуінің болмауы;
5) ұзарған дем шығаруымен әлсіз тыныс.
3.Кандай қақырық тән:
а) Крупозды пневмонияға;
б) Өкпе абсцессіне?
-
шырышты, тұтқыр ("шыны тәрізді");
-
"тот тәрізді";
-
Іріңді көп, жағымсыз иісімен.
4. Ауру ағымының аталған ерекшеліктерінің қайсысы сәйкес келеді:
а) Крупозды пневмонияға; б) Өкпе абсцессіне?
1) аурудың салқындаумен байланыстылығы
2) кенет жіті жоғары температурамен, қалтыраумен, кеуде қуысының ауыруымен басталуы
3) көп көлемді, іріңді, сасық иісті қақырықты тастағаннан кейін жеңілдік сезінуі
4) жоғары температурамен, қалтыраумен, кеуде қуысының ауыруымен айқын басталуы
5. Жіті пневмонияны ... жіктейді.
а) этиологиясына қарай
б) патогенезіне қарай
в) клинико-морфологиялық сипатына қарай
г) аталғандардың барлығы
д) дұрыс жауабы жоқ
6. Крупозды пневмонияда ... зақымдалады.
а) өкпенің бөлігі
б) өкпе сегменті
в) плевра
г) өкпе бөлігі, сегменті және плевра
7. Крупозды пневмонияға ... тән.
а) аурудың басталу сатысы
б) өршу сатысы
в) аяқталу сатысы
г) қалпына келу сатысы
8. Крупозды пневмонияда қақырық:
а) детрит және макрофагтардан тұрады
б) шырышты-іріңді
в) фибриннің жоғары көлемі
г) аурудың сатысына қарай болады
9. Өкпеден тыс туберкулездің асқынуы болуы мүмкін:
а) жіті жүрек-тамыр жеткіліксіздігі
б) артериалды гипертензия
в) өкпе ісінуі
г) жіті тыныс жеткіліксіздігі
д) аталғандардың барлығы
е) дұрыс жауабы жоқ
10. Өкпе абсцессі бұл:
а) шектелген қуыс
б) өкпе тінінің іріңді ыдырауы
в) жұқпалы ауру
г) дұрыс жауабы жоқ
Есептер:
Есеп №1
Науқас Б., 48 жаста, ентігу, түнгі терлегіштік, субфебрильді температура байқалады. Қарағанда науқастың кеуде қуысы тыныс алуда аздап қалуы анықталды. Дауыс дірілі әлсіреген, перкуторлы дыбыс зақымдалу ошағының үстінде тұйықталған, везикулярлы тыныс әлсіреген, бронхофония күшейген. ЖҚА лейкоцитоз - 20,0*109/л. R-гомогенді қараю.
Қандай ауру туралы айтылған?
Есеп №2
Науқас К., 47 жаста шағымдары температураның 39 гр. дейін көтерілуі, қалтырау, ентігу, бас ауру, жөтел. Сол жақтың төменгі бөлігінің крупозды пневмониясы диагнозымен стационарлы емделіп жатыр. Таңғы сағат 6-да кенет жалпы жағдайы нашарлады, тері жабындылары бозарып, шекесінде суық тер шықты, еріндердің цианозы артты. Температурасы 35,8. Есі сопорозды, тынысы жиілеген, беткейлі. ЖСЖ 120 рет 1 мин. АҚ 40/20 мм с.б.б.
а) Асқынуы қалай аталады?
б) Алғашқы медициналық көмек?
Есеп №3
Науқас У. 30 жаста, емханаға құрғақ жөтел, тамағының жыбырлауы, температурасының 38гр. дейін көтерілуі, бас ауруы, жалпы әлсіздік деген шағымдармен келді. Қарағанда жағдайы салыстырмалы қанағаттанарлық. Тері жабындылары қалыпты түсте. Дауыс дірілі және бронхофония өзгермеген. Перкуссияда ашық өкпелік дыбыс. Аускультацияда қатты тыныс, бірен-саран сырылдар.
Қандай ауру туралы айтылған?
Аурудың синдромдарын атаңыз?
Есеп №4
Науқас М., 45 жаста, слесарь. 10 жыл көлемінде темекі тартады. Жел өтінде жұмыс істегеннен кейін 2 күн өткенде баспалдақпен көтеріліп келе жатқанында ентігуді байқады. Жөтел тұрақты шырышты-іріңді қақырықпен.
Обьективті: жағдайы салыстырмалы қанағаттанарлық. Перкуссия және пальпацияда айтарлықтай өзгеріс жоқ. Аускультацияда қатаң тыныс фонында көптеген құрғақ сырылдар.
Кеуде қуысының R-тексеруі – өкпенің ауалық алаңының артуы, өкпе суретінің күшеюі және оның деформациясы.
Қандай ауру туралы айтылған?
Аурудың синдромдарын атаңыз?
1) Тақырып №3: Артериалдық гипертензия. Этиологиясы, патогенезі, клиникасы, диагностикасы. Терапиясы және алдын алуы.
2) Мақсаты: Артериалдық гипертензияның этиологиясын және патогенетикалық механизмін анықтау. Артериалдық гипертензия кезінде зерттеу әдістерін оқыту. Студенттерге артериалдық гипертензия кезінде симптомдар және синдромдарын анықтауды үйрету. Артериалдық гипертензия кезінде науқастарды аспаптық тексеру әдістерімен, емдеу принциптерімен таныстыру.
3) Оқыту мақсаты:
Студент білуі тиісті:
-
АГ анықтамасы;
-
АГ этиологисы және патогенезі;
-
АГ жіктемесі;
-
АГ ауыратын науқастарды сұрастыру және қарау.
-
Артериялдық қысымды өлшеу техникасы.
Студент үйреніп алуы тиіс:
-
Студенттерге артериалдық гипертензия кезінде зерттеу әдістерін оқыту.
-
Студенттерге артериалдық гипертензия кезінде симптомдар және синдромдарын анықтауды үйрету.
-
Студенттерге артериалдық гипертензия кезінде лабораторлық –аспаптық зерттеу әдістерімен таныстыру.
4) Тақырыптың негізгі сұрақтары:
-
АГ анықтама беріңіз.
-
АГ себептерін атаңыз.
-
АГ жіктелуі.
-
АГ кезінде науқастардың негізгі шағымдарын атаңыз.
-
АГ кезінде жетекші синдромдарын атаңыз.
-
АГ кезінде нысана мүшелерді атаңыз.
5) Білім беру және оқыту әдістері: тәжірибелік дағдыларды жасау
6) Ұсынылған әдебиеттер: негізгі және қосымша
7) Бақылау: (сұрақтар, тесттер, есептер).
Сұрақтар:
-
Артериалдық гипертензияның негізгі себептері.
-
АГ кезінде жетекші синдромдары.
-
Гипертониялық кризді басуға таңдаулы препарат қандай?
-
АГ диагнозын нақтылау үшін қандай әдіс қолданады?
Тесттер:
1. ~ Систолалық қан қысымының қалыпты деңгейі сынап бағанасымен:
-
100 – 140 мм
-
90 – 100 мм
-
100 – 120 мм
-
120 – 140 мм
-
100 - 110 мм
2.~ Диастолалық қан қысымының қалыпты деңгейі сынап бағанасымен:
-
60 –90 мм
-
60 – 80 мм
-
90 – 100 мм
-
60 – 70 мм
-
100 мм – ге дейін
3.~ Сынап бағанасымен есептелгендегі шынайы артериалды гипертензия деңгейі:
-
систолалалық АҚҚ 140мм – ден, диастолалақ АҚҚ – ның 90мм – ден жоғары көтерілуі
-
систолалалық АҚҚ 140мм – ден 160мм – ге дейін көтерілуі
-
диастолалалық АҚҚ 90 – нан 95мм – ге дейін көтерілуі
-
систолалалық АҚҚ 140мм – ден жоғарылауы
-
диастолалалық АҚҚ – ның 95мм – ден жоғарылауы
4.~ Аяқтағы қан қысым деңгейі:
-
қолдағы деңгейден 20 – 30мм төмен
-
қолдағы деңгейден 20 – 30мм жоғары
-
қолдағыдай
-
маңызы жоқ
-
веноздык кысымга тен
5.~ Аяқтағы қан қысымының қолдағы деңгейден төмен болуы:
-
қолқа коарктациясында
-
қолқалық жетіспеушілікте
-
гипертония ауруында
-
қолқа стенозында
-
қолқа аневризмасында
6.~ Артериальды қан қысымы көтерілгендегі пульс:
-
толық және кернеулі
-
толық және жумсақ
-
тез және жоғары
-
дикротикалық
-
альтернациялаушы
7.~ Жүрек пен тамырларды тыңдағанда қалыпты жағдайда ...екі тон естілмейді.
-
шап артерияларында
-
ұйқы артерияларында
-
бұғана асты артерияларында
-
жүректің барлық тыңдау нуктелерінде
-
Боткин нуктесiнде
8.~ Траубенің қосарланған тоны ...естіледі.
-
қолқалық жетіспеушілікте
-
митральды стенозда
-
қолқа стенозында
-
митральды жетіспеушілікте
-
үш жармалы қақпақша жетіспеушілікте
9.~ Виноградов – Дьюразье қосарланған шуы естілуі тиіс мысал:
-
қолқалық жетіспеушілік
-
митральды стеноз
-
қолқа стенозы
-
митральды жетіспеушілік
-
үш жармалы қақпақша жетіспеушілік
10.~ Зырылдауық шуын тыңдайтын нүкте :
-
мойын веналарында анемияға байланысты
-
шап артерияларында қолқалық жетіспеушілікте
-
ұйқы артерияларында қалыпты жағдайда
-
мойын веналерында қалыпты жағдайда
-
ұйқы артерияларында қолқа стенозында
Есептер:
1. Науқас И. 58 жаста, 3 жыл бұрын миокард инфарктын басынан өткерген, 5 жылдан бері артериалдық гипертензиямен ауырады.
Об-ті: жағдайы орташа ауырлықта, тері жамылғысы бозарған, жүрек шекарасы - бұғанаортаңғы сызығымен солға қарай сыртқа 1 см. Жүрек тондары тұйықталған, ырғағы дұрыс, ЖСЖ 110 рет минутына. ЭКГ-де синусты тахикардия, ЖСЖ 115 рет мин., ЭОА сол жаққа ығысқан. Сол қарынша гипертрофиясы.
Сұрақтар:
Диагноз қойыңыз?
Қандай қосымша тексеру әдістерін жүргізуге болады?
Емдеу принциптері.
2. Науқас М. 60 жаста. Ентігуге тыныштық жағдайда, балтырының ісінуіне, оң жақ қабырғаастының ауырлық сезіміне, тез шаршағыштыққа шағымданады.
Анамнезінде: науқас көп жылдар бойы артериалдық гипертензиямен ауырады, 50 жасында трансмуралды миокард инфарктын басынан өткізген.
Объективті: Гиперстеник. Акроцианоз. Мойын веналары ісінген. АҚ 140/100 мм с.б. III қабырғааралықта төстен солға пульсация анықталады. Салыстырмалы шекарасы: оң жаңы төстің оң қырында, сол жаңы бұғанаортаңғы сызықтан 2 см сыртқары. Аускультативті I тон әлсіреген, жүрек ұшында шоқырақ ырғағы, өкпе артериясы үстінде II тон акценті,ТАЖ - 26 рет/мин. Өкпенің төменгі дөлімдерінде іркілген ылғалды сырылдар. Іші жұмсақ. Бауыр қабырға доғасынан 3-4 см шығыңқы. Белінде және аяқтарында ісінулер. Диурез 800 мл/тәул.
Сұрақтар:
Сіздің алдын -ала диагнозыныз?
Тексеру жоспары.
Емдеу принциптері.
1) Тақырыбы №4: ЖИА. Стенокардия. Миокард инфарктісі. Этиологиясы, клиникасы, диагностикасы. Әлеуметтік мәні.
2) Мақсаты: ЖИА дамуының қауіп факторларымен таныстыру. Жүректің ишемиялық аурулары бар науқастардың диагностикалық белгілерін анықтауды үйрену. Коронарлы жеткіліксіздік синдромы (миокард инфаркті, стенокардия) бар науқастарға сұрастыру жүргізуді үйрену.
3) Оқыту мақсаты:
Студент білуі керек:
-
ЖИА (миокард инфаркті, стенокардия) алып келетін себептерді.
-
Негізгі және қосымша шағымдарды.
-
Ауру таризы мен өмір тарихын.
-
ЖИА (миокард инфаркті, стенокардия) тән белгілерді.
-
Негізгі және қосымша шағымдарды.
-
ЖИА ауыратын науқастарды емдеу тәсілі.
Студент үйреніп алуы қажет:
|