Күәм урта гомуми белем бирү мәктәбе

МБ җитәкчесе Уку-укыту эшләре буенча Күәм урта мәктәбе

________/Борһанова Р.Н./ директор урынбасары директоры

Протокол № 1 ___________/Ганиева Л.Ф./ ________/Хакимзянов Х.Г./

“28” август 2012 ел “28” август 2012 ел Приказ № 53 § 4

“29” август 2012 ел

Башлангыч сыйныф укытучысы

Ганиева Люция Фәесхан кызының 3 нче сыйныф өчен

татар теленнән эш программасы

2012 – 2013 уку елы

-РФ һәм ТР “Мәгариф турындагы Закон”ына

-Башлангыч белем бирү турындагы дәүләт стандартының федераль компоненты(РФ Мәгариф министрлыгы приказы 5 март,2004ел,№1089)

-Башлангыч сыйныфлар өчен татар теленнән үрнәк программа

- ТР Әтнә муниципаль районы муниципаль бюджет белем бирү оешмасы “Күәм урта гомуми белем бирү мәктәбе”нең 2012-2013 уку елы өчен

уку планы (пед. киңәшмә карары белән расланган протокол№1, 29 август,2012ел)

3нче сыйныфның татар теленнән эш программасы ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан тәкъ дим ителгән башлангыч гомуми белем бирү программаларына нигезләнеп төзелде.Эчтәлеге ТР Мәгариф һәм фән министрлыгының татар теленнән гомуми белем бирүнең дәүләт стандартына (2008) туры килә.

Программа атнага 3 сәгатьтән исәпләнгән. Уку елына барысы 102 сәгать. Шулардан контроль диктантлар – 6, контроль күчереп язу – 4, контроль изложение – 2 сәгать.

Укыту-тәрбия бирү методлары, алым, форма һәм технологияләре ничаклы һәм ничә тапкыр үзгәрсә дә, аларның нигезе – туган тел үзгәрешсез, универсаль чара булып кала. Гасырлар уза, буыннар алмашына , ә тел һаман мәгърифәткә һәм кешенең рухи үсешенә хезмәт итә. Кеше шул эшчәнлектә һәм мохитта катнашып, аралашып тәрбияләнә, аң- белем үстерә һәм үзендә чын кеше сыйфатлары булдыра.Татар теле дәресләренен укытуның максаты - укучыларны ана телен төшенеп, аңлап, закончалыкларына таянып һәм сөйләм ситуацияләренә туры китереп кулланырга өйрәтү.

Укытуның эчтәлеге һәм методикасы түбәндәге бурычларны хәл итүгә юнәлтелә:

- укучыларда сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләрен үстерү һәм телне аралашу чарасы буларак барлык ситуацияләрдә кул-ланырга өйрәтү;

- аралашу һәм танып белү чарасы булган телне аңлы үзләштерүгә, сөйләм телләрен камилләштерүгә омтылыш тәрбияләү;

- фонетика, лексика, синтаксис, грамматика буенча беренчел белемнәрне үзләштерү;

- өйрәнелгән тел күренешләрен анализлый белү;

- балаларны текст, китап белән эш итү алымнарына өйрәтү;

- коммуникатив сөйләм осталыгы һәм иҗади сәләт арасында бәйләнеш булдыру;

- укучыларның образлы, логик фикерләвен, күзаллавын үстерү,аларда аралашу культурасы күнекмәләре тәрбияләү.

Тел дәресләрендә һәр тема түбәндәге эзлеклелектә өйрәнелә:

-сөйләмне, текстны тикшереп, өйрәнеләчәк теманың әһәмияте күрсәтелә, проблема куела, башлангыч гипотеза әйтелә.

- укучылар үзләре ачкан кагыйдәне, төшенчәне, эш алымын мөстәкыйль рәвештә әйтәләр.

- дәреслекләргә таянып, укучылар тарафыннан ясалган ачышларга төгәллек һәм тулылык кертелә.

- тема буенча алган белемнәрне куллануга күнегүләр үткәрелә.

Аваз һәм хәреф.

Сузык һәм тартык авазлар.

Иҗек.Сүзләрне юлдан юлга күчерү.

ь,ъ хәрефләре кергән сүзләрне дөрес уку һәм язу

Янәшә килгән бертөрле аваз хәрефләре булган сүзләр.

Алфавит. Алфавитның әһәмияте.Сүзлекләр белән эш.

2. Сүз төзелеше– 10сәг.

Кушымча.

Сүзнең лексик мәгънәсе

Синонимнар

Антонимнар

Күп мәгнәле сүзләр

Искергән һәм яңа сүзләр

Исем. Мәгънәсе, сораулары.

Җөмләдәге роле

Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр

Ялгызлык исемнәрдә баш хәреф

Берлек һәм күплек сан формалары

Исемнәрнең килеш белән төрләнеше

5. Фигыль –16сәг.

Мәгънәсе. Сораулары.

Барлык, юклык формалары

Зат-сан белән төрләнүе

Хәзерге, үткән, киләчәк заманнар

Фигыльләрнең күпмәгънәлеге

Мәгънәсе,сораулары.

Җөмләдә роле.

Сөйләмдә әһәмияте.

Зат алмашлыклары

Җөмләдәге һәм текстагы роле

8. Кисәкчә -5 сәг.

Да. дә. гына , генә. Та, тә, ук, үк, кына ,кенә кисәкчәләре

Сөйләмдәге роле

9. Бәйлек-2 сәг

Исемнәрнең һәм зат алмашлыкларының бәйлекләр белән килүе

Җөмлә төрләре. ( хикәя. сорау, өндәү)

Интонация буенча төрләре

Җөмләнең баш кисәкләре

Җөмләнең иярчен кисәкләре

Җөмләдә сүзләр бәйләнеше

Җыйнак һәм җәенке җөмләләр

11 .Сүзтезмә-4 сәг

Сүзтезмәдә сүзләр бәйләнеше

Текстның темасы. Төп фикере Бүлек башы

Текстларның төрләре. Текстагы терәк сүзләр

Изложение, сочинениелар язу

Сөйләм этикасы

Укучыларның белем һәм күнекмәләренә төп таләпләр

Укучылар белергә тиеш:

-сүзнең мәгънәле кисәкләре: тамыр һәм кушымча, ясагыч кушымча, төрләндергеч кушымча;

- сүз төркемнәре: исем, сыйфат, фигыль, кисәкчә, бәйлек.

- җөмләнең баш кисәкләре: ия һәм хәбәр.

- җөмләнең иярчен кисәкләре (төрләргә бүлмичә)

Укучылар башкара алырга тиеш:

-үтелгән орфограммалар (калын һәм нечкә сузыклар, яңгырау һәм саңгырау тартыклар, парсыз тартыклар, нечкәлек һәм аеру билгеләре, кушма һәм парлы сүзләр, тамырда авазлар чиратлашуы, кисәкчәләр) кергән 55 – 60 сүзле текстны, җөмлә ахырында тиешле тыныш билгеләрен куеп, диктант итеп язу.

-текстларны грамоталы һәм каллиграфик дөрес күчереп язу.

- сүзләрне төзелеше ягыннан тикшерү(тамыр һәм кушымчаларны аеру, кушымчаларның төрен билгеләү, тамыр, ясалма, кушма һәм парлы сүзләрне аерып күрсәтү).

- сүз төркемнәрен һәм аларның грамматик билгеләрен тану, аеру (исемнең санын, килешен, фигыльнең затын, заманын);

- берлек сандагы исемнәрне килеш белән төрләндерү

- фигыльне заман формаларына куя белү.

-текстта синонимнарны һәм антонимнарны таный, сөйләмдә куллана белү.

-сораулар ярдәмендә җөмләдә сүзләрнең бәйләнешен билгеләү, сүзтезмәләрне аеру; сүзтезмәдәге ияртүче һәм иярүче сүзләрне аеру.

- җөмлә тикшерү (төрен билгеләү, баш һәм иярчен кисәкләрне аера белү)

- бергәләп төзегән план буенча 70 – 85 сүзле изложение язу.

- текстның темасын һәм төп фикерен билгеләү.

- текстны мәгънәле кисәкләргә бүлү, кызыл юлны саклау.

- текстның мәгънәле кисәкләре, җөмләләр арасында бәйләнеш булдыру.

- темасыннан яки төп фикереннән чыгып, текстка исем кую.

- хикәяләү, тасвирлау һәм фикер йөртү характерындагы текстларны аера белү.

- шәхси тәҗрибәгә, сюжетлы картинага таянып (алдан әзерлек белән), сочинение язу.

- фикер йөртү характерындагы җавап төзеп әйтү.

1.А.Х.Нуриева “ Татар теле” 3 кл.( 2 кисәктә) Казан: Мәгариф, 2009.

2.“ Мәгариф” журналлары.

3.Дидактик материаллар.

4.Татар теленнән эш дәфтәре. Төзүче авторлары: В.Мусина, А.Якупова, Р.Галләмова.

5.Татар теленнән диктантлар. Казан. Мәгариф,2006. Төзүче авторлары: М.Х.Хәсәнова, Л.И.Галиева, С.С.Мөхәммәтшина, Т.Н.Садыйкова.

6. Башлангыч гомуми белем бирү программалары 1-4 ,, Мәгариф “ 2010

Татар теленнән календарь – тематик план

№	Дәреснең темасы	Сәгсаны	Дәрес тибы	Дәреснең эчтәлеге	Укучыларның әзерлегенә таләпләр	Өй эше	Үтәлү вакыты
							план	факт
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1	Авазлар һәм хәрефләр.	1	кереш	аваз һәм хәреф, әйтелеше, язылышы; ике авазга билге булып йөргән хәрефләр	белергә тиеш: аваз һәм хәреф, аларның әйтелеше һәм язылышын, калын һәм нечкә сузыкларны, яңгырау һәм саңгырау тартыкларны, иҗек чикләрен эшли белергә тиеш: әйтелеш һәм язылышка караган орфограммаларны куллана, сүзләрне иҗеккә бүлә, юлдан-юлга күчерә	Д. 5б., 6 нчы күнегү-сүзләр өстәргә	3.9
2	Сузык авазлар.	1	катнаш	сузык авазлар, калын һәм нечкә сузыкларны әйтү, аеру; орфограмма-лар		7б. 12 нче күнегү-су-зыкларны билгеләргә	4.9
3	Тартык авазлар.	1	катнаш	тартык авазлар, яңгырау һәм саңгырау тартык-ларны аеру, парлау		дәреслек 9б., 18 нче күнегү (3 мәкаль)	5.9
4	Иҗек.	1	катнаш	иҗек төзелеше, саны, аваз һәм иҗек анализы		Д.11б., 23 нче күнегү-анализ ясарга	10.9
5	Сүзләрне бер юлдан икенче юлга күчерү.	1	катнаш	иҗеккә бүлү, юлдан-юлга күчерү кагыйдәләре		Д.11б., 26 күнегү-хата төзәтергә	11.9
6	Ъ, ь хәрефләре . Сүзлек диктанты.	1	белем һәм күнекмәләрне корре һәм конт-рольдә тоту	нечкәлек һәм аеру, калынлык һәм аеру билгеләре; дөрес язылыш	белергә тиеш: ь,ъ хә-рефләреның язылы-шына караган кагыйдәләрне; я,ю,е хәрефләренең аваз белдерелешен эшли белергә тиеш: ь,ъ, я,ю,е хәрефләре кергән сүзләрне дөрес яза	Д.13б., 33 нче күнегү-сүзләр өстәргә	12.9
7	Я, ю, е хәреф-ләре. Сүзлек диктанты.	1	белем һәм күнек-не коррек һәм кон-льдә тоту	әйтелеш һәм язылыш, аваз кушылмалары		Д. 14б., 36 нчы күне гү-хәрефләрне куеп язарга	17.9
8	Авазлар һәм хәрефләр тем.б. контроль күчереп язу. “Яшенле яңгыр”	1	белем һәм күнек-не практикада куллану	текстны грамоталы һәм каллиграфик дөрес итеп күчереп язу	эшли белергә тиеш: текстны грамоталы һәм каллиграфик дөрес итеп күчереп яза		18.9
9	Хаталар өстендә эш. Алфавит.	1	катнаш	алфавит тәртибе; аваз һәм хәреф саны, әйтелеше, исеме, язылышы; сүзлекләр белән эшләү	белергә тиеш: алфавитны; хә-реф санын, исемен, язылышын эшли белергә тиеш: алфавитны яттан әйтә, сүзлек-ләр белән эшләгәндә куллана	Д.16б., 42 нче күнегү-алфавит тәртибендә язарга	19.9
10	Тамыр һәм кушымча. Та-мырдаш сүзләр.	1	катнаш	сүз төзелеше, тамыр һәм кушымчаны билгеләү; тамырдаш сүзләр табу	белергә тиеш: сүзнең төп мәгънәсен; кушымча төрләрен эшли белергә тиеш: сүзләрнең тамырын һәм кушымчасын билгели, әйтелешенә карап тиешле кушымча ялгый; тамырдаш сүзләр таба	Д.18б., 51 нче күнегү-тамырдаш сүзләр төзеп язарга	24.9
11	Сүз төркемнәре.	1	катнаш	сүзнең мәгънәсенә төшенү, сорау кую, төркемнәргә аеру; баш хәрефтән язылучы исемнәр	эшли белергә тиеш:, баш хәреф белән языла торган сүзләрнең төркемнәрен аера, яза, предмет, билге, эш төшенчәләрен аңлата, сорауларын куя	Д.20б., 55 нче күнегү-сорауларга җавап	25.9
12	Җөмлә. “Көзге табигать”, “Җәйге ял” дигән темаларның берсенә хикәя төзеп язу.	1	белем һәм күнекмәләрне практикада кул- лану	җөмлә, аның чикләре, төрләре; тыныш билге-ләре,; баш кисәкләр; картина буенча укучы-ларның тормыш тәҗри-бәсе, күзәтүләренә бәйле хикәя төзү; эзлеклелек, сүз тәртибе, дөрес языл	белергә тиеш: җөмлә, аның төрләрен аера эшли белергә тиеш: шәхси тәҗрибәгә, сю-жетлы картинага таянып (алдан әзер-лек белән), хикәя төзеп яза; өй-рәнелгән тыныш билгеләрен куя	дәфтәргә күчереп язарга	26.9
13	Сүз төзелеше темасы буенча гр.бир.контроль диктант. “Әбиләр чуагы”	1	белем һәм күнекмәләрне прак-тикада кул- лану	орфограммаларны кулланып, җөмлә ахырында тиешле тыныш билгесе куеп, диктант язу; аваз-хәреф анализы; иҗеккә бүлү буенча биремнәр үтәү	эшли белергә тиеш: үтелгән орфограммалар кергән текстны, җөмлә ахырында тиешле тыныш билгеләрен куеп, диктант итеп яза, хаталарны табып төзәтә		1.10
14	Хаталар өстендә эш. Сүзнең төп (лексик) мәгъ-нәсе.	1	кереш	хезмәтләрне бәяләү, төзә-тү; татар теленең сүз бай-лыгы, сүзнең лексик мәгънәсе; лексик мәгънә-гә туры килгән сүз-р табу	белергә тиеш: нәрсә ул сүз, сүзнең мәгънәсен; алынма сүзләр, синоним, антоним, омонимнар, искергән һәм яңа сүзләр төшенчәләрен эшли белергә тиеш: сүзлек белән эшли; алынма сүзләрне, синоним, антоним исем, сыйфат фигыльләрне, омонимнарны текстта таный һәм сөйләмдә куллана; сүзнең төп һәм күчерелмә мәгънәләрен билгели	Д.24б., 63 нче күнегү- шакмакларны тутырырга, кагыйдә	2.10
15	Алынма сүзләр.	1	яңа белемнәр формалаштыру	сүз байлыгы; төрле телләрдән кергән сүзләр, кулланылу өлкәсе		Д.27б., 66 күнегү-парл. яз, кагыйдә	3.10
16	Бер мәгънәле һәм күп мәгънәле сүзләр.	1	яңа белемнәр формалаштыру	сүзләрнең мәгънәләре, туры һәм күчерелмә мәгънә; сөйләмдә куллану		Д.30б., 71 нче күнегү-мәгънәләрен билгеләргә	8.10
17	Бер мәгънәле һәм күп мәгънәле сүзләр.	1	кабатлау һәм ныгыту.	сүзләрнең мәгънәләре, туры һәм күчерелмә мәгънә; сөйләмдә куллану		Бирел сүзләр-не төрле мәгъ кулла-нып, җөм-ләр төзе	9.10
18	Әйтелеше бертөрле, мәгънәләре башка сүзләр.	1	яңа белемнәр формалаштыру	сүзләрнең мәгънәләре, сорау кую; омоним төшенчәсе		Д. 34б., 76 нчы күнегү –җөмләләр тө-зергә, ка-гыйдә	10.10
19	Омонимнар. Иҗади диктант.	1	белем һәм күнекмәләрне коррек һәм контрол тоту	әйтелеш-язылыш һәм мәгънә; омонимнарны тану, куллану		омонимнар булган өзекләр та-бып язарга	15.10
20	Охшаш мәгъ- нәле сүзләр.	1	яңа белемнәр формалаштыру	сүзләрнең мәгънәләре, синоним төшенчәсе; сөй-ләмдә тиешлесен куллан		Д. 38б., 83 күн- сино-нимнар өстәп яз, кагыйдә	16.10
21	Синонимнар. Искәртмәле диктант.	1	белем һәм күнекмәләрне практикада куллану.	сүз байлыгы, охшаш мәгънәле сүзләр эзләү, туры килгәнен билгеләү		Д. 41б., 87 нче күнегү-хикәя төзеп язарга	17.10
22	Капма-каршы мәгънәле сүзләр.	1	яңа белемнәр формалаштыру	сүзләрнең мәгънәләре, антоним төшенчәсе; кул-ланылыш сферасы		Д. 43б., 91 күнегү- анто-нимны пар-лап язарга, кагыйдә	22.10
23	Антонимнар. Сайланма диктант.	1	ныгыту һәм гому-миләштерү	төшенчәләр, күренеш-ләрне каршы кую; әйтмә һәм язма сөйләмдә куллану		Д.44б., 94 нче күнегү-җөмләләр төзергә	23.10
24	Искергән һәм яңа сүзләр.	1	катнаш	искергән һәм яңа сүзләр белән танышу; кулланы-ыш	Искергән һәм яңа сүзләрне аера белергә тиеш	Д.45б. со-раулар һәм биремнәр	24.10
25	Контроль изложение яздыру. “Көзге урман”	1	белем һәм күнекмәләрне практикада куллану.	алган белемнәрне практикада куллану	эшли белергә тиеш: алган белемнәрне кулланып, эзлекле рә-вештә эчтәлекне бирә, дөрес яза	дәфтәргә күчерергә	29.10
26	Тамыр һәм кушымча. Ха-талар өстендә эш.	1	катнаш	хезмәтләрне анализлау; тамыр һәм кушымчаны табу, билгеләү, нечкә һәм калын кушымчалар	белергә тиеш: сүзнең мәгънәле кисәкләре: тамыр һәм кушымчаны эшли белергә тиеш: сүзнең тамыр һәм ку-шымчасын таба, язуда билгели	Д. 48б., 103 нче күнегү-кушымчалар ялгап язарга, кагыйдә	30.10
27	Кушымча төрләре. Ясагыч кушымчалар.	1	катнаш	сүз ясалышы, ясагыч кушымчалар, алар ярдәмендә сүзләр ясалуын карау, ясау; ясалма сүзләр	белергә тиеш: ясагыч һәм бәйләгеч кушымчаларны; тамыр, кушма, парлы сүзләрнең ясалышын, кушымчаларны кисәкчәләрдән аера белергә эшли белергә тиеш: сүзләрне төзелеше ягыннан тикшерә, ку-шымчаның төрен билгели; тамыр, ясал-ма, кушма, парлы сүзләрне аерып күрсәтә, сөйләмдә куллана, дөрес яза	Д. 50б., 106 нчы күнегү-сүзләр ясарга, кагыйдә	31.10
28	Бәйләгеч ку-шымчалар.		катнаш	бәйләгеч кушымчалар, алар ярдәмендә сүзләрнең үзгәрүен күзәтү; үзгәртү		Д. 51б., 109 күн кушым-чаларны билгеләргә, кагыйдә	12.11
29	Кушма сүзләр.	1	яңа белемнәр формалаштыру	ясалма сүзләр: кушма сүзләр, аларның ясалы-шы		Д.53б., 114 күн кушма сүзләр ясарга, кагыйдә	13.11
30	Кушма сүзләр.	1	ныгыту, система-лаштыру	кушма сүзләр, аларның дөрес язылышы, кулла-нылышы		Д.57б., 120 нче күнегү-җөмләләр төзеп язарга	14.11
31	Кушма саннар. Сайланма диктант.	1	интеграл	кушма саннар, аларның ясалышы һәм дөрес язылышы		Д. 59б., 126 нчы күнегү-кушма сүзләр яса, кагыйд	19.11
32	Парлы сүзләр.	1	яңа белемнәр формалаштыру	парлы сүзләр, аларның ясалышы һәм дәрес язы-ышы		Д. 61б., 131 нче күнегү-дөресләп яз, кагыйдә	20.11
33	Контроль диктант. “Серле тартма”	1	белем һәм күнекмәләрне практикада куллану.	орфограммаларны кулланып, диктант язу, сүз төзелеше һәм ясалышы буенча биремнәрне үтәү	эшли белергә тиеш: үтелгән орфограммалар кергән текстны, җөмлә ахырында тиешле тыныш билгеләрен куеп, диктант итеп яза, хаталарны табып төзәтә һәм шул кагыйдәгә мисаллар китерә		21.11
34	Хаталар өстендә эш. Ныгыту. Парлы сүзләр.	1	кабатлау һәм системалаштыру	хезмәтләрне анализлау; сүз ясалу төрләре, сүзләр ясау		Д.63б. сорауларга җавап бирер	26.11
35	Сүзләрнең төркемнәргә бүленеше.	1	яңа белемнәр формалаштыру	сүзләргә сорау кую, лексик мәгънәсе, төр-әсе, мәг төркемен билгеләү калдыру аеру, тйзү, кулланумчаязуөзү,сүз тәртибе, эзлеклелек, дөрес язылышкемен билгеләү	белергә тиеш: сүз төркемнәре: исем, сыйфат, фигыль, кисәкчә, бәйлек; аларның гармматик билгеләре, сораулары эшли белергә тиеш: сүз төркемнәре һәм аларның грамматик билгеләрен таный (уртаклык һәм ялгызлык исемнәрне, җанлы һәм җансыз пред-метларга сораулар куя, санын); төрләндергәндә кушымча-лар ялгый	Д.65б., ка-гыйдә, сүз төркемнәренә мисал китер	27.11
36	Исем. Мәгънәсе, сораулары, җөмләдәге роле. Искәртм диктант.	1	катнаш	исем төшенчәсе, мәгънәсе, сораулары, төркеме, җөмләдәге роле		Д.68б., 140 күнегү-хикәя төзеп язарга, кагыйдә	28.11
37	Ялгызлык исемнәр.	1	яңа белемнәр формалаштыру	ялгызлык төшенчәсе, төркемнәре, язылышы		Д.72б., 145 күнегү-ялгызл исемн куеп яз, каг	3.12
38	Уртаклык исемнәр. Сүзлек диктанты.	1	катнаш	уртаклык төшенчәсе, язылышы, алган белемнәрне практикада куллану		Д.74б., 150 күнегү-табли-ца тутырыр, кагыйдә	4.12
39	Берлек һәм күплек сандагы исемнәр.	1	катнаш	берлек һәм күплек сан формалары, берлектән-күплек, күплектән-берлек ясау; борын авазларын тану, күплек форма ясау, язылыш		Д.77б., 154 нче күнегү-күплек ку-шымчасы ялгарга, кагыйдә	5.12
40	Исемнәрнең килеш белән төрләнеше.	1	яңа белемнәр формалаштыру	килеш төшенчәсе, җөм-ләдә бәйләүче роле, атамалары, сораулары; калын һәм нечкә төрләнеш	белергә тиеш: килеш атамаларын, сорауларын; мәгънәсен, борын авазларын, яңгырау һәм саңгырау тартыкларны эшли белергә тиеш: калын һәм нечкә әй-телешле сүзләрне таный, сорауларны дөрес куя, килешен билгели, тиешле кушымчалар ялгый, дөрес яза, кушымчаларның кисәкчәләрдән аермасын	килеш исемнәрен һәм сорау-ларын ят-ларга	10.12
41	Баш килеш.	1	яңа белемнәр формалаштыру	исемнәрне табу, сорау кую, баш килеш төшенчәсе, сораулары		Д.81б., 161 күнегү-җөмләләр төзеп язар, кагыйд	11.12