Металл материалдары
жүктеу/скачать 6.13 Mb.
|
| 11.1 Жасыту және нормальдау
Жасытуға қаттылығы төмен, қалдық кернеулерден таза, тепе-тең құрылым алу көзделіп, белгіленген температураға дейін қыздыру, мөлшерлі уақыт ұстау, соңынан пешпен бірге баяу суытудан тұратын термиялық өңдеу жатады. 11.1.1. Жасыту бірінші және екінші текті жасыту болып ажыратылады Бірінші текті жасыту қатты күйінде фазалық өзгеріссіз жүреді. Қолданылуы бойынша бірінші текті жасыту келесідей ажыратылады: диффузиялық, қайта кристалдандыру және ішкі кернеулерін жою үшін (55 -сурет). 1-ші текті жасыту (1 - диффузиялық жасыту; 2 - қайта кристалдандыруға жасыту; 3 - ішкі кернеулерді жою үшін жасыту). 2-ші текті жасыту (4 - толық жасыту, 5 - толық емес жасыту; 6 - нормальдау). 55-сурет. Жасыту және нормальдау кезіндегі қыздыру температуралары. Диффузиялық немесе гомогенизациялық жасыту металдың кристалдану кезінде қалыптасатын химиялық біртектілік еместігін жөндеу үшін қолданылады. Құрылымдық біртектілік еместік (ликвация) болатты қысып өңдеу кезінде морт сыну қаупін тудырады, созымталдығын, тұтқырлығын төмендетеді. Диффузиялық жасыту көбінесе жоғары легірленген болаттан құйылып дайындалатын кесек бұйымдарға, ірі мөлшерлі құймаларға қолданылады. Қыздыру температурасы 1000-1100ºС. Диффузиялық жасытудан кейінгі құрылым ірі түйіршікті. Мұндай құрылымдар соңынан қолданатын термиялық өңдеудің басқа түрлерімен немесе қысып өңдеу кезінде жөнделеді. Қайта кристалдандыруға жасыту салқын пластикалық деформациядан кейінгі тойтаруды жоюға қолданылады. Ішкі кернеулерді жою үшін жасыту металды құю, пісіру, соғу кездерінде тетіктерді істен шығаруға себепкер кернеулерді азайтуға қолданылады. Екінші текті жасыту немесе фазалық қайта кристалдандыру толық немесе толық емес болады. Толық жасыту болатты Ас3 нүктесінен (38-сурет,GS) 30-50ºС жоғары температурада кристалданғанша ұстау, соңынан баяу суытудан тұрады. Толық жасыту кезінде аустенитті құрылым ұсақ түйіршікті ферритті-цементитті қоспаға өзгереді, көбінесе толық жасыту түйіршіктерін ұсақтау мақсатымен эвтектоидқа дейінгі болаттар үшін қолданылады. Толық жасыту құйылған кесек болаттың созымталдық қасиетін көтереді. Болатты кесіп өңдеуді жеңілдетеді. Толық емес жасыту Ас1 нүктесінен жоғары, Ас3 пен Аст нүктелерінен төмен жүргізіледі. Толық емес жасыту арқылы эвтектоидтан кейінгі құрал-саймандық болаттағы перлиттің тілімшекті құрылымын түйіршікті құрылымға өзгертеді, өңдеуге кедергі туғызатын екінші текті цементиттің торы жойылады. 11.1.2 Нормальдау Қыздырған болатты ауада суыту нормальдау деп аталады. Нормальдау кезінде болатты аустениттік күйге дейін қыздырады. Нормальданған болаттың ішкі кернеулері жойылады, эвтектоидтың құрылымы жұқарады, эвтектоидтан кейінгі болаттағы цементиттің ірі торлары жойылады. Демек, болаттың құрылымы қалыпты күйге түседі. Нормальдау жасытуға қарағанда үнемді операция. Нормальдау мен жасытудан кейінгі болаттың механикалық қасиетінің төменкөміртекті болаттардың қасиетінен айырмашылығы жоқ. Көлемі үлкен, құймалы кесек болаттардың қасиеттерін жақсарту үшін шыңдау мен босатудың орнына нормальдау қолданылады. Нормальдау мен жасытуды технологиялық операциялардан (соғу, құю) кейінгі ақаулардан тазарту үшін кесіп өңдеуге дайындық ретінде жүргізеді. Механикалық қасиеті қамтамасыз етілген жағдайда немесе шынықтыру мен босатуды қолдану мүмкіншілігі болмағанда термиялық өңдеу нормальдаумен немесе жасытумен аяқталады. жүктеу/скачать 6.13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|