Модуль «Кіріспе. Табысты кəсіпкердің бизнес-ойлауын жəне дағдыларын дамыту» КƏсіпкердің бизнес-ойлау негіздері «Сіз өзіңізді салыстыру керек жалғыз адам -өткен өміріңіздегі өзіңіз
жүктеу/скачать 220.21 Kb.
|
|
Модуль 1. «Кіріспе. Табысты кəсіпкердің бизнес-ойлауын жəне дағдыларын дамыту» КƏСІПКЕРДІҢ БИЗНЕС-ОЙЛАУ НЕГІЗДЕРІ «Сіз өзіңізді салыстыру керек жалғыз адам -өткен өміріңіздегі өзіңіз. Сізден жақсырақ болуыңыз керек жалғыз адам – бұл қазіргі кездегі өзіңіз» Зигмунд Фрейд Кəсіпкердің бизнес-ойлауы Көптеген бастаушы кəсіпкерлердің назарынан тыс қалған негізгі сəттердің біріпсихологиялық дайындық жəне əрекет етуге дайын болу. Ол үшін адам отбасын өзгерту қажеттілігіне сендіре білуі керек; тұтынушыны сіздің өніміңіздің (қызметіңіздің) қажеттілігіне сендіру; тəуекелге, өзгеруге жəне жұмысқа дайын екендігіне көз жеткізу. Кəсіпкерлер мен басқа адамдардың басты айырмашылығы-олардың ойлаудың үш ерекше қасиеті бар — олар: • белсенді • жауапты • нəтижеге бағытталған Кəсіпкердің іскерлік ойлауы — ХХІ ғасырдың қажетті дағдысы, əлі жоқ нəрсеге - бұл тапқырлық, армандарды құру жəне жүзеге асыру қабілеті. Кəсіпкердің дұрыс философиясын қалыптастыруға ықпал ететін негізгі қасиеттердің бірі-оның өзіне жəне өзіне деген сенімділігі. Адамның сенімділігі оның мінез-құлқынан да көрінеді: • ол өз ойларын басқаларға тиімді жеткізе алады; • ол өзінің сезімдері мен эмоцияларын қалай білдіру керектігін біледі; оның өзіндік көзқарасы бар; • ол басқаларға басқа пікір білдіру құқығын береді; • ол белсенді жəне бастамашыл; ол өз мақсаттарына жетуде табанды; • ол шешім қабылдауда тəуелсіз. Егер сізде кейбір қасиеттер жетіспейтінін байқасаңыз, ал кейбіреулерін түзету қажет болса, онда теріс бағытта асығыс қорытынды жасауға асықпаңыз. Келіңіздер, өмірге деген көзқарастарыңыз бен басым сенімдеріңіз сізге бизнес бастауға немесе өміріңізді өзгертуге не кедергі келтіретінін қарастырып көрейік. Өзіңіз үшін келесі сұрақтарға жауап беріңіз: Біздің өмір сүруімізге не себеп? Экономика (қаржылық жағдайымыз) немесе өмірге деген көзқарасымыз? Бір күнде өміріңізді өзгертудің жалғыз жолы - көзқарасыңызды, дүниетанымыңызды өзгерту. Өзгерістер қашан болады? Өзгеріске əкелетін екі фактор бар: шабыт пен шарасыздық. Өзгеріс үнемі болып тұрады жəне біз өзгеру себебін өзіміз таңдаймыз. Жеке философия қалай қалыптасады? Біздің жеке философиямызды алдымен бізді қоршаған адамдар (ата-аналар, ағалар, апалар жəне т.б.) қалыптастырады. Одан кейін оған балабақша, мектеп, достар, институт, т.б. Барлық қабылданған шешімдер біздің философиямызға негізделген жəне біздің күйреуіміз немесе табысқа жетуіміз соған байланысты. Компьютер қате бағдарламаланса, ол дұрыс емес шешімдер шығарады. Біздің өмірімізде бұл жалған ақпарат енді жалған шешімдерге емес, қате шешімдерге əкелетінінен көрінеді. Қалай тануға болады? Өткеннің фактілерін қолданбай, өзіңіздің тəжірибеңізден үйренуіңіз керек (яғни, болжамды жетістіктермен өзіңізді адастырмаңыз, сонымен қатар өзін-өзі бағалаудың төмендігінен жетістіктеріңізді төмендетпеңіз). Жеке философияны қалыптастыруда «жайлылық аймағы» сияқты ұғымның рөлін түсіну маңызды. «Жайлылық аймағы» дегеніміз не? Ол керек пе? Бұл жақсы ма əлде жаман ба? «Жайлылық аймағы» - бұл адамның шектеулі өмір сүру кеңістігі, сонымен қатар əдеттегі жəне көбінесе отырықшы өмір салты. «Жайлылық аймағы» өте жағымды жəне табиғи естіледі, бірақ қорытынды: егер адам өзінің жайлылық аймағында тұрып қалса, оның өмірін өзгертуге жəне жақсартуға мүмкіндігі жоқ! Ол өзінің ішкі кедергілерін (шектеулерін) жеңе отырып, өзінің жайлылық аймағынан шығуды үйренгенше солай болады. «Жайлылық аймағында» тұратын адамның жағдайлары əдеттегідей дамып келе жатқандықтан, сəйкесінше белсенді əрекеттерге баруға, білім мен дағдыларды қолдануға, əлеуетті пайдалануға жəне одан да көп өзін-өзі жетілдіруге негіз жоқ. Бұл, əрине, сананың кедейленуіне, кері кетуіне əкеледі. Оның үстіне, егер тоқырау ұзақ уақытқа созылса, онда тұлғаның толық деградациясы орын алады. Тұрақты күйзеліс те зиянды. «Жайлылық аймағында» біз күш аламыз. Бірақ біз дəл өзіміздің жайлылық аймағымыздан шыққан кезде дамимыз. Жəне тағы да келесі сұрақтарға өзіңізге жауап іздеуіңіз керек: «Өз бизнесіңізді ашуға не кедергі? Қаржы тапшылығы? Жеке қорқыныш? Төмен мотивация? Қорқынышты жеңу үшін белгісіз нəрсені айту керек. Бизнесте қорқынышты жеңуге арналған бірнеше кеңестер: Өзіңіз жақсы көретін кəсіпке кірісіңіз; білімді болу; табысты адамдармен қарым-қатынас жасау; уақытты басқару құралдарын пайдалану; бизнес-жоспар əзірлеу; жеке табысқа сену. Психологтардың пікірінше, сіздің кəсіпкерлік қабілетіңізге əсер ететін тағы бір маңызды фактор - бұл қоршаған орта, яғни. өмір жағдайлары басынан бастап қазіргі уақытқа дейін тұлғаны қалай қалыптастырды. Мысалы, бір зерттеу көрсеткендей, кем дегенде бір ата-анасы фрилансерлік кəсіппен айналысатын балалар табысты бизнес құрды. Сіздің отбасыңызда проблемаларды шешудің əдеті маңызды - оларды тыныштандыру немесе талқылау. Мұның бəрі баланың дамуына, оның көзқарасына əсер етеді: ол өзін өмірлік қуатқа толы, тəуелсіз, белсенді, бəсекеге қабілетті адам ретінде сезіне ме. Еңбек пен демалысты алмастыру (яғни толыққанды өмір сүру) əдеті де балалық шақтан қалыптасады. Өз бизнесіңізді ашу идеясы сіздің өміріңізді де, айналаңыздағылардың өмірін де айтарлықтай өзгерте алатын өте маңызды шешім болып табылады. Бұл процесс қиын жəне сабақтан тыс жұмыстарды қажет етсе де, сізді тəжірибемен байытады. Кəсіпкердің этика кодексі. «Атамекен» ҚР Ұлттық Кəсіпкерлер Палатасы құрылған сəттен бастап кəсіпкерлердің құқықтарын қорғауға бағытталған. Заңнамалық деңгейде де, тəжірибеде де оң нəтижелерге қол жеткізілді. Бизнеске «қысым» деңгейі айтарлықтай төмендеді. Бұл кəсіпкерліктің өсуі мен дамуына негіз қалайды. Алайда, мемлекеттік бақылаудың қысқаруына байланысты өнімнің, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасын қамтамасыз ету үшін өтемдік құралдарды енгізу туралы мəселе өзекті болды. Сонымен бірге, мемлекеттік ықпал ету деңгейінің төмендеуі өнімнің, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасын қолдауға мүмкіндік беретін құралдармен өтелуге тиіс. Шетелдік практикада мұндай құралдардың рөлін ұлттық, өңірлік жəне халықаралық стандарттау мен сертификаттау жүйелері орындайды. Өзін-өзі реттеу, сондай-ақ өзін-өзі бақылау жүйесі шеңберінде ерікті этикалық жəне кəсіптік стандарттар қолданылады. Қазақстанда мұндай құралдар іс жүзінде жоқ. Осыған байланысты «Атамекен» ҚР ҰКП əлемдік тəжірибені зерделеп, Қазақстан кəсіпкерлерінің əдеп жəне іскерлік мінез-құлық кодексінің жобасына біріктірілген ұсыныстар дайындады. Құжатқа бизнесмендер этикасының базалық қағидаттары енгізілген. Кодексті сақтау кəсіпкердің пайдасына жұмыс істейтін болады, ал бұзушылық бизнеске теріс əсер етуі мүмкін бедел тəуекелдеріне алып келеді. Кəсіпкерлердің əдеп жəне іскерлік мінез-құлық кодексі 2018 жылғы маусымда «Атамекен» ҚР ҰКП съезінде бекітілді. Кəсіпкерлер – «Атамекен» Қазақстан Республикасы Ұлттық Кəсіпкерлер Палатасының мүшелері осы Кодексті келесі мақсаттарда қабылдады: • отандық бизнестің мінез-құлқын реттеуге арналған динамикалық қағидаттар ретінде негізгі этикалық құндылықтарды анықтау, • экономиканың түрлі секторларындағы кəсіпорындарға жəне жеке кəсіпкерлерге базалық этикалық құндылықтар негізінде даму жоспарларын іске асыруға жəрдемдесу. Этика кодексіне жəне кəсіпкерлердің іскерлік мінез-құлқына сəйкес іскерлік мінезқұлықтың стандарттары мен этиканың базалық принциптері болып табылады: 1. Тауарларды, жұмыстарды жəне қызметтерді тұтынушылармен қарым – қатынастағы қағидаттар мен стандарттар: тұтынушылардың өмірі мен денсаулығын қамтамасыз ету басымдығы; сыпайылық; ашықтық; алдаудың жол берілмейтіндігі («алдау жəне бизнес-өзара ерекше ұғымдар»). 2. Серіктестермен қарым-қатынастағы қағидаттар мен стандарттар: қабылданған міндеттемелерді сақтау («өз сөзінде тұру»); адал бəсекелестік; тиісті сақтық; дауларды достық шешу. 3. Персоналмен жұмыс істеу талаптары: əділ жұмысқа қабылдау; кемсітпеу; сыйластық; персоналды сақтау; персоналды дамыту. 4. Қоғам мен мемлекет алдындағы міндеттемелер: заңнаманы сақтау; қоршаған ортаны қорғау; салықтарды төлеу; қазіргі заманғы технологияларды енгізу; сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл; əлеуметтік жауапкершілік; кəсіпкерлерді бұзушылықтар туралы хабардар ету. Шағымдарды (өтініштерді) қарау Ұлттық палата мен Өңірлік палаталар жанындағы арнайы құрылған əдеп жөніндегі кеңестердің жұмысы шеңберінде ұйымдастырылады, оның құрамына кіршіксіз беделі бар аса беделді кəсіпкерлер, Қазақстан Республикасы Парламентінің, Ұлттық қауымдастықтар (одақтар) палатасында аккредиттелген мемлекеттік органдардың, тұтынушылардың құқықтарын қорғау ұйымдарының өкілдері, Өңірлік палаталардың Президиумы жəне (немесе) Өңірлік кеңестері ұсынған сарапшылар кіруі мүмкін. Жұмыстың ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында келіп түскен шағымдар (өтініштер) жəне олардың тақырыбы, сондай-ақ əдеп жөніндегі кеңестердің ұсынымдары мен шешімдері туралы ақпарат Ұлттық палатаның бірыңғай интернет-ресурсында www. atameken.kz. жарияланады Есіңізде болсын, табысты бизнеске апаратын жол – бұл тек жеңіс қана емес, сонымен бірге жеңіліс, бұл сенімділік пен күмəн, бұл өзін-өзі жүзеге асырудың жолы. Жосықсыз кəсіпкердің тəуекелдері. Көптеген адамдар көптеген жағдайларға байланысты, бизнестің заңдары мен жауапкершіліктерін білмей, бизнеске адал емес қарауға бейім. Төменде жосықсыз кəсіпкердің кейбір əрекеттері келтірілген: 1) қарыз алушының берешекті төлеу жөніндегі міндеттемелерді орындамауы не тиісінше орындамауы; 2) кредитті мақсатсыз пайдалану; 3) кредитті өтегенге дейін ЖК жабу; 4) салық төлеуден жалтару; 5) алаяқтық, қолдарды, мөрлерді, құжаттарды жəне сатып алу-сату шарттарын қолдан жасау; 6) жалған кəсіпкерлік. Кəсіпкердің жағымсыз əрекеттерінің бірі-қарыз алушының берешекті төлеу жөніндегі міндеттемелерін орындамауы немесе тиісінше орындамауы. Кəсіпкердің жағымсыз əрекеттерінің бірі - салық төлеуден жалтару жəне ЖК қызметін несие мерзімін өтегенге дейін тоқтату. Кəсіпкер үшін бұл қандай қауіп төндіреді? Жосықсыз кəсіпкер болмау үшін сізге: 1) Кəсіпкерлік кодекстің, Азаматтық, Əкімшілік, Салық кодекстерінің барлық қағидаларын, нормалары мен міндеттемелерін сақтауға жəне ҚР Конституциясы шеңберінде қызметті жүзеге асыруға құқылы; 2) кредиторлық берешекті төлеу бойынша кредиттік шарттың барлық міндеттемелерін орындауға міндетті; 3) кредит толық өтелгенге дейін ЖК жаппау; 4) салықтарды жəне басқа да міндеттемелерді төлеудің барлық мерзімдерін сақтауға міндетті; 5) кредитті мақсатты пайдалану; 6) қолдарды, мөрлерді, құжаттарды жəне сатып алу-сату шарттарын қолдан жасамауға; 7) маркетингтік зерттеулер мен өнімді сатуды талдауды қолдана отырып, ең тиімді, тиімді бизнес-идеяны таңдаңыз; 8) қаржылық-заңдық сауатты болу жəне шынайы бизнес-жоспар құру жəне т. б. Модуль 1. «Кіріспе. Табысты кəсіпкердің бизнес-ойлауын жəне дағдыларын дамыту» БИЗНЕС ОЙЛАУДЫ ҚАЛАЙ ДАМЫТУҒА БОЛАДЫ? Кəсіпкерлік ойлауды дамытудың ең жақсы тəсілдерінің бірі - бұл жобалық қызмет. Адам жобаны өз бетінше жасағанда: идеялар жасайды, далалық зерттеулер жүргізеді, прототип жасайды жəне оны сарапшыларға немесе əлеуетті инвесторларға ұсынуға мүмкіндігі болады. Бұл сабақ қарапайым адамның ойлау тəсілі мен кəсіпкердің ойлау тəсілі арасындағы айырмашылықтарды түсінуге көмектеседі. Болашақ кəсіпкерлік қызметінде пайдалы дағдыларды дамытуға арналған 7 дайын кеңестер: 1. Жауапкершілікті көбірек өзіне алу 2. Оқшауланудан аулақ болыңыз жəне серіктестер іздеңіз 3. Шабыт іздеңіз жəне үйреніңіз 4. Өзіңізге дұрыс орта жасаңыз 5. Жайлылық аймағынан шығыңыз 6. Жоспар жазыңыз жəне мақсат қойыңыз 7. Өзін-өзі тəрбиелеуге машықтандыру Сіздің бизнесіңіздің сəттілігі сіздің жеке сипаттамаңызға, жағдайыңызға жəне дағдыларыңызға байланысты. Кəсіпкердің қасиеттері мен дағдылары неғұрлым көп болса, бизнестің сəтті болу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады. Сапалар мен дағдылардың ерекшеліктері сіз қандай қызмет түрімен айналысатыныңызға байланысты əр түрлі болады. Осылайша, есте сақтау керек негізгі ережелерді анықтауға болады, бірақ өз бизнесіңізді бастай отырып, жаттап алған дұрыс: 1. Ақша туралы емес, іс туралы ойланыңыз. Табысты бизнес сізге ақша əкеледі. 2. Табысқа ұмтылыңыз жəне қиындықтармен күресіңіз. Барлық қиындықтар уақытша құбылыс! 3. Сəтті идеяны ойлап табыңыз жəне оны жүзеге асырыңыз! 4. Алдыңа мақсат қойыңыз, тынбай еңбек етіңіз – сонда кез келген мүмкіндіктер сіздің алдыңызда ашылады! 5. Маңыздысы құрал емес, тілек! Сіздің тілектеріңіз табиғатқа сіз үшін қаражат жинауға көмектеседі. 6. Кəсіпкерлік толық қайтарымды талап етеді жəне жоғары мақсаттарға назар аударуды талап етеді. Осыған байланысты мақсаттарыңызды армандарыңызбен ажырата білуіңіз керек, нені жүзеге асыруды жəне неден бас тартуды білуіңіз керек. Алдымен анықтау қажет, сіз немен айналысуды қалайсыз? Əдетте, бұл адамның мамандығына байланысты. Мамандығы жоқ адамдар үшін қиын, бірақ бұл санаттағы кəсіпкерлер де аз емес. Егер таңдау жасалса, оңайырақ, бірақ бірден сұрақ туындайды - ақшаны қайдан алуға болады? Шынайы мəселе оларды қайдан алуға болатындығы емес, оларды қажетті мөлшерде уақытында қайтаратындығыңызға сенімді бола аласыз ба? Бұл мəселенің артында екі психологиялық проблема тұр - жауапкершілік мəселесі жəне тəуекелге баруға дайын болу мəселесі. Егер сіз мұны жасасаңыз, онда сіз кəсіпкердің рөлін игеруде тағы бір қадам жасайсыз, егер жоқ болса, онда осы кезеңде сіз осы рөлмен қоштаса аласыз. Ең қиыны-сіздің клиентіңізді табу жəне өнімді сіз үшін қолайлы бағамен сату мүмкіндігі. Ол əрдайым осы қабілетті көрсетуі керек жəне сіз осы шеберлікті жақсы игерген кезде, сіз өз іс-əрекетіңізді осы бағытта жалғастыруды немесе жоғары деңгейге көтерілуді таңдай аласыз. Кəсіпкерлік адамнан мақсатқа толық берілгендікті жəне жоғары назар аударуды талап етеді. Осыған байланысты армандарыңыз бен мақсаттарыңызды, олардың қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар екенін, қайсысын ұстану керек жəне қайсысынан бас тарту керектігін нақты біліп, жүзеге асыру қажет Модуль 1. «Кіріспе. Табысты кəсіпкердің бизнес-ойлауын жəне дағдыларын дамыту» МАҚСАТ ҚОЮ ЖƏНЕ ТАБЫСТЫ КƏСІПКЕРДІҢ ДАҒДЫЛАРЫН ДАМЫТУ «Жетістікке жету мотивациясы» ұғымын адамның іс-əрекетін «дəл сіздің алдыңызда» түсіндіруге қатысты қолдану «Мен табысты бизнесмен болғым келеді» мотивінің бастапқы күші неғұрлым көп болса, мақсатқа жету ықтималдығы соғұрлым жоғары болады деп болжайды. «Мен кедейшілікте өмір сүруден шаршадым», «Кəсіби салада менің болашағым жоқ екенін жəне басқа нəрсемен айналысу керек екенін түсіндім». Бизнеске қосылу себептерін негіздеу осындай мақсат қоюдың типтік нұсқалары болып табылады. Олар адамның неден құтылғысы келетінін ғана нақты көрсетеді, бірақ оның не нəрсеге келгісі келетінінің белгілері іс жүзінде жоқ. Априори, əрине, керісінше жақсы нəтиже болуы керек деп болжанады. Бірақ бұл жорамалдардағы «мен бақытты болғым келеді» дегенге күдікті түрде ұқсас «Мен бəрі жақсы болғанын қалаймын» сияқты мəлімдемелерден тереңірек ештеңе жоқ. Мұндай мақсат қоюдың салдары өте болжамды. Жетістіктердің мотивациясы - шын мəнінде, адамның тану, құрметтеу жəне əлеуметтік маңыздылықтың негізгі қажеттіліктерінен өсіп, өмірде жетістікке жетуге деген ұмтылысы болып табылады. Стивен Ковидің анықтамасы бойынша: «...дағды-бұл білімнің, шеберліктің жəне ұмтылыстың қиылысы. Білім-бұл не істеу керектігін жəне не үшін екенін анықтайтын теориялық парадигма. Шеберлік қалай жасау керектігін анықтайды. Ал ұмтылыс-мотивация (мен жасағым келеді). Сіздің өміріңіздегі бір нəрсені шеберлікке айналдыру үшін барлық үш компонент қажет. Əріптестеріммен, əйеліммен жəне балаларыммен қарым-қатынаста тиімсіз болуым мүмкін, өйткені мен оларға өз көзқарасым туралы үнемі айтып отырамын жəне оларды ешқашан тыңдамаймын. Егер мен адамның өзара əрекеттесуінің дұрыс принциптерін білмесем, мен басқаларды тыңдауым керек екенін білмеуім мүмкін». Бизнестегі мақсат қою - адамның өз қызметін мақсаттарды қалыптастыру (қою) жəне оларды ең үнемді (пайдалы) құралдармен іске асыру (қол жеткізу) тұрғысынан практикалық тұрғыдан түсінуі. Мақсаттар SMART критерийлері бойынша жасалуы керек. SMART-мақсат қою процесінде мақсаттарды дəл анықтау өлшемі. 3-кесте. S.M.A.R.T. сəйкес мақсат критерийлері: Specific Нақты Нəтиже? Жетістік критерийлері? Measurable Өлшенетін Қанша? Achievable Қол жетімді Мүмкін? Relevant Маңызды / іске қатысты Қажет? Time-bound Мерзімге байланған Қашан? Уақытты басқару- бұл өз уақыт ресурстарын есепке алу, бөлу жəне жедел жоспарлау. Өз уақытын тиімді басқара алатын, бай жəне толық өмір сүретін, өз жұмысын ең аз уақыт шығындарымен жасай алатын адамдар. Уақытты басқару əдістерін тиімді пайдалану жұмыс жылдамдығы есебінен көп жұмыс істеу немесе өнімділікті арттыру дегенді білдірмейді. Бұл қажетсіз міндеттерді алып тастау жəне «уақытты ұрлаушылар» деп аталатындарды жою арқылы жеке тиімділікті арттыру туралы. Уақытты ысырап ету көбінесе уақытты ұрлаушыларға байланысты, олар күн ішінде олардың орындылығы туралы ойламай-ақ жасайтын жүздеген мағынасыз жəне ұсақ істерді қамтиды: поштаны жиі тексеру, əлеуметтік желілердегі жаңалықтарды қарау, əріптестермен мағынасыз əңгімелер. Адамның негізгі міндеттен алшақтатылған істерге деген адалдығы ішінара кідіріспен түсіндіріледі-маңызды жəне қажетті шараларды «жақсы уақытқа» кейінге қалдыру ниеті. Парето қағидасы - əлеуметтанушы Вильфредо Парето енгізген ереже, «20% күш нəтиженің 80%–ын береді, ал қалған 80% күш нəтиженің тек 20%-ын береді» деп тұжырымдалған. Уақытты басқару қосымшасында бұл ереже: «істердің 20%-ы (жəне жұмсалған уақыт) нəтижелердің 80%-ын береді; істердің 80%-ы (жəне жұмсалған уақыт) нəтижелердің 20%-ын береді». Осыған байланысты алдымен максималды нəтиже беретін жəне олардан басталатын істердің 20%-ын бөліп алу керек. Тиімді басымдық берудің тағы бір құралы «Эйзенхауэр матрицасы» деп аталады. Саяси жəне əскери қайраткер, АҚШ президенті Дуйат Эйзенхауэр практикалық жəне өте табысты адам болды. Ол барлық ағымдағы істерді төрт санатқа бөлуді ойлады: шұғыл жəне маңызды; маңызды, бірақ шұғыл емес; шұғыл, бірақ өте маңызды емес; маңызды емес жəне шұғыл емес. Бірінші санат: шұғыл жəне маңызды – бұл бірінші кезектегі міндеттер бүгін жəне қазір орындалуы керек: оларды кейінге қалдыру болашақта қажетсіз қиындықтар туғызады. Оларды бағыныштыларға тапсырудың қажеті жоқ- мұны өзіңіз жəне дереу жасауыңыз керек. Матрицаның бұл секторын «Өрт секторы» деп атайды, онда ұзақ уақыт бойы болу, ең алдымен, өз денсаулығына жағымсыз салдарға əкелуі мүмкін. Екінші санат: шұғыл емес маңызды істер. Назар аударыңыз, міне, сіздің күш-қуатыңыз! Бұл матрицаның ең тиімді секторы. Мұнда сіз тынышсыз, мұнда сіз жоспарлап, ойланып, сауатты жəне байсалды əрекет етесіз, мұнда сіз шынымен маңызды істермен айналысасыз. Үшінші санат: шұғыл жəне өте маңызды емес мəселелер – егер сіз оларды таңертең жəне жеке жасасаңыз, олар көп уақытты алуы мүмкін. Дəл осындай тапсырмаларды бағыныштыларға тапсыруға болады. Төртінші санаттағы істерді (шұғыл емес жəне маңызды емес) күнделікті тізімнен қауіпсіз түрде алып тастауға болады. Сіз «Эйзенхауэр матрицасы» негізінде осы 4 Кесте сияқты күнделікті кестені жасай аласыз. 4-кесте. «Эйзенхауэр матрицасы». Жұмыстар Шұғыл жұмыстар Шұғыл емес жұмыстар Маңызды істер Дағдарыстық жағдайларды шешу, негізгі жобалар Жаңа міндеттерді жоспарлау, қарым-қатынас орнату Маңызды емес жұмыстар Іскерлік телефон қоңыраулары, хаттар, кеңестер Күнделікті механикалық жұмыс, уақыт жейтіндер Жалқау болмай, осы қарапайым кестені күнделікті жоспарлау жүйесіне енгізіңіз. Уақытты басқарудың 7 негізгі қағидасы. 1-қағидат. Өз əрекеттеріңізді жоспарлаңыз. Есіңізде болсын, барлық табысты адамдар өз өмірлерін жоспарлайды. Уақытты басқарудың бірнеше маңызды аксиомаларын есте сақтаңыз: 1. Мақсаттарды жазбаша түрде белгілеңіз. Егер сіздің мақсатыңыз қағазда (немесе электронды күнделікте) көрсетілмесе, онда ол жоқ. 2. Күніңізді жоспарлаңыз. Алдын ала жасалған тапсырмалар мен əрекеттер тізімі кезкелген қызметтің өнімділігін 25% арттырады. 3. Үлкен тапсырмаларды ұсақтаңыз. Уақыт өте келе көлемді істерді əрдайым бірнеше кіші тапсырмаларға бөлу керек-іс-əрекеттердің реттілігін алдын-ала ойламай-ақ, ауқымды жобаны ұстамаңыз. 2-қағидат. Қажетті нəтижені нақты мақсаттар мен міндеттерге тұжырымдаңыз. Стратегиялық жəне тиімді жоспарлау сауатты мақсат қоюсыз мүмкін емес. Қарапайым тілмен айтқанда, сіз негізгі мақсатты нақты тұжырымдай білуіңіз керек жəне оны нақты жəне жергілікті міндеттерге бөле білуіңіз керек. 3-қағидат. Əрекет жоспарын бекітіңіз. Іс-қимыл жоспарын бекіту қажеттілігі жоғарыда айтылған. Мұнда біз мұны қалай жақсы жасау керектігін қарастырамыз. Сіздің жоспарларыңыз бен міндеттеріңізді көрнекі жəне нақты етуге мүмкіндік беретін бірнеше жұмыс жəне тиімді құралдар бар. Осындай əдістердің бірі «Гант диаграммасы» деп аталады. Гант диаграммасы (ағыл. Gantt chart, сонымен қатар таспа диаграммасы, Гант диаграммасы, күнтізбелік диаграмма) – жобаның жоспарын, кестесін иллюстрациялау үшін қолданылатын бағаналы диаграммалардың (гистограммалардың) танымал түрі. Бұл жобаны жоспарлау əдістерінің бірі. Гант диаграммасы шағын жəне орта бизнес саласындағы жұмыстың əртүрлі кезеңдерін көрсетуге арналған. Көрнекі түрде бұл екі негізгі осьтен тұратын жолақтардың қарапайым жиынтығы: істер мен уақыт. Əрбір уақыт кезеңіне белгілі бір тапсырма беріледі, оны орындау керек. Диаграммада негізгі блоктардан басқа, орындалған жұмыстардың пайызын көрсететін арнайы қосымша баған болуы мүмкін. Арнайы белгілер – межелі кезеңдер екі немесе одан да көп тапсырмаларды бөліп көрсету жəне олардың орындалу реттілігін көрсету үшін қолданылады. 5-кесте. Гант диаграммасы Диаграмма ағымдағы ауқымды жобаның барлық міндеттерін олардың орындалу мерзімдерімен, уақыт бойынша ұзақтығымен жəне жүзеге асыру басымдылығымен бірге көрсетеді. 4-қағида: Басымдық беру. Негізгі мақсатты дер кезінде жəне нақты анықтау – бұл қажет жəне дұрыс. Бірақ негізгі міндет – күрделілік дəрежесі əртүрлі ағымдағы міндеттерді дəйектілікпен орындай отырып, осы мақсатқа жетуге ұмтылу. Күнделікті жоспарлауда басымдық беру үшін ABCD əдісі деп аталатын қарапайым əдіс қолайлы. ABCD əдісі (ABCD): «А» - күннің ең маңызды міндеті, «В» - маңызды емес, «С» - орташа маңызды тапсырма, т.б. 5-қағида. Маңызды нəрселерге назар аударыңыз. Уақытты үнемдейтін ең күшті əдістердің бірі - өкілдік беру. Делегация — 4D ережесін пайдалана отырып, істеріміздің бір бөлігін басқа адамдарға беру тəсілі. Диаграммада ағымдағы ауқымды жобаның барлық міндеттері, оларды жүзеге асыру мерзімдері, уақыт ұзақтығы жəне орындалу кезектілігі көрсетіледі. 6-кесте. 4D ережесі. DENY Бас тартыңыз Мұны істеу керек пе? DELEGATE Табыстаңыз Мен мұны істеуім керек пе? DELAY Кейінге қалдырыңыз, бірақ жоспарлаңыз Оны кейінге қалдыру керек пе? (міндетті түрде жоспарлаңыз) DO IT Жасағыз Қазір істеу керек пе? Есіңізде болсын! Басқаларға қалдыру мағынасы бар кез келген тапсырма (қаржылық жəне уақыт тұрғысынан) басқаларға тапсырылуы керек. Сіздің жеке уақытыңыздың мəні неғұрлым жоғары болса, соғұрлым екінші дəрежелі жəне аса маңызды емес тапсырмаларды беруге болады. Нақты уақытты үнемдеудің тағы бір маңызды дағдысы: жоқ деп айта білу. Əркім таңдаусыз бас тартуы керек деп ойламаңыз. «Жоқ» деп айту қабілеті, ең алдымен, сізге ештеңе бермей, сіздің күш-қуатыңыз бен уақыт ресурстарыңыздан айыратын адамдар мен істерге қатысты. 6-қағида. Тəжірибеңізді талдаңыз жəне өз уақытыңызды басқару ережелерін жасаңыз. Жеке ресурстарды ең қарқынды түрде жоғалтқан жағдайларды талдауды ұмытпаңыз. Сіз əрқашан саналы болуыңыз керек жəне сіздің өміріңізде нақты не болып жатқанын - оның қай бағытта жəне қандай жылдамдықпен қозғалатынын сырттан қарау керек. Егер сіз өзіңізді бақылауды жоғалтып алғаныңызды сезсеңіз жəне оған кететін уақыт туралы ойланбастан тапсырмаға тым терең кірісіп кеткендей болсаңыз, тоқтап, үзіліс жасап, өз əрекеттеріңізді оңтайландыруға тырысатын кез келді. 7-қағида: Демалысыңызды жоспарлаңыз. Табысқа жəне жеке нəтижеге ұмтылу үшін демалуды ешқашан назардан тыс қалдырмаңыз, мен сізге айтамын - демалысыңызды жəне бизнес тапсырмаларыңызды жоспарлаңыз! Уақытты басқару үшін дұрыс демалу табыстың ең маңызды элементі болып табылады. Стивен Ковидің айтуынша, тиімділігі жоғары адамдардың 7 дағдысы: 1-дағды. Белсенді болыңыз. Белсенді адамдар құндылықтарға негізделген - мұқият таңдалған жəне қабылданған. 2-дағды: Соңғы мақсатты бейнелеуден бастаңыз. Сіз өзіңіздің өмірлік мақсатыңызды нақты түсінуден бастауыңыз керек.Мысалы, сіз үй салмас бұрын оның егжей-тегжейлі жоспарын жасайсыз. Саяхатқа шықпас бұрын сіз баратын жер мен ең жақсы бағытты анықтайсыз. 3-дағды. Алдымен істеу керек нəрсені бірінші орындаңыз. Іс-əрекеттеріңізді басымдықтар негізінде ұйымдастырыңыз. 4-дағды. «Жеңу/жеңу» рухында ойлаңыз. «Жеңу/Жеңу» – адамдардың бір-бірімен барлық қарым-қатынасында үнемі өзара пайданы іздеуге ұмтылатын ерекше ойлау. «Жеңу/Жеңу» барлық келісімдер мен шешімдердің өзара тиімді жəне екі тарапты қанағаттандыратынын білдіреді. 5-дағды. Алдымен түсінуге, содан кейін түсінікті болуға ұмтылыңыз. Мəселені көтермес бұрын немесе өз ойыңызды білдірмес бұрын түсінуге тырысыңыз. Бұл тиімді өзара тəуелділіктің күшті дағдысы. 6-дағды. Синергияға қол жеткізіңіз. Синергия - бұл ең жоғары дəрежелі əрекет - барлық басқа дағдылардың шынайы сынағы жəне көрінісі. 7-дағды. Араны қайраңыз. Өзімізге салынған инвестиция - бұл біздің өмірімізге жасайтын ең тиімді, ең үлкен инвестиция. «Ой, мен мұны істей алмаймын» немесе «менің қолымнан келмейді» деп ойлауға бірде-бір мүмкіндік қалдырмаңыз. Кез келген тəжірибені оң деп қабылдаңыз, кез келген нəтиже сізді жетістікке жақындатады. Бизнес бойынша қазақ жəне орыс тілдеріндегі кітаптар: Қазақ тіліндегі кітаптар: 1. «БАСТАУ БИЗНЕС» жобасы аясында кəсіпкерлік негіздерін оқыту бойынша оқу құралы / https://atameken.kz/files/edu_kk.pdf 2. «Екінші болма», Қуаныш Шонбай 3. «Күнкөрістен кет, байлыққа жет!», Бақытжан Бұқарбай 4. «Қоқыстан табылған миллионер қыз», Ұлдана Ерқасым 5. «Ойыңды өзгертіп, өміріңді өзгерт», Кəмшат Бекжігітова 6. Нұрлан Жанай, Абзал Досым. «Сиқырлы SMM» 7. Арман Əлменбет. «Менің бірінші бизнесім». 8. «Қош бол, қиындық!», Назила Слямқызы 9. Саидмурод Давлатов. «Мен жəне ақша» 10. «So Good They Can’t Ignore You» (Армандауды қой, іске көш), Кэл Ньюпорт 11. «Think and Grow Rich» («Ойлан жəне байы»), Наполеон Хилл 12. «How to Win Friends and Influence People» (Достарды жаулап, адамдарға сөз өткізе білудің құпиялары), Дейл Карнеги 13. «Steve Jobs» (Стив Джобс), Уолтер Айзексон 14. Айман Алдаш. «Кəсіпкерлік сөздігі». 15. Гай Кавасаки «Стартап» 16. Бодо Шефер «Қаржылық тəуелсіздікке жол» 17. Дональд Ф. Куратко «Кəсіпкерлік: теория, процесс, практика» 18. Рикки У. Гриффин Менеджмент 19. Клаус Мартин Шваб «Төртінші индустриялық революция» 20. Генри Форд. «Менің өмірім, менің жетістіктерім» кітабы. Туындының қандай құпиялары бар? 21. Бақытжан Бұқарбай. «Күміс кітап» 22. Аманжол Рысмендиев «Өзіңді оят» 23. Аманжол Рысмендиев «Кəсіпкерлік құпиясы» 24. Вэнс Э.: Илон Маск. Tesla, Space X жəне таңғажайып болашаққа саяхат 25. Манн И. Б.: Нөмір 1 26. Лоэр Дж., Шварц Т.: Құлшыныс қуаты 27. Дакуорт А.: Табандылық. Құштарлық пен төзімділік қуаты 28. Клейсон Дж.: Вавилондағы ең бай адам. Бизнес бойынша орыс тіліндегі кітаптар: 1. Учебное пособие по обучению основам предпринимательства по проекту «БАСТАУ БИЗНЕС» / https://atameken.kz/files/edu_ru.pdf 2. «Путь к финансовой независимости» Бодо Шефер 3. К выступлению готов! Презентационный конструктор. Гандапас Р. И. 4. Стартап по Кавасаки: Проверенные методы начала любого дела Кавасаки Г. 5. Правила Джобса. Универсальные принципы успеха от основателя Apple Галло К. 6. «Думай и богатей». Н. Хилл 7. Генри Форд. Моя жизнь, мои достижения. Форд Г. 8. Никогда не сдавайся! Как самые большие трудности обернулись для меня успехом Дональд Д. Трамп 9. Психология влияния. Как научиться убеждать и добиваться успеха. Чалдини Р. 10. Как перестать беспокоиться и начать жить.Карнеги Д. 11. Александр Остервальдер. Построение бизнес-моделей. Настольная книга стратега и новатора. - Альпина Паблишер, 2017. – 290с. 12. Александр Остервальдер. Шаблоны для бизнеса. 50 отрывных шаблонов большого формата для построения бизнес-моделей, 50 отрывных шаблонов большого формата для разработки ценностных предложений. – М:Альпина Паблишер, 2017. – 216с. 13. Анатолий Гений. Высокоэффективный тайм-менеджмент по Матрице Эйзенхауэра. – АСТ, 2016. – 320с. 14. Анна Шуст. Текст, который продает. – М: АСТ, 2018. – 352 с. 15. Брайан Трейси. Выйди из зоны личного комфорта. – М:Манн, Иванов и Фер¬бер, 2013. – 144 с. 16. Брайан Трейси. Поцелуй лягушку! – М:Манн, Иванов и Фербер, 2017. – 160 с. 17. Гай Кавасаки. Стартап. – М: Альпина бизнес Букс, 2010. – 350с. 18. Джек Кэнфилд, Марк Виктор Хансен, Лес Хьюитт. Цельная жизнь. Ключевые навыки для достижения ваших целей. – М:Эксмо, 2018. – 352с. 19. Джесси Рассел, Рональд Кон. Диаграмма Ганта. – VSD, 2012. 20. Дэниел Гоулман. Эмоциональный интеллект. Почему он может значить больше, чем IQ. - Манн, Иванов и Фербер, 2019. – 544с. 21. Мартин Томич. «Придумай. Сделай. Сломай. Повтори. Настольная книга приемов и методов дизайн-мышления». М: Изд.Манн, Иванов и Фербер, 2019 г. 22. Кармин Галло. Презентация. Уроки убеждения от лидера Apple Стива Джобса. – М: Манн, Иванов и Фербер, 2010. – 225с. 23. Ким Чан, Рене Моборн. Стратегия голубого океана. – М: Манн, Иванов и Фер¬бер, 2012. – 304 с. 24. Крис Гильбо. Стартап за $100. – Миф, Манн, Иванов и Фербер, 2012. – 241с. 25. Кэтрин Кэтлин, Джейна Мэтьюз. Управление стартапом. – М: Манн, Иванов и Фербер, 2011. – 173с. 26. Майк Михайловиц. Стартап без бюджета. – М: Манн, Иванов и Фербер, 2011. – 200с. 27. Майкл Портер. Конкуренция. - Вильямс, 2010. – 600с. 28. Максим Ильяхов, Людмила Сарычева. Пиши, сокращай: Как создавать силь¬ные тексты. – М: Альпина Паблишер, 2019. – 450с. 29. Мария Солодар. Воронка продаж в интернете. Инструмент автоматизации продаж и повышения среднего чека в бизнесе. – М:Эксмо, 2018. -180с. 30. Масааки Имаи. Кайдзен. Ключ к успеху японских компаний. – М: Альпина Па¬блишер, 2017. – 274с. 31. Питер Тиль. От нуля к единице. – М:Альпина Паблишер, 2018. – 240 с. 32. Ричард Кох. Принцип 80/20. – М: Эксмо, 2014. – 336с. 33. Роберт Кийосаки. Богатый папа, бедный папа. – М: Попурри, 2009. – 223с. 34. Синди Альварес. Как создать продукт, который купят. Метод Lean Customer Development. – Альпина Паблишер, 2019. – 248с. 35. Стив Бланк, Боб Дорф. Стартап. Настольная книга основателя. - Альпина Паблишер, 2019. – 615с. 36. Стивен Кови. Семь навыков высокоэффективных людей: Мощные инструмен¬ты развития личности. – М: Альпина Паблишер, 2019. – 375 с. 37. Уолтер Айзексон. Стив Джобс. – М: АСТ, 2012. – 840 с. 38. Уоррен Баффет. Правила богатства. – АВ Паблишинг Трейд, 2016. – 38с. 39. Филип Котлер. Триас де Без, Фернандо. Новые маркетинговые технологии. - С-П: Нева, 2004г. – 192с. 40. Энтони Роббинс. Разбуди в себе исполина. – М:Попурри, 1991. – 800с. 41. Эрик Рис. Бизнес с нуля. Метод Lean Startup для быстрого тестирования идей и выбора бизнес-модели. – М:Альпина Паблишер, 2014. – 256. 42. Эшли Вэнс, Маск Илон. Tesla, SpaceX и дорога в будущее. – Олимп-Бизнес, 2018. – 480с. 43. Юсуп Карада. Прибыльный маркетинг, 2017 – 280 стр Модуль 1. «Кіріспе. Табысты кəсіпкердің бизнес-ойлауын жəне дағдыларын дамыту» БАСТАУ БИЗНЕС ҚАТЫСУШЫЛАРЫНЫҢ ТАБЫСТЫ ТАРИХЫ Табыстың факторлары – үздік өміріңіздің іргетасы. Ұзақ жаттығуларсыз Олимпиада чемпионы атану мүмкін емес болса, табысқа да негізін құрамай, яғни сізге табысқа жетудің арнасына түсуге көмектесетін табыс факторларын дамытусыз жетістікке жету мүмкін емес. Үздік мотиваторлардан бастап, партизан маркетологтарға дейін көптеген шеберлердің тəжірибесін зерттей келе, табыстылықтың екі факторын белгілеуге болады. Олар – таңдалған мақсатқа жетудегі табандылық жəне өзіне деген сенім. Табандылық – мақсатқа жетудегі қажырлық жəне батылдық. Уильям Черчиль өз шəкірттеріне: «Еш уақытта, еш уақытта, еш уақытта, ешқашан берілмеңдер» деп айтқанда, осыны меңземеді емес пе? Өзіңе деген сенімділік – өзінің күшіне жəне жеке өмірлік біліктілікке деген сенім. Осыған ұқсас синонимдер: өзіне, өз мүмкіндіктеріне сенім, өзіне сенушілік, жеке қадір-қасиетті сезіну, салауатты өзімшілдік, комплекстерден арылу – оған тең келетін сөздер. Өзіне деген сенімділікке ие болу үшін кейбіреуге өзіне қатысты ұзақ əрі табанды еңбектену керек, ал кейбір жандар бала кезден-ақ өз-өзіне сенімді болады. Көп жағдайда өзіне деген сенімділік əлеуметтік аспектілер жəне жеке жетістіктермен өлшенеді. Сондықтан, бірінші кезекте əлеуметтік пікірді елеуді шетке ысырып, өзін-өзі дамытуға ден қою қажет. Өзіне сенімді адам жеке жетістіктері туралы көбірек ойлайды, ал өзіне сенімсіз адам жеке сəтсіздіктерін жиі еске алады. Брайан Трейсидің табыс факторлары: 1. Өмірлік құндалықтарыңызды анықтап алыңыз 2. Сіз үшін қаржылық еркіндік не екенін өзіңіз үшін анықтап алыңыз 3. Қаржылық еркіндікке қалай жетуді жоспарлап отырсыз – ол үшін не істеуіңіз керек, оған қанша уақыт жұмсалады, Сізге қандай білім керек жəне т.б. іс-шаралар жоспарын 5 жылға жоспарлап, оны жылдарға бөлу керек, ал ағымдағы жылды айлар бойынша егжей-тегжейлі бөліп, ары қарай апта жəне күн бойынша жазып шығу қажет. 4. Бір мақсатты таңдап, əрекет етуді дереу бастаңыз! Ең маңыздысы алғашқы қадамды жасап, жайлылық аймағынан шыға алу. 5. Өзіңіздің жеке күшті жəне əлсіз тұстарыңызды белгілеп алыңыз. Қолыңыздан келетін жəне өзіңізге ұнайтын нəрсеге көңіл бөліңіз. 6. Таңдалған мүдделер саласында үнемі жетілуді қолға алыңыз. Атамекен ҚР ҰКП 2017 жылдан бастап кəсіпкерлік дағдыларды оқытуға бағытталған Бастау Бизнес жобасын іске асыруда. Бастау Бизнес жобасы ауқымды, жыл сайын бүкіл Қазақстан бойынша 30000-ға жуық адам оқудан өтеді, оның қорытындысы бойынша сертификат алады, жыл бойы жобаны іске асыруда сүйемелдеу жəне бизнес жобаны жеңілдікті қаржыландыру мүмкіндігі. 1. Шамшетова Тұрған Мұратбайқызы (1984 жылы туған) – Ақтөбе облысы Мəртөк ауданы Казанка ауылының тұрғыны. Жүнді өңдеуге (тарауға) жəне бұйымдарды тігу үшін ескі мақта жүнін сатып алды. Көрпешелерді, жастықтарды жəне басқа да үй керекжарақтарын тігуді жəне қалпына келтіруді жүзеге асырады; перделерді, ұлттық ою - өрнегі бар киімдерді тігу бойынша жеке тапсырыстарды орындайды. Жоба «АШҚҚҚ» АҚ-да 1 млн. теңге сомасына қаржыландырылды. Оның жеке пікірі: «Бұрын Бастау жобасына дейін мен жеке тігін цехында жұмыс істедім, онда жұмыс үшін өте аз ақша төленді, ал жұмыс өте көп болды. Бұл жалақы тіпті тамақ үшін де жеткіліксіз болды. Осы жұмыс барысында мен молшылықты қамтамасыз ету үшін өз ісімді бастағым келді. Осы идеямен мен қаржыландыру алу үшін барлық мемлекеттік бағдарламаларға қатыстым, тіпті мемлекеттік грантқа да қатыстым. Бірақ сəттілік маған көмектеспеді, содан кейін менің идеям бағдарлама талаптарына сəйкес келмеді, содан кейін ақша аяқталды. Мен өмір сүру сапасын жақсартуға деген барлық үмітімді жоғалтып алдым жəне бас тарттым. Бір күні маған жоба координаторы қоңырау шалып, «Bastau Business» жобасына шақырды. Мен бəріне деген сенімімді жоғалтып алдым, сондықтан жобадан бас тарттым, бірақ үйлестіруші сіз бас тартпауыңыз керек, əрі қарай талпыныуңыз керек деп қатысуымды талап етті. Содан кейін мен тағы бір əрекет жасауды шештім, егер болмай қалған жағдайда, жақсы уақытқа дейін бұл туралы ұмытып кетемін деп шештім. Осылайша, «Бастау Бизнес» жобасының бірінші кезеңіне қатысушы атанып, күн сайын қалдырмай 5 шақырымдық сабаққа жаяу бардым, өйткені. таксиге ақша болмады. Менің ауылым облыс орталығынан бес шақырым жерде орналасқан. Курстар маған өзіме деген сенімділік, білім мен күш берді. Курстың соңында несие алып, қажетті құрал-жабдықтарды сатып алдым, қазір өзімнің сүйікті ісіммен айналысып жатырмын». 2. Зелевский Андрей Викторович (1973 жылы туған) Қостанай облысы, Қостанай ауданы, Затобольск ауылының тұрғыны. Полимер қалдықтарын өңдейтін цех ашды. Көзі нашар көретіндер үшін бір жұмыс орны құрылды. Жоба өз қаражаты есебінен қаржыландырылды, жобаның құны 600 мың теңгені құрады. Bastau Business-те оқыған Андрей гранттық байқауға қатысып, жүлдегер атанды. Міне, ол осы ақшамен бастады. Оның жеке пікірі: «Көп жылдар бойы бұл жобаны жүзеге асыру идеясы болды, бірақ неден бастарымды, кімнен көмек сұрарымды білмедім. Бастапқыда əкімдікке жүгіндім, бірақ ол жақтан қолдау таппай, «Атамекен» кəсіпкерлер палатасына бардым. Онда мен кəсіпкерлікке арналған «Бастау Бизнес негіздері» оқыту бағдарламасымен таныстым. Екі рет ойланбастан мен жаттығуға жазылдым. Осы курстардан өту бақыты бұйырғаныма өте қуаныштымын, алған білімім қазір маған көмектесіп жатқан баға жетпес «қазына». Оқудан өткеннен кейін Дін істері жəне азаматтық қоғам министрлігінің гранттық байқауының жеңімпазы атандым. Алынған қаржының арқасында құрал-жабдықтар сатып алып, жобаны қолға алдым. Бүгінде айына екі тонна полимер қалдықтарын өңдеймін. Қарағандыға пластикалық панельдер шығаратын кəсіпорынға өңделген шикізатты жеткіземіз. Маған полимер қалдықтарын қайта өңдеуді неліктен таңдағаным туралы жиі сұрақ қойылады, бəрі өте қарапайым – Мен өмірді, айналамдағы əлемді жақсы көремін жəне қоқысқа сүрінгенде қатты қайғырамын. Бастау Бизнес бағдарламасына қатысу менің өмірімді түбегейлі өзгертті. Мен кəсіпкер болдым, өзім армандаған кəсіппен айналысып жатырмын, қаржылық жағынан тəуелсіз жəне өзіме сенімді адаммын, болашаққа үлкен жоспарларым бар. Мен полимерлі қалдықтардан тротуар плиткаларын шығаратын желіні іске қосуды жоспарлап отырмын, мұндай плиткалар бұрыннан бар аналогтардан əлдеқайда ұзаққа созылады» 3. Сейітбек Тұрсынбекұлы Бағысов (1958 жылы туған) – Жамбыл облысы, Меркі ауданы, Меркі ауылының тұрғыны. "АШҚҚҚ" АҚ-нан жылқы (бие) өсіруге, қымыз өндіруге жəне сатуға, жас малдарды сатуға 6 млн. теңге қаржы алды. «Бастау Бизнес» жобасына дейін ол жеке қосалқы шаруашылықта жұмыс істеді, онда қойлар мен бұқашықтарды бордақылауда ұстады, бір бие болды. Оның отбасы базардан бие сүтін сатып алатын еді. Сейітбек бие сүті - адамның иммунитетін нығайтатын өте пайдалы өнім деп есептейді, сондықтан да жылқы өсірумен айналысқысы келді. Міне, ол өзінің жобасы туралы былай дейді: «қымызға да сұраныс болды, өйткені қымыздың сапасы өте жақсы болды! Қымыз өндіру өте тиімді іс екеніне көз жеткізіп, біз жылқы басын көбейтуді жөн көрдік - тиімді өндіру үшін сүттің үлкен көлемі қажет болды. Жергілікті «Мерке хабаршысы» газетінен «Бастау Бизнес» бағдарламасының басталғаны туралы білдім. Содан кейін Меркі ауданындағы Кəсіпкерлер палатасының филиалына жүгіндім. Олар мені тестілеуге шақырды, осылайша мен алғашқы тыңдаушылардың қатарында болдым. Кəсіпкерлік негіздеріне оқыту өте ұнады. Белгілі болғандай, біз бизнесті жүргізуде көп нəрсені дұрыс елестете алмадық. Бизнес-тренер бəрін өте сауатты жəне қолжетімді түрде түсіндірді. Ауылдық жерлерде сұранысқа ие күрделі бизнеспен айналысу үшін нақты уəждеме мен ниет пайда болды. Оқытудың тағы бір артықшылығы менің ісімде пайдалы жаңа байланыстар алу болды – жем сатып алудан бастап жас жануарларды сатуға дейін. Енді мен пайдалы, табысты жəне сүйікті іспен айналысамын! Бұл үшін «Атамекен» Ұлттық палатасына рахмет!». 4. Досмағамбетов Бауыржан Қайыржанұлы (1986 жылы туған) Ақмола облысы, Ерейментау ауданы, Еңбек ауылының тұрғыны. Ұлттық, қазақи жиһаз шығаратын жиһаз цехын ашты. Үстел, орындық, сандық, текшелер жасайды. Жоба өз қаражаты есебінен қаржыландырылды. Ауылда пікірлестерімен бірігіп, қазақтың ұлттық ою-өрнектері бар үстелорындықтарды жасайтын шағын цех құрды. Кəсіпкерлікпен айналысамын деген адамға мемлекет тарапынан жан-жақты қолдау көрсетіліп, мемлекеттің қолдауымен өз ісін қауіпсіз бастауға болатынына сенімді. Ол өз пікірімен бөлісті: «Білімім орта арнаулы, мамандығым бойынша электровоз машинисінің көмекшісімін. Дегенмен, арманым – пойыз айдау емес, ұлттық жиһаз жасау. Бұл менің ғана емес, бүкіл ауылымыздың арманы еді. Менің арманымды шындыққа айналдыру бастамасы бала кезімнен бойыма сіңірген ауыл өнері мен өмір салты болды: бұлақ басындағы көңілді таң, жаңа піскен бауырсақтың иісі, қымыздың қышқыл иісі, атам жүген, ертоқым қиған жаңа піскен былғарының иісі. Осы арманмен Кəсіпкерлер палатасының облыстық филиалына жүгіндім. Сол жерде «Bastau Business» республикалық жобасымен таныстым, жоба мені қызықтырды. Бақытымызға орай, кəсіпкерлік негіздеріне оқыту енді ғана басталып, 2017 жылдың бірінші тобына өттім. Бала күнгі арманымды жүзеге асыру үшін ағаш ұстасы болдым. Ағаш кесудің түрлі тəсілдерін үйрендім, ұлттық жиһаз жасаудың жеке технологиясын жасадым». 5. Жақыпова Бибігүл Жұмақанқызы (1981 жылы туған) Маңғыстау облысы, Маңғыстау ауданы, Шетпе ауылының тұрғыны. Балалар ойын-сауық орталығын ашуға арналған құрал-жабдықтарды сатып алу үшін «АШҚҚҚ» АҚнан 3 млн теңге қаржы алды. «Бастау Бизнес» жобасына дейін Бибігүл аспаз болып жұмыс істеп, жол-көлік оқиғасына ұшырап, соның салдарынан мүгедек болып қалды. Балалар ойын-сауық орталығын ашу идеясына оның үш баланың анасы бола отырып, балалардың бос уақытын өткізу мəселесі жиі кездесетіндігі себеп болды. Шетпе ауылы аудан орталығы болғанымен, тұрғындардың демалысын ұйымдастыруға арналған демалыс орындары жоқ. Балалардың бос уақытын ұйымдастыру, мерекелерін өткізу мақсатында ауыл тұрғындарына аудан орталығы Ақтау қаласына баруға тура келді. Қордан түскен қаржыға Алматыдан қажетті құрал-жабдықтар алып, ауыл орталығындағы жалға алынған бөлмеден «Мархаба» балалар ойын-сауық орталығын ашты. Өз қаражатына ойын құрылғылары мен жиһаздар алынды. Осылайша, кəсіпкер 2 мен 16 жас аралығындағы балалардың бос уақытын қамтамасыз етті. Сонымен қатар, ол event-қызметтерін көрсетеді, балалардың мерекелік таңғы қойылымдарын жəне басқа да ойын-сауық шараларын ұйымдастырады. 6. Мəди Шахидоллаұлы Əбуғалиев (1981 жылы туған) – Батыс Қазақстан облысы Зеленов ауданы Асан ауылының тұрғыны, алтыншы оқу легінің қатысушысы. Көкөністер мен жемістерді қайта өңдеу жəне консервіленген өнімдер, шырындар өндірісі бойынша зауыт іске қосылды. Жұмыс орындарының саны 20 адамды құрады. Серіктестерімен біріге отырып, 2018 жылдың мамыр айында «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ БҚО филиалында «Агроэкспорт» бағдарламасы бойынша 100 млн.теңгеге қаржыландыру алды. Жобаның Қазақстанның Батыс өңірінде баламасы жоқ жəне РФ-ның (Самара, Саратов, Мəскеу облыстары) көршілігіне байланысты үлкен экспорттық əлеуетке ие. Қазіргі уақытта осындай кəсіпорындар Алматы жəне Түркістан облыстарында орналасқан. Кəсіпорын өнімдері-бұл көкөніс консервілері: маринадталған қияр мен қызанақ, салаттар (лечо, көкөніс тəбеті, бұқтырылған ет, кобра, сацебель, баялды уылдырық жəне т.б.); жеміс шырындары (алма, апельсин жəне т. б.). Ол бағдарламаға қатысу тəжірибесімен бөліседі: «Бастау Бизнес» бағдарламасына қатысу менің өмірімді түбегейлі өзгертті. Мен өмір бойы армандаған кəсіпкер болуды жүзеге асырып жатырмын. Жобаның арқасында мен бизнес-жоспарды дайындауды қоса алғанда, қаржыландыруды алу үшін қажетті білім мен дағдыларды, максималды құжаттамалық қолдауды, жеңілдікті шарттармен өз бизнесімді бастау үшін 100 миллион теңге алдым. Қазір менің кəсіпорнымның өнімдері Батыс Қазақстан мен Ресей Федерациясының нарығын бағындыра алады, мен қаржылық тəуелсіз жəне табысты тұлғаға айналдым» Модуль 2. «ҚР-дағы стартаптарды, ШОБ-ты қолдау шаралары» ШОБ-ты МЕМЛЕКЕТТІК ҚОЛДАУ ШАРАЛАРЫ 2019 жылы Қазақстан Дүниежүзілік банк жыл сайын жариялайтын Doing Business рейтингінде 25-ші орынға ие болды. Біздің республикамызды Ресей, Беларусь, Жапония, Исландия және Испания сияқты елдер басып озды. Бұл рейтинг біздің елімізде бизнес жүргізу үшін қолайлы жағдайлар жасалғанын білдіреді. Үкіметтің заңнаманы реформалау, бизнесті құру процестерін оңайлату, қадағалау қызметін оңтайландыру бойынша жұмысы осындай жоғары көрсеткішке қол жеткізуге мүмкіндік берді. Бизнес-ортаны дамытудың маңызды факторы кәсіпкерлікті қолдаудың мемлекеттік бағдарламаларының болуы болып табылады, олар туралы біз бүгінгі сабақта айтатын боламыз. Ісін жаңа бастаған және жұмыс істеп жүрген кәсіпкерлерге көмек көрсететін негізгі мемлекеттік бағдарлама бұл 2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба. Онда бизнесті қолдаудың қаржылық құралдары, мысалы, жеңілдетілген несиелер, гранттар, субсидиялар беру, несиелерге кепілдік беру және тағы басқалары және қаржылық емес құралдары, мысалы, ақпараттық-кеңес беру қызметтері, бизнесті оқыту, бизнесті сервистік қолдау және тағы басқалары қарастырылған. Оған халықтың жұмыссыз және өзін-өзі жұмыспен қамтыған топтары, ісін жаңа бастаған және жұмыс істеп жүрген кәсіпкерлер, ауыл шаруашылығы кооперативтері және олардың мүшелері, шаруа және фермер қожалықтары, жастар, аз қамтылған отбасы мүшелері, еңбекке қабілетті мүгедектер қатыса алады. Ұлттық жоба аясында қатысушылар «Бастау Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқытудан өтеді. Сертификат алғаннан кейін өтеусіз грант алуға, кредиттік серіктестіктерден, микроқаржы ұйымдарынан. Екінші деңгейдегі банктерден, сондай-ақ «Бәйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» акционерлік қоғамының еншілес ұйымдарынан жеңілдікті кредит алуға болады. Кредит бойынша сыйақы мөлшерлемесі-жылдық 6%. «Бастау Бизнес» жобасы бойынша оқудан өткен және белгіленген талаптарға сәйкес келетін ұлттық жобаның қатысушылар 400 АЕК мөлшерінде өтеусіз және қайтарымсыз грантқа үміткер бола алады. Ұлттық жобаның қаржы операторы «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры болып табылады. Damu.kz сайтында немесе 1408 тегін нөміріне қоңырау шалу арқылы бағдарламаның шарттары туралы көбірек біле аласыз. Қандай қолдау шаралары бар? Бірінші қолдау шарасы – пайыздық мөлшерлемені субсидиялау, бизнесмен өз бизнесін дамыту үшін банктен 15% несие алады, 9% мемлекет төлейтін субсидиялардан тұрады. Нәтижесінде бизнесмен кредитті жылдық 6 пайыздық мөлшерлемемен төлейді. Мұндай несие алу үшін бірнеше қадамдардан өту керек. 1-қадам - өз жобасымен банкке немесе лизингтік компанияға хабарласу. Қажетті құжаттардың тізімін банктен нақтылаңыз. 2-қадам - Банк жобаны қарастырып, шешім шығарады. Егер шешім оң болса, келесі кезеңге өтеміз. 3-қадам – «Даму» қорына өтінішпен және қажетті құжаттармен жүгіну. Сондай-ақ, «Даму» қорына өтінімді egov.kz электрондық үкімет порталы арқылы электронды түрде жіберуге болады. 4-қадам – «Даму» қоры өтінішті бес жұмыс күні ішінде қарайды және өтінімді мақұлдай отырып, банкке және кәсіпкерге хат жолдайды. Енді кәсіпкер жылдық 6% мөлшерлемемен несие ала алады. Ұлттық жоба аясындағы екінші қолдау шарасы - қарызға кепілдік беру. Көбінесе кәсіпкер кредит алғысы келеді, бірақ кредит сомасын жабуға кепілдік жетіспейді. Ұлттық жоба аясында жаңадан бастаған кәсіпкерлер үшін жетіспейтін кепілдердің орнына кредит сомасының 85% дейінгі кепілдіктерді пайдалануға болады. Кепілдіктер алу үшін келесі қадамдарды орындау қажет: 1 – қадам - кәсіпкер банкке бизнес-жобамен жүгінеді. 2 – қадам - банк кредитті мақұлдағаннан кейін жоба бойынша құжаттарды «Даму» қорына жібереді 3-қадам - қор оң шешім шығарады және банкке алдын ала кепілдік хатын жібереді. 4-қадам - алдын ала кепілдік хатын алғаннан кейін кәсіпкер, банк және «Даму» қоры арасында үш жақты кепілдік шарты жасалады. Сонымен қатар, ұлттық жоба аясында ісін жаңа бастаған кәсіпкерлер 5 млн. теңгеге дейінгі гранттарға үміткер бола алады. Ол үшін кәсіпкерлік басқармасына хабарласып, қажетті құжаттарды ұсыну қажет. Құжаттар тізімін сол жерден немесе egov.kz порталынан алуға болады. Бизнесті дамытуға кредиттерді ауыл шаруашылығының басым салаларында, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеуде, өңдеу өнеркәсібінде және қызмет көрсету саласында өнім өндіретін кәсіпкерлер ала алады. Қаржыландыруға жататын тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің тізбесі 800 атауды құрайды. Номиналды сыйақы мөлшерлемесі жылдық 15% құрайды, алайда 9% субсидияланады және қарыз алушы үшін соңғы мөлшерлеме небәрі 6% құрайды. Несиелеу мерзімі - 7 жылға дейін. Кредит сомасы 1 млн теңгеден бастап. Кәсіпкерлер үшін 2 жылға дейін жеңілдікті кезең қарастырылған. Мысалы, ірі қара мал асырауға кредит алғысы келетін Әділет есімді кәсіпкерді алайық. «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы бойынша кредит алу үшін Әділет қаржы институттарына – екінші деңгейдегі банктерге немесе тұрғылықты жері бойынша кредиттік серіктестіктерге, сондай-ақ «Аграрлық несие корпорациясына» жүгінуі керек. Телефондары мен мекенжайлары көрсетілген кредиттік серіктестіктердің тізімін agrocredit.kz сайтынан көруге болады Біздің кесіпкеріміз Әділет кредит алу үшін «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ-ға жүгінуді шешеді, қаржы институты Әділеттің жобасын қарап, оң шешім қабылдады. Оған аграрлық несие корпорациясы өз бизнесін несиелендіруге дайын екендігі туралы хат беріледі. Содан кейін кәсіпкер «Даму» қорына өтініш-құжаттар сауалнамасымен жүгінуі керек. Бірақ Әділет бизнесі ауыл шаруашылығымен байланысты болғандықтан, субсидиялар беруге өтініш беру процесі qoldau.kz порталы арқылы жүзеге асырылады. Бұдан әрі «Даму» қоры немесе ауыл шаруашылығы басқармасы жобаны қарайды, оның талаптарға және бағдарламаның шарттары бойынша тізбеге сәйкестігін тексереді. Содан кейін Әділет, аграрлық несие корпорациясы және ауыл шаруашылығы басқармасы немесе «Даму» қоры үш жақты субсидиялау шартына қол қояды. Осыдан кейін Әділет субсидия алады. «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы аясында кәсіпкерлер кепілдер жетіспеген жағдайда «Даму» қорынан қарыз сомасының 50 пайызына дейін кепілдік ала алады. Ұлттық жоба аясында «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасы үш құрал бойынша қаржылай емес қолдау көрсетеді: 1. Ақпараттық-кеңес беру қызметтері 2. Сервистік қолдау 3. Іскерлік байланыстар Кәсіпкерлер бизнесті ашу және жүргізу туралы ақпаратты, мемлекеттік қолдау шараларын, сүйемелдеу, лицензиялар мен рұқсаттарды алу мәселелері бойынша сүйемелдеуді, мемлекеттік қолдау шараларын алуға құжаттарды дайындауға және беруге көмек, өнімді өткізуге жәрдем ала алады. Сонымен қатар, кәсіпкерлерге сервистік қолдау көрсетіледі. Сервистік қолдау қызметтердің төрт түрін қамтиды: 1. Бухгалтерлік және салық қызметтері 2. Заң мәселелері және конкурстық тендерлік рәсімдер жөніндегі қызметтер 3. Маркетинг мәселелері бойынша қызметтер 4. Қаржыландыру және мемлекеттік қолдау шараларын алу мәселелері бойынша қызметтер. Шағын және орта бизнес субъектілерінің жоғары және орта буын басшылары үшін шетелдік серіктестермен іскерлік байланыстар орнату есебінен қолдау көрсетіледі. Қаржылық емес қолдау шараларын өңірлік кәсіпкерлер палатасына, «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталықтарына, G4B.KZ сайтына хабарласып, сондай-ақ ұялы телефоныңыздан 1432 нөміріне қоңырау шалу арқылы пайдалана аласыз. Қазіргі уақытта жаңадан бастаған қазақстандық кәсіпкердің өз бизнесін бастау үшін қолдау алудың көптеген нұсқалары бар. Мемлекеттік бағдарламалар төмендетілген пайыздық мөлшерлемелер, ставкаларды субсидиялау, несиелерге кепілдік беру, кредит бойынша жеңілдік кезеңдері және гранттар сияқты әртүрлі қолдау құралдарын ұсынады. Бизнес-идеяны анықтау, бизнес-жоспар құру және дұрыс ұйымға жүгіну ғана қалады. «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасы филиалдарының және өңірлердегі кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталықтарының есіктері өз ісін қазірден бастағысы келетіндердің барлығына әрқашан ашық. Кәсіпкер кеңес сұрап, толық ақпарат ала алады. жүктеу/скачать 220.21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|