Мунара Зарипова Саркеч сезим

Үшкүрдүм. От өчтү көкүрөгүмдө.

Байкатпай бекиттим жүрөгүмдү,

Үшүктөн тараган сөздөрүңүздөн.

Жакпадым. Кайрадан мен күнөөлүмүн.

Сиздеги сезимдердин күмөнүмүн.

Баары бир биз жакын болбойбуз го?

Сиздин эмес, бирөөнүн бүлөсүмүн.

Өтчүдөй бул жашоодон эч өкүнбөй,

Сапырдык мамилени болушунча,

Болгонду эс тутумдар өчүрчүдөй.

Томсоруп, унчукпастан калабыз да.

Ийилип, жибимиш болсок дагы,

Таарынычтар калат го аркабызда.

Учурунда кечирбестей болгон менен,

Баш ийип убакыттын мыйзамына,

Кечирүүнүн мезгили келет экен.

Сагынычка көкүрөгүм жык толгондо?

Жапжаш туруп чабал болгом өзүң үчүн,

Өмүр кыйгым келип сени ойлонгондо.

Сага жолду сансыз санаа торогондо?

Жалгыздыкты ээрчитип аргасыздан,

Сени издеп көчөлөрдү бойлогондо?

Мөөнөт бүтүп, чыдамым да бүткөнүндө?

Ыраа көрбөй тааныбаган бирөөлөргө,

Колум барбай бүт үмүттү үзгөнүмдө?

Эми менден алгың барбы үлүшүңдү?

Бактысыз деп ойлодуң го, же болбосо

Эмне үчүн күттүң менден күтүшүмдү?

Тагдырыңа дагы адашуу буйрук беле?

Сен адашсаң, мен жолумду эбак тапкам,

Эми жолдор кесилишпейт такыр эле.

***
Улуган иттин үнү уйку бузду.

Жүрөк түшүп болк эте, уйгу-туйгу.

Уйкусун ошол иттин түн жарымда

Зээнин кейитип эмне бузду?

Кичинекей толо элек күчтөрүнө,

Тараган энчиленип апта өтпөй,

Күчүктөрү чоочун жаңы үйлөрүнө?

Жумгандыр чырак көзүн ошол түнү.

Эң жакын адамын жоктоп, ыйлап,

Тургандыр тыя албай жашын, үнүн?

Эмнеге улуганың тыйбайсың сен?

Келе элек же кырсыкты сезип, туюп,

Эртелеп улуп-уңшуп жатат белең?

Улуган байкуш итти кантип тыям?

– Ит адамча билбегенин карачы – деп,

Тегеренип, айла таппай капаланам.

Жүрөгүмдүн туйлаганы тынч албай,

Ыйлап жаткан байкуш итти мен аяп,

Ошол түнү таң атырдым уктабай.

Адал жол – бул жашоодо бар тапканым,

Жетелеп чындык менен акыйкатты,

Таштак, бирок оң жолдо баратамын.

Тагдырдын буйругуна жетеленип,

Далайлар белес ашты жазбай, тайбай,

Далайлар калды жолдо тебеленип.

Такшалтат жашоо улам ачып сырын,

Башында адашуулар болсо дагы,

Акыры туура жолду тапкан кыйын!

Буйдалып, кетпей санаа оюмдагы,

Убайым тартып жүрүп тең ортолоп,

Калыптыр ов, карасам жашым дагы.

Бала кез атам салган үйдө калган.

Багынып бейкүнөөсүз ошол кезге,

Дилимди тазартууга келип турам.

Жалгыз бирөө жага албайт сүйүү отун,

Тутанып, моюн бербейт ысык жалын,

Экинчиси таштап турса улам отун.

Аткарылып, айланды бакытыма,

Жумшабай арзыбаган көр оокатка,

Жашоомду арнап келем балдарыма.

Оюнчукту чачып ойнойт, тентек, кежир.

Тамтуң баскан ар бир изи каухардай,

Үйүмдүн шул байлыгын сакта, Теңир!

Оюнда баласы, көз жумуп, өтсө да.

Түгөнбөс тилеги, балбан күч билеги,

Балага арналган эненин жүрөгү.

Чурулдаган чоң арыкты кетти бойлоп.

Таманынан өөп жатты жер-энеси,

Үстүнөн кудай өзү турду колдоп.

Урпактарга акыл-насаат кебин айтып,

Ырыстуу карылык кез келечекке,

Келет жаңы булактардын көзүн ачып.

Кар – жерге конгон буу.

Кыз – колдон аккан суу,

Уул – сыймыктанар туу.

Аарынын чөйчөгүнөн шире ичип,

Курт-коңуз, айбандарга жолдош болуп,

Чунак кез ойноп жүрөт чыбык минип.

Тартуулап уйкуларга сыйкыр түштү,

Мингизип канатына зымырыктын,

Жеткирет алыс жерге кооз, түстүү.

Бул өлкө башкалардан бир бөтөнчө,

Картадан издеп тапкыс укмуштай жер,

Балалыктын чоң мекени өзүнчө.

Кошулуп ак кууларга издейт мекен.

А бирок күлкүсүнөн бөбөктайдын

жаралган башка жерди табар бекен?

Зуулдатып боз тулпарын Толубайдын,

Сыйкырдуу ушул жерден мекен тапкан,

Бүкүрү чабандеси Нотрдамдын.

Издебей бул жашоодо мансап, байлык,

Каалгышат Пушкин менен көл үстүндө,

Аларга тармал толкун болот кайык.

Момподон, бал муздактан шаар курган,

Карлсондой чунак жанга шерик болуп,

Питер Пен учуп жүрөт шымаланган.

Асты чөп, чатыры жок алачыкта,

Шарль Пьерро, Гримм агалар, Экзюпери,

Тартуулашчу жомомкторун таң аткыча.

Күүгүм кечте жарык берер нурларым.

Мээримимдин эң назигин арнаган,

Не бир тунук, не бир таттуу сырларым.

Ак шооладай жылуу жүздүү жайдарым.

Шагым ийип мөмөлөгөн мен болсом,

Менден бийик өсүп чыгар чынарым.

Тилек улап, үмүтүмдү актаарым,

Эч ким туйбас изгимдеги абалды,

Кирпигимдин кагышынан туярым.

Келечекте кенен кадам таштаарым,

Кудуретим жетпей калган ойлорду,

Кез келгенде менден ашык жасарым.

Бул жашоодо адал жолду тандаарым,

Адашпастын аракетин миң жасап,

Жолуңарга компас болуп жашаймын.

***
Сары ооз балапаным бал жыттанган,

Тазалыгың адамзатты тамшандырган,

Карачы, жарык күн да сени күткөн,

Төрөлгөндө өөп тосту маңдайыңдан.

Кымбатым, борс-борс күлүп эркелеген,

Жашоонун бүт маңызы наристеде,

Кубат берип жакшылыкка жетелеген.

Тилек, күрөш, үмүт менен өмүр өтөп,

Жараткандын тартуулаган зор белегин,

Мээримиме, убайымга жашайм бөлөп.

Этият сүйлөп жүрөм сөздөрүмдү,

Ысырап кылбай бөөдө энеликке,

Буйруган эң бактылуу өмүрүмдү.

Муштуму борсоет жаздыкта.

Кайталап кайрадан өзүмдү,

Из болуп калары анык да.

Термелет чөмүлүп бакытка.

Бешиктен тараган нур менен,

Бөлөндү айлана жарыкка.

Алдейлеп терметет бөбөктү.

Бешик ыр – жашоого насыят,

Алпкелген ааламга өлбөстүк!

Өткөнгө кылчайбай, алгала,

Сапарга белегим – кеп куржун,

Салып көр айтканым акылга.

Тартынба садага бергенден,

Сурагын ар дайым акылды,

Жашоонун оң-солун билгенден.

Жашоодо жамандык кылбагын,

Муңдуунун көңүлүн көтөрүп,

Кубаттап, үмүтүн улагын.

Тандагын ар убак адал жол,

Аттанып тээ бийик ашууга,

Тоолорго билимиң тете бол.

Акыйкат сөзүңдү айта жүр.

Адашпай турмуштун жолунда,

Ак менен караны ылгай жүр.

Ар шартка баш ийип багынба,

Турмушта түйшөлүп арыба.

Жүрөгү сен үчүн сокпогон,

Адамды эңсебе, сагынба.

Эмгекти аяба жериңден.

Суратпай бере жүр бар болсо,

Жарыбайт бар туруп “жок”деген.

Элиңден чындыкты жашырба,

Энеңдин көңүлүн калтырба.

Кай жерде, ким болуп жүрсөң да,

Жериңден, тилиңден тартынба.

Сапарга жүк болбойт алып ал,

Ким билет, а балким бир күнү,

Насаатым түйшүктөн арылтар.

Күнөстүү баластандын бакчасында,

Эркеле энекеңдин сүйүүсүндө,

Эргитип эт-жүрөгүн апанын да.

Шар агып тең-туштардын арасында,

Шашылгын билүүгө дүйнө сырын,

Камкордуу Ата конуш калаасында.

Коркунуч, уяң сезим түк жогунда,

Дос кылып Тентек менен Чунакбайды,

Ээрчиткин эркеликтин кең жолунда.

Үлгү ал жалын жүрөк адамдардан,

Чоңдорго суроо берип күтүлбөгөн,

Табар бол жообун өзүң аалымдардан.

Үзүп ал жемишинен эмгектенип,

Тете бол “Адам” деген бийик атка,

Кызмат кыл Мекениңе эрге жетип.

***
Сары кызым, кара балам, ак балам,

Силер менен жашап келем, узарам.

Таттуу түйшүк чарчатпайт го өзүмдү,

Силер үчүн менин тарткан убарам.

Канча ирет уу ичирди турмушум,

Канчасына бере алдым туруштук?

Пейилиңер нечен мени сактады,

Жолдорумду жакшы жакка бурушуп.

Демиңерден миң айыгып, жашарам,

Кубатымсың ойгоо жүрсөм, уктасам,

Элесиңер күн нурундай жылытып,

Турат мени сапар тартып узасам.

Кайратымдын оргуп турган булагы,

Силерсиңер бакытымдын турагы,

Силер менен канат күүлөп алдыга,

Жеңиштерге даяр турган убагым.

Үнү, көркү черин жазган далайдын,

Арасынан не бир кооз куштардын,

Уну даңктайт боз булбулдун баралын.

Жаманын да, жакшысын да ырдоого,

Бел байланган чакан булбул алп сыңар,

Мынча муңга, мынча шаңга чыдоого.

Ала-Тоодон ары өтүп үнү анын,

Казак,Орус кең талаасын жаңырткан,

Өлчөп көрчү чабыттаган кыялын!

Ачат сырлар калып келген көмүскө,

Ойду арбап кубулжуган үнү улам,

Аруу сезим, көркөм кошот өмүргө.

Булбул таңшып ырдабаса таң эрте?

Элестете албай турам жаз айдын,

Булбулусуз жымжырттыгын эч эле.

Сезимдердин аскарына далай кон.

Ырың менен дилин козгоп адамдын,

Адамдыкты, асылдыкты ойготкон.

Саргая жортуп, кыйналган билет.

Болсо да күтүү өзүнчө тозок.

Күтүүнүн өзү жашоого тирек.

Келеби өмүр кербенин улап?

Үмүттүү улам кароодон жолду.

Үзүрлүү болот күтүүнүн арты.

Тийгенсип колго күтпөгөн белек.

Бакытты ансыз албайсың кармап.

Сагыныч жазар күтүүнүн соңу.

Селт дей түштү уктап жаткан асмандар.

Мейкиндикке жылажындай үн салып,

Жаңырышты жашырынган армандар.

Нече баага баалап койду болгонду?

Тагдырында эмне болгон мынчалык,

Эске салган эстебегис ойлорду?

Музыкант да түк тажабай ойноодон,

Сезимдерге таасир этти шараптай,

Жүрөк толкуп, муун бошоп ошондон.

Көз жаш төгүп, тазалап бүт дарманды,

Музыканттын оор жүгүн бөлүшүп,

Тапкансыдык жан сергиткен дабаны.

Кол чабылды бир добуштан дуу ага,

Музыканттын муңу дары белем бизге,

Сүңгүткөн шор, бирок, тунук сууга!

Биз экөөбүз туташылган сыяктуу ток.

Канча ирет издесем да окшошпостук,

Көз карашта, жан туюмда айырма жок.

Мен аялмын жүүнүм бош жана коркок.

Бирок да ойлоруңуз абдан жакын,

Болсом да сизден канча сөзгө чоркок..

болсо дагы, ырларыңыз жанга өбөк.

Уккансып канча жылдар мурун менин,

Жарала элек жанымдын үнүн жүрөк.

Адашышкан аң-сезимдер кезигишкен?

Эки жалгыз жан табышып бийиктикте,

Мезгилдерди, аралыкты энчилешкен?

Жакын сезим, бирдей ойлор талпынууга.

Көк жайыкты карай буруп сөз куштарын,

Канат болгон асыл саптар акындарга?

Жүргөндүрсүз куп түшүнүп абалыма.

Жуурулушуп, бассам-турсам эстен кетпей,

Ыр дан таштап, учук улап акылыма?

Ыр перилер сезим ачып туйбай жаткан,

Туйлатып, ыйлатып жаным койбой,

Ыр дүйнөдө жол издетип өзүм салган.

Күтүүлөрдүн кайтат, билем, акыбети.

Таңыркаткан кубанычтуу кезигүүнү,

Кунарлантат биз эңсеген ырлар кенчи.

Каламыңды бекем кармап дагы эле.

Барактарың булуттардын абасынан,

Жаткандыр жайылып мейкиндикте.

Жүргөндүрсүң ырларыңды улам эстеп,

Эстегенде ыр түйшүгүн кайра эңсеп.

Жаңырып уйкаштыктар кайра-кайра,

Жаралып чексиздикте жаңы китеп.

Кайрылып көптөн күткөн өз “жериңе”,

Кутулуп жалган дүйнө түйшүгүнөн,

Айланып мукам үндүү периштеге.

Сен эмес сага ашык ак перилер,

Жаныңдан карыш жылбай эркелеткен,

Аңкыган гүлдөн төшөп таманыңа,

Жаннаттын бактарына жетелешкен.

Күндөр кетер тээ алыска,

Айланар аккан суулар ак булутка,

Таш эзилип ыпыраган топуракка,

Кан-жаныбыз таралып урпактарга.
Чаң басып текчедеги сүрөттөрдү,

Күндөр өтүп, көмө берер өмүрлөрдү,

Көбөйтүп көөдөндөгү өксүктөрдү,

Кулпулап ой туткунга көңүлдөрдү.

Жолугушуу болор бекен келечекте?

Ааламдын кай жылдызын мекен тутуп,

Жүрөсүңөр жакындарым кайсы жерде?

***
Пиалада чай,

мага арнап

куйганыңды мен байкабай,

сен да айтпай,

муздады,

ысыгында уурталбай.

Ошол чайдай

көп учурга

көңүл бурбай,

калгансыйт

мамилебиз муздагандай.

Курбума
Неченчи жыл карлар күбө сүйүүбүзгө,

Таттуу шире, өмүр азык экөөбүзгө,

Кумдуу чөлдө тамчы суудай таппас дары,

Сенин сүйүүң менин сенсиз өмүрүмдө.

Карачы, бала үчүн неге даяр!

Үзүлүүгө, чачыроого кайыл.

Несин аяр?

“Мейли” – деп ичтен сызган турмуш жаман!

Чогулган таарынычтар өчүн алар.

Ак кагаздар капа сөзгө карарып,

Тазаламак көөдөнүңдү түн ичи,

Калем чарчап, сенин дилиң тазарып.

Куйкалатпай ачуу сөзгө бооруңду,

Ырчы болсоң, созолонтуп шаңдуу ыр,

Обон менен тосмоксун сен ооруңду.

Тешип чыкты кан чыдабай чыркырап,

Орой сөздөр октой тийип жүрөккө,

Өчтү сезим күйүп турган жалындап.

Карачы, бала үчүн неге даяр!

Үзүлүүгө, чачыроого кайыл.

Несин аяр?

Ала келген түштөрүңдү оңго жоору.

Маңдайына жазылган шамал-тагдыр,

Айдап кетти Россияга бир боорумду.

Түндүк калаа түнөгүбү нымдуу күздүн?

Суранамын, жүрөгүңдү кайтканыңча

үшүтпөчү, карегиндей сактап көздүн.

Койгон жокпу көп түйшүгү бөтөн журттун?

Салкындатып койгон жокпу маанайыңды,

Сабыры суз боз асманы Петербургдун?

Боз түндүктү кусаланып көп караба,

Толкуп, ташпай жай бараткан Нева суудай,

Сабыр тутуп, сүрдүү агып, апкаарыба.

Саргайсаң да, бир күн келет көгөрөрсүң.

Петербургдун ак түндөрү белек кылган,

Жаштык жалын жүрөгүңдө эч өчпөсүн.

Келген дайым бийиктикти байырлап.

Жарыгынан бир учкунун кармоого,

Асман карайм келген учур багымдат.

Шоола, нурун аздан жаят жылдыздар,

Бөлөп жүрөк сезимдерге жылынар.

Жылдыздарды муздак деген жаңылат,

Неден жанат алар мынча кылымдар?

Ак берметтер түн оокумда нурданган,

Сырдуу жарык жер жүзүнө таратып,

Жаралгандай жалаң гана кунардан.

Жер-ааламдын болуп чексиз күзгүсү,

Турарыңар көңүлүмдү көтөрөт,

Сырдашарым бар менин деп түнкүсүн.

Бир Учкунга миң жылдыздан – бир Жылдыз.

Ээлеп алып ай-асмандын төрт бурчун,

Жаркырашат Учкун менен Ак Жылдыз!

Жашоонун бийик чеги ыйгарылган.

Жароокер эже болуп жылдыздарга,

Бизге бөтөн, жер – мекен аларга.

Жездей кызыл күндөр батып, атарда,

Янтарь түстүү боекторго үйрөтүшөт,

Эркин өскөн, жашыл өңдүү элдер да.

Мариялар пальмалардын арасында,

Бир-бирине жан дилинен кайрылуусу,

Түгөнбөс түн ичинде аккан сууда.

Булак шашат, суулар бизге кыйкырышат,

Бир жерде сынып жатат кара жыгач,

Тигинде дарак жаңы бүрүн ачат.

Ырдабай, ыйлабастан жашай алган.

Карытып сан жеткис мезгилдерди,

Үн катпай бийиктикке сапар алган.

Асманы оор күндөрдүн күндөрүндө,

Назар салып кылымдарга, учкай жашап,

Күтөмүн кезигүүнү улуу күнгө.

Табышын сокур жандын туура жолун,

Келсеңчи, көз ачылып, көргөн күнүм!

Таңыркап суроолорго тапкан жообум.

Ээ болом шондо бөлөк жанга кайра,

Делебени козгогон бардыгына!

Алтындан жолду алкайм бийиктеткен,

Кара жерден алпарган күн-асманга.

Кыйналганда муңайым күйүп, түткөн,

Жол бербей жан жыргоого каарданып,

Күнөөлөргө кечиримдүү болуп жүргөн.

Карт дүйнөнүн акылын үйрөнүүгө,

Аса-муса таягын коюп жерге,

ал айтат:– Биз келдик – деп, – үйүбүзгө.

Бүлбүлдөп жанып турду шам текчеде.

Жайында отко келген чиркей сымал,

Эшиктен кар жабышат терезеге.

Бороон уулуп тартып жатты оймо-чийме,

Агарган түндү тиктеп, жай термеле,

Бүлбүлдөп жанып турду шам текчеде.

Кайчылашкан колдор, сандар, өмүрлөр.

Суугарылып шамдан аккан ысык жашка,

Шыпырылды төмөн карай көйнөктөр.

Тагдырдын буйругунан апкаарышып,

Жатты экөө, а текчеде шам дагы эле,
Бүлбүлдөп жарык берет күйүп-жанып.
Бурчтан шамга жел согуп, кумар деми

Көкөлөттү кош канатты периштедей.

Февраль ичи жаап чыкты тынбай деги,

Бүлбүлдөп жанып турду шам текчеде.