Нарықтық қатынастардың дамуы, бәсекенің күшеюі және айқынсыздық жағдайында кез-келген кәсіпкерлік қызмет тәуекелсіз жүзеге асырылуы мүмкін емес
жүктеу/скачать 26.42 Kb.
|
Баяндама
Жобаның сандық талдануы Нарықтық қатынастардың дамуы, бәсекенің күшеюі және айқынсыздық жағдайында кез-келген кәсіпкерлік қызмет тәуекелсіз жүзеге асырылуы мүмкін емес. Кәсіпкер кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде тәуекелге барады және қабылданатын басқару шешімдерінің салдарлары үшін жауап береді. Тәуекел факторы кәсіпкерге ресурстарды үнемдеуді, жаңа жобалардың, коммерциялық мәмілелердің және кәсіпкерлікті іске асырумен байланысты өзге де жағдайлардың тиімділігін есептеуге ерекше назар аударуды талап етеді. Кәсіпкерлік қызметте тәуекел факторы несиелердің қымбаттауы, инфляциялық үрдістердің туындау мүмкіндігі, экономиканың тұрақсыздығы немесе дағдарысқа ұшырау қаупі жағдайында арта түседі. Тәуекел – бұл жоспарланған табыс көлемін ала алмау, зияндар мен жоғалтулардың туындау ықтималдылығы. Басқаша айтқанда, қолайсыз жағдайлармен, экономикалық қызмет шарттарының кездейсоқ өзгеруімен байланысты күтілген табысты, ақшалай қаражаттарды немесе мүлікті жоғалтудың туындау қаупі. Ал, кәсіпкерлік тәуекел деп белгіленген іс-шара іске аспаған, сондай-ақ, басқару шешімдерін қабылдау кезінде қателіктер жіберілген жағдайда кәсіпкердің зиян шегу ықтималдылығын айтамыз. Ол белгілі бір уақыт кезеңі ішінде кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырудың айқынсыздығы түсінігімен тығыз байланысты. Менің ойымша, кәсіпкерлік тәуекелдер кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру нәтижесінде көптеген факторлардың әсерінен туындайды.Сондықтанда,кәсіпкерлік тәуекелдердің пайда болуына алып келетін мынадай себептерді атап көрсетуге болады: экономикалық дағдарыс, инфляцияның жоғары қарқыны, саяси тұрақсыздық, шаруашылық жүргізуші субъектілердің жауапсыздығы, кәсіпкерлік қызметті реттейтін заңнамалық және нормативтік – құқықтық актілердің жиі өзгеруі, кәсіпкерлердің бір бөлігінің өз қызметіне деген жеке жауапкершілігінің болмауы, салық заңнамаларының жетілмеуі, жат пиғылды (әділетсіз) бәсекенің орын алуы және т.б. Кәсіпкерлік тәуекелге әсер ететін факторларды ішкі және сыртқы деп бөлуге болады. Ішкі факторларға басшының немесе қызметкерлердің жіберген қателіктері, дұрыс шешім қабылдай алмауы, тәжірибесіздігі, өзгермелі жағдайға тез бейімделе алмауы, кәсіпкердің білімі мен біліктілігі, нақты жағдайды талдау және болашақты болжау мүмкіншілігі және т.б. жатқызылады. Ал, сыртқы факторларға келесілер жатады: инфляция, банктің пайыздық ставкалары мен несиелеу шарттарының өзгеруі, салық ставкалары және кедендік рәсімдеу жүйесінің өзгеруі, нормативтік – құқықтық актілер мен заңнамалардағы өзгерістер мен толықтырулар, бәсекелік орта, саяси жағдайлар, елдегі экономикалық жағдай және т.б.Жобаларды басқарудағы шешім қабылдау процестері, әдетте, келесі факторлармен түсіндірілетін белгісіздік жағдайында жүреді: оңтайлы шешімді таңдау үшін жағдайдың барлық параметрлерін толық білмеу және қоршаған орта мінез-құлқының ықтималды сипаттамаларының болуы; мүмкіндік факторының болуымен қатар, яғни ықтималды іске асыруда да болжау және болжау мүмкін емес факторларды жүзеге асыру; шешім қабылдау қарама-қарсы немесе сәйкес келмейтін мүдделері бар серіктестердің ойыны жағдайsнда болған кезде субъективті қарсы факторлардың болуымен байланысты.Осылайша,жобаны іске асыру белгісіздік пен тәуекелдер жағдайында жүреді және бұл екі санат өзара байланысты. Кең мағынада белгісіздік-бұл жобаны іске асыру шарттары туралы ақпараттың толық болмауы. Тәуекел-бұл белгісіздікке байланысты қолайсыз жағдайлар мен байланысты шығындардың сандық өлшенетін мүмкіндігі.Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде қандай-да бір шамада тәуекелдің болатыны анық. Алайда тәуекелді талдау мен оны төмендету әдістерін анықтауға, тәуекелді басқару жүйесін әзірлеуге баса назар аударылуы тиіс. Тәуекелді талдау кезінде бір-бірін өзара толықтырып тұратын екі түрін бөліп көрсетуге болады. Олар сандық және сапалық талдау әдістері. Осылайша біз сапалық талдау деп тәуекелдің әлеуетті облысын және факторларын анықтауға, оның мүмкін болатын түрлерін айқындауға мүмкіндік береді деп айта аламыз . Сандық талдау тәуекелдің нақты мөлшерін сандық түрде көрсетуге, оларды талдау, сараптау және салыстыруға бағытталған. Тәуекелді сандық талдау кезінде әртүрлі әдістер қолданылуы мүмкін. Олардың ішінде едәуір кеңінен тарағандары келесілер: статистикалық әдіс; сараптамалық (эксперттік) бағалау әдісі; талдамалық (аналитикалық) әдіс; кәсіпорынның қаржы тұрақтылығын талдау және оның төлем қабілеттілігін бағалау. Сонымен, тәуекелдерді сандық талдау деп жобаның анықталған жеке тәуекелдерінің және басқа да белгісіздік көздерінің жалпы жобаның мақсаттарына жиынтық әсерін сандық талдау процесі деп айтамыз. Бұл процестің басты артықшылығы менімше -бұл жобаның жиынтық тәуекеліне ұшырауының сандық бағасын беруге, сондай-ақ тәуекелдерге қатысты шараларды жоспарлау мақсатында тәуекелдер туралы қосымша сандық ақпаратты ұсынуға мүмкіндік береді. Бұл процесті барлық жобаларда жүзеге асырудың қажеті жоқ, бірақ ол қолданылатын жерде ол бүкіл жоба бойынша орындалады. Сандық талдау сапалы талдау процесінде жобаға айтарлықтай әсер ететін тәуекелдер үшін жүзеге асырылады. Сандық талдау процесінде мұндай тәуекелдердің пайда болуының қаржылық әсері бағаланады, бұл кейіннен белгісіздік жағдайында шешім қабылдау үшін пайдалы болуы мүмкін.Деректерді жинау және ұсыну әдістері, мысалы, жобаға қауіп-қатердің пайда болу ықтималдығы мен әсерін сандық бағалау үшін тарихи деректерді сұрау және жинау әдісі. Белгісіз оқиғаларды ұсыну үшін сынақ нәтижелерін немесе шешім ағашының ықтимал сценарийлерін пайдалануға болады. Сандық талдаудың ең көп таралған әдістері: Сезімталдықты талдау, яғни әр элементтің белгісіздігі жобаның зерттелетін мақсатына қаншалықты әсер ететіндігі анықталады Күтілетін ақшалай құнды талдау-оның пайда болу ықтималдығына ықтимал нәтиже туындыларының сомасы Модельдеуді жатқызамыз. Осылайша,тәуекелдерді сандық талдау процесінің нәтижесінде пайда болады: Жобалардың ықтимал нәтижелерін және олардың ықтималдықтарын сандық бағалау, Жоба нәтижесіне қол жеткізу ықтималдығын бағалау, Жобаның жалпы тәуекеліндегі олардың үлесін анықтау арқылы ең маңызды тәуекелдерді анықтау, Кейбір шарттар мен нәтижелердің белгісіздігі кезінде жақсы басқару шешімін табу. Тәуекелдерді сандық талдаудан кейін тәуекелдерге жауап беруді жоспарлауға кірісуге болады. Қорытындылай келе, тәуекелдерді сандық талдау деп біз анықталған тәуекелдердің жобаның жалпы мақсаттарына ықтимал әсерін сандық талдауды айтамыз.Яғни, тәуекелдердің сандық талдауы әдетте сапалы талдау нәтижесінде білікті тәуекелдер үшін жасалады. Сандық талдау сонымен қатар тәуекелдердің ықтималдығын және зиян/пайда мөлшерін бағалайды; мұнда жоғары және орташа дәрежелі тәуекелдер талданады. Талдау әдістерін таңдау әр жоба үшін анықталады және уақыт пен бюджетке байланысты. жүктеу/скачать 26.42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|