Биологиялық әртүрлілік туралы Конвенцияның бесінші ұлттық баяндамасын құруға арналған жетекші қағидалар. Хайдарабад, Үндістан, 2012 жыл 8-19 қазан

1. Биологиялық әртүрлілік туралы Конвенцияның бесінші ұлттық баяндамасын құруға арналған жетекші қағидалар. Хайдарабад, Үндістан, 2012 жыл 8-19 қазан.

3. Биологиялық әртүрлілік туралы Конвенция Конференция Тараптарының он бірінші отырысының мәліметтері. Хайдарабад, Үндістан, 2012 жыл 8-19 қазан. Алғашқы күн тәртібі Пункт 3.3.

3. «Биологиялық әртүрлілік туралы Қазақстан Республикасының төртінші ұлттық баяндамасы.» ҚР Қоршағанортамині «ҚОҚАТО» РМК. Астана, 2008ж.

4. 2011-2020 жылдардағы Биологиялық әртүрлілікті сақтау және орнықты пайдалану бойынша жаңартылған Стратегиялық Жоспары. Нагоя, Жапония, 2010 ж.

5. Қазақстан азаматтарының әл-ауқатын жақсарту – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты. //Президенттің Қазақстан халқынау жолдауы. Астана, 2008 ақпан – 24б.

6. «Қазақстан Республикасын Экологиялық аудандастыру» ҒЗЖ Есебі, ҚР Қоршағанортамині «ҚОҚАТО» РМК. Астана. 2008-2010жж.

7. «Экологиялық дағдарыс ошақтарында шөлдену үрдісімен күресуін бағалау әдістері мен шараларын әзірлеу» ҒЗЖ Есебі, ҚР Қоршағанортамині «ҚОҚАТО» РМК. Астана. 2008-2010жж.

8. «Қазақстан қалаларының экологиялық атласы» ҒЗЖ Есебі, ҚР Қоршағанортамині «ҚОҚАТО» РМК. Астана. 2008-2010жж.

9. «Арал маңы экологиялық қауіп аймағындағы халықтың әлеуметтік маңызды ауруларға шалдығуының себеп-салдарын анықтау» ҒЗЖ Есебі, ҚР Қоршағанортамині «ҚОҚАТО» РМК. Астана. 2008-2010жж.

10. «Қазақстандағы сулы-батпақты жерлерді пайдалану деңгейін экологиялық нормалау жүйесін әзірлеу» ҒЗЖ Есебі, ҚР Қоршағанортамині «ҚОҚАТО» РМК. Астана. 2008-2010жж.

11. «Қазақстан Республикасы Арал маңы аймағын экологиялық аудандастыру» ҒЗЖ Есебі, ШВҚ МК "География Институты". Алматы, 2010ж.

12. «Қазақстан Республикасының 1:1 000 000 масштабтағы арнайы экологиялық карталар кешенін құрастыру және баспаға дайындау» ҒЗЖ Есебі, ҚР Қоршағанортамині «ҚОҚАТО» РМК. Астана. 2008-2009жж.

13. «Ғарыштық ақпаратты пайдалану арқылы шөлденуді бақылау негіздерінің концептуалды формасын әзірлеу» ҒЗЖ Есебі, ҚР Қоршағанортамині «ҚОҚАТО» РМК. Астана. 2008ж.

14. Биоәртүрлілікті сақтау жән орнықты пайдалану бойынша іс-әрекеттердің ұлттық стратегиясы мен жоспары. Алматы,1999ж.

15. Қазақстан Республикасының биологиялық әртүрлілікті сақтау және орнықты пайдалану бойынша ұлттық есебі, 1998.

16. Қоршаған ортаны қорғау және Қазақстанның орнықты дамуы, ҚР Статистика агенттігі, Астана 2011ж.

17. «Қазақстан 2010 жылы» Қазақстанның статистикалық жылдық басылымы. Астана, 2011ж.

18. United Nations and Kazakhstan: 15 years of successful partnership. Astana, 2008.

20. Қазақстандағы мыңжылдық даму мақсаттары. 2007. Экологиялық қызмет нәтижелігіне шолу. Қазақстан, БҰҰ екінші шолуы.

ҚОСЫМША 1
БИОЛОГИЯЛЫҚ ТҮРЛІЛІК ТУРАЛЫ КОНВЕНЦИЯ
Преамбула

Келісетін Жақтар,

Биологиялық түрліліктің өтпелі құндылығын, сол сияқты экологиялық, генетикалық, әлеуметтік, экономикалық, ғылыми, тәрбиелік, мәдениеттік, реакциондық және эстетикалық маңыздылығын сезіне отырып, сол сияқты, биосфера жүйесінің өмірін қолдаушыларды сақтау мен биологиялық түрліліктің эволюция үшін маңызын сезіне отырып, биологиялық түрлілікті сақтау бүкіл адамзаттың жалпы міндеті екенін мақұлдай отырып, мемлекеттің өзіндік биологиялық ресурсына егеменді құқығы барын тағы да мақұлдай отырып, сондай-ақ, мемлекеттер өзіндік биологиялық ресурсының сақталуы мен тұрақты пайдаланылуына жауапкер екендігін мойындай отырып, Адамның кейбір әрекетінің нәтижесінде биологиялық түрліліктің маңызды қысқарып бара жатқандығына қобалжи отырып, Биологиялық түрлілік бойынша ақпарат пен білімнің жалпы жетіспеушілігін және ғылыми, техникалық және ұйымдастыру әлеуетін дамытуда бұл проблеманы жалпы түсінімділігін қамтамасыз ету мақсатында, жоспарлау мен тиісті шараларды жүргізуде негіз болатын бір беткейлік көрсету керектігін сезіне отырып, Биологиялық түрліліктің көздерде жоғалуы мен көп қысқаруының себебін болдырмау және жібермеудің алдын алу керектігін көрсете отырып, Сол сияқты, биологиялық түрліліктің жоғалуы мен қысқаруының қаупі бар жағдайда, даусыз ғылыми фактілердің болмауы ондай қауіпті болдырмау мен минимумге әкелу үшін шаралар қолдануды кейінге қалдыруға себеп бола алмайтынын көрсете отырып, Биологиялық түрлілікті сақтаудың негізгі жағдайы in-situ экожүйелерін және табиғи мекендерді сақтау, олардың табиғи жағдайда популяциясын қалпына келтіріп және қолдау болып саналатынын әрі қарай көрсете отырып, ex-situ шараларын алдымен шыққан елдің өзінде қолданудың аса маңызды екендігін әрі қарай көрсете отырып, дәстүрлі өмір салтын сақтаушы жергілікті қоғамдастар мен тұрғылықты халықтың биологиялық ресурстардан көп және дағдылы тәуелділігін және биологиялық түрлілікті сақтау мен оның компоненттерін тұрақты пайдалануға қатысы бар жаңалықтар, іс-тәжірибелер, дәстүрлі білімді пайдалануға байланысты пайдаларды әділ негізде мүмкіндігінше бірлесіп пайдалану керектігін мойындай отырып, сол сияқты, биологиялық түрлілікті тұрақты пайдалану мен сақтау жұмысында әйелдердің маңызды рөлін мойындай отырып және әйелдердің биотүрлілікті сақтауға бағытталған саясаттың барлық деңгейінде толықмасштабты қатысуы керектігін негіздей отырып, биологиялық түрлілікті сақтау мен оның компоненттерін тұрақты пайдалану жұмысында мемлекеттер және үкіметаралық ұйымдар мен мемлекеттік емес секторлар арасында жаһандық, аймақтық, халықаралық ынтымақтастықты ынталандырудың қажеттігін және маңызын атап көрсете отырып,

биологиялық түрлілікті жоғалту проблемасын шешу үшін, жаңа және қосымша қаржы ресурстарын беру және сәйкес технологияларға қажетті қол жеткізу арқылы, әлемде бар мүмкіндіктерді көп кеңейтуге болатынын мойындай отырып, дамып келе жатқан елдердің қажеттілігін қанағаттандыру үшін, жаңа және қосымша қаржы ресурстарын беру және сәйкес технологияларға қажетті қол жеткізуді қоса алғанда, арнайы жағдай талап етілетінін әрі қарай мойындай отырып, осыған байланысты аз дамыған елдер мен аралдық мемлекеттердің ерекше жағдайын айта отырып, биологиялық түрлілікті сақтау аумақты капитал салуды талап ететінін және осындай капитал салудан үлкен экологиялық, экономикалық, әлеуметтік пайда беретінін мойындай отырып, дамып келе жатқан елдер үшін кедейлікті жою, экономикалық, әлеуметтік даму ең алдыңғы және басты міндет екенін мойындай отырып, тамақ және денсаулық сақтауда, сол сияқты өсіп келе жатқан Жер тұрғындарының басқа да қажеттілігін қамтамасыз ету, генетикалық ресурстар, және де технологияларға қол жеткізу және оларды бірлесіп пайдалану осы міндеттерді шешуде шешуші маңыз алатынын түсіне отырып, ең соңғы нәтижесінде биологиялық түрлілікті сақтау және тұрақты пайдалану мемлекеттер арасында достық қатынастарды нығайтып, бүкіл адамзат үшін бейбітшілікті нығайтуға жағдай жасайтын болатынын көрсете отырып, биологиялық түрлілікті сақтау және олардың компоненттерін тұрақты пайдалану туралы бар халықаралық келісімдерді толықтырып және нығайтуды қалай отырып, және

осы және келешек ұрпақ мүддесі үшін биологиялық түрлілікті тұрақты пайдалану және сақтауды іске асыруды шеше отырып, төмендегілер туралы уағдаласты:

Осы Конвенцияның мақсаты, оның жағдайларына байланысты қол жеткізу үшін ұмтылу, генетикалық ресурстарды пайдаланумен байланысты, оның ішінде генетикалық ресурстарға қажетті қол жеткізу және осындай ресурстар мен тиісті технологияларға барлық құқықтарды ескере отырып, жол беру арқылы, сол сияқты қажетті қаражаттау жолымен, биологиялық түрлілікті сақтау және олардың компоненттерін тұрақты пайдалану, әділ және тең негізде бірлесіп пайда алу болып табылады.

Конвенцияның мақсаттары үшін:

«ex-situ сақтау» табиғи мекенінен тыс жерде биологиялық түрлілік компоненттерін сақтауды білдіреді.

"Генетикалық материал" деп, тұқым қуалаушылық қызметтік бірліктері бар кез келген өсімдіктік, жануарлық, микробтық немесе басқа тектік материалдарды айтады.

"Генетикалық ресурстар" нақты және әлеуеттік құндылық болатын генетикалық материалдарды айтады.

"Мекен орны" деп, организмдердің мекендейтін немесе популяцияланатын жер типін немесе табиғи мекендейтін орнын айтады.

" in-situ жағдайлар" деп, экожүйе шеңберінде және табиғи мекендейтін ортада, ал, үйге үйретілген немесе өсірілген түрлерге қатысты – өздерінің сипатты ерекшеліктерін алған ортада генетикалық ресурстар бар жағдайды айтады.

"Технология" биотехнологияны енгізеді.

Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысы мен халықаралық құқық принциптеріне сәйкес мемлекеттердің қоршаған орта облысында өзінің саясатына сәйкес меншікті ресурстарын әзірлеуге егеменді құқықтары бар және олардың заңды құзыры немесе олардың қадағалауы шеңберінде іс-әрекеттері басқа мемлекеттердің немесе ұлттық құқық құзыретінен тыс аудандардың қоршаған ортасына нұқсан келтірмеуді қамтамасыз ететін жауапкершілік алады.

Басқа мемлекеттердің құқықтарын сақтау жағдайында, егер Конвенцияда ашық көзделмесе, осы Конвенцияның жағдайы әр Келісуші тарапқа қатысты қолданылады:

Әр Келісуші Тарап, қаншалықты бұл мүмкін және орынды, басқа Келісуші Тараппен тікелей немесе, егер орынды болса, құзыретті халықаралық ұйымдар арқылы, биологиялық түрлілікті орнықты пайдалану және сақтау мақсатында, ұлттық құқық құзыретінен тыс аудандарға қатысты және өзара мүдделілігі бар басқа да сұрақтар бойынша ынтымақтастықпен жұмыс істейді.

Әр Келісуші Тарап өзінің нақты жағдайы мен мүмкіндігіне сәйкес:

Әр Келісуші Тарап, қаншалықты бұл мүмкін және орынды, атап айтқанда 8-10 баптардың мақсаты үшін:

Әр Келісуші Тарап, қаншалықты бұл мүмкін және орынды:

Әр Келісуші Тарап, қаншалықты бұл мүмкін және орынды, және, алдымен, in-situ шараларын толықтыру мақсатында:

Әр Келісуші Тарап, қаншалықты бұл мүмкін және орынды:

Биологиялық түрлілік компоненттерін орнықты пайдалану мен сақтауды ынталандыратын, экономикалық тұрғыдан ақталған шараларды қабылдайды.

Келісуші Тараптар, дамып келе жатқан елдердің қажеттілігін есепке ала отырып:

Келісуші Тараптар:

Әр Келісуші Тарап, бұл қаншалықты мүмкін және орынды, 1.

2. Тараптар Конференциясы, биологиялық түрлілікке зиян көрсететін, жүргізілетін зерттеулер негізінде, қайта қалпына келтіру және шығынды компенсациялауды қоса алғанда, жағдайды түзету және жауапкершілік туралы, сұрақтарды қарайды, жауапкершілік тек таза ішкі сұрақ болғаннан басқа жағдайларда.

1. Мемлекетердің өзінің табиғи ресурстарына егемендік құқығының барын мойындағаннан, генетикалық ресурстарына қол жеткізу құқығы ұлттық үкіметтерге беріледі және ұлттық заңнамамен реттеледі.

2. Әр Келісуші Тарап басқа Келісетін Тараптың экологиялық қауіпсіз пайдалану мақсатында генетикалық ресурсқа қол жеткізуді жеңілдетуге және осы Конвенцияның мақсатына қайшы келетін шектеулер қоймауға ұмтылады.

3.Осы бапта және 16, 19 баптарда айтылған, Келісуші Тарап беретін, осы Конвенцияның мақсаты үшін генетикалық ресурстарға тек Келісуші Тараптармен берілгендер ғана жатады, осы ресурстар бар елдер, немесе осы Конвенцияға сәйкес, осы генетикалық ресурстарды алған Тараптар.

3. Қол жеткізу, ол берілген жағдайда, өзара келісілген шартпен қамтамасыз етіледі және осы Баптың жағдайымен реттеледі.

5. Генетикалық ресурстарға қол жеткізу, осы ресурстарды беретін Келісуші Тараптың негізделген келісімі негізінде реттеледі, егер ол Тарап басқаша шешпесе.

6. Әр Келісуші Тарап, басқа Келісетін Тарап беретін генетикалық ресурстарға негізделген, мүмкін болған жағдайда, олардың толық қатысуымен ғылыми зерттеулерді дайындап, жүргізуге ұмтылады.

7. Зерттеулер мен жұмыстар нәтижесін тең және әділ негізде, сол сияқты, ресурстарды беретін Келісуші Тараппен генетикалық ресурстарды коммерциялық және басқа да пайдаланғаннан пайда алуда, әр Келісетін Тарап, қажет болғанда 16 және 19 баптарға сәйкес, 20 және 21 баптарға сәйкес жасалған қаржыландыру механизі арқылы қажетті заңдылық, әкімшілік және саяси шараларды қабылдайды. Мұндай бірлесіп пайдалану өзара келісілген шартпен іске асырылады.

1. Әрбір Келісуші Тарап, технология биотехнологияны қоса отырып және технологияға қол жеткізу ретінде, сонымен қатар оның Келісуші Тараптар арасында берілуі Конвенцияның нағыз мақсатының маңызды жетістікті элементі болып табылады, нағыз баптың жағдайымен сәйкесінше көрсетеді және/немесе биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалану және сақтауға қатысы бар немесе генетикалық ресурстарды қолдануды болжайтын және қоршаған ортаға өзінің зияндығын тигізбейтін, сонымен қатар оларға осындай ақпаратты беретін басқа Келісуші Тараптармен технологияларға қол жеткізілуін жеңілдетеді.

2. Жоғарыда көрсетілген 1-ші пунктте көрсетілгендей технолоогияларға қол жеткізу және оларды дамушы мемлекеттерге беру әділетті және аса қолайлы жағдайларда қамтамасыз етіледі және/немесе жеңілдетіледі, сонымен қатар жеңілдікті және преференциальді, егер де өзара келісімге қол жеткізілсе, және, ол өте қажет болса, 20-шы және 21-ші бапқа сәйкес құрылған қаржыландыру механизмімен байланысты. Патентті және басқа да интеллектуальді жекеменшіктік құқықпен негізделген технологиялар жағдайында, мұндай қол жеткізу мен беру интеллектуальді жекеменшіктік құқықтың тиімді және жеткілікті қорғанысын ескеретін және соған сай келетін жағдайда қамтамасыз етіледі. Нағыз пункт төмендегі 3,4 және 5-ші пункттермен сәйкес қолданылады.

3. Әрбір келісуші Тарап заңды, административті немес саяси шаралар қолданады, өйткені Келісуші Тараптар, әсіресе дамушы елдер болып табылатындар, гентикалық ресуртарды қамтамасыз ететін, осы ресурстарды қолдануды болжайтын технологияларға қол жеткізу қамтамасыз етілді, және осы технология өзара келісілген жағдайларда берілген, сонымен қатар интеллектуальды жекеменшіктің басқа да құқықтары мен патенттерімен қорғалған технологияны қоса, және қажет болған жағдайда халықаралық құқықтың нормаларымен сай 20-шы және 21-ші баптардың жағдайы негізігнде, сонымен қатар төмендегі көрсетілген 4-ші және 5-ші пункттерге сәйкес келеді.

4. Әрбір Келісуші Тарап заңды, административті немесе саяси шараны жоғарыдағы 1-ші пунктегі көрсетілген технолгияларға қол жеткізуді жеке сектор жеңілдету үшін, үкіметтік мекемелердің қызығушылығында, сонымен бірге дамушы елдің жеке секторында бұл технологиялардың берілуі мен бірлесіп қайта өңделуі үшін қабылдайды, және осы байланыста 1,2 және 3-ші пункте мазмұндалған міндеттер орындалады.

5. Келісуші Тарап интеллектуалды жекеменшіктің патентті және де басқа құқықтары нағыз Конвенцияның жүзеге асуына әсер етуі мүмкін екенін мойындай отырып, бұл құқықтар оның мақсатына қарсы тұрмауы және халықаралық нормамен басқарыла отырып, осы салада іргестік орнатады.

1. Келісуші Тараптар дамушы мемлекеттердің ерекше қажеттілігін ескере отырып биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалану және сақтауға қатысты, барлық жалпы қол жетімді ақпарат көздерімен алмасумен көмектеседі.

2. Мұндай ақпаратпен алмасу өзімен бірге техникалық, ғылыми және әлеуметтік-экономикалық зерттеулердің нәтижесін, сонымен қатар маманданған дайындық пен зерттеу Бағдарламасы туралы ақпаратпен арнайы білімімен және технологиялармен қосарланған 16-шы баптың 1-ші тармағында ескерілгендей ақпарат алмасуларын қосады. Сонымен қатар өзімен, егер де мүмкін болса ақпарат репатриациясын қосады.
18 бап

Ғылыми-техникалық әріптестік

1. Келісуші Тарап биологиялық әртүрлілікті тұрақты қолдану және сақтау саласында, керек кезінде, сәйкес келетін халықаралық және ұлттық мекемелер арқылы халықаралық ғылыми-техникалық әріптестікке қатысады.

2. Әрбір Келісуші Тарап арнайы Конвенцияны жүзеге асыру үшін, жекелей айтқанда ұлттық саясатты жүзеге асыру және қайта өндеу нәтижесімен басқа Келісуші Тараппен, әсіресе, дамушы елдермен ғылыми-техникалық әріптестікте болады. Осындай әріптестікке қатысу кезінде ерекше назарды адами ресурстарды дамыту және сәйкесінше мекемелерді құру жолымен ұлттық мүмкіншіліктерді кеңейтуге және нығайтуға көңіл бөлу керек.

3. Тараптардың Конференциясы өзінің бірінші жиналысында ғылыми-техникалық әріптестікті жеңілдеті және қолдау мақсатынды делдалдық механизмін құру жолын анықтады.

4. Келісуші Тараптар ұлттық заңнамаға және саясатқа сәйкес шынайы Конвенция мақсатына сай келетін, жергілікті және дәстүрлік технологияларды қоса отырып технологиларды жасап шығару және қолдану саласында әріптестіктің түрлерін кеңейтеді және жеңілдетеді. Ол үшін Келісуші Тарап сол сияқты кадрларды дайындау мен мамандармен алмасу саласында әріптестігін кеңейтеді.

5. Келісуші Тараптар бірлескен келісімі бойынша нағыз Конвенцияның мақсатына қатысы бар технологияларды қайта өңдеу үшін бірлескен ғылыми-зерттеу бағдарламасы мен біріккен кәсіпорындарды құруға көмектеседі.

2. Әрбір Келісуші Тарап осы Келісуші Тараппен көрсетілген генетикалық ресурстарға негізделген биотехнологиядан бөлінген пайдасына және нәтижесіне, Келісуші Тараптармен, әсіресе дамушы елдермен, әділетті және тең негізде приоритетті қол жеткізуді қамтамасыз етуге көмектесу және мүмкіндік туғызу үшін барлық мүмкін болатын шараларды қабылдайды. Мұндай қол жеткізулер бірлесіп келісілген жағдайда жүзеге асады.

3. Тараптар жекелей айтқанда биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалануға және сақтауға қолайсыз әсер көрсететіндердің және биотехнологиялардың нәтижесі болып табылатын кез келген тірі өзгерген ағзаларды қолдану мен жүзеге асыруды қауіпсіз беру саласына сәйкес келетін процедураны өңдеу бойынша алдын ала негізделген келісімді қоса хаттама түрінде мүмкін болатын, қолданылатын шаралардың шарты мен қажеттілігін қарастырады.

4. Әрбір Келісуші Тарап оның юрисдикциясының астындағы және ағзалардың 3-ші пунктінде ескертілгендерді көрсететін физикалық немес заңды тұлғасын, осындай ағзалармен жұмыс жасау кезінде, осындай Келісуші Тараппен анықталатын қолдану тәртібі мен қауіпсіздік техникасы туралы кез келген бар ақпаратпен алмасу, сонымен қатар осы ағзалармен тасымалданатын, сол Келісуші Тарапқа сай келетін нақты ағзалардың потенциалды зиянды әсері туралы кез келген ақпарат міндетті түрде ұсынады немес талап етеді.

1. Әрбір Келісуші Тарап өзінің ұлттық жоспарымен, приоритеттерімен және бағдарламаларымен сәйкес мынадай Конвенцияның мақсатына жетуге бағытталған, ұлттық дәрежедегі саланың түріне қатысты қаржылай қолдау және стимулды өзінің мүмкіндігіне қарай қамтамасыз етумен міндеттеледі.

2. Дамыған мемлекет болып табылатын Тараптар, дамушы мемлекет болып табылатын Тараптарға нағыз Конвенция бойынша міндеттері орындау барысында шараларды жүзеге асыру жолында толық келісілген қосымша шығындарды жабу мақсатында жаңа және қосымша қаржылай ресурстар және оның жағдайын жүзеге асырудан пайда табуын қамтамасыз етеді, мұндай шығындар қол жеткізудің критерилерімен және бағдарламалы приоритеттерімен, стратегиялармен, шаралармен сәйкес 21-ші бапта ескертілген ұйымдастырулы құрылым және дамушы мемлекет болып табылатын Тараптар арасында, сонымен қатар Тараптар Конференциясында орнатылатын қосымша шығындардың шамаланған тізімімен мақұлданады. Басқа Тараптар соның ішінде нарықтық экономикаға өту үрдісінде өту мемлекеттерді қоса, дамыған мемлекет болып табылатын Тараптардың міндеттерін ерікті түрде өзіне алуына болады. Нағыз баптың мақсаты үшін Тараптар Конференциясы өзінің бірінші жиналысында дамыған мемлекет болып табылатын Тараптардың тізімін, және басқа да дамыған мемлекет болып табылатын Тараптардың міндеттерін өз мойнына алатын Тараптардың тізімін орнатты. Тараптар Конференциясы кезеңді түрде тізімнің шолуын жүргізеді, және керек болса өзгертулер енгізеді. Сонымен қатар еректі негізде басқа мемлекеттерден және басқа көздерден төлемдер кеңейтілуде. Бұл міндеттерді орындау барысында тізімге енгізілген Тараптармен қаржыландыруда қатысатын шығындардың ауыртпашылығын бірлесіп мойнына алудың маңыздылығы және өз уақытындағы қаражат ағымын және болжануын, қажеттілігін және адекваттылығын ескеру қажет.

3. Дамыған мемлекет болып табылатын Тарапатар сонымен қатар қамтамасыз етуі мүмкін, ол дамушы мемелекет болып табылатын Тараптар нағыз Конвенцияны жүзеге асыруға байланысты екіжақты, көпжақты және аймақты арна бойынша қаржылай ресурстармен қолдануға мүмкіндігі бар.

4. Дамушы мемлекет болып табылатын Тараптың өзінің міндеттерін Конвенция бойынша тиімді орындау қабілеттілігі, дамыған мемлекет болып табылатын Тараптардың технологиялардың берілуі мен қаржылай ресурстармен байланысты өзінің міндеттерін Конвенция бойынша тиімді орындаумен байланысты, дамушы мемлекеттер болып табылатын Тараптардың маңызды приоритеттері болып табылатын кедейліктің әлеуметтік-экономикалық дамуы мен ликвидациясы фактымен толық анықталады.

5. Технологияларлардың тапсырысы мен қаржыландырумен байланысты өзінің іс-әрекеттерінде Тараптар толықтай ең аз дамыған мемлекеттердің ерекше жағдайын және нақты қажеттіліктерін тіркейді.

6. Келісуші Тараптар әсіресе кіші аралды мемлекеттер, Тарап болып табылатын дамушы елдердегі биологиялық әртүрліліктің орналасқан орны және орналасуына байланысты болып табылатын нәтижелі ерекше жағдайларға назар аударады.

7. Сонымен қатар дамушы елдердің жағдайына, жағалаулық және таулы, шөл және жартылай шөлді аймақтары бар елдер сияқты экологиялық көз қараста айтарлықтай төмен болып табылатын елдерді қоса назар аудару керек.

1. Дамушы ел болып табылатын Тараптарға қалпына келмейтін немесе льготты негізде қаржылай ресурстар үшін нағыз Конвенцияның мақсаты үшін негізгі элементтері нағыз бапта мазмұндалғанға қатысты механизм құрылды. Нағыз Конвенцияның мақсаты үшін бұл мезанизм Тараптар Конференциясына ұсыныстарын есепке ала отырып және соның басшылығында қызмет атқарады және оған есепті. Механизмнің қызметі Тараптар Конференциясының бірінші жиналысында шешім қабылдауы мүмкін болатын ұйымдық құрамның көмегі арқылы жүзеге асырылады. Нағыз Конвенцияның мақсаты үшін Тараптардың Конференциясы осындай ресурстарға қол жеткізілуі мен оларды қолдануды реттейтін, критериилер мен бағдарламалы приориттеттерді стратегияларын, шараларын анықтайды. Салымдар Тараптардың Конференциясымен кезеңді түрде өлшемдермен анықталатын ресурстағы қажеттілікпен сай келетін 20-шы бапта айтылып өткен қаржылай қаражаттардың болжанатын, адекватты және өз уақытындағы ағымын қаматамасыз етілуін есепке ала отырып жасалады. Сонымен қатар 20-шы баптың 2-ші пунктінде ескерілген, тізімге енгізілген Тараптарды қаржыландыруға қатысатын шығындардың ауыртпашылығын бірлесіп көтерудің маңыздылығын есепке ала отырып орындалады. Ерікті салымдар дамыған мемлекет болып табылатын Тараптан, сонымен қатар басқа мемлекеттен басқа көздерден түсуі мүмкін. Механизм демократиялық және басқарудың ашық жүйесі негізінде орындалады.

2. Тараптардың Конференциясында нағыз Конвенцияның мақсатына сай бірінші жиналысында шараларды, стратегиясын және бағдарламаларды, сонымен қатар қаржылай ресурстарға және оларды қолдануға қол жеткізуді реттейтін сонымен қатар осылай қолданудың бақылауды және оны бағалауды әрқашан қайталамалы негізде бақылауды іске асырылатын басқарушы принциптер мен түпкілікті критерилерді анықтайды. Қаржыландыру механизмі қызметі мен басқару тапсырылған қатысты ұйымдық құрылыммен кеңестенгеннен кейін Тараптар Конференциясы жоғарыда көрсетілген 1-ші пунктің жағдайының орындалуы үшін қажетті шараларға байланысты шешім қабылдайды.

3. Тараптар Конференциясы жоғарыда көрсетілген 2-ші пункте басқарушы принциптер мен критериді қоса нағыз Конвенция шыққаннан кейін екі жылдан ерте емес, содан кейін жүйелі түрде, нағыз баптың қатысты құрылған қаржыландыру механизмінің тиімділігінің шолуын жүргізеді. Осындай шолудың нәтижелерін есепке ала отырып, керекті жағдайларда, механизмнің жұмысының тиімділігін жоғарлатуға бағытталған қатысты шараларды қабылдайды.

4. Келісуші Тарапатар биологиялық әртүрлілікті тұрақты қолдану және сақтау үшін қаржылай ресурстарды таныстыру мақсатында қаржылы мекемелерді нығайту туралы сұрақтарды қарастырады.
22 бап

Басқа да халықаралық Конвенциялармен байланысы

1. Нағыз Конвенцияның жағдайы кез келген Келісуші Тарапатардың кез келген іс-жүзіндегі халықаралық келісімдерден шығатын, биологиялық әртүрлілікке маңызды қауіп-қатер мен зиян келтіруі мүмкін болатын осы құқықтар мен міндеттердің жүзеге асыру нәтижесі жағдайын санамағанда кез келген Келісуші Тараптың құқықтары мен міндеттеріне тиіспейді.

2. Теңізді ортаға қатымына келетін болсақ теңіздік заңнамемен қарастырылған мемлекеттің құқықтары мен міндеттерімен қайшы келмей нағыз Конвенцияның жағдайын Келісуші Тарапатар жүзеге асырады.
23 бап

Тараптар Конференциясы

1. Тараптар Конференциясы нағызбен бекітіледі. Тараптардың Конференциясының бірініші жиналысы, нағыз Конвенцияның бір жыл бойы жүзеге асқаннан кейіннен кеш емес қоршаған орта бойынша Біріккен Ұлттар Ұйымының орындаушы-Директорымен шақырылады.

2. Тараптар Конференциясының кезектен тыс жиналысы Конференция қажет болған жағдайларда немесе олардың мекен-жайына хатшымен өтінішті жолдағаннан алты айдан кейінгі ағымда бұл өтініш үштен бір Тараптан кем емес қолданылатын жағдайда кез келген тараптың жазбаша өтініші бойынша шақырылады.

3. Тарапатар Конференциясы консексуспен құрылтай жасай алатын кез келген қосымша органдардың процедурасының тәртібін және өзінің прцедуралық тәртібін сонымен қатар хатшылықтың қаржыландырылуын реттейтін қаржылық тәртіпті мақұлдайды және қабылдайды. Әрбір кезекті жиналыста келесі кезекті отырысқа дейінгі кезекті қаржыландыруға бюджетті бекітеді.

4. Тарапатар Конференциясы нағыз Конвенцияны орындалумен мына мақсаттарда қарастырады:

а) 26-ші бапқа сәйкес көрсетілуі керек болатын ақпараттың берілуінің кезеңдігі мен түрін анықтайды, және осындай ақпаратты, сонымен қатар кез келген қосымша органдармен ұсынылатын баяндамаларды қарасытарды.

b) 25-ші бапқа сәйкес ұсынылатын биологиялық әртүрлілік бойынша ғылыми, техникалық және технологиялық ұсыныстарды қарастырады.

с) қажет жағдайда, 28-ші бапқа сәйкес хаттамаларды қарасастырады және қабылдайды.

d) кажет жағдайда, нағыз Конвенцияға өзгертулер мен 29-шы және 30-шы бапқа сәйкес хаттамаларды қарастырады және қабылдайды.

e) кез келген хаттамалар мен оның қосымшаларына өзгертулерді қарасытарады, егер де қатысты шешім қабылданса осы хаттаманың Тараптарына оны қабылдауды ұсынады.

f) қажет жағдайда, 30-шы бапқа сәйкес келетін нағыз Конвенцияларға қосымшаларды қарастырады және қабылдайды.

g) жекелей айтқанда, ғылыми және техникалық сұрақтар бойынша кеңес беру үшін, нағыз Конвенцияны іске асыру үшін керекті болып саналатын қосымша органдарды қолдайды.

һ) олармен әріптесік жасаудың түріне қатысты өңдеу мақсатында нағыз Конвенцияны қамтуына қатысты сұрақтарды конвенцияның атқарушы орғандарымен қарым-қатынасты хатшы арқылы құрды.

і) нағыз Конвенцияны іске асыру барысында жиналған тәжірибені іске қосу барысында мақсатқа жету үшін кажет болуы мүмкін болатын кез келген қосымша шараларды қарастарады және қабылдайды.

5. Біріккен Ұлттар Ұйымы, оның арнайыланған мекемелері және атомды энергия бойынша Халықаралық агенттік, сонымен қатар нағыз Конвенция жақтан Тарап болып келмейтін кез келген мемлекет, Тараптар Конференциясы жиналысында бақылаушы ретінде ұсынылуы мүмкін. Хатшылық өзінің қалауымен Тараптар Конференциясына бақылаушы ретінде ұсынылғанын хабарланғандар, биологиялық тиімділікті тұрақты пайдалану және сақтауға қатысты салада жұмыс тәжірибиесі бар, ұсынылған немесе ұсынылмаған кез келген басқа органдар немесе мекемелер, сол жерде қатысуына жіберілуі мүмкін, егер де сол Тараптар жиналысына қатысушылардың үштен бір бөлігі қарсылық танытпаған жағдайда. Бақылаушылардың жіберілуі мен қатысуы Тараптар Конференциясында қабылданған процедура тәртібімен реттеледі.
24 бап

Хатшылық

1. Хатшылық нағызбен бекітіледі. Оған келесі қызметтер жүктеледі:

а) 23-ші бапта қарастырылғандай, Тараптар Конференциясының жиналысының қызмет көрсетілуі мен ұйымдастырылуы;

b) кез келген хаттамамен жүктелген қызметтерді орындау;

c) нағыз Конвенцияға сәйкес қызметінің орындалуы туралы баяндамалар дайындау және оны Тараптар Конференциясында ұсыну;

d) сәйкес келетін басқа халықаралық органдармен іскерлікті үйлестіру, жекелей, оның қызметін тиімді орындау үшін керек болуы мүмкін болатын келісімді және административті келісімдерді бекіту;

e) Тарапатар Конференциясында анықталуы мүмкін болатын басқа қызметтерді орындау.

2. Тараптар Конференциясының бірінші кезекті жиналысында хатшылықты, нағыз Конвенцияға сәйкес келетін хатшылық қызметті орындауға дайын екендігін білдірген қосарланған халықаралық ұйымдардың арасынан таңғайындайды.

1. Тараптар Конференциясын қамтамасыз ету мақсатында ғылыми, техникалық және технологиялық кеңес беру үшін, қажет жағдайда нағыз Конвенцияны жүзеге асырумен байланысты оның басқа да қосымша органдарын өз уақытында кеңес беруде қосымша орган нағыз бекітіледі. Бұл орган барлық Тараптардың қатысуы үшін ашық болып табылады және көр салалы сипатқа ие. Мұнда үкімет өкілдері, берілген салаға сай білімнің білгірлері кіреді. Ол ретті түрде Тараптар Конференциясында өзінің жұмыстарының барлық аспектілері бойынша баяндаманы ұсынады.

2. Тараптар Конференциясында мазмұнданған басқарушы қағидалармен сәйкес және басшылығының астында, және оның өтінімі бойынша бұл орган:

а) биологиялық әртүрліліктің жағдайына ғылыми және техникалық баға береді;

b) нағыз Конвенцияның жағдайына сәйкес қабылданған шаралар типінің нәтижесінің ғылыми және техникалық бағалануын дайындайды;

c) биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалану және сақтау саласындағы «ноу-хау» және жаңа, тиімді және ең жаңа технолгияларды анықтау және осы технологиялардың берілуіне және/немесе қайта өңдеу қаражаты мен жолдары туралы ұысыныстарды шығарады;

d) биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалану және сақтаумен байланысты өңдеулер мен зерттеулер саласында халықаралық әріптестік пен ғылыми бағдарламалар бойынша кеңес береді;

e) Тараптар Конференциясының органдарының және олардың қосымша органдарының алдында қойылуы мүмкін болатын ғылыми, техникалық, технологиялық және методологиялық сипатты сұрақтарға жауап береді.

3. Орган қызметінің сипаты, ұйымдастырылуы, кіріспелік айналымы және қызметтері Тарапатар Конференциясында нақтылануы мүмкін.
26 бап

Баяндамалар

1. Әрбір Келісуші Тарап, Тараптар Конференциясы анықтайтын кезеңділікпен, нағыз Конвенцияның жағдайын іске асыру үшін онымен қабылданған шаралар туралы, нағыз Конвенцияның жетістіктері көзқарастары жағынан оның тиімділігі туралы Тарапатар Конференциясына баяндама жасайды.

1. Нағыз Конвенцияны қолдану және талқылауға байланысты Келісуші Тараптар арасында айтыс туған кезде қатысты жақ айтысты келіссөз арқылы шешуге тырысады.

2. Егер қызығушы жақ келіссөз арқылы мәмілеге жете алмаған болса, олар үшінші жақтың жақсы кеңесіне жүгінуі немес делдалдық көрсетуін өтінуі мүмкін.

3. Нағыз Конвенцияға ратификация, қабылдау, қолдау немес қосылу кезінде немесе кез келген уақытта осыдан кейін мемлекет немесе экономикалық интеграцияның аймақты ұйымы Депозитарияны жоғарыда көрсетілген 1-ші және 2-ші пунктің жағдайымен сәйкес айтысқа қатысты шешілмеді деген жазбаша өтінішті жіберуі мүмкін, олар айтысты реттеу құралының біреуін немесе екеуін де міндетті түрде мойындайды:

а) 1-ші бөлімдегі ІІ қосымшада мазмұндалған процедурамен сәйкес келетін арбитражды шешу;

b) айтысты Халықаралық Сотқа жіберу.

4. Егер де айтыстың Тараптары жоғарыда көрсетілген 3-ші пунктке сәйкес шешім, процедураның сол және басқасы қабылдамаса, онда айтыс 2 бөлімнің ІІ қосымшасына байланысты келісілген негізде қарастырылады, егер Тараптар осы басқа туралы келіспесе.

5. Нағыз баптың жағдайы кез келген хаттама негізінде қолданылады, егер де хаттамада басқасы қарастырылмаса.

1. Келісушы Тараптар нағыз Конвенцяға хаттамаларды өңдеу мен қабыладауға қатысалы.

2. Хаттамалар Тараптар Конференциясының жиналысында қабылданады.

3. Кез келген ұсынылатын хаттаманың мәтіні осындай жиналыс өткенге дейін, ең кем дегенде алты айда Келісуші Тараптармен жолданады.

1. Кез келген Келісуші Тарап нағыз Конвенцияға түзтулер енгізуіне болады. Хаттаманың кез келген Тарабы сол хаттамаға түзетулер енгізуіне болады.

2. Нағыз Конвенцияларға түзетулер Тараптар Конференциясының жиналысында қабылданады. Кез келген хаттамаға түзетулер хаттамаға байланысты Тараптардың жиналасында қабылданады. Нағыз Конвенцияға немесе кез келген хаттамаға кез келген ұсынылған түзетулердің мәтіні, егерде осы хаттамада басқа нәрсе жазылып тұрса, жиналысты өткізуге алты ай қалғанда құжат хатшымен қарастырылу Тараптарына жіберіледі, ол жерде ол қабылдауға ұсынылады. Хатшылық ұсынылған түзетулер мәтінін нағыз Конвенцияға қол қойған Тарапқа біліп жүруі үшін жіберіледі.

3. Нағыз Конвенцияға немесе кез келген хаттамаға кезкелген ұсынылатын түзетулерге қатысты консенсустың мақұлдамасы негізінде жетістікке жету үшін бар күш жігерін салады. Егер де консенсустың жетістіктеріне жету мүмкіндіктері тауылса, ал келісім қол жеткізілмесе, түзету ең соңғы мүмкіндік ретінде қарастырылатын құжаттың жиналысқа және дауыс беруге қатысқан Тараптардың үштен екі бөлігі дауыс беруге жіберіледі, ратификация, қабылдау және қолдау үшін барлық Тараптарға Депозитаримен жолданады.

4. Жазбаша қалыптағы Депозитарий ратификация, қабылдау және қолдау туралы ескерту алады. Жоғарыда көрсетілген 3 пунктке сәйкес қабылданатын түзетулер, ратификация, қабылдау және қолдау туралы нағыз Конвенцияның Келісуші Тараптарымен немесе егер де хаттамада басқа нәрсе көрсетілмеген болған жағдайдағы хаттамаға сәйкес Тарапта құжаттар сақтауға берілгеннен тоғызыншы күні олармен келіскен Тараптарға күшіне енеді. Осыдан кейін кез келген Тарапқа осы түзетулерді ратификациялау, қабылдау және қолдау туралы құжатты берілген Тараппен тоғыз күннен кейін сақтауға берілгеннен соң күшке енеді.

5. Нағыз баптың мақсаты үшін «Тараптың дауыс беруіне қатысқандар мен болғандар» фразасы қатысқан және «иә» немесе «жоқ» деп жауап берген Тараптар дегенді білдіреді.

1. Нағыз Конвенцияға немесе кез келген хаттамаға қосымша ажырамайтын бөлігі болып табылады, нағыз Конвенцияға немесе хаттамаға сәйкес, егер де тура басқаша қарастырылмаса, онда нағыз Конвенцияға немесе хаттамаға сілтеме сол уақытта олардың кез келген қосымшаларына сілтеме болып табылады. мұндай қосымшалар процедуралық, ғылыми, техникалық және административті сұрақтармен шектеледі.

2. Егер де қандай да бір хаттамаға оған қатысты басқа қосымша қарастырылмайтын болса, онда келесі нағыз Конвенцияға немесе кез келген хаттамаға қосымша қосымшалар қабылданады және күшке енетін қосымшалар процедуралары қолданылады:

а) нағыз Конвенцияларға немесе кез келген хаттамаға қосымшалар 29 бапта мазмұндалған, процедураға сәйкес ұсынылады және қабылданады;

b) сол Тарап болап табылатын нағыз Конвенцияларға немесе кез келген хаттамаға қосымшалы қосымшаларды қабылдай алмайтын кез келген Тарап, Депозитаримен қабылдауы туралы хабарланған күннен бастап бір жыл ішінде жазбаша түрде Дипозитариге сол туралы ескерту керек;

с) Депозитаримен қабылауы туралы хабарланған күннен бастап бір жыл өтіп кеткеннен кейін жоғарыда b) көрсетілген жағдаймен сәйкес ескерту жіберілмеген нағыз Конвенция мен кез келген хаттаманың Тарапына күшке енеді.

3. Нағыз Конвенцияға немесе кез келген хаттаманың қосымшаларына түзетулерді ұсыну, қабылдау және күшке енгізу Конвенция мен кез келген хаттаманың қосымшасы түзетулерді ұсыну, қабылдау және күшке енгізу үшін орнатылған процедураға қарама қарсы реттеледі.

4. Егер де қосымшалы қосымша немесе қосымшаларға түзетулер нағыз Конвенцияға немесе кез келген хаттамаға түзетулер енгізілумен байланысты болатын болса, онда мұндай қосымшалы қосымша немесе түзетулер нағыз Конвенция мен сәйкес хаттамаға түзетулер енгігізуі күшіне енгеннен кейін ғана жүзеге асады.

1. Төменде көрсетілген 2-ші пункттегі жағдайды есепке алмай отырып, нағыз Конвенцияның немесе кез келген хаттамының әрбір Келісуші Тарабы бір дауысқа ие.

2. Олардың компентенциясының саласына кіретін сұрақтарда Конвенцияның немесе кез келген хаттаманың Келісуші Тарабы болып табылатын мемлекеттік-мүшесінің санына тең дауыс санын орналастыра отырып экономикалық интеграцияның аймақты ұйымы өзінің дауыс беру құқығын жүзеге асырады. Мұндай ұйымдар егер де олардың мемлекеттік-мүшесі өзінің дауыс беру құқығын жүзеге асырса, немесе керісінше болса, өзінің дауыс беру құқығын жүзеге асырмайды.
32 бап

Нағыз Конвенция мен оларға хаттаманың арасындағы байланыс

1. Экономикалық интеграцияның аймақты немесе мемлекеттік ұйымы кез келген хаттаманың Тарабы болып тек қана, егер де ол нағыз Конвенцияның Келісуші ортасы болса және сол уақытты болайын деп жатса ғана бола алады.

2. Кез келген хаттамамен сәйкес шешім тек қана сол хаттаманың Тарабымен ғана қабылданды. Кез келген хаттаманы ратификацияланбаған, қабылдамаған және қолдамаған Келісуші Тарап осы хаттаманың Тарабының кез келген жиналасында бақылаушы ретінде қатысуына болады.
33 бап

Қол қою

Нағыз Конвенция Рио-де-Жанейрода 1992 жылдың 5 маусымынан 1992 жылдың 14 маусымына дейінгі аралықта, сонымен қатар НьюЙорктегі Біріккен Ұлттар Ұйымының Орталық мекемелерінде 1992 жылдың 15 маусымынан 1993 жылдың 4 шілдесі аралығында кез келген мемлекеттің және экономикалық интерграциясының кез келген аймақты ұйымының қол қойылуы үшін ашық.

1. Нағыз Конвенция және кез келген хаттама мемлекеттік және экономикалық интеграциясының кез келген аймақты ұйыммен ратификациялануы, қабылдануы және қолдауы керек. Ратификациялау, қабылдау және қолдау туралы құжаттар Депозитарияға сақтауға беріледі.

2. Жоғарыда 1-ші пунктте көрсетілген, нағыз Конвенция мен кез келген хаттаманың Келісуші Тарапы болғалы жатқан кез келген ұйым сонымен қатар оның мемлекеттік-мүшесінің біреуі де Келісуші Тарап балып табылмаса, Конвенция мен хаттамадан сәйкес шығатын барлық міндеттемелермен байланысты. Ұйымның мемлекеттік-мүшесінің бір немес бірнешеуі Конвенцияның немес сәйкес хаттаманың Келісуші Тарабы болатын болса, осы ұйым мен оның мемлекеттік-мүшесіне Конвенция мен хаттамадан сәйкес шығатын барлық міндеттерін орындау бойынша сәйкес міндеттерге қатысты шешім қабылдайды. Мұндай жағдайда ұйым мен мемлекеттік-мүшелері Конвенция немесе кез келген хаттамадан сәйкес шығатын құқықтарды бірден орындауына болмайды.

3. Жоғарыда 1-ші пунктте көрсетілген ратификациялау, қабылдау және қолдау туралы құжаттарында Конвенция немесе сәйкес хаттамамен реттелінетін сұрақтарға байланысты өзінің компентенциясы туралы саласын хабарлайды. Бұл ұйымдар сонымен қатар олардың компентация саласындағы кез келген қатысты өзгерістері туралы Депозитрияны ескертеді.

1. Нағыз Конвенция және кез келген хаттама егер де Конвенция немесе сәйкес хаттама қол қою үшін жабылған күннен бастап мемлекет және экономикалық интерграциясының кез келген аймақты ұйымның келіп қосылуы үшін ашық. Келіп қосылу тура құжаттар Депозитарияға сақауға беріледі.

2. Жоғарыда 1-ші пунктте көрсетілген келіп қосылу құжаттарында Конвенция немесе сәйкес хаттамамен реттелінетін сұрақтарға байланысты өзінің компентенциясы туралы саласын хабарлайды. Бұл ұйымдар сонымен қатар олардың компентация саласындағы кез келген қатысты өзгерістері туралы Депозитрияны ескертеді.

3. 34-ші баптың 2 пунктіндегі жағдай Конвенция немесе кез келген хаттамаға келіп қосылатын экономикалық интеграцияның аймақты ұйымына қатысты қолданылады.

1. Нағыз Конвенция ратификациялау, қабылдау, қолдау және келіп қосылу туралы құжаттар сақтауға берілгеннен тоқсан күннен кейін күшіне енеді.

2. Кез келген хаттама, хаттамада көрсетілген ратификациялау, қабылдау, қолдау және келіп қосылу туралы құжаттар сақтауға берілгеннен тоқсан күннен кейін күшіне енеді.

3. Конвенцияны ратификациялайтын, қабылдайтын, қолдайтын әрбір Келісуші Тарап үшін, немесе ратификациялау, қабылдау, қолдау немесе келіп қосылу туралы отызыншы құжаттар сақтауға берілгеннен кейін келіп қосылатын, Конвенция Келісуші Тараптың ратификациялау, қабылдау, қолдау немесе келіп қосылу туралы құжаттар сақтауға бергеннен тоқсаныншы күнде күшіне енеді.

4. Кез келген хаттама, егер онда басқа нарсе көрсетілсе, осы хаттаманы ратификациялайтын, қабылдайтын, қолдайтын немесе оның күшке енуінен кейін келіп қосылатын Келісуші Тарап үшін жоғарыдағы 2-ші пунктте ескертілгендей, осы Келісуші Тараптың ратификациялау, қабылдау, қолдау және келіп қосылу туралы құжаттар сақтауға берілгеннен тоқсан күннен кейін немесе осы Келісуші Тарап үшін Конвенция күшіне енгеннен кейін, қайсысы кеш түсуіне байланысты күшіне енеді.

5. Жоғардағы 1-ші және 2-ші пункттердің мақсаты үшін экономикалық интеграцияланған аймақтық ұйымға сақтауға берілген кез келген құжат мемлекеттік-мүшелер сияқты үйымдардың сақтауға берілген құжаттарына қосымшасы ретінде қарастырылмайды.

1. Кез келген Келісушу Тарап үшін нағыз Конвенцияның күшіне енгеннен екі жылдан кейін кез келген уақытта, бұл Келісуші Тарап Депозитариге жазбаша хат жолдау арқылы Конвенциядан шыға алады.

2. Кез келген мұндай шығу Депозитариге ескерту жіберген күннен бастап бір жылдан кейін, немесе шығу туралы ескертуде көрсетілген кеш мерзімде күшіне енуі мүмкін.

3. Конвенциядан шығатын кез келген Келісуші Тарап, өзінің Тарабының кез келген хаттамасынан шыққан деп есептеледі.

Оның толықтай қайта құрылу жағдайы кезінде 21-ші баптың жағдайына қарай, Біріккен Ұлттар Ұйымының даму бағдарламасының Глобальді қоршаған орта қоры, Қоршаған орта бойынша Біріккен Ұлттар Ұйымының даму бағдарламасы және Халықаралық даму және реконструкция банкі 21-ші бапта қарастырылған ұйымдық құрылымы болып табылады, уақытша негізде нағыз Конвенцияның күшіне енуі және Тараптар Конференциясының бірінші жиналысы аралығының кезеңінде немесе сол уақытқа дейін, Келісуші Тарап 21-ші бапқа сәйкес мұндай ұйымдық құрылымды анықтамайды.

Қоршаған орта бойынша Біріккен Ұлттар Ұйымының даму бағдарламасының орындаушы-Директоры қамтамасыз ететін хатшылық, уақытша негізде нағыз Конвенцияның және Тараптар Конференциясының бірінші жиналысы күшіне енген кезең аралығында 24-ші баптың 2 пунктінде қаратырылған хатшылық.

Нағыз Конвенцияның және кез келген хаттамалардың Депозитариінің қызметі Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысымен орындалады.

Мәтіндері ағылышын, арабша, испандық, қытайшы, орысша және французша тілдегі нағыз Конвенцияның түпнұсқасы тең аутентті болып табылады, Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына сақтауға беріледі.

Төменде қол қойғандарды куәландыру, керекті әдіспен, нағыз Конвенцияға қол қойды. Рио-де-Жанейрода мың тоғыз жүз тоқсан екінші жылдың бесінші майсымында жүзеге асты.
Қосымша І

АНЫҚТАУ ЖӘНЕ МОНИТОРИНГ

1. Экожүйе және өмір сүру ортасы: әртүрліліктің жоғарғы дәрежесімен, эндемиялық немесе жабайы тірі жануарларды ұстау мен оның қауіпті санының үлкен санымен сипатталады; қоныс ауратын түрлеріне керекті, саяси, экономикалық, мәдени және ғылыми білімі бар; негізгі эволюциялық және басқа да биологиялық үрдістермен байланысты немесе, репрезентативті және тамаша сипаты бар;

2. Түрлері мен сыбайластық: қаіпті жағдайда; жабайы түрлерінің үйдікіне және өзгеріске ұшыраған түрлерін көрсету, медициналық, ауылшаруашылық немесе басқа да экономикалық құндылығы бар немесе саяси, ғылыми немесе мәдени білімі бар; биологиялық әртүрлілікті тұрақты пайдалану мен сақтау аймағында маңызды рөлі бар, мысалы түрлер-индикаторлар.
Қосымша ІІ

І бөлімі

ТӨРЕЛІКТІ АНЫҚТАУДЫҢ ПРОЦЕДУРАСЫ
1 бап

Даулаушы-тарап хатшыны тарап дауды 27 бапқа сәйкес төрелікті анықтауға бергенін ескертеді. Ескертудің құрамында төрелікті анықтау пәнінің мазмұны бар, жекелей айтқанда, дау пайда болғанын талқылайтын және қолданатын Конвенция немесе хаттаманың мақаласы. Егер де екі тарап сот төрағалығын тағайындағанға дейін келіспесе онда пән төрағалық анықталады. Хатшылық осындай әдіспен алынған ақпаратты барлық қызығушы Келісуші Тараптарға нағыз Конвенция мен сәйкес хаттамамен шығарып салады.

1. Екі тарап дауласып жатқан кезде төрелік сот үш мүшеден тұрады. Даудың әрбір жағы төрешіні таңдайды, және екі осылай тағайындалға төреші өзара келісім бойынша үшінші төрағалық сотқа төрағалық қызметін атқарушы етіп сайлайды. Соңғысы екі тараптың да азаматы бола алмайды, осы екі тараптың біреуімен тұрақты мекен жайы бір болмауы, бір жұмыста жасамауы және осы іске қатысы болмауы тиіс.

2. Егер де дауласушы тарап екеуден көп болатын жағдайда айтысқа жалпы мүддесі бар адамды келісе отырып бірге бір сот мүшесін таңдайды.

3. Біріншілікті тағайындау үшін қарастырылған кез келген вакансия процедураға байланысты толтырылады.

1. Егер де екінші төрешіні тағайындағаннан екі ай өткеннен кейін төрелік сот төрағасы тағайындалмаған болса, онда тараптардың өтініші бойынша Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы оны екі ай ішінде тағайындайды.

2. Егер тараптардың бірі өтінішті алғаннан кейін 2 ай ішінде төреші тағайындамаған болса, екінші жақ келесі екі ай ішінде тағайындау жүргізетін Бас хатшыны осы туралы ақпараттандыруға құқылы.
4 бап

Төрелік сот өзінің шешімін нағыз Конвенцияның, сәйкес хаттамалардың және халықаралық құқықтың нормаларымен шығарады.

Егер де тараптар келіспесе, онда төрелік сот өзінің жеке процедуралық құқығын анықтайды.

Төрағалық сот бір тараптың өтініші бойынша қажетті уақытша қорғаныс шараларын ұсынуына болады.

Дауласушы тараптары төрағалық соттың жұмысына көмектеседі, жекелей айтқанда олардың бар мұмкіндіктерін қоданады:

а) іске қатысы бар барлық құжаттарды, ақпараттарды және мәліметтерді оған береді:

б) егер де қажет жағдайларда олардың көрсеткіштерімен танысуға сарапшыларды немесе куәгерлерді шақыруына мүмкіндік береді.

Тараптар мен төрешілер төрелік соттың анықтауы барысында конфиденциальді тәртіпте алатын кез келген ақпараттың конфиденциальдылығын қамтамасыз ету керек.

Егер де төрелік сот шешім қабылдамаса, істің нақты жағдайынан қорыта отырып соттық шығындар дауласып жатқан тараптар арасында тең бөлінеді. Сот барлық өзінің шығындарын тіркейді және тараптарға осы шығындар туралы нақты есеп береді.

Кез келген дау барысында оң тәртіпті мүддені танытатын Келісуші Тарап, іс бойынша шешімге қатысты болса, соттың келісімімен істі тыңдауға қатысуына болады.

Даудың барысында шығатын қарама-қарсы талаптарды естуге және сол бойынша шешім қабылдануына болады.

Төрағалық соттың процедуралық сұрақтары бойынша және бар сұрақтары бойынша шешімі оның мүшелерінің дауысы арқылы қабылданады.

Егер де бір тарап төрағалық сотқа келмеген жағдайда және барлық іс бойынша қорғаушымен шыға алмайтын болса екінші жақ тыңдауды жалғастыруын сұрап және өзінің нақты шешімін шығаруын сұрануға болады. Бір жақтың болмауы немесе барлық іс бойынша қорғаушымен шыға алмайтын болса анықтау үшін бөгет болуы мүмкін. Өзінің нақты шешімін шығару үшін төрағалық сот талаптар дерліктей және заңды негізделгеніне көз жеткізу керек.

Сот өзінің нақты шешімін өзінің соңғы бекітуінен 5 айдан кейін өзінің соңғы ірі нақты шешімін шағарады, егер де ол өзі 5 айдан аспайтын кезеңге созып жібермеген жағдайда.

Төрағалық соттың соңғы шешімі ол негізделген мотивтерге анықтама бере отырып дау затымен шектеледі. Оның құрамында ол қабылдаған кезедегі мүшелердің аты, және соңғы шешім қабылдаған күнінен тұрады. Кез келген сот мүшесі ерекше ой білдіруіне болады немес соңғы шешімге сай келетін ой білдіруге болады.

Қаулы екі тарапқа да міндетті болып табылады. Ол шағымға берілмейді, егер де дау тараптары шағымдану процедуасынан алдын келіспеген жағдайда.

Дауласушы тараптар арасында қатысты талқылау немесе соттың соңғы шешімін тәртіпті орындаудың барысында пайда болған кез келген түсінбеушіліктер, кез келген тарапқа осы шешімді шығарған төрелік сотқа берілуіне болады

Келісімді комиссия екі тараптың бірінің өтініші бойынша құрылады. Егер де екі жақ келіспеген жағдайда бұл комиссия бес мүшеден тұрады олардың екеуі мүдделі тарапта ал төрешісі осы мүшелермен қосарлана таңдалады.

Екі тараптан көп адам қатысатын дау кезінде, жалпы мүдесі бар тараптар бірлесіп келісім жасай отырып комиссия мүшесін таңдайды. Екі не одан да көп әртүрлі мүдделі тараптар болған жағдайда немесе оларда бірдей мүдденің болмауына қатысты келіспеушілік болмаған жағдайда, оларға мүшелер жеке тағайындалады.

Тараптармен анықталатын кез келген тағайындаулар келісім комиссиясын құру туралы өтінішті көрсеткен күннен бастап екі ай көлемінде жүргізілмесе, онда Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы, осындай өтінішті көрсететін тараптың қатысты үндеуі болған жағдайда, бұл тағайындаулар келесі екі ай көлемінде жүргізіледі.

Соңғы комиссия мүшелерінің тағайындауынан кейін екі ай ішінде келісім комиссияның төрағасы таңдап алынбаған болса, онда Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы бір тараптың қатысты үндеуі болған жағдайда, келесі екі айда төраға тағайындайды.

Келісім комиссиясы өзінің шешімін өзінің мүшелерінің дауысының көптігімен қабылдайды. Егер де дау тараптары осы жайлы келісімге келмесе, ол өзінің жеке процедурасын қолданады. Бұл тараптар адал қарастыратын, дауды кеңейту үшін ұсынысты көрсетеді.

Келісім комиссиясының компетенциясына байланысты дау-дамай туған жағдайда сұрақ осы кимиссиямен шешіледі.