Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
-сурет. Бриз желдері: А - теңіздік бриз, В - жағалық бриз Бора
жүктеу/скачать 7.14 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Батыс желдер
| 104-сурет. Бриз желдері: А - теңіздік бриз, В - жағалық бриз
Бора – аласа тау жоталарынан салыстырмалы түрде жылы теңізге қарай соғатын күшті, суық жел. Бора Қара теңіздің Ново- российск жағалауы мен Адриат теңізінің Черногория жағалауында қараша мен наурыз аралығында байқалады. Байкал көлінің батыс жағалауындағы бора желдері көл бетінде өте биік толқындарды қалыптастырады. Баку маңындағы норд желі мен Францияның жерортатеңіздік жағалауындағы мистраль жəне Мексика шығанағы жағалауындағы нортсер желі сипаты жағынан бораға жатады. Су айдынына келіп жеткен бора су бетінде күшті толқындар туғызып, жағалауда ауа температурасын төмендетеді. Фен – тау-аңғарлық желдер қатарына жататын жылы жел. Оның бірнеше түрі бар. Тау жоталарын асып өтіп, соғатын фен жəне тау аңғарларын бойлай жоғары көтерілетін фен желдері деп бөлінеді. Анд, Кордильера, Кавказ, Орталық Азия, Ауғанстан тауларын- да жиі байқалады. Кордильера тауларын асып, Ұлы жəне Орталық жазықтар арқылы соғатын фен желін жергілікті үндістер чинук деп атайды. Ол «қар жегіш» деген мағына береді. Бұл желдер əсерінен осы аймақтағы тəуліктік температура айырмашылығы 30 0 С-ге дейін көтеріліп, қалың қар жамылғысын тез арада ерітіп жібереді. 202 Желдердің екінші тобын пассаттар мен батыс желдер, мус- сондар мен шығыс желдері құрайды. Пассаттар – атмосфералық қысым жоғары болатын тропиктік ендіктерден қысымы төмен экваторға бағытталатын тұрақты желдер, олардың орташа жылдамдығы 5-8 м/с болады. Кориолис күші əсерінен пассаттар солтүстік жарты шарда оңға, оңтүстік жарты шарда солға бұрылыс жасайды (105-сурет). 105-сурет. Пассат желдерінің бағыты Жоғары қысымды субтропиктік белдеулер Жер шарындағы негізгі «желайрықтар» болып табылады, субтропиктік белдеу пас- сатттар мен батыс желдері арасындағы шеп болып табылады. Батыс желдер екі жарты шардың 40-60 0 ендіктерінде басым болады. Батыс желдер негізінен мұхиттар үстінде айқын байқалады, материктер үстінде жел режимі əлдеқайда күрделі, өзгермелі сипатта болады. Полярлық аудандардағы жоғары қысымды орталықтар по- люстерден жан-жаққа қарай бағытталатын шығыс желдер жүйесін қалыптастырады (106-сурет). жүктеу/скачать 7.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|