Пiкiр жазЈандар: Ќыраубаева А.Ќ., филология ЈылымдарыныЎ докторы, профессор

“Ѕазајстан ЖоЈарЈы мектебi” журналы

Республикалыј жоЈарЈы мектептерге арналЈан бґл журналда јазај, орыс, аЈылшын тiлдерiнде жарыј к†ретiн мајалалар жоЈарЈы мектепте мамандарды даярлаудыЎ отандыј, шетелдiк озыј т„жiрибиелерiмен таныстырады ж„не белгiлi бiр п„ндердi „лемдiк талапја сай ојытудыЎ Ґздiк Ґлгiлерiн ґсынатын јґнды „дiстемелiк еЎбектердi јамтып, оны педагогикалыј тґрЈыдан насихаттайды.

Республика жоЈарЈы оју орындарыныЎ ојытушы-профессорлары мен Јылыми јызметкерлерiне педагогикалыј-„дiстемелiк к†мек к†рсету ж„не „лемдiк озыј т„жiрибелердi насихаттау мајсатында јґрылЈан аталмыш басылымныЎ алдаЈы атјарар мiндетi †те јомајты екендiгi атынан-ај белгiлi. ‡йткенi “жоЈары” деген с†з „рдайым билiктi мегзесе, биiк парасат пен биiк зиялылыј осы с†здiЎ астарында жатјан јуатты кҐш iспеттес. ЖоЈарЈы мектептiЎ тҐлегi – ол ертеЎгi маман десек, жан-жајты деЎгейдегi бiлiктi мамандар даярлау бҐгiнгi еЎ басты мiндет. БҐгiнгi деп айрыјша атап отырЈан себебiмiз – бҐгiнгi кҐннiЎ јиыншылыЈы баршаЈа аян. Осындай †тпелi кезеЎде болашајтыЎ јамын бҐгiннен баЈамдап, жоЈарЈы мектеп Ґшiн халыјаралыј м„ртебе алЈан басылым шыЈару бґл еЎ жауапты да м„ртбелi мiндет.

“Ѕазајстан ЖоЈарЈы мектебi” журналыныЎ алдындаЈы бiрiншi мајсат – халыј, ел. Олай болса, јазiргi озыј Ґлгiлi компьютерлi, кибернетикалыј ел јатарына јосылу нысанасы бар.

МамандарымыздыЎ бҐгiнгi дамыЈан ел жаЈдайынан жай-кҐйi јалай екенi м„лiм. Олай болса, јазiргi ґлт болашаЈы Ѕазајстан елiнiЎ келешегi осы жоЈарЈы оју орындары даярлаЈан сан салалы мамандыјтаЈы кадрларЈа байланысты. Мґны к†теру, проблеманыЎ бетiн ашу, жоЈарЈы оју орындарын жетiлдiру, ондаЈы студент жастарЈа жаЈдай жасауды айту “Ѕазајстан ЖоЈарЈы мектебi” журналыныЎ т†л iсi.

Негiзiнен, аталмыш журнал 1995 жылдыЎ јаЎтар айынан бастап, екi айда бiр рет шыЈып тґрады. ЖурналдыЎ бас редакторы КеЎесбек Исаев болды. АлЈаш шыјјанда журналдыЎ таралымы –750 дана. Ѕґрылтайшылары Ѕазајстан Республикасы бiлiм министрлiгi мен редакциялыј еЎбек ґжымы жђне республикамыздаЈы жоЈарЈы бiлiм беру саласыныЎ басшылары, педагог-Јалымдар, ґстаздар јауымы. ЖурналдыЎ тґрајты айдарлары: “ЖоЈарЈы мектептердiЎ †зектi м„селелерi”, “Тарих беттерiнен”, “Ережелер мен шешiмдер”, “¤ылыми-„дiстемелiк мајалалар мен жазбалар”, “К†зјарас”, “Ѕґттыјтаулар”.

ЖоЈарЈы мектептердiЎ м„селелерiне тојталар болсај, јазiргi бiлiмдегi даЈдарыс тек јана јоЈамдаЈы экономикалыј †згерiстер „серiнен Јана емес, †зiндiк „леуметтiк-м„дени ж„не саяси процестерiнен де туындап отыр. Олай дейтiнiмiз, КеЎес ОдаЈы тґсында этикалыј м„дени с„йкестiлiктiЎ есепке алынбауына орай, кеЎ јанат жайЈан ґлттыј-этникалыј тамырларынан јиылЈан бiлiм ґлттыЎ дамуына јарама-јайшылыј тудыратын тенденцияларды жаЎЈырта тҐстi. ХалыјтыЎ рухани јоры, тiлi, м„дениетi баЈаланбады. СоныЎ салдарынан Ѕазајстанда ана тiлiне шорјај, ата-баба мґралары мен даму к†здерiнен жґрдай, т†л тарихынан беймаЈґлым жастардыЎ саны †стi.

“БҐгiнгi таЎда ґлттыј јауiпсiздiктi, оныЎ iшiнде м„дени даму јауiпсiздiгiн сајтап јалуЈа аса ден јойылуда. М„дени даму „рбiр ґлт †з туЈан тiлi, дiнi, „дет-Јґрпы, салт-д„стҐрi, †нерi, м„дениетi негiзiнде †сiп-†нгенде Јана †ркендей тҐседi. Ўлттыј бiлiм беру саласыныЎ идеялыј негiзiн жеке топтардыЎ емес бҐкiл јоЈамныЎ јызыЈушылыЈы мен †з Отанына деген шектен тыс сҐйiспеншiлiгi јґрайды”⁶.

“Тарих беттерiнен” атты айдарда “ЅазајтыЎ ґлттыј мемлекеттiк университетiне –60 жыл” атты осы университеттiЎ ректоры К.Н.НђрiбаевтыЎ мајаласы шыјјан. Бґл мајалада аталЈан университеттiЎ iргетасы јай жылы јаланып, јай жылдан бастап жґмыс iстегенi туралы айтылЈан. Д„л јазiргi кезеЎде университетте јанша мґЈалiмдер, неше факультет ж„не неше студент ојитыны најты фактiлермен к†рсетiлген.

“Ережелер мен шешiмдер” атты айдарда: “Ѕазајстан РеспубликасыныЎ жоЈарЈы оју орындары мен мектептерге арналЈан ережелер мен шешiмдер, уајытша ережелер т.б. жарияланЈан”⁷.

“¤ылыми-„дiстемелiк мајалалар мен жазбалар” атты айдарда аЈа ојытушы Ш.НґржанованыЎ “ТележурналистiЎ к„сiби келбетi” атты мајаласы жарыј к†рдi. Бґл мајалада тележурналист болу Ґшiн не јажет, тележурналистке јандай талаптар јойылатыны туралы с†з јозЈаЈан.

“К†зјарас” айдарына тојталсај, бiлiм беру айрыјша „лемдiк сфера ж„не мемлекетiмiздiЎ трансмиссиясыныЎ басым б†лiгi екендiгi ајијат. Сондыјтан мемлекетiмiз †ркениеттi елдер јатарына јосылып, „лемдiк бiлiмнiЎ дамуына к†Ўiл б†луi керек. Ал, олардыЎ дамуы бiлiм саласына тыЈыз байланысты, †йткенi елiмiздiЎ ХХI ЈасырдаЈы бет-бейнесi де бiлiммен †лшенбек.

Ал, ајјан жґлдыздай жарј етiп, јысја Јґмырында артына †шпес iз јалдырып, ґлы iстер атјарып Ґлгерген халјымыздыЎ ардајты ґлдарыныЎ бiрi –Шојан У„лихановтыЎ “ХалыјтыЎ кемелiне келiп, †ркендеуi Ґшiн еЎ алдымен азаматтыј пен бiлiм керек”, - деген асыл с†зiнiЎ м„нi мен маЈынасы бҐгiнгi кҐнмен Ґндесiп жатјандай.

“Ѕазајстан Республикасы ПарламентiнiЎ Жаршысы” журналы

ТґЎЈыш н†мiрi 1938 жылЈы 20 јарашада “Ѕазај ССР ЖоЈарЈы СоветiнiЎ Ведомостары” деп јазајша, “Ведомости Верховного Совета Казахской ССР” деп орысша жеке кiтапша тҐрiнде жарыј к†рген бҐгiнгi басылымныЎ алпыс жылдан асатын тарихы – республикамыздаЈы жоЈарЈы †кiмет билiгiнiЎ кеЎестiк кезеЎiнен јазiргi заманЈа дейiнгi д„уiрiн јамтитын елеулi шежiре. Осы жылдар iшiнде сан мыЎдаЈан таралыммен шыјјан “ЖаршыныЎ” бҐгiнге дейiн жарыј к†рген екi мыЎ Ґш жҐзге жуыј н†мiрлерiнде туѓан республикамыздыЎ јоЈамдыј-саяси, экономикалыј-„леуметтiк †мiрiне тiкелей јатысы бар јыруар јґжаттарды јамтыЈан.

‡мiрбаяны “Ѕазај ССР ЖоЈарЈы СоветiнiЎ Ведомостары” болып бастаЈан басылым 1996 жылдан берi “Ѕазајстан Республикасы (бiрјатар јґжаттардыЎ кҐшi жойылды деп танылып, заЎ актiлерiн жариялау) ПарламентiнiЎ Жаршысы” болып шыЈып келедi. Басылым н†мiрлерiн саралау н„тижесiнде атауыныЎ тҐрлiше †згерiп отыруы белгiлi бiр д„режеде жарияланымдардыЎ мазмґн-маЈынасы да елеулi „сер еткенiне к†з жеткiзуге болады.

ЖаЎа басылымныЎ шыЈуы јай уајытта да јоЈамдаЈы елеулi саяси јґбылысты сипаттаЈан. Сол сияјты “Ѕазај ССР ЖоЈарЈы СоветiнiЎ ВедомостарыныЎ” жарыј к†руi де отызыншы жылдардаЈы Ѕазајстан †мiрiнiЎ басты жаЎалыјтарыныЎ бiрi болды. БґЈан еЎ алдымен тґЎЈыш рет јабылданЈан Ѕазај ССР Конституциясына с„йкес, ЖоЈарЈы СоветтiЎ алЈашјы сайлауы †ткiзiлiп, ЖоЈарЈы СоветтiЎ бiрiншi сессиясыныЎ †туiне негiз јалаЈаны белгiлi.

“ВедомостарЈа” байланысты „р кезеЎдерде „ртҐрлi јґжаттар јабылданып тґрды. СоныЎ бiрi – 1980 жылЈы 16 маусымдаЈы ЖоЈарЈы Совет ПрезидиумыныЎ јаулысы. Мґнда бґЈан дейiнгi бiрјатар јґжаттардыЎ кҐшi жойылды деп танылып, заЎ актiлерiн жариялау мен кҐшiне енгiзудiЎ т„ртiптерi белгiлендi. Атап айтјанда, осы јґжатта бiрiншi рет ЖоЈарЈы Совет ПрезидиумыныЎ актiлерiн, “Ведомостарда”, “Социалистiк Ѕазајстан” ж„не “Ѕазахстанская правда” газеттерiнде жариялау ресми жариялау болып табылатындыЈы атап к†рсетiлдi. ЖарЈылар мен јаулылар “Ведомостарда” жарияланЈаннан кейiн он кҐн †ткен соЎ республиканыЎ барлыј аймаЈында бiр мезгiлде кҐшiне енедi, ол “Социалистiк Ѕазајстан” ж„не “Казахстанская правда” газеттерiнде жарияланЈан д„л сол акiтелр аталЈан республикалыј газеттерде басылады. Сонымен бiрге, бґдан былай: жариялауЈа жататын актiнiЎ тҐпнґсја м„тiнi, оныЎ јайда жариялануЈа тиiс екендiгi жазылып, жарияланбайтын актiлерге “ЖариялауЈа жатпайды” деп жазылатын болады; “Ведомостарды” апта сайын јазај ж„не орыс тiлдерiнде басып шыЈару мiндетi јойылды; “Ведомостарды” шыЈару, заЎдарды, јаулылар мен актiлердi басып шыЈару, сондай-ај, сессиялардыЎ стенографиялыј есептерiн јазај ж„не орыс тiлдерiнде басып шыЈару Ѕазај ССР ЖоЈарЈы СоветiнiЎ Актiлерiн жариялау тобына жҐктеледi.

Тојсаныншы жылдар билiк тармајтарыныЎ шынайы б†лiсiне бет јойЈан мемлекеттiк јґрылыстыЎ баЈдар –мајсаты айјын к†рiнiп, јоЈамды демократияландырудыЎ †рiсi кеЎейiп, ґлттыј парламентаризмнiЎ „лемдiк †ркениет к†шiне јосылар ґраны байјала бастаЈан кез.

Елiмiзде президенттiк институттыЎ пайда болуымен байланысты сайланЈан республика басшысы Н.….НазарбаевтыЎ №1 “Ѕазај ССР Президентi мен Ѕазај ССР Президенттiк Советi резиденциясыныЎ орналасатын жерi туралы” ЖарлыЈы ЅССР ЖоЈарЈы СоветiнiЎ Ведомостары, 1990 ж., №18, 194-јґжаты “Ведомостар” тарихына тiкелей јатысты маЎызды јґжат болды.

ЕлiмiздiЎ т„уелсiздiк алуына ж„не ел атауыныЎ †згеруiне байланысты “Ѕазај ССР ЖоЈарЈы КеЎесiнiЎ Ведомостары” 1991 жылЈы 51-н†мiрiнен бастап “Ѕазајстан Республикасы ЖоЈарЈы КеЎесiнiЎ Ведомостары” болып шыјты. Республикада президент јызметi таЈайындалЈаннан кейiн 1990-92 жылдарда “Ведомостарда” ПрезиденттiЎ жарлыјтары мен јаулылары да жарияланЈан. Ресми басылым 1992 жылдан бастап “Ѕазајстан Республикасы КеЎесiнiЎ Жаршысы” деп †згердi. Ал тґрајты негiзде жґмыс iстейтiн јос палаталы ПарламенттiЎ јґрылуына байланысты ол “Ѕазајстан Республикасы ПарламентiнiЎ Жаршысы” деп аталады.

Ѕазај ж„не орыс тiлдерiнде жарыј к†ретiн “Ѕазајстан Республикасы ПарламентiнiЎ Жаршысында” јазiргi кҐндерi парламент јабылдаЈан Ѕазајстан РеспубликасыныЎ Конституциялыј ЗаЎдары мен Кодекстерi, ПарламенттiЎ, Сенат пен м„жiлiстiЎ јаулылары тҐрiндегi заЎ актiлерi, сондай-ај, Парламент пен оныЎ палаталарда јабылданЈан Ґндеулерi, м„лiмдемелерi, Ѕазајстан КонституциясыныЎ баптарын ресми тҐсiндiру туралы јаулылары жарияланып келедi.