Программа "Биология. Гомуми закончалыклар. 9 класс" В. Б. Захаров, С. Г. Мамонтов, Н. И. Сонин дәреслеге нигезендә төзелгән. Дәреслек

Предмет: биология

Укытучы:

Ел буена сәгатьләр саны:

Барлыгы: 70

Атнага:2

Планлаштыру гомуми белем бирү оешмалары өчен программа нигезендә, программа

Программа “Биология. Гомуми закончалыклар. 9 класс” В.Б.Захаров, С.Г.Мамонтов, Н.И. Сонин дәреслеге нигезендә төзелгән.

Дәреслек:

Программа гомуми белем бирү мәктәпләренең 9 классында “Биология.Гомуми закончалыклар” предметын өйрәнү өчен кулланыла, атнага 2 сәгать туры килә.

Курсның программасы гомуми белем бирү мәктәпләренең 9 класс программасының бөтен сорауларын үз эченә алган. Урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә өйрәнелә торган бөтен бүлекләр һәм темалар сакланган, ләкин һәрбер блокның эчтәлеге укучыларның яшь үзенчәлекләрен һәм белем бирү дәрәҗәсен истә тотып гадиләштерелгән. Уку материалларын үзләштерүне җиңеләйтү өчен күпчелек лаборатор эшләр, демонстрация һәм экскурсияләр программага кергән. Материалны үзләштерү эзлеклелеге курсны биологик белемнәр системасыбелән интеграцияләнергә булыша.

Программа укучыларның гомуми биологиянең теоретик һәм кулланма нигезләрен өйрәнүен күз алдында тота. Анда хәзерге вакытта биология фәне алдында торган бурычлар чагылыш таба һәм алар табигатьне, кеше сәламәтлеген саклауга юнәлтелгән. Яшьләрдә экологик тәрбия булдыруга аерым игътибар ителгән.

“Биология. Гомуми закончалыклар” курсын өйрәнү укучыларның төп гомуми белем бирү программаларын үзләштергәндә алган белемнәренә таяна. Шулай ук предметны үзләштерү химия, физика, тарих, география фәннәрендә алынган белемнәргә дә нигезләнә.
Белем бирү дәрәҗәсен күтәрү һәм алган белемнәрне практик эштә куллана белү өчен, укытучының тулы инструктажы һәм укучылар куркынычсызлык кагыйдәләре белән танышканнан соң, лаборатор эшләр эшләүне күз алдында тота.

Укучыларның белемнәрен тирәнәйтү һәм күзаллауны киңәйтү өчен программаның түбәндәге бүлекләре буенча экскурсмяләр үткәрү тәкъдим ителә: “генетика һәм селекция нигезләре”, “Терек табигать формаларының күптөрлелеге”, “Җирдәге тереклек һсеше”, “Организм һәм әйләнә-тирәнең үзара тәэсир итешүе”. Шул ук максат белән демонстрацияләр куллану да каралган.

Программада материалларның тема һәм бүлекләр буенча буленеше (сәгатьләрдә) бирелгән. Методик комиссия программаның күләме, аерым тема һәм сорауларның бирелү тәртибен үзгәртү буенча тәкъдимнәр бирә ала.

Программада төп төшенчәләр, укучыларның төп мәгълүмат блоклары буенча белемнәр һәм осталыкларына таләпләр формалаштырылган. Һәрбер бүлекнең азагында “Биология. Гомуми закончалыклар” курсының башка фәннәр белән предметара бәйләнешләре күрсәтелгән.

Укучылар белергә тиеш:

• 
  Тереклекнең төп үзлекләре;
  
• 
  Күзәнәк теориясенең төп положенияләре, төрле патшалыктагы организмнарның күзәнәкләре төзелеше үзенчәлекләре;
  
• 
  Күзәнәкнең төп структур элементлары һәм аларның функцияләре;
  
• 
  Аксым биосинтезы;
  
• 
  Фотосинтезның схемасы һәм әһәмияте;
  
• 
  Күзәнәктә матдәләр алмашы һәм энергетик тәэмин ителү;
  
• 
  Күзәнәк бүленү ысуллары;
  
• 
  Вирус һәм вирус инфекцияләре үзенчәлеге һәм профилактика чаралары;
  
• 
  Кешенең төп физиологик функцияләре һәм аларны биологик регуляцияләүнең мәгънәсе;
  
• 
  Онтогенез, җенес күзәнәкләренең ясалуы, аталандыру һәм күпкүзәнәклеләр онтогенезының төп этаплары;
  
• 
  Яшәү тирәлеге, тирәлекнең төп экологик факторлары һәм аларның организмнарга закончалыклы тәэсире;
  
• 
  Популяция һәм аның структурасы;
  
• 
  Биоценоз, экосистема, биогеоценоз төшенчәләре;
  
• 
  Продуцентлар, консументлар һәм редуцентлар, азык пирамидасы, азык чылбыры;
  
• 
  Агроценозның түбән тотрыклылыгы сәбәпләре;
  
• 
  Биосфера, аның төп функциясе;
  
• 
  Г.Мендельнең нәселдәнлек законнары;
  
• 
  Ген һәм хромосома турында күзаллаулар;
  
• 
  Тере организмнарның үзгәрүчәнлеге һәм нәселдәнлеге;
  
• 
  Органик дөнья эволюциясе;
  
• 
  Табигый сайланыш теориясенең төп положенияләре;
  
• 
  Төр һәм төрләнеш;
  
• 
  Селекция методлары һәм аларның биологик нигезләре;
  
• 
  Кешенең биосферага тәэсире, экологик проблемалар.
  

Укучылар тиеш:

• 
  Үзләренең сәламәт яшәү рәвеше, эшчәнлеген планлаштырганда һәм оештырганда биологик белемнәрне куллана белергә;
  
• 
  Организмнар эшчәнлегендә тере булу билгеләрен таба белергә;
  
• 
  Микроскоп белән эшли, гади микроприпаратлар ясый белергә;
  
• 
  Тере организмнарны матдәләр әйләнешендәге роле буенча классификацияли белергә;
  
• 
  Үсемлек-хайваннарда нәселдәнлек һәм үзгәрүчәнлеккә мисаллар китерә белергә;
  
• 
  Генетика, селекция һәм физиология турында белемнәрне кулланып йорт хайваннарының токым чисталыгын саклап кала белергә;
  
• 
  Үсемлек-хайваннарның яраклашына мисаллар китерә белергә;
  
• 
  Тере организмнарга сакчыл караш кирәклеген аңлата һәм дәлилли белергә;
  
• 
  Кызыксындырган практик һәм теоретик сорауларга өстәмә материаллар ярдәмендә җаваплар таба белергә.
  

“Биология. Гомуми закончалыклар” курсының биологик фәннәр арасындагы урыны. Курсның максатлары һәм бурычлары.

Тереклек дөньясының күптөрлелеге. Тере организмнарның үсеш дәрәҗәсе һәм төп үзлекләре. БиологиянеңДарвинга кадәрге

чорда үсеше. Систематика формалашу. Жан Батист Ламаркның эволюция теориясе. Чарлз Дарвинның төрләрнең табигый
юлы белән килеп чыгышы турындагы теориясе. Чарлз Дарвин теориясе килеп чыгуның фәнни һәм социаль-икътисади

алшартлары. Чарлз Дарвинның ясалма сайланыш турындагы тәгълиматы. Табигый сайланыш формалары. Организмнарның

тышкы тирәлек шартларына җайлашуы — табигый сайланыш йогынтысы нәтиҗәсе. Хайваннарның төзелеш, төс һәм

гадәтләренең жайлашу үзенчәлекләре. Яшь буын турында кайгырту. Физиологик адаптацияләр. Микроэволюция. Төр,

аның критерийлары һәм структурасы. Мутацияләрнец эволюцион роле. Адаптациянең биологик нәтиҗәләре.

Макроэволюция. Эволюциянең төп юнәлешләре. Биологик эволюциянең гомуми закончалыклары. Җирдә тереклек барлыкка

килү. Тереклек барлыкка килү турында хәзерге карашлар. Тереклек үсешенең башлангыч этаплары. Җирдә тереклек үсеше.

Архей һәм протерозой эраларында тереклек. Палеозой эрасында тереклек. Мезозой эрасында тереклек. Кайнозой эрасында

тереклек. Кешенең килеп чыгышы.

Демонстрацияләр. Галимнәрнең биографиясе, эшчәнлеге; төрләр барлыкка килү схемалары; Тере үсемлекләр һәм хайваннар;

гербарий, гомологик һәм аналогик органнарның мисаллары; Кызыл китапка кертелгән хайван һәм үсемлек вәкилләренең

характеристикасы; кеше һәм умырткалы хайваннар скелеты модельләре; терек табигать патшалыклары ъсеше схемалары;

борынгы породаларда үсемлек эзләре.

Лаборатор эш №1 “Организмнарның яшәү тирәлегенә яраклашуын өйрәнү”.

Лаборатор эш №2 “Үзгәрүчәнлек, төр крийтерийларын, ясалма сайланыш нәтиҗәләрен өйрәнү”.

II кисәк.

Тере организмнарның төзелеш структурасы. (11 сәг).

Күзәнәкнең химик төзелеше. Күзәнәк составына керүче неорганик матдәләр. Күзәнәк составына керүче органик матдәләр.

Күзәнәктә матдәләр алмашы һәм энергия әверелеше. Пластик алмашу. Аксымнар биосинтезы. Энергия алмашу. Күзәнәкнең

төзелеше һәм функцияләре. Прокариотик күзәнәк. Эукариотик күзәнәк. Цитоплазма. Төш. Күзәнәкнең бүленүе. Организмнар

төзелешенең күзәнәк теориясе.

Демонстрацияләр. Биологик полимерларның модельләре; электрон һәм яктылык микроскопының принципиаль төзелеше

схемасы; күзәнәк модельләре. Үсемлек һәм хайван күзәнәкләре органоидлары схемасы.

Лаборатор эш №3 “ Үсемлек һәм хайван күзәнәге төзелешен микроскоп аша өйрәнү”

Организмнарның үрчүе. Җенессез үрчү. Җенси үрчү. Җенес күзәнәкләренең үсеше. Үсешнең эмбриональ периоды. Үсешнең

постэмбриональ периоды. Үсешнең гомуми закончалыклары.

Демонстрацияләр. Фотолар, схемалар һәм статик таблицалар.

ШМ

IV кисәк.

Организмнарның нәселдәнлеге һәм үзгәрүчәнлеге (14 сәг)

Нәселдәнлек билгеләрен өйрәнүдә Грегор Мендельнең гибридологик методы. Мендель законнары. Гаметалар сафлыгы законы. Моногибридлы кушылдыру. Тулы һәм тулы булмаган доминарлау. Дигибрид кушылдыру. Мендельнең өченче законы. Анализлаучы кушылдыру. Геннарның нәселдән нәселгә тоташып күчүе. Җенес генетикасы. Җенес белән тоташкан билгеләрнең нәселгә күчүе. Геннарның үзара тээсире. Нәселдәнлек (генотипик) үзгэрүчәнлеге. Фенотипик үзгәрүчәнлек. Культуралы үсемлекләрнең күптөрлелек һәм килеп чыгу үзәкләре. Үсемлекләр һәм хайваннар селекциясе методлары. Микроорганизмнар селекциясе.

Лаборатор эш №4 “Генетик мәсьәләләр чишү һәм шаҗәрә төзү”.

Лаборатор эш №5”Үзгәрүчәнлекне өйрәнү”.

V кисәк.

Экология нигезләре (14 сәг).

Биосфераның структурасы. Табигатьтә матдәләр әйләнеше. Тере организмнар бергәлекләре формалашу тарихы. Биогеоценозлар һәм биоценозлар. Тирәлекнең абиотик факторлары. Тирәлек факторлары тәэсиренең интенсивлыгы. Тирәлекнең биотик факторлары. Организмнар арасында үзара мөнәсәбәтләр. Табигый байлыклар һәм алардан файдалану. Әйләнә-тирә мохиткә кешенең хуҗалык эшчәнлеге йогынтысы. Табигатьне саклау һәм табигатьтән рациональ файдалану нигезләре.