С. Б. Ержанова ҚазМемҚызпу профессоры, ф.ғ. д
жүктеу/скачать 1.56 Mb. Pdf көрінісі
|
| Кезекті қайталау эпифора
– (грекше epiphora – қосымша) – мәтіндегі сөйлемнің соңында немесе өлең жолының аяқ жа-ғында бір сөзді әдейілеп бірнеше рет қайталай беру, сол арқы-лы қайталанған сөзге ерекше мән үстеу, айрықша тыныс беру, арнайы назар аудару. Эпифора - поэзиялық шығармаларда 139 жиі кездесетін бейнелеу тәсілдерінің бірі. Ж.Әбдіраштың «Көше тәр-тібі» өлеңінде осы тәсілді көреміз: Мінетін жерің – мына ара, Түсетін жерің – мына ара, Тоқтайтын жерің – мына ара, Соқпайтын жерің – мына ара, Өтетін жерің – мына ара, Жететін жерің?... Сұрама! Прозалық шығармаларда да сөздерді қайталау ойға эмо- циялық ажар, әуезділік сипат береді. Ол мәтінге ырғақ, ерекше экспрессивтік бояу дарытады. О.Бөкеев шығармаларындағы қайталау - поэтикалық тілдің элементі. О.Бөкеев туындыларында жекелеген сөздерді, сөз тіркестерін әр кезеңде қайталап отыру табиғат суретіне айрықша реңк дарытып, оның саздылығын, әсерлілігін күшейтеді. Жазушының баяндау мәнерін ерекше- лендіретін синтаксистік тәсілдің бірі экспрессивтік даралау қыз- метіндегі қайталаулар болып табылады. Мысалы, қаламгер «Мезгіл әуендері» суреттемесінде көктем мезгілін: «Ұйқылы-ояу табиғат дүр сілкінді де, жылдар бойы қаңсып, табанын тас отарлаған жасыл жағалаулы көне арнамен, алтын ағысты, асығыс ағысты, сұрапыл шуымен сел ақты; ол көктемгі тасқын; ұмытылған қаңсық арнаға оқыс құлаған, бір кезде қағажу көрген судың байып, өз еркі, өз ырқы өзіне тиген соң, құлындай құлдыраған әрі бақытты, әрі шаттықты, уа, қайғылы сұңғыла са- пары - оң сапары еді; бұлақты адасып барып, алжасып барып ар- насын тапқан тасқынның Толқыны, салтанатты Толқыны, шыр- қап салған ғажап даусы жарып барады... е, ақсарбас... е, ақсарбас - жылайды Толқын, шулайды Толқын, тулайды Толқын; бұл - ғайыптан емес, табиғаттан пайда болған, жаһан құрсағын тепсіне шығып, еңіреп келген айналайын алапат тасқынның кеуделі де кесірлі Толқыны!» - деп суреттейді. «Толқын» сөзінің жиі қайталануы автор толғанысына эмо- циялық әр қосып, ерекше ырғақ, көтеріңкі леп берген. Мұндай тәсіл автордың табиғат тамашасына бас ию, табыну көңіл-күйін күшейтеді. Бөкеевте лексикалық қайталаулар анағұрлым күрделі тәсіл синтаксистік қайталаудың бір компоненті түрінде көрінеді. 140 Жиі кайталанып, тұрақты түрде кездесетін сөздер шығарманың негізгі ойын ашуға септеседі. 4. жүктеу/скачать 1.56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|