Закон РК «О местном государственном управлении в Республике Казахстан». – Алматы: ЮРИСТ, 2003.-25с

4.Закон РК «О местном государственном управлении в Республике Казахстан». – Алматы: ЮРИСТ, 2003.-25с.

6. Закон РК от 09.02.2009 г. «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам местного государственного управления и самоуправления» №126-V, Сайт Парламента РК - http://www.parlam.kz/DocLegacts.aspx?lan=ru-RU&sozyv=4&idzak=1571

В процессе по­строения правового государства конституция рассматривается уже не только как оформление и закрепление механизма властвования в государстве, а как правовой документ высшей юридической силы, определяющий развитие всех отраслей права и имеющий прямое действие. На основе Конституции базируется и развивается весь правовой массив государства, приобретая всеобщее признание. Не случайно, что с принятием Конституции у любого государства появляется некая новая точка отсчета его существования.

В связи с этим Конституция 1995 года является новым этапом развития государства, она закрепила особый порядок общественного и го­сударственного устройства. Как основной закон она определяет правовые основы перехода к рыночной экономике, к новым формам правового государства.

Конституция регулирует широкий круг общественных отношений. Это относится также к вопросам государственно-финансовой полити­ки, организации взаимодействия властей на различных уровнях, защиты прав и за­конных интересов человека и гражданина, функционирования финансово-кредитного механизма. Конституция занимает главенствующее положение в иерархии правовой системы. Конституционные основы выполняют роль юридической базы для развития финансового законодательства и соответствующих ему от­раслей и институтов в правовой системы.

Финансовое право в своем развитии прошло путь от элементарного обособления правовых норм в рамках публично-правовых отраслей до провозглашения суперотраслью, способной генерировать и отпочковывать иные отрасли права. Тем не менее, научные дискуссии о месте и роли финансового права, о его предмете и методе, о системе и принципах не прекращаются и по сей день. Финансовое право достаточно чутко реагирует на происходящие политические, экономические, социальные и иные преобразования в обществе, что, несомненно, сказывается на характере внутренних взаимосвязей финансово-правовых норм. Материя финансового права представляет собой живой организм, требующий постоянного внимания со стороны ученых, специалистов-практиков, представителей законодательных и правоприменительных органов, поскольку только всестороннее изучение происходящих в финансовом праве процессов позволит объективно оценить состояние данной отрасли.

С конца XVII века под словом финансы стали понимать всю совокупность государственного имущества и вообще состояние всего государственного хозяйства. В смысле всей совокупности материальных средств, имеющихся в распоряжении государства его доходов, расходов и долгов понимается это слово и теперь. Таким образом, точнее науку о финансах можно определить как науку о способах наилучшего удовлетворения материальных потребностей государства. Особенно убежденно поддерживал точку зрения такого понимания термина «финансы», охватывающего не только денежные, но и материальные средства, В.А. Лебедев, по данному поводу писал: «Все средства, которые государство может иметь для выполнения своих целей, будут ли эти средства заключаться в личных услугах граждан, или в разных вещественных материалах, капиталах, денежных сборах, – все они могут быть названы финансами», «было бы неправильно понимать под словом финансы только деньги, как это иногда думают, потому что не одними только деньгами удовлетворяются государственные нужды; не только денежные средства, но и услуги, которых государство требует от граждан безвозмездно или возмездно, а также запасы, материалы, например, военные, все должно быть подведено под понятие финансов». Обращает на себя внимание, что в последнем случае понятием «финансы» охватывают не только денежные и материальные средства, но личные повинности. При понимании термина «финансы», которым охватываются не только денежные, но и материальные ценности, принадлежащие государству, этот термин становится тождественным понятию «государственная казна». Однако уже в дореволюционные времена высказывались мнения, что категория «финансы» охватывает собой лишь денежные средства. Так, называя финансами те денежные средства государственной казны, которыми правительство достигает возможности удовлетворять всем государственным потребностям» В последующем (и тем более в советские времена) термин «финансы» стал рассматриваться в качестве исключительно денежной категории. И именно в этом значении данный термин употребляется в настоящее время.

Вследствие этого с понятием финансов в старое время соединяли самые неблаговидные представления: «Finans» отождествлялось, например с словами, ловкость, грабеж. Другой известный дореволюционный специалист в области финансов и финансового права И.И. Янжул, касаясь происхождения термина финансы, также отмечал его значение. Он писал: Слово «финансы» ведет свое происхождение, по наиболее принятому и наиболее правдоподобному толкованию ученых, от средневекового латинского термина употреблявшегося в 13 и 14 вв. в смысле обязательной уплаты денег, а затем вообще денежной суммы. Может быть, вследствие близости звуков со словами хитрый и изобретательный или потому, что сами в то время соединялись с разного рода притеснениями, выражение «финансы» в Германии в 16-17 вв. имело дурное значение, заключало в себе элемент лукавства, вымогательства». По мнению современных авторов, термин «финансы» восходит к старолатинскому слову «figo» – «вбивать, вколачивать», и связанному с ним слову «finis», означающему «конец, предел, граница, окончание» (отметный кол вбивался в землю для отделения одного участка земли от другого). Позднее это слово приобрело также значение – конец дела, срок уплаты чего-либо, прекращение тяжбы. К этому примыкает латинский глагол «finare» означающий окончание, урегулирование какого-либо спора, как правило, денежного. На этой основе возник средневековый латинский термин «финансио», означающие наличность, доход, необходимость обязательной уплаты денег, или какой-либо денежный платеж. Это слово и лежало в основе возникновения термина «финансы». Начиная с XVII века, «финансы» стали употребляться для обозначения всех отношений, связанных с доходами и расходами государства, совокупности государственного имущества, государственного хозяйства. Надо сказать, что мнение, согласно которому термин «финансы» обозначает государственное хозяйство (причем, не только в денежном выражении, но и в натурально-вещественном), имело до революции преобладающее значение. Например, в работе И. Шиля, которая является одной из первых дореволюционных работ, в области финансов, отмечается, что при рассмотрении понятия «финансы» «перед глазами исследователя стоят государственная казна, описание способов и средств к собиранию и уплаты долгов». В этом же духе трактовал финансы и Ф.В. Мильгаузен, который писал: «Финансами называют те вещественные ценности, которые выделяются из народного имущества и передаются в руки правительства для достижения общих государственных ценностей. Совокупность ценностей, поступающих в распоряжение государства, мы называем его финансами»

Своеобразие отношений, составляющих содержание финансов как экономической категории, заключается в том, что они всегда имеют денежную форму выражения. Денежный характер финансовых отношений важный признак финансов. Деньги являются обязательным условием существования финансов, ибо последние есть общественная форма, обусловленная существованием первых. В этой связи неправомерно относить к финансам не только денежные, но и натуральные повинности. Ошибочное отнесение к категории «финансы» и материальных ценностей, свидетельствует лишь о том, что «функционирование финансов возможно только при определенных условиях, отсутствие которых сразу же сужает границы действия этой категории». Иначе говоря, категория «финансы» возникла лишь с возникновением развитого денежного хозяйства.

Одновременно возникло представление, что финансы можно понимать в экономическом и материальном смыслах. В экономическом смысле под финансами понимаются денежные отношения (либо их определенная разновидность). Одновременно финансы понимаются как совокупность особой разновидности экономических отношений финансовых отношений.

В материальном смысле под финансами понимаются деньги денежные средства, денежные ресурсы или денежные фонды (либо определенная их разновидность). Однозначно можно утверждать, что представление о финансах как о деньгах и денежных отношениях приобрело в настоящее время характер научной доктрины и такого теоретического постулата, который никем не оспаривается. Однако и при таком подходе термин «финансы» не имеет однозначного толкования. Анализ литературных источников показывает, что можно выделить три варианта понимания этого слова: широкое, менее широкое и узкое. В своем узком значении (некоторые авторы называют его специальным значением) термин «финансы» понимается, как и до революции, однако охватывает собой только денежные средства, т.е. финансы – это денежные средства государства. В экономической и правовой литературе понятие «финансы» рассматривается в двух аспектах как совокупность:

- отношений, возникающие в процессе создания, распределения и использования определенных фондов денежных средств, необходимых государству для выполнения своих задач и функций;

- фондов денежных средств, мобилизованных государством для осуществления своих задач.

Отметим, что в первом случае дается определение финансов в их экономическом смысле, во втором материальном. Финансы - это система денежных отношений по поводу аккумулирования, распределения и использования фондов денежных средств в целях, материального обеспечения выполнения государственных функций и задач. При этом отмечаем, что финансы являются денежными отношениями, в которых одним из участников обязательно выступает государство. К числу финансовых отношений относятся только те денежные отношения, наличие которых обусловлено фактом существования государства как органа управления. Следует сказать, что в советское время, хотя существовали и некоторые иные точки зрения, такое представление о финансах было наиболее распространенным. К этому были определенные основания: экономика основана на государственной собственности и обладателем подавляющей части денежных средств было государство. Такая точка зрения стала именоваться «государственная теория финансов». В расширенном значении под финансами понимаются не только денежные средства государства, но и денежные средства юридических лиц (организаций).

Такого понимания термина «финансы» придерживается, в частности, В.М. Мандрица, по его мнению, «финансы-это совокупность всех денежных средств, находящихся в распоряжении государства или организации-предприятия, а также система их формирования, распределения, контролирования и использования» Применительно к этому значению финансы в материальном смысле представляют собой денежные фонды государства, его территориальных подразделений, юридических лиц. В смысле финансы есть экономические отношения указанных субъектов по формированию, распределению и использованию их денежных фондов. Некоторые авторы несколько расширяют эту точку зрения, включая в состав финансовые фонды «различных субъектов хозяйствования и государства». При этом под «различными субъектами хозяйствования» понимаются как организации, так и индивидуальные предприниматели.

Конституция как основной закон государства, в которой основным звеном определены рыночные отношения, основанная на праве собственности, равенстве всех перед судом и законом.

Одной из важнейших задач государства является четкое планомерное управление государственными финансами. От уровня организации государственных финансов, от степени выбора механизмов правового регулирования отношений используемых государством в процессе формирования и использования государственных денежных средств фонда зависит эффективность деятельности государства в кризисных явлениях.

Банковское регулирование должно облегчить прохождение кредитных потоков, необходимо поддержка ее структур для стимулирования его развития на рыночных условиях. При этом вводимые требования банковского законодательства должны стимулировать фонды и базы фондирования, финансирование активных операций. Необходимо новые расчеты для капитализации и классификации банковских активов. Задача повышения конкурентно способности выдвигают определенные требования к Конституции РК. Со времен принятия Конституции страна изменилась, необходимого изменения требуют и некоторые законы, в частности Закон «О банках и банковской, системе» принятая в 1995 году, Кодекс об административных правонарушениях.

О роли и влияния мирового экономического кризиса является самым масштабным со времен великой депрессии. Правительство стран мира применяют ряд мер по антикризисным программам. Такая программа принята и в Республике Казахстан.

Эти программы являются вынужденными мерами подлежащим реализации, находят поддержку у населения, однако на все нужно время. В стране создано четыре система образующих банков и государством внесен капитал в уставный фонд. В целом в рамках данной антикризисной программы из национального фонда выделены денежные средства.

Президентом Республики Казахстан в интервью российской газете предложены глубинный мировой дефект, где в семи простых вопросах дано радикальное обновление нашего мышления. Мировая валюта Нового Мира должна существовать на базе всемирного Закона подписанная главами большинство стран мира. С середины прошлого века мир изменился радикально, и темпы этих перемен изменяется с каждым днем. Не меняется только суть механизма генерации и обращение валютной мировой системы, которая явно устарела давно и безвозвратно, что подтверждает мировой кризис. Механизм новой мировой валютной системы, должен строится на основе грядущих вызовов века, мира и человечества.

Проблемы организации и функционирования местного самоуправления в условиях формирования гражданского общества в Казахстане тесно переплетаются с общегосударственными вопросами политического, социально – экономического развития. Чтобы самоуправление в Казахстане формировалось как подлинно демократический и самостоятельный конституционно – правовой институт и способствовало развитию идеального гражданского общества необходимо развивать такой институт и внести конституционные поправки о наделении органов местного самоуправления правом законодательной инициативы.

В процессе дальнейшего совершенствования законодательства необходимо следовать принципам верховенства Конституции и соответствующих норм. Необходимо принять меры, обеспечивающие стабильность финансово – правовой системы и укрепления законности.

В процессе дальнейшего совершенствования законодательства необходимо следовать принципам верховенства Конституции и соответствующих норм. Необходимо принять меры, обеспечивающие стабильность финансово – правовой системы и укрепления законности.

Рост экономики должен быть основан на модернизации инфраструктуры, развитии и укрепления устойчивости национальной экономики и дальнейшем пути развития. Суверенитет государства всегда является полным и исключительным, она одна из важнейших качественных признаков государства, и важное свойство государственной власти. Объективно глобализация означает снижение административных границ для трансграничного движения валют, финансовых ресурсов. Таким образом, без надлежащего правового регулирования правовая система не может быть эффективной, что не способствует обеспечению финансовой стабильности государства, так и соблюдение законности в финансовой сфере.

1.Конституция РК (принятая на республиканском референдуме 30августа 1995 года с изменениями и дополнениями).

2. Финансовое право: Сборник нормативных правовых актов. Алматы: Юрист,2008,-320 с.

3.Лебедев В.А. Финансовое право// Учебник-М. 2002,139 с.

4. Худяков А.И. Основы теории финансового права. Алматы, 1995, 132 с.

5. Худяков А.И. Финансовое право Республики Казахстан. Общая часть. Алматы, 2001, 272 с

6. Райзберг Б.А. Основы экономики. М., 2000, 275 с.

7. Финансовое право для экономических специальностей: Учебник Кол. авт. //Под общ. ред. проф. С.О. Шохина. М., 2006, 141 с.

8. Мандрица В.М. Финансовое право. 2-е изд., перераб. Р-на-Д, 2003, 232 с.

9. Годме Поль Мари. Финансовое право. М., 1978, 142 с.

Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасында елдегі заңдылық тәртіпті және құқықтық жүйенің тұрақтылығын да, сонымен бірге қолданыстағы Конституция шеңберінде ұлттық құқықтың жүйелі дамуын қамтамасыз ететін шаралар туралы айтылған: «Ұлттық құқықтық жүйенің негізі конституциялық құқық болып табылады.Оның қарыштап дамуы 2007 жылғы конституциялық реформа нәтижесінде елеулі түрде жаңарған Қазақстанның қолданыстағы Конституцияның принциптері мен нормаларына сүйенеді. Біздің мемлекетіміздің Конституциясында бекітілген Республика қызметінің түбегейлі принциптерін (бұл:қоғамдық келісім мен саяси тұрақтылық,барша халықтың игілігі үшін экономикалық даму, қазақстандық патриотизм, мемлекеттік өмірдің неғұрлым маңызды мәселелерін демократиялық әдістермен шешу) сақтау мен іске асыру елдің орнықты әлеуметтік-экономикалық және саяси-құқықтық дамуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді»[1,3].

Осы орайда біз тәуелсіз Қазақстанның саяси жүйесінің конституциялық-құқықтық негізіне қатысты мәселені зерделеуді жөн көрдік.

1995жылғы Ата Заңымызды күнделікті оқып үйрену, оның басты қағидаларымен мұқият танысу, оның әрбір әрпінің астарында аса зор мән-мағына барын көрсетеді.Өйткені әрбір азаматтың міндеті Ата Заңды және соның негізінде қабылданған Қазақстан Республикасы заңдарын бұлжытпай орындау болып табылады.1995 жылғы Конституция біздің мемлекетімізідң тарихындағы тұңғыш Ата заң емес.Қазақстан Республикасы өзінің егемен мемлекет ретінде қалыптасуында конституциялық-құқықтық дамудың бірнеше сатыларынан өтті.

Еліміздің Ата заңының қалыптасуына белсенді түрде үлес қосып, оны негіздеу жұмыстарына жетекшілік жасаған Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев еліміздің конституциялық дамуына қатысты былай деп жазады: «Жалпы таным тәжірбиесі және соның ішінде Қазақстанның мемлекеттік-құқықтық дамуы елдің конституциялық қалыптасу тарихынсыз жаңа тәуелсіз мемлекеттің конституционализм теориясы да болмайтындығын үйретеді»[2,10].

Қазақстан Республикасының Ата заңының қалыптасу тарихында, тәуелсіздік алып, егеменді ел ретіндегі бірінші Конституция қабылданғанға дейін кеңестік кезеңде қабылданған үш Конституциясы қызмет атқарды. Бұл кеңестік конституцияларды атап өтетін болсақ: 1926 жылы ақпан айының 18 күні қабылданған Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасының Конституциясы, 1937 жылы 26 наурыз айында Кеңестердің Х Бүкілқазақстандық съезінде, яғни ол 1936 жылғы Конституция бойынша Қазақстан Одақтас Республикаға айналу тарихи кезеңінде қабылданған Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Конституциясы және 1977 жылы КСРО-ның жаңа Конституциясы қабылданғаннан кейін, 1978 жылы 20 сәуірде Қазақ КСР Жоғарғы кеңесінің тоғызыншы шақырылымының кезектен тыс жетінші сессиясында қабылданған Қазақ КСР Конституциясы.

Бұл аталған Конституциялар одақтас мемлекеттердің шеңберінде, коммунистік, кеңестік саяси-құқықтық жүйенің негізінде қабылданды. Осы заңдарға сәйкес Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы ең алдымен ұлттық территориялық межені бөлуді, мемлекеттің ұлттық атауын, бүгінгі таңдағы шекараға жақын жағдайларды сақтап қалды.

Кеңестік негізгі заңдардың нысаны, баптарының мән-мағынасы сол өмір сүріп отырған кезеңнің әлеуметтік-саяси жағдайымен тығыз байланысты болды. Тәуелсіз Қазақстанның мемлекеттік-құқықтық дамуында өз алдына егеменді мемлекет құруды аңсаған алаш зиялыларының саяси-құқықтық көзқарастарының маңызы өте зор. ХХ ғасырдың басындағы «Алаш» партиясының жетекшілерінің конституциялық идеяларынан тәуелсіз мемлекет құрудың негіздерін байқаймыз.

Егеменді Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев мемлекетіміздің саяси-құқықтық дамуында алаш қайраткерлерінің негіздеген конституциялық жобасының маңызын ерекше атап өтеді: «Әр әрпінің демократизмімен белгілі 1937 және 1978 жылдардағы Қазақ КСР конституциясынан гөрі, Алаш Үкіметінің (1917-1919 жж.) конституциялық жобасында конституционализм көбірек екенін сенімді түрде ауыз толтырып айтуға болады»[3,11].

1990 жылдардың басында Қазақ КСР-да, содан кейін Қазақстанда 1978 жылғы Конституцияға айтарлықтай өзгерту енгізген бірнеше заңдар қабылданды.1990 жылдың 20 қарашасындағы «Мемлекеттік билік құрылымын жетілдіру жөніндегі»заң бойынша Конституцияға Президент атқарушы және басқарушы биліктің басшысы деген ереже енгізілді, Министрлер кеңесі Министрлер кабинеті болып қайта құрылды. Сонымен қатар мемлекеттің одан әрі дамуына қажетті бірнеше маңызды заңдар қабылданды: 1991 жылғы 15 ақпандағы «Жергілікті өзін-өзі басқару және Қазақ КСР-ның жергілікті Кеңесінің халық депутаттары жөніндегі » заң, «Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының атын өзгерту жөніндегі» 1991 жылғы 10 желтоқсандағы заң, «Қазақстан Республикасының азаматтығы жөніндегі» 1991 жылғы 20 желтоқсандағы конституциялық заң және басқаларды атап өтуге болады.

1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі Қазақстанның тәуелсіздігін жариялаған «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі жөніндегі» заңды қабылдады. Бұл заңда Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет ретінде, барлық территориясында толықтай билігін жүргізетіндігі, өзінің ішкі және сыртқы саясатын өзі анықтайтындығы бекітілді. Бұрынғы Қазақ Республикасының территориясы жаңа тәуелсіз мемлекеттің территориясы ретінде мойындалып, ол территория бөлінбейтін және қол сұғуға болмайтын территория деп жарияланды.

Барлық ұлттардың азаматтары енді біртұтас Қазақстан халқын құрады. Мемлекеттік билік қазақ халқының еркіндігіне негізделді. Заң барлық азаматтардың ұлтына, шығу тегіне, лауазымына, тұрған жеріне қарамастан еркіндік пен құқыққа тең ие деп жарияланды. Заңда Қазақстан мемлекетінің құрылымы айқындалып, алғаш рет мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот билігі тармақтарына бөлу принципі мойындалды.

1993 жылы 28-ші қаңтарда Қазақстан Республикасының жоғарғы Кеңесі егеменді тәуелсіз мемлекеттің бірінші Конституциясын қабылдады. Конституция құрылымдық жағынан алғы сөз,4 бөлім, 21 тарау және 131 баптан тұрды. Конституцияның тәуелсіз Қазақстанның мемлекеттілігін нығайтуда, халыққа қызмет етуге арналған, азаматтардың тең құқықтары мен бостандығын жариялайтын, еркін көрсететін мемлекеттік жаңа ұйымдарды құруда мәні зор болды. 1993 жылғы Конституцияның негізінде КСРО-ның бұрынғы одақтас республикаларының сол кезеңдегі жаңа саяси жағдайына басым көзқарасты парламенттік республиканың үлгісі жатты. Бұл Конституция өз уақытында қажетті қызмет атқарғанымен, мемлекеттегі көптеген мәселелерді толыққанды реттей алмады.Олар атап айтсақ: меншік мәселесі, басқару жүйесіне қатысты мәселелер, Жоғарғы кеңестің шексіз өкілеттіктерге ие болуы және т.б.

Осы орайда қоғамдық өмірдің өзі конституцияны қайта қарау туралы мәселені күн тәртібіне қойды.Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың басшылығымен жаңа Конституцияның жобасы әзірленіп, бүкілхалықтық талқылау үшін жарияланды. Конституция жобасын талқылау барысында көптеген ұсыныстар, ескертулер айтылды.Олардың ең қажетті, қисындылары ескеріліп, Конституция жобасы оның тағдырын шешу үшін халыққа ұсынылды. Бүкілхалықтық дауыс берудің (референдумның) нәтижесінде 1995 жылдың 30 тамызында Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясы қабылданды.

Қазақстандық қоғам дамуының және мемлекеттің жаңа жағдайдағы негізгі қырларын айқындау мақсатында халықаралық тәжірбиеге сүйенген конституциялық реформа жүргізу мәселесі көтерілді.

2007 жылғы мемлекетіміздің саяси жүйесіндегі құқықтық рефоралар уақыт талабынан туындаған өзгерістер болатын. Президенттік басқарудан демократиялық сипаты басымырақ парламенттік жүйеге өту кезеңі келді. Елдегі саяси тәртіпті өзгертуге әкеліп соқпайтын конституциямен де мемлекетті басқаруға болады. Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заң билік тармақтарының арасындағы тепе-теңдік және тежемеліліктің тиімді жүйесін қалыптастыруға бағытталды. Осы орайда біздің ойымызды адам мен азамат құқығы жөніндегі 1789 жылғы француз Декларациясындағы мына бір қағида бекіте түседі: «Құқық кепілдігі жоқ және билікті бөліске салмаған қоғамда конституция болмайды» [4,55].

2007 жылы 16 мамырда парламенттің қос палатасы Президент Н.Ә.Назарбаевтың Конституцияға өзгерістер енгізу туралы ұсынысын қолдап дауыс беріп, 2007 жылы 21 мамырда арнайы Заң қабылданды.

Тәуелсіз Қазақстандағы саяси-құқықтық өзгерістердің нәтижелі болуын қамтамасыз етуге, қоғамдық және мемлекеттік құрылыстың жаңа тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесінің қалыптасуына ықпал ететін конституциялық реформалардың маңызы зор.

Конституциялық реформа мемлекетімізді одан әрі демократияландыру жолындағы маңызды тарихи кезең. Бұл реформалар саяси-әлеуметтік дамуға, экономикалық жаңару мен жаңғыруға үлкен серпін берді. Конституцияның жаңа үлгісімен біздің мемлекет ұзақ жылдар алға қойған үлкен мақсаттарды орындауға қадам басты. Конституциямызға енгізілген демократиялық өзгерістердің негізгі бағыттарын мыналардан көруге болады. Біріншіден, Президенттің бірқатар билік өкілеттігі Парламентке өтті, яғни өкілеттік қайта бөлінді. Осылайша Парламенттің ролі күшейіп, мемлекеттік басқаруға жаңа үлгі-президенттік-парламенттік басқару жүйесі бекітілді. Елбасының депутаттық корпуспен билік өкілеттігін бөлісу күшпен немесе қысыммен емес,Президенттің өзі қабылдаған шешім бойынша жүзеге асып отыр.

Жаңа өзгерістерге сәйкес Парламент жаңа өкілеттікке ие болудың арқасында Үкімет құрамын жасақтау, сондай-ақ қажет кезінде үкімет-мүшелері-министрлерді кері шақырып алу және атқарушы билік органдарына бақылау жасау құқығын алды. Заң шығарушы ұйым реформаларға тиісті заңнамалық база қалыптастырумен қатар, мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыруға да бақылау жасайтын болады.

Мемлекеттік биліктің бірыңғай жүйесінде сот билігі өте маңызды орынды алады. Сот билігі адамдар мен ұйымдардың заңды мүдделері мен еркіндіктерін, Конституцияның, заңдардың орындалуын қамтамасыз етеді. Сот билігі жазалап қана қоймай ,ең алдымен адамдардың құқықтары мен еркіндіктерін қорғайды. Осы ерекше мәртебе мемлекеттің қажеттіліктерге сай қамқорлығы мен беделінің жоғарылауын көрсетеді. Құқықтық мемлекеттің дамуы күшті,тәуелсіз сот билігі және оның негізгі кепілдіктерінің бірі мемлекет пен қоғамның өзара қарым-қатынасына байланысты.

Ата заңға енгізілген өзгерістер сот жүйесін жетілдіруде ерекше мәнге ие болады. Конституцияға енгізілген өзгерістер мен толықтырулардың құқықтық-демократиялық мемлекет орнатуға жасалған нық екендігін байқаймыз. Сондай басымдықтардың бірі- сот жүйесін озық үлгідегі әлемдік талаптарға сәйкес жетілдіру. Реформаға сәйкес Әділет біліктілігі алқасы таратылып, Жоғарғы Сот Кеңесінің ролі күшейтілді. Әр деңгейдегі судьяларды тағайындау тәртібі ауысып, енді Жоғарғы Сот Кеңесі барлық деңгейдегі соттардың судьяларын тағайындауға ұсыным жасайды. Осылайша республикадағы барлық судьялар бірдей мәртебеге ие болып, барлығы бір тәртіп бойынша тағайындалады. Жоғарғы Сот Кеңесі консультативтік ұйымнан жеке, тәуелсіз органға айналды. Конституциядан Жоғарғы Сот Кеңесінің құрамын реттейтін баптар алынып тасталып, бұл мәселелер заңның негізінде анықталады. Жоғарғы Сот Кеңесі соттардың тәуелсіздігін қамтамасыз ететін, соттарды конкурстық негізде іріктейтін, сот жүйесін жетілдірумен айналысатын болды.

Сонымен қатар конституциялық өзгерістерге сәйкес азаматтардың конституциялық құқығын қорғауға кепілдік беретін маңызды мәселенің бірі-қамауға алуға санкция беретін сот жүйесі енгізілді. Бұл айыптаушы мен қорғаушының қатысумен жүзеге асырылып, әрі ол әділ шешім қабылдауға жол ашады. Бұл енгізілген толықтыруды принциптік тұрғыда жаңашыл өзгеріс деуге болады.Өйткені Қазақстан Республикасы азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіні ратификациялауға сәйкес, осы мәселеге қатысты бүкіл әлемдік тәжірбиеге қосылғандығын көрсетті.

Ата заңның жаңа нұсқасына сәйкес Қазақстан өлім жазасын қолданбайтын елдердің қатарына қосылды. Бұл мемлекет тарапынан қылмыстық саясатты гуманизациялауға сәйкес жасап отырған қадамдарының бірі. Өлім жазасын қолдануға байланысты заңнама шектеулер жасау тұрғысында дамып отырды. 2003 жылы өлім жазасын орындауға байланысты мораторий жарияланды. Қоғамдық пікірдің өлім жазасын қолдануға тыйым салуға қарсы болуына қарамастан, енді өлім жазасы тек терроризм салдарынан адам өліміне алып келетін қылмыста және соғыс жағдайында қолданылатын болды.

Сот-құқықтық реформа жетілдіру мен дамытуды қажет ететін кең ауқымды және ұзақ мерзімді үрдіс.Сондықтан реформалардың нәтижелерін талдап,оның ішкі мазмұнын толықтыруда көптеген жұмыстар атқарылды.

Конституцияға енгізілген өзгерістер саяси тұрақтылық, ұлтаралық татулықты жетілдіруге бағытталды.Парламент депутаттарының саны көбейіп, Қазақстан халқы Ассамблеясына парламенттен орын беру жөніндегі өзгерістер осының айғағы. Біріккен Ұлттар Ұйымының бұрынғы Бас хатшысы Кофи Аннан Қазақстан халқы Ассамблеясын БҰҰ-ның кіші Ассамблеясы деп баға берген. Мұндай институт әлемнің бір де бір елінде жоқ.Мәжілісте бұдан бұлай 107 депутат орын алып, соның 98-і партиялық тізіммен сайланып, қалған 9-ы Қазақстан халқы Ассамблеясының үлесіне тиеді.Бұл көпұлтты және көпконфессиялы Қазақстан Республикасы үшін салиқалы, салмақты және көрегендік саясат.

Жергілікті өзіндік басқару азаматтардың құқықтары мен еркіндіктерін қамтамасыз ететін халық билігінің институты болып табылады. Нақты бір жердің әлеуметтік, экономикалық және басқа мәселелернің шешілуі жергілікті өзіндік басқарудың дамуымен тығыз байланысты.

Мәслихаттар рөлінің артуы, Елбасы облыс әкімдерін мәслихаттың келісімін алып тағайындауы-біздің саяси-құқықтық жүйедегі ерекшелікті көрсетеді. Мәслихаттар әкімдердің аймақтағы саясатты жүзеге асыруына бақылау жасау мүмкіндігіне ие болды.Олар аймақты дамытуға қатысты бағдарламаларды дайындауға және қабылдауға, сонымен қатар бюджеттің орындалуын бақылауға қатысады.Мәслихаттардың құзіретінің күшейтілуі Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқару институтының одан әрі дамуына негіз бола алады.

Жергілікті жердегі өзін-өзі басқару міндетінің мәслихаттарға тапсырылуы, адам құқығын қорғау, сөз бостандығын қалыптастыру,сот жүйесінің реформалануы,саяси партиялардың қаржыландырылуының шешілуі белгілі мерзімде сараланып, талданып барып шешілді.

Мемлекетімізде жүргізіліп жатқан реформаларға қабылданып отырған заңдардың мазмұны мен сапасының сәйкес болуы мемлекеттік билік институттарының тиімді қызмет етуі, билік тармақтарының өзара іс-қимылын жүйелі түрде реттеу арқылы қамтамасыз етілетін болады.Ал мемлекеттің саяси-құқықтық жүйесінің тұрақтылығы Құқықтық саясат тұжырымдамасында айтылған мына қағидаларға сай жүргізіледі:«Құқықтық саясат тұжырымдамасының қағидаларын іске асыру Республика Конституциясының негізгі идеялары мен принциптерін қазақстанда құқықтық мемлекет құрылымның жаңа кезеңнің аясында өмірімізде жүзеге асыруға мүмкіндік береді» [5,14].

Сонымен саяси-құқықтық модернизацияның векторлары қазақстандық талаптарға бейімделіп қана қоймай, бүгінгі демократияның әлемдік тәжірбиесіне сәйкес келеді.Бұл конституциялық қайта құрулар мемлекеттік құрылымның тиімді дамуына, демократиялық қағидаларға сүйеніп азаматтық қоғамның мүдделерін қамтамасыз етеді.Қазіргі қазақстандық жүйе биліктің қоғам алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етуге бағытталған.Жалпы конституциялық реформа Қазақстанды шынайы демократияландыруға қарай жасалған нақты қадам.Еліміздегі заңнаманы мемлекеттің құқықтық саясатының негізгі бағыттарына сәйкес жүйелі дамыту және тиімді пайдалану құқықтық тәртіпті одан әрі нығайтуға,адам мен азаматтардың құқықтары мен еркіндіктерін сақтауға, тәуелсіз Қазақстанның серпінді дамуын қамтамасыз етуге, мемлекеттіліктің саяси-құқықтық негізін нығайтуға ықпал ететін болады.