Шейх ‘Абдурраззақ әл-Бәдр Джихадтың даналықтары мен ережелерінен жақсы жемістер

Астана қаласы «Шубар» мешітінің имамы Таиржан Ибрахим

қазақ тіліне орыс тілінен аударған

«Ислам терроризмге қарсы» сайтының редакциясы

"Бұл кітаптің негізі болып екі лекция табылады. Біріншісін мен «Ислами қайта жаңғыру қоғамының» Кувейттегі көктемгі лагерінде хижраның 1416 жылы оқығанмын. Екіншісін мен 1425 жылы Кувейт Университетінің шариғат факультетінде джихад және оның ережелері бойынша конференция кезінде оқыдым. Кейін бұл екі лекциялар редакциялаудан өтіп, оған маңызды қосымшалар және пайдалы цитаталар қосылып, біріктірілді. Және басында да, аяғында да барлық мақтау Аллаһқа тән».

“Джихад бұл - Аллаһ Өзінің таңдаулы, жақын болған құлдарынан өзге ешкімге ашпайтын есік”. “Муқаддимә әл-Инжәд” 1/27.

“Мужәхид білім иелерінен джихадты қалай істейтіндігі туралы сұрамайынша джихадқа шықпауы керек”. “әл-Мәдхәл” 2/13.

Өз нәпсіне қарсы джихад

Шайтанмен джихад

Кәпірлермен және екіжүзділермен джихад

Жәбірлеушілікті, бидғаттарды және күнәлі әрекеттерді жақтаушылармен джихад Үшіншісі: Джихадтың үкімі

Төртіншісі: Джихадтың мақсаты

Бесіншісі: Аллаһтың жолындағы джихадтың артықшылығы

Алтыншысы: Джихадтың қағидалары

Жетіншісі: Аллаһтың жолындағы джихадты түсунудегі ауытқулар

Бірінші түрі: Джихадтағы ауытқулар мен қайшылықтардың түрлері туралы

айтылған хадистер

Екінші түрі: Джихадтағы ауытқулар мен қайшылықтардың нақты түрлері және

олардан сақтандыру туралы айтылған хадистер

Ерлігін көрсету үшін және джихадты орындаушының батылдығы

туралы айтылуы үшін джихад жасаудан сақтандыру

Дүние пайдасыүшін джихад жасаудан сақтандыру

Өзінің тайпасына көмек көрсету үшін джихад жасаудан сақтандыру

Джихадта әйелдерді және балаларды өлтіруге тыйым

Жан пида ету деп аталып кеткен өзін-өзі өлтіруге тыйым

Мәйіттерді қорлауға тыйым

Тонаушылыққа және өзгелердің мал-мүлкін меншіктеп алуға тыйым

Олжа бөлінбей тұрып оны меншіктеп алуға тыйым

Мұсылманға өзін тапсырған адамға опасыздық жасауға және оны өлтіруге тыйым

Келісім-шарттырды бұзуға және келісім-шарт жасасқандарға зәбір келтіруге

тыйым

Сегізіншісі: Кәпірді жәй өлтіру Аллаһ жолындағы джихад болып табылады ма?

Тоғызыншысы: Джихадта ақиқаттан ауытқудың қауіптілігі

Бірқұдайшылықтың емес, надандақтың туының астында шайқасу

Тыйым салынған қантөгісті және жазықсыз адамдарды өлтіруді рұқсат ету

Бөліну, қарама-қарсылық және мүсылмандардың жәмә’асы мен олардың

әмірінінен бөлініп шығу

Мұсылмандарды әлсірету және олардың жауларына олардың үстінен билікті беру

Исламды жек көрсету және Аллаһ Тағалаға шақыруға кедергі жасау

Оныншысы: Джихадтағы ауытқулардың мысалдары

Он біріншісі: Джихадтағы ауытқулардың себептері

Он екіншісі: Түзету құралдары

Он үшіншісі: Джихад және дұға

Мейірімді, Рахымды Аллаһтың атымен (бастаймын)
Өзінің уәдесін орындап, Өзінің әскерін мәртебелеп және дұшпан болған одақтастарды жалғыз өзі талқандаған Бір Аллаһқа Мадақ. «Мүміндерге жәрдем ету Бізге міндет» (Рум, 47), - деп айтқан ешбір серігі жоқ Аллаһтан өзге құлшылыққа лайықты құдайлар жоқ екендігіне куәлік етемін.

Және Мухаммад – Оның құлы, елшісі және сүйіктісі екендігіне куәлік беремін. Ол – шайқасушылардың ең жақсысы, күресушілердің ең шыншылы, Аллаһтың құлдарының ішіндегі ең ықыластысы. Оған, сондай-ақ оның ардақты отбасына және оның данқты сахабаларына Аллаһтың игілігімен сәлемі болсын!

Ақиқатында, Аллаһтың жолындағы джихад шариғаттың ең маңызды талаптарының және Аллаһқа жақындаудың ең жақсы құралдарының бірі болып табылады. Сондықтан да бұрыңғының және қазіргінің ғалымдары бұл мәселеге аса зор назар бөлетін, ал олардың кейбіреулері оған тұтас жинақтар бағыштады, және олардың саны отыздан астам. Мысалы: Ибн әл-Мубәрактың «әл-Джихад», Ибн Абу ‘Асымның «әл-Джихад», Ибн ‘Асакирдің «әл-Джихад», ‘Абдуль-Гәни әл-Макдисидің «Фәдль әл-Джихад», Ибн Касирдің «әл-Иджтихәд фи таләбиль-Джихад» кітаптары т.б.

Және де өзіне джихад тақырыбын қамтымаған, оның ережелерін түсіндірмеген, Аллаһ Тағаланың Кәләмынан (Сөзінен) және Оның Елшісінің, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, бұл жөнінде айтқандарынан ашық аяттар мен айқын дәлелдер келтірмеген фиқх мәселелері мен ұйғарымдар бойынша хадистердің бір де бір жинақтары жоқ. Сондықтан да, білім талап етушілер сабырлықты, табандылықты ұстанбай және білімсіз джихад және діннің басқа да салаларына қатысты мәселелерге кіріспегені жөн. Керісінше, бұл мәселелерде оның бір әрекетіне кіріспес бұрын, әрекет тура жол мен дұрыс мақсатқа негізделген болуы үшін, міндетті түрде ой жүгірту, ақиқатты сұрау және тану қажет. Және мүмин осылайша, тура жолмен жүріп және Аллаһтың Елшісінің, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, Сүннетіне ілесіп Құдіретті және Ұлы Аллаһтың разылығына ие болады!

Джихадтың осындай маңыздылығы мен осындай мәнінен Аллаһтың сүйіспеншілігіне лайықты болуға деген ұмтылыстың, сондай-ақ, ғибададаттың өзге де түрлеріндегідей, шариғаттың ережелерінің және Аллаһтың Кітабы мен Сүннеттің қатаң басшылығының қажеттілігі келіп шығады. Бұл - мүмин адам шариғаттың ұлы мақсаттарын жүзеге асырып, оның шекараларын және шектеулерін бұзбай, түзу жолмен және дұрыс бағытпен жүріп, артықшылықтар мен кемістіктерден, шектен шығушылықтар мен тұрпайылықтан құтылу үшін (керек), өйткені ол өзінің Раббысының жарығымен, сондай-ақ Оның Кітабы мен Оның пайғамбары Мухаммадтың, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, Сүннетінен алынған басшылықпен және біліммен нұрланған жолмен жүріп келеді. Осымен ол, Аллаһтың рахметінен үміт етіп және оның жазасынан қорқып, қателіктерден сақтанады және қауіп-қатерлерден қорғанады. Ол өзінің түсінігін түзету үшін, барлық, әсіресе көп адамдарға беймәлім болған, немесе олар елемей жүрген жәйттарды айқын ету үшін бар күш-жігерін сарп етеді. Және осындай мәселелер бүгіңгі күні сыртқы қарсыластар тарапынан да, бұрыс түсініктің және дінді білу мен түсінудің шектеулі болуы себебімен өзінің діндестері тарапынан да салмақты проблемаларға тап болған ислам үмметінде түсіндіруді қажет етеді.

Сондықтан да джихадтың тақырыбын Құранның, Сүннеттің мәтіндерінің және ізгі алдыңғы буын өкілдерінен болған ғалымдар мен оларға ілескен бұл үмметтің имамдардың айтқандарының негізінде ашып көрсететін осы жазу жолдарында мен жоғарыда аталған мақсатқа қатысуды ұйғардым. Мен тек Пайғамбардың, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, сахих хадистерін пайдалануға тырыстым және сонымен қатар осы саладағы имамдарға сенім арттым. Бұл еңбек «әл-Кутуф әл-Джияд мин Хикәми уа Ахкәм әл-Джихад» (джихадтың даналығы мен ережелерінен жақсы жемістер) деп аталды, өйткені мен онда джихадтың барлық ережелері мен барлық мәселелерін жинақтауды мақсат етпедім. Мен өз міндетімді оқырманды бұл ұлы мәселеде қуандыратын тек джихадтың мәселелерінің игі біртұтастығын, оның ережелері мен қағидаларының маңыздылығын түсіндіруде көрдім. Сондай-ақ, джихадтың артықшылығын, оның орнын, түрлерін, дәрежелерін, шекараларын және қағидаларын (түсіндіруде) де. Түрлі қауіпті адасушылықтарды қарап талқылауға, оларға соқтыратын себептерді зерттеуге, сондай-ақ оларды шешу тәсілдеріне және басқаларға ерекше көңіл бөлінді. Аллаһ Тағала бұл еңбекті мұсылмандарға пайдалы, Оның Ардақты Дидары үшін ықыласты және Оның ардақты Елшісінің, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, Сүннетіне сәйкес дұрыс етуін ниет етемін, өйткені Бір Аллаһ ғана дұрыс жолға салады, және Одан өзге ешкімнен күш те, қуат та жоқ.

Мен бұл жұмысты келесі тармақтарға бөлдім:


Біріншісі:

«Джихад» түсінігінің шариғи анықтамасы
«Джихад» терминінің шариғи мағынасы туралы келтірілген сөздердің ең жақсыларына шейхуль-ислам Ибн Тәймияның, Аллаһ оны рахым етсін, мына сөздері жатады: «Джихад деп Хақ (Аллаһ) сүйетін нәрселерге қол жеткізу үшін және Ол мақұлдамайтын нәрселерге тойтарыс жасау үшін күш-мүмкіндіктерді салу айтылады». “Мәджму’ әл-фәтәуә” 10/192-193.

Сондай-ақ, оның мына сөздері де: “Өйткені джихадтың мәні болып - иманнан және игі амалдардан болған Аллаһ Тағала жақсы көретін нәрселерге қол жеткізуге ұмтылуға, сондай-ақ күпірліктен, бұзықтықтан және мойынсұнбаушылықтан болған Аллаһ Тағала жек көретін нәрселерді тойтаруға күш-жігер жұмсау болып табылады». “Мәджму’ әл-фәтәуә” 10/191.

Шейхуль-исламның айтқандарынан джихад - шариғат тұрғысынан - Аллаһ Тағала сүйетін және мақұлдайтын амалдарды, сөздерді және сенімдерді іске асырудың, сондай-ақ Пәк Аллаһ сөгетін және жек көретін амалдарды, сөздерді және сенімдерді тойтарудың жолдары мен тәсілдерінің жалпы түсінігі болып табылатындығы айқын болады.

Екіншісі:

Джихадтың түрлері және оның дәрежелері
«Джихад» сөзін абсолюттік мағынада қолдануда көпшілік арасында Аллаһтың жолындағы джихад – кәпірлерге қарсы соғысу үшін барлық күш-мүмкіндіктерді салу деген тұрақты пікір қалыптасып қалған, ал шын мәнінде, аталған - тек джихадтың бір ғана түрі және оның дәрежелерінің бірі ғана болып табылады. Ал шариғаттағы джихад түсінігі бұдан анағұрлым кең және көлемді. Және ғалымдар пәк шариғат мәтіндерінің негізінде толық түсіндірген оның өзгешеленетін түрлері және түрлі дәрежелері бар.

Джихадтың түрлері мен деңгейлерінің мен кездестірген түсіндірмелерінің ішіндегі ең жақсысын атақты ғалым және зерттеуші Ибн әл-Қаййим әл-Джаузия өзінің «Зад әл-Мә’ад» атты кітабында ұсынады. Онда ол: «Джихад төрт деңгейге бөлінеді: өз-өзіңе қарсы джихад; шайтанға қарсы джихад; кәпірлер мен екіжүзділерге қарсы джихад; жәбірлеушілікті, бидғаттарды және күнәлі әрекеттерді жақтаушылармен джихад», - дейді. “Зад әл-Мә’ад” 3/10.

Төмендегілер джихад тақырыбына және оған байланысты нәрселерге қатысты джихадтың түрлерінің түсіндірмесі болып табылады. Әрбір түрдің, өз кезегінде, шейх Ибн әл-Қаййим түсіндіріп өткен дәрежелері бар:
Өз нәпсіне қарсы джихад («джихад ән-нәфс»)
Джихадтың бұл түріне қатысты Ибн әл-Қаййим, Аллаһ оны рахым етсін, былай деп айтты: “Өз-өзіңе қарсы джихадтың да төрт деңгейі бар:

Біріншісі, оларсыз адам екі дүниеде де не жетістікке, не бақытқа ие бола алмайтын дұрыс жолды және ақиқат дінін біліп-зерттеу үшін, өз-өзіңмен күресуге тура келгенде (жалқаулықпен, шаршаумен т.б.) орын алады. Білімі оны тастап кеткенде ол (адам) екі дүниеде де бақытсыз болады.

Екінші деңгей – алған білім негізінде амал ету үшін өзіңмен күресу, өйткені қарапайым білім амалсыз, егер зиянды болмаса, ең жоқ дегенде пайдасыз болады.

Джихадтың үшінші деңгейі - діңге шақыру және оны білмегендерге үйрету ісіндегі күрес болып табылады. Кері болған жағдайда ол (адам) Аллаһтың түсірген басшылығын және айқын аяттарын жасырушы болып қалады, және оның білімі оған көмектеспейді және Аллаһтың жазасынан құтқармайды.

Төртінші деңгей – Аллаһқа шақыру барысында туындайтын ауыртпалықтарға, Аллаһтың жаратқандарынан келіп тиетін ренжітулерге сабырлық танытуда және осының барлығына Аллаһтың разылығы үшін төзуде өз-өзіңмен күресу”. “Зад әл-Мә’ад” 3/10.

Өз нәпсіңе қарсы джихадтың Ибн әл-Қаййим, Аллаһ оны рахым етсін, ескерткендей қысқаша сипаттамасы осындай. Сондықтан мұсылман Аллаһ жолындағы джихадты Құдіретті және Ұлы Аллаһқа мойынсұну үшін өз-өзіне қарсы джихадтан былайша бастау керек:

Біріншісі. Білім алуда, Аллаһтың дінін, Аллаһтың Сөзін және Оның Елшісінің, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, Сүннетін ізгі салиқалы буын өкілдерінің (саләфтардың), Аллаһ оларды рахым етсін, түсінігіне сәйкес түсінуде еңбек ету.

Екіншісі. Амалдың үстінде білімге сәйкес еңбек ету, өйткені білімнің мақсаты - амал болып табылады. Білім өз соңынан амалды шақырады, ал ол оған жауап берсе – игі. Керісінше болса, ол, ‘Али ибн Абу Талиб, Аллаһ оған разы болсын айтқандай, кетіп қалады. әл-Хатыб әл-Багдади “Иктида әл-’ильм әл-’амәл” (40).

Содан соң, мұсылман өз-өзімен білім алу үшін және әрекет жасау үшін күрескен кезінде, ол онымен өзін Аллаһ Тағала игілендірген осы білімге шақыру үшін еңбек етеді. Және ол өзіне жеткен игілікті өзінің өзге бауырларына жеткізеді, өзіне Аллаһ үйреткен нәрседен оларға да үйретеді және оларға Аллаһтың дінін оқытады. Кейін ол басына түскен сәтсіздіктерге сабыр етеді. Ал білім алудағы сабырлық, амал етудегі сабырлық, діңге шақырудағы сабырлық және өзіне келген сәтсіздіктерге сабырлық бұл – нәпсімен джихад, және бұл Аллаһ жолындағы ең ұлы джихадтардың бірі. Ең дұрысы - бұл оның ішіндегі ең ұлысы және ең негізгісі. Ал джихадтың қалған түрлері - оның тармақтары болып табылады. Және құл ең алдымен Аллаһ Тағала үшін әмірлерді орындап, тыйымдарды қалдыру үшін күреспейінше, ол сырттағы өзінің және Аллаһ Тағаланың дұшпандарымен күресе алмайды. Ал өзінің ішкі дұшпаны оны мәжбүрлеп және жеңіп жатса, және ол онымен Аллаһ тағала үшін күреспесе, қалайша ол өз дұшпанымен күресе алады және одан әділеттілікті талап ете алады?! Бәрінен дұрысрағы, ол өзінің нәпсісінің баскөтеруіне қарсы күреспейінше, өзінің дұшпанына қарсы шыға алмайды». “Зад әл-Мә’ад” 3/6.

Сондықтан, егер мұсылмандар өз-өздерімен күресуде кемшіліктерге жол беріп жатса, олар өздерінің қарсыластарымен болған джихадта әлсіз бола бастайды, ал нәтижесінде олардың дұшпандары олардың үстінен жеңіске жетеді.

Шейхуль-Ислам Ибн Таймия, Аллаһ оны рахым етсін, былай деп айтқан: “Кәпірлердің мұсылмандардың үстінен басымдығы мұсылмандардың күнәсінің салдарынан ғана болды, олар міндетті түрде олардың иманының әлсіреуіне әкеп соқты. Кейін, егер олар тәубеге келсе және де өзінің иманын кемел дәрежеге дейін жеткізсе, Аллаһ оларға жәрдем етеді, бұл жөнінде Ол Өзі айтқанындай: «Босамаңдар да қайғырмаңдар. Егер мүмін болсаңдар, әлбетте үстем боласыңдар». (Әли Имран, 139). Ол сондай-ақ былай деп айтты: «Сендер оларды екі есесіне ұшыратқан бір қайғыға өздерін ұшырағандықтан: «Бұл қайдан келді?», - дедіңдер. «Ол өз пиғылдарыңнан», - де». (Әли Имран, 165). “әл-Джәуәб әс-сахих лимән бәддалә дийн әл-масих” 6/450.

Сөйтіп, нәпсіге қарсы джихад - Аллаһтың құлы оның күшімен дұрыс жетекшілікке және дұшпандарға қарсы көмекке қол жеткізетін джихадтың негізгісі болып табылады. Ал Аллаһ Тағала айтады: «Сондай жолымызда күрескендерді әлбетте тура жолдарымызға саламыз». (Анкәбут, 69).

Атақты ғалым Ибн әл-Қаййим әл-Джәузия, Аллаһ оны рахым етсін, былай деген: “Пәк Аллаһ дұрыс жетекшілікті джихадпен байланыстырды. Және барынша кемел басшылық ең көп джихад істейтін адамдарда. Ал ең міндетті джихад болып өз-өзіңмен джихад, қалауларыңмен джихад, шайтанмен джихад және бұл дүниемен джихад болып табылады. Және Аллаһ үшін джихадтың осы төрт түрін орындайтын адамды Ол Өзінің разылығына жетелейтін Оның Жәннәтына апаратын жолдармен жүргізеді. Кім бұл джихадты тастаса, ол джихадтан қаншалықты айырылып қалған болса, соншалықты басшылықтан да айырылып қалады. Әл-Джунәйд (бұл аяттың мағынасы жөнінде) былай деді: «Бізге тәубесімен келіп, Өз қалауларымен күресетіндерді, Біз ихлас жолымен жүргіземіз». Осы ішкі дұшпандармен күреспей, сыртқы дұшпандармен соғысу мүмкін болмайды. Кімге осы (ішкі дұшпандарға қарсы) көмек көрсетілсе, оған оның дұшпанына қарсы көмек көрсетіледі. Ал кімге қарсы (ішкі дұшпандарының пайдасына) көмек көрсетілсе, оған қарсы оның дұшпанына да көмек көрсетіледі». “әл-Фауаид” 109.

Өз-өзіне қарсы джихад туралы Аллаһтың Елшісінен, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, көптеген хадистер келген, және олардың барлығы оның маңыздылығын дәлелдейді. Мысалы, Абу Заррдың: «Аллаһтың Елшісі, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын: «Ең жақсы джихад бұл – ер кісінің өз нәпсісімен және көңіл қалауымен джихады!» - деп айтты», - деген хадисі. Ибн ән-Нәджәр. Хадис сахих. «Сахих әл-джәми’» 1099.

Ибн ‘Амрдан, Аллаһ ол екеуінен де разы болсын, жеткен хадисте, Пайғамбардың, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, былай деп айтқаны жеткізіледі: «Ең жақсы джихад болып Құдыретті және Ұлы Аллаһ үшін өз-өзімен күрескеннің джихады табылады». әт-Табәрани. Хадис сахих. «Сахих әл-Джәми’» № 1129.

Фадали ибн ‘Убәйдәнің, Аллаһ оған разы болсын, хадисінде былай деп жеткізіледі: “ Аллаһтың Елшісі, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, қоштасу қажылығы кезінде: «Сендерге мүмин туралы хабар берейін бе? Ол - оған адамдар өздерінің мал-мүліктері мен жанын аманат ететін (адам). Мұсылман – ол адамдарға тілімен де, қолымен де зиян тигізбейтін (адам). Муджәхид – ол Аллаһқа құлшылық қылу үшін өз нәпсімен күресетін (адам). Ал мухаджир – ол қателіктер мен күнәларды қалдырушы (тастаушы) (адам)», - деді”. Ахмәд (6/21), әл-Хаким (1/10-11), Ибн Хиббән (№ 4862). Хадис сахих. “әс-Сильсилә әс-сахиха” 549.

Бұл хадистер өз нәпсімен джихадтың төтенше маңыздылығына нұсқайды. Сондықтан Аллаһтың құлы өз-өзімен джихадқа және оның жоғарыда айтылған дәрежелерін жетілдіруге назар бөлуі керек.

Атақты ғалым Ибн әл-Қаййим, Аллаһ оны рахым етсін, былай деп айтты: “Ал егер Аллаһтың құлы осы төрт деңгейді кемелдікке дейін жеткізсе, ол «раббәни» (ғалым және рухани ұстаз) болады. Өйткені, бізден алдыңғы ізгі буын өкілдері: «Ғалым ақиқатты білмейінше, оған сәйкес амал етпейінше және оны оқытып-үйретпейінше, «раббәни» деп аталуға лайықты болмайды», - дегенге бірауызды келіскен. Және кім біліп, амал етіп және оқытып-үйреткен болса, аспан тұрғындары ол үшін көп дұға ететін болады». “Зад әл-Мә’ад” 3/10.

Өз нәпсіне қарсы джихадта жолдан тайғандарға келер болсақ, олар әртүрлі жолдармен және түрлі топтармен көрініс тапқан.

Олардың арасында, тек теориялық білім үшін өзімен күресетіндер бар, оларды білім қатты ойландырады, алайда олар амал жасауға еш көңіл бөлмейді. Бұл жалған каләмнің (Исламдағы философиялық ағым) жақтаушыларының қалпы. Олар біліммен, зерттеумен және ой жүгіртумен шұғылдануға көп уақыт жұмсайды, алайда өздерінің білімдерін қамтып жатқан айқын бұзақылыққа көңіл бұрмайды.

Олардың арасында амал-әрекет жасау үшін өз-өзімен күресіп жүргендер бар, алайда Аллаһтың діні туралы білімсіз және түсініксіз. Бұл - адамдарда білімге деген қалауды қайтаратын, оларды білім ізденуден алыстататын және одан сақтандыратын сопылардың қалпы. Мұндай адамдар амалдардағы адасушылыққа жиі түсіп жатады, ал солар (біріншілері) білімдегі адасушылыққа жиі түсіп жатады.

Тағы біреулері шақыруда (дағуатта) Аллаһтың діні туралы білімсіз және түсініксіз өз-өзімен күресіп жүргендер, және олардың қолдарынан үмметке көп бұзақылық, жамандық және көптеген бидғаттар таралуда.

Дұрыс жолда және Аллаһтың Елшісіне, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, ілесуде өз-өзімен күресуге келер болсақ, ол Ибн әл-Қаййим, Аллаһ оны рахым етсін, атап өткен төрт деңгейдің орындалуымен іске асырылады.

Ибн әл-Қаййим, Аллаһ оны рахым етсін, былай жалғастырады: “Шайтанмен джихадқа келер болсақ, оның екі деңгейі бар:

1. Ол құлды уәс-уәстайтың дін туралы кесірлі күдіктер мен күмәндарды тойтару үшін онымен күресі.

2. Ол (Аллаһтың құлын) уәс-уәстайтын кесірлі қалаулар мен әустерді тойтару үшін онымен күрсу. Сондықтан бірінші джихадтан кейін мығым сенім пайда болады. Ал екінші джихадтан кейін сабр пайда болады. Екі джихадпен бірге құл Аллаһтың дінінде жетекші және ұстаз болады. Бұл жөнінде Аллаһ Тағала былай деп айтқандай: «Әрі олар сабыр етіп, аяттарымызга нық сенген кезде, араларынан бұйрығымызбен тура жол көрсететін бастықтар қылған едік». (Сәждә, 24). Және Пәк Аллаһ діндегі жетекшілікке тек сабырлық және нық сенім арқылы жетуге болатынын хабарлады. Сабырлық әуесқойлық пен жаман ниеттерді тойтарады, ал нық сенім күмән мен күдіктерді тойтарады». “Зад әл-Мә’ад” 3/10.

Бұл сөздер осы жағдайды түсіну, түсіндіру және түзету үшін әрбір мұсылманға жеткілікті. Сонымен шайтанға қарсы джихадтың екі деңгейі бар:

• 
  Аллаһтың кұлының шайтанмен, ол оны уәс-уәстайтын кесірлі қалаулар мен әустерді тойтару үшін, күресі.
  
• 
  Оның шайтанмен, ол оны уәс-уәстайтың күдіктер мен күмәндарды тойтару үшін, күресі.
  

Ол адамға келіп, оның еңкіштік-бейімділіктеріне қарайды. Және егер ол иманның және мойынсынудың әлсіздігін, ғибадаттың кемшілігін байқаса, адамды ынтық-құмарлықтарына және күнәлі амалдарға қарай тартып, оны осы жолға бағыттап жібереді. Егер ол адамды мығым бойсұнуда және нық иманда көрсе, онда ол оған бұл жолмен келмейді. Ол оған күдіктер, күмәндар және жаман ой-жорамалдар жағынан келіп, оны бидғат болатын жаңалықтарға кіргізіп жібереді.

Бұл – шайтанның адамға қарсы екі жолы. Және шайтан оның дұшпаны болып табылады, Аллаһ тағала бұл жөнінде: «Шәксіз сендерге шайтан дұшпан. Сондықтан сендер де оны дұшпан түтыңдар!» - деді. (Фәтыр, 6).

Сөйтіп, ол - дұшпан, дұрысрағы – тіпті адамның ең үлкен дұшпаны болып табылады. Сондықтан әрбір мұсылман оған дұшпан ретінде қарауға, оған қарсы толық джихад жасауға және Аллаһ Тағаладан оның уәс-уәсіне қарсы көмек сұрауға міндетті. Бұл жөнінде Құдыретті және Ұлы Аллаһ: «Раббым! Шайтандардың түртектерінен саған сиынамын. Раббым! Олардың жаныма келуінен де саған сиынамын», - де», - деді. (Муминун, 97-98).

Және Аллаһтың құлы шайтанның кесірінен, оның көпқұдайшылығынан, оның күмәндарынан, әуес-құмарлықтарынан және оның шақыруларынан Аллаһ Тағалаға паналасын және Аса Игі Аллаһ Тағаладан қорғау тілесін.
Кәпірлермен және екіжүзділермен джихад:
Ибн әл-Қаййим, Аллаһ оны рахым етсін, былай деп айтты: “Кәпірлер және екіжүзділермен джихадқа келер болсақ, ол төрт деңгейге ие: жүрекпен, тілмен, мал-мүлікпен және өмірмен. Және кәпірлермен күрес негізінен қолмен, ал екіжүзділермен джихад тілмен (сөзбен) орындалады». “Зад әл-Мә’ад” 3/11.

Анастан жеткен хадисте, Пайғамбар, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын: «Кәпірлермен өздеріңнің мал-мүліктеріңмен, өмірлеріңмен және өздеріңнің тілдеріңмен соғысыңдар», - деген. Абу Дауд № 2504.

Кәпірлермен және екіжүзділермен джихад бұл – оларға деген жек көрушілік және қабылдамаушылық, оларға деген сүйіспеншіліктің болмауы, олардың жеңілістеріне қуану, мұсылмандарға оларға қарсы көмектесуге ұмтылу және Аллаһ Тағаланың Кітабында және Оның пайғамбарының, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, Сүннетінде нұсқалған жүрекпен байланысты басқа да нәрселер.

Олармен сөзбен джихад жүргізу – білім иелерінің айырықша құзыры. Ол өзіне дәлелдер мен дәйектердің көмегімен оларға ақиқатты түсіндіруді, олардың адасушылықтары мен өтіріктерін жоққа шығаруды қамтиды. Аллаһ тағала айтады: «Енді кәпірлерге бағынба! Олармен Құран арқылы ұлы күрес жаса!» (Фурқан, 52). Яғни олармен Құран арқылы ұлы күрес жүргіз. Бұл – Құран мен түсіндірмені (Сүннетті) түсінетін білім иелеріне қатысты.

Кәпірлермен және екіжүзділермен тілмен джихадқа сондай-ақ барша мұсылмандарға қатысты болған Аллаһ Тағаладан мүминдерге көмек және кәпірлер мен екіжүзділерге жеңіліс тілеп дұға ету де табылады.

Олармен мал-мүлік арқылы джихад оған ие болған адамға қатысты, және ол Аллаһтың жолындағы джихад амалдарына, Аллаһқа шақыруға, өзінің мұсылман бауырларына көмек және қолдау көрсетуге шығынданумен жасалады.

Олармен жанмен (өмірмен) джихад бұл – олар Ислам қабылдамайынша немесе құламайынша олармен қолмен және қарумен күресу, бұл жөнінде Аллаһ Тағала айтқандай: «Олармен бұзақылық жойылып, дін Аллаһқа тән болғанға дейін соғысыңдар. Егер олар тыйылса, дұшпандық - залымдарға ғана». (Бәқара, 193).

Сондай-ақ, Пәк Аллаһ былай деді: «Кітап берілгендерден, Аллаһқа да, Ахирет күніне де иман келтірмегендермен, Аллаһтың әрі Елшісінің арам еткен нәрселерін арам деп санамайтындармен, хақ дінді (Исламды) ұстанбайтындармен олар сүмірейіп, өз қолдарынан салық бергенге дейін соғысыңдар». (Таубә, 29).

Ал Ибн әл-Каййимнің: “Және кәпірлермен күрес негізінен қолмен, ал екіжүзділермен джихад тілмен (сөзбен) орындалады», - деген сөзі – барлығымен де күрес төрт тәсілмен жүргізілетінін (жүрекпен, тілмен, мал-мүлікпен және өмірмен) білдіреді, алайда кәпірлермен джихад көп жағдайда қолмен жүргізіледі, өйткені олардың дұшпандығы анық. Ал екіжүзділермен джихад көбіне сөзбен жүргізіледі, өйткені олардың дұшпандығы – іштей және жасырын, және олар исламды жақтаушылардың басым күшінің астында болады. Сондықтан, олармен күрес дәлел және түсіндірумен жүргізіледі, олардың жағдайы ашылады, адамдар мұны білуі үшін, олардан сақтануы үшін, және осыдан болған бір нәрселерге ұрынып қалмауы үшін, олардың сипаттары аталып айтылады. Бұл Аллаһ Тағаланың Кітабының көптеген жерлерінде және Аллаһтың Елшісінің, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, Сүннетінде толық түсіндірілген.
Жәбірлеушілікті, бидғаттады және күнәлі істерді жасаушылармен джихад

Ибн әл-Қаййим, Аллаһ оны рахым етсін, былай деп айтты: “Жәбірлеушілік, бидғаттар және күнәлі істерді жасаушылармен джихадқа келер болсақ, ол үш деңгейге ие. Біріншісі: қолмен, күштің (қудра) болғанында. Егер күш болмаса, онда тілге көшеді. Егер бұл да мүмкін болмаса, онда – жүрекпен». “Зад әл-Мә’ад” 3/11.

Жәбірлеушілік, бидғаттар және күнәлі істерді жасаушылармен джихадтың Ибн әл-Қаййим атап өткен бұл деңгейлеріне Абу Са’идтің, Аллаһ оған разы болсын, мына хадисі нұсқайды. Ол былай деді: “Аллаһтың Елшісі, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын: «Сендерден біреу күнәлі істі көрсе, оны қолымен өзгертсін. Егер ол мұны істеуге шамасы келмесі, онда – тілімен. Егер мұны да істеуге шамасы жетпесе, онда – жүрегімен. Және бұл – ең әлсіз иманның белгісі», - деген.». Муслим № 49.

Сондай-ақ, Ибн Мас’удтың, Аллаһ оған разы болсын, хадисінде Аллаһтың Елшісінің, Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын, былай деп айтқаны жеткізіледі: «Аллаһ менен алдын қай пайғамбарды қандайда бір қауымға жіберсе де, онда міндетті түрде өзінің қауымынан болған, оның сүннетіне (жолына) ілескен және оның әмірлерін орындаған апостолдары және сахабалары болды. Ал олардың орнына өздері істемейтін нәрсені айтатындар, және оларға әмір етілмеген нәрселерді істейтіндер келді. Осындайлармен өз қолымен күресушілер мүмин болып табылады, және солармен өз тілімен күресушілер мүмин болып табылады, және солармен өз жүрегімен күресушілер де мүмин болып табылады, ал осыдан кейін - қыша бидайындай да иман жоқ!» Муслим № 50.

Сондықтан мұсылманнан жәбірлеушілік, бидғаттар және күнәлі істер істеушілермен джихадты не қолмен, не тілмен, не болмаса жүрекпен орындау талап етіледі. Және мұның барлығы қабілеттілікке (қудра) байланысты.

Жүрекпен күресуді әрбір мұсылман орындай алады. Бұл күрес өзіне бидғатты, күнәлі істерді және күнәларды жүрекпен қайтаруды, оларды қабылдамауды және жек көруді, олардың жойылып опат болуын қалауды қамтиды.

Тілмен күресуге келер болсақ, мұны әркім істей алмайды. Мұны өздеріне білім және түсінік берілгендер ғана, Аллаһтың дінін түсіну, немесе өзі тойтарғысы келген нақты мәселені түсіну қабілетіне ие болғандар ғана істей алады.

Қолмен күресуге келер болсақ, бұл – кез-келген адамға емес, тек күш пен билікке ие болғандарға және жауапкершілігі бар болғандарға ғана қатысты. Күнәлі істерді қолымен міне осы адамдар өзгертеді.

Жоғарыда нұсқалғандардан Аллаһтың жолындағы джихадтың түрлері және дәрежелері бар екені, және әрбір мұсылман осылардың қандай да бір түрімен немесе қандай да бір дәрежесімен Аллаһтың жолында джихад жасай алатындығы айқын болады. Сондықтан атақты ғалым Ибн әл-Қаййим джихадтың осы түрлері туралы атап өткен соң, былай деді: «Ал кім, қасиетті соғысқа қатыспай, тіпті қатысу туралы ойламай, өліп кетсе, ол өлгеніне дейін екіжүзділіктің бір көрінісімен сырқаттанып өткен болады». Муслим 1910. “Зад әл-Мә’ад” 3/6.