Тэма № 5. Паэзія Віцезслава Галека

Тэма № 5. Паэзія Віцезслава Галека

Цягу да літаратуры ў Галека абудзіў пісьменнік-патрыёт В.Кліцпера, які быў дырэктарам Пражскай акадэмічнай гімназіі, дзе вучыўся малады чалавек. У 1954 г. у часопісе “Люмір” з’явіўся першы верш таленавітага хлопца “Нехрышчоная душа”. Так Галек увайшоў у літаратуру, выявіўшы сябе пазней і як паэт, і як празаік, і як драматург, і як літаратурны крытык. Галек стаў адным з рэдактараў паэтычнага альманаха “Май”, які фарміраваў літаратурную свядомасць чэшскага народа. Узначальваў літаратурную секцыю культурна-асветніцкага аб’яднання “Умнелэцка бэсэда”, выдаваў часопіс “Люмір”, рэдагаваў часопіс “Кветы”.

Паэтычны матэрыял скампанаваны паводле песеннага прынцыпу. Песні-вершы Галека ўяўляюць сабой звычайна камбінацыю чатырох- альбо трохстопавага ямбу і падзяляюцца на чатырохрадкоўі з перарваным рытмам. Існуе іх пэўная сэнсавая і інтанацыйная паралельнасць, якая выражаецца праз анафары, рэфрэны і г. д. Паэт арыентуецца на прастату народнай песні. Але эмацыянальны змест зборніка цалкам адрозніваецца ад фальклорных песень, паколькі выразна ўказвае, што гэта вынік дзейнасці літаратурна адукаванага таленту. Уражанні ж непасрэднасці і наіўнасці песень чэшскага паэта звязаны з песеннай рытмікай і кампазіцыяй, а таксама абумоўлены скарыстаннем размоўнага стылю, што было значным наватарствам у чэшскай лірыцы. У рамках песеннай стылізацыі Галек адмаўляецца ад кніжных “паэтызмаў” і звяртаецца да стылю інтымнай размовы. Галек пісаў “Вечаровыя песні” для сваіх сучаснікаў і поспех зборніка быў вялікім. Ён паўплываў на Сладэка і Врхліцкага, Чэха і Краснагорскую. Лёгкія музычныя рытмы зборніка прывабілі Б.Сметану, які напісаў шэраг рамансаў і песень на словы Галекаўскіх тэкстаў.

У 1874 г. свет пабачыў зборнік “У прыродзе”. Паэт перадае бязмежнае захапленне прыродай роднай зямлі. Для яго прырода – гэта свята прыгажосці, крыніца радасці і шчасця. Паэт апявае гармонію і свабоднае развіццё прыроды, якое супрацьпастаўляецца несправядлівым законам, якія ўладараць у чалавечым грамадстве. Кніга ўвабрала вялікую колькасць вершаў, падзеленых на тры часткі: першая ўключае шэсцьдзесят вершаў, дзве апошнія па пяцьдзесят шэсць. Першапачаткова ўсе вершы выдаваліся асобна. Некаторыя з іх не маюць назваў. Зборнік змяшчае пейзажную і рэфлексіўную лірыку, інспіраваную спакойнай прыродай сярэдняй Чэхіі, дзе нарадзіўся і праводзіў вольны час паэт. Усе вершы ствараюць дробныя цыклы паводле пэўных настрояў, пор года альбо часу сутак і г. д. Першая частка ўвабрала лірычныя замалёўкі з матывамі прыроды-натхніцелькі паэта, атаясамлівання з нейкімі з’явамі прыроды. Другая частка будуецца на аснове прыроднага цыклу: вясна, лета, восень, зіма. Трэцяя дае казачныя выявы прыроды. Распавядае пра падзеі на зямлі, у лесе, на небе. Паэт смуткуе з-за адчужэння чалавека ад прыроды, узгадвае негатыўныя грамадскія з’явы (войны, сацыяльную няроўнасць, абыякавасць чалавека да чалавека, страту роднай мовы), якія і ёсць вынік гэтага адчужэння. Галек патэтычна заклікае жыць па прыродных законах. У сваёй кнізе чэшскі паэт абапіраецца на ідэалогію асветніцтва з яго кантрастам прыроды і культуры, на ідэі Русо. Прырода апісваецца як пазачасавы ідэал для чалавека, чым ствараецца амаль што міфалагічны вобраз матухны-прыроды. Галек палемізуе з пазітывісцкімі ўяўленнямі пра прыроду. Самымі цікавымі ў зборніку сталі паэтычныя вобразы, персаніфікацыі, фальклоныя вобразы, традыцыйныя алегорыі, з дапамогай якіх Галек стварае атмасферу інтымнасці, амаль сямейных ці партнёрскіх адносін чалавека і прыроды. Вобразы вельмі канкрэтныя, што тлумачыцца блізкасцю да прыроды самога паэта, які вырас на вёсцы. Галек шмат разважае і пра лёс народа. задачы паэзіі і сваё месца ў грамадстве.

Апошнім паэтычным зборнікам стаў зб “Казкі пра нашу вёску” (1974). У ім раскрываецца паэзія і трагізм сялянскага жыцця. У зборніку дамінуе жанр балады, які паэт вельмі любіў і звяртаўся да яго з самага пачатку сваёй творчасці. Але калі першыя балады 50-х гг. былі напісаны пад уражаннем Эрбена, то цяпер паэт схіляецца да рэалістычных тэндэнцый: рэалістычна тлумачацца жыццёвыя падзеі, рэалістычна абмалёўваюцца характары, багата ўжываюцца бытавыя дэталі, актыўна скарыстоўваецца гумар, героямі становяцца простыя чэшскія людзі. У вершах Галек захоўвае строй гутарковай мовы, імкнецца перадаць псіхалагічныя асаблівасці мовы персанажаў балад. Часта ўжываецца аўтарам маналог альбо дыялог. Асобна можна выдзеліць антыкаталіцкія матывы зборніка. Такім чынам, відавочна багацце лірычнага таленту Віцезслава Галека, які назаўсёды ўвайшоў у скарбніцу чэшскай паэзіі.

1. 
   Творчая эвалюцыя Галека-паэта.
   
2. 
   Зборнік „Вечаровыя песні“. Асноўныя тэмы, матывы. Аўтабіяграфізм зборніка.
   
3. 
   Вобраз лірычнага героя ў зборніку „Вечаровыя песні“.
   
4. 
   Канцэпцыя кахання ў зборніку „Вечаровыя песні“. Вобраз каханай.
   
5. 
   Праблема метаду зборніка „Вечаровыя песні“.
   
6. 
   Мастацкія асаблівасці вершаў зборніка „Вечаровыя песні“ (тропы, рытміка, строфіка, кампазіцыя і г. д.).
   
7. 
   Зборнік „У прыродзе“. Кампазіцыйная адметнасць.
   
8. 
   Ідэйна-тэматычныя асаблівасці зборніка „У прыродзе“.
   
9. 
   Пейзажная лірыка ў зборніку.
   
10. 
    Рэфлексіўная лірыка ў зборніку.
    
11. 
    Стылёвыя прыкметы зборніка „У прыродзе“.
    
12. 
    Зборнік „Казкі пра нашу вёску“. Жанрава-тэматычнае ядро зборніка. Адрозненне ад папярэдніх паэтычных кніг.
    
13. 
    Тэма паэта і паэзіі ў спадчыне Галека.
    

Кузнецова Р. История чешской литературы. М., 1987.

Очерки истории чешской литературы XIX- XX вв. М., 1963.
Dějiny české literatury. Sv.3. Praha, 1959.

Dějiny české literatury. Praha, 1959-60.

Česká literatura od počatků k dnešku. Praha, 1998.

Hrabák J, Jeřabek D, Tichá Z. Průvodce po dějinach české literatury. Praha, 1984.

Novák A. Dějiny českého písemnictví. Praha, 1994.

Přehledné dějiny literatury. Dějiny české a slovenské literatury s přehledem vývojovych tendencí světové literatury do první světové války. Praha, 1992.

Vlček J. Dějiny české literatury. Praha, 1960.
Никольский С.В. Две эпохи чешской литературы. М., 1981.
Slovník básnických knih: Díla české poezie od obrození do roku 1945. Praha, 1990.
Janačková J. Česká literatura 19 století: od Machý k Březinovi. Praha, 1994.

Jeřábek D. Tradice a osobnost: k problematice české literatury 19 století. Brno, 1988.

Jeřábek D. V. Hálek literární kritik. Praha, 1959.

Mukařowský J. Kapitoly z české poetiky. I-III.Praha, 1948.

Nejedlý Z. O literatuře. Praha, 1953.

Nejedlý Z. Tyl, Hálek, Jirásek. Praha, 1950.

Rybák M. Doba a umění. Praha, 1961.

Tichý V. Básník Vítězslav Hálek. Praha, 1944.

Václavek B.Literární studie a podobizny. Praha, 1962.

Šalda F.K. Šaldov Zápisník. Praha, 1934-1935.