19- билет 1.Есеп шығаруға үйретудің әдістері Белгілі педагогтар А.М. Леушина, 1955ж және кейінірек Е.А. Тарханованың, 1976ж айтуы бойынша арифметикалық тапсырмаларды дәстүрлі әдістер бойынша оқытылған балалар, есептің мазмұнын көбінесе әңгіме немесе жұмбақ ретінде қабылдайды, есептің құрылымын (шарты мен сұрағын) толық түсінбейді, сондықтан балалар есептің шартындағы сандық мағлұматты түсінбей аса мән бермейді және сұрақты мәнін білмейді.
Балалардың есептің қарапайым құрылымын білмеуі, есептің мәтінін құрауда қыиншылықтар туындатады. Егер бірінші бөлімі, яғни сандық мағлұматтар оңай түсінсе, сұрағын қою балада қындық келтіреді. Балалар сұрақты көбінесе жауаппен алмастырады мысалы: «Вазада 3 гүл тұрды. Оның біреуі солып қалды 2 гүл қалды».
Е.А. Тарханованың зерттеулері бойынша, жалпы қабылданған ареыматикалық есептерді шешуге арналған әдістер бойынша оқытылған мектепке дейінгілер керекті білім объектісімен, яғни арифметикалық әрекеттермен қосі және алу меңгермеген, өйткені олар балалар практикалық әрекеттің арифметикалық әрекеттердің сәйкесітігімен бірге түсінеді соның негізінде көбінесе арифметикалық әрекеттердің өмір әрекеті негізінде ассосациялайды(қосу-жүгіріп келді, алу-ұшып кетті және т.с.с.). Олар есепті анализдеп, оның белгілі мен белгісісін көрсетуді үйренбегендіктен, қандайда бір әрекеттің компоненті мен шешімі арасындағы математикалық байланыстады дұрыс түсінбейді.
Балалар бөлшек пен толықтың қатынасын түсінеді, сондықтан арифметикалық әрекеттірінің шешімін табудың таңдауын байыпты қарайды.
Арифметикалық амалдардың мән мағынасын ашуға арналған жай есептер
Жай есептер дегеніміз – бір амалмен орындаратын (қосу немес алу) есептер. Жай есептерді келесідей топтарға бөледі.
Бірінші топтағыларға балалар әр арифметикалық әрекеттердің нақты мәнін игеретін, және де қандай арифметикалық әрекеттердің қандайда бір жиынды алу амалдарымен (қосу немесе алу) сәйкес екенін көрсететін жай есептер түрі. Бұл тапсырмалар екі сандық жиынтықты және қалдықты табуға арналған.
Арифметикалық амалдардың компоненттермен нәтижесінің арасындағы байланысты тағайындауға арналған жай есептер.
Арифметикалық әрекеттердің компоненттары мен шешімдері арсындағы байланыстарды шешуді ұғынуға арналған жай есептер жатады: Бұл тапсырмалар белгісіз компоненттарды табуға арналған:
2+5=7
2-қосынды,5-қосылғыш,7-қосындының мәні
Айырмалық салыстыру ұғымымен байланысты жай есептер.
Жай есептер дегеніміз – бір амалмен орындаратын (қосу немес алу) есемтер. Жай есептерді келесідей топтарға бөледі.
Үшінші топтағыларға қалдықпен қатынастағы байланыстағы жай есептер жатады:
Санның бірнеше бірлікке артуы («Леша 6 сәбіз жасады, ал Костя бір сәбізге көбірек жасады. Костя неше сәбіз жасады?»);
Санның бірнеше бірлікке кішірейюі («Маша 4 ыдысты жуды, ал Таня бір ыдысқа кем жуды. Таня қанша ыдыс жуды?»).