1. Жаңа дәуір қарсаңындағы Азия және Африка халықтарының қоғамдық құрылысы мен саяси картасы. Феодалдық қатынастар дағдарысы
ж. «Алты күндік соғыс» және оның нәтижесі
жүктеу/скачать 1.24 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 4. ХҮІІ-ХІХ ғғ. Англияның отаршылдық саясаты. Үндістандағы Ұлы Моғолдар империясы.
| 3.1967 ж. «Алты күндік соғыс» және оның нәтижесі.
Таяу Шығыстағы араб-израиль қақтығысы. 1967 жылы 5 маусымда Таяу Шығыстағы соғыс басталды, ол 10 маусымға дейін созылып, тарихқа «Алты күндік соғыс» деген атпен кірді. Бір аптаға жетер-жетпес уақыт ішінде халық саны жағынан араб қарсыластарынан 15 есе және аумақтық аумағы бойынша 60 есе кем болған Израиль табысты әскери стратегияны жүзеге асыра отырып, өз территориясынан 3 есе үлкен аумақты басып алды. Араб-израиль қақтығысының себептері Таяу Шығыстағы қақтығыс 1500 жыл бұрын Палестинаны алғашқы мұсылмандардың жаулап алуы басталғаннан басталады. Көптеген ғасырлар бойы израильдіктер өздері үшін орасан зор аумақтық және діни маңызы бар жоғалған жерлерді қайтарып алуға тырысты. Нәтижесінде, ондаған жылдар ішінде екі ұлтшыл қозғалыстың - йизраильдіктердің сионизм мен араб ұлтшылдарының қақтығысы болды. Алты күндік соғыстың нәтижелері Израиль жеңіп, өз аумағын кеңейте алды. Синай түбегі мен Газа секторы Египеттен, ал Голан биіктігі Сириядан алынды. Иордания Иордания мен Шығыс Иерусалимнің батыс жағалауынан Израильге айырылды. Израильдің алғашқы ауданы үш еседен астам артты.Сонымен қатар, соғыс кезінде мыңдаған кеңестік қару-жарақ пен бірнеше жүздеген Т-54 танктері израильдіктердің қолына түсті, өйткені КСРО араб мемлекеттеріне әскери көмек көрсетті. 4. ХҮІІ-ХІХ ғғ. Англияның отаршылдық саясаты. Үндістандағы Ұлы Моғолдар империясы. Ағылшындардың отаршылдығы Үндістанның экономикалық және әлеуметтік дамуына кері әсер етті. Үнді қолөнер бұйымдарын төмен бағалармен сатып алу мен оларды Еуропа нарығында сату - отарлық қанаудың қайнар көздерінің бірі болды. Үндістанды отарлауға кең жол ашылғаннан кейін, ағылшындардың сауда-өнеркәсіп буржуазиясы Ост-Үнді компаниясының Үндістанды жалғыз өзі отарлауына наразылық білдіре бастады. Бұл бәсекелестікті ескерген ағылшын өкіметі 1773 жылы Үндістанды билеу жөнінде заң қабылдады. 1774 жылы Үндістанда ағылшын генерал-губернаторы тағайындалды. Бұл қызметке үміткерді Ост-Үнді компаниясымен бірге парламент ұсынатын болды. Үндістандағы ең бірінші генерал-губернатор болып ағылшын Уоррен Хейстингс тағайындалды. Ағылшын билеушілері жергілікті әкімшілік, сот, салық жинау, полиция және тағы басқа қызметтерді өз қолына алды. Ағылшындық судья басқарған қылмыстық, азаматтық соттар құрылды. Ағылшындар жергілікті үнділер мен мұсылмандарға қарсы қандай қылмыс жасаса да, жазаға тартылмады.Отаршылдар Үндістандағы өз мүдделерін қорғау үшін жергілікті халықтан шыққандардан жалдамалы, қарулы әскер жасақтарын құрды. Еуропалық офицерлер басқарған, солардың қару-жарағымен жасақталған мұндай әскер сипайлар деп аталды. Ағылшындар биліктерін орнатқан жердегі халықты қанап, салықты ауырла- тып, олардың өмір сүру деңгейін төмендетіп жіберді. Ашынған халық ағылшындарға өшпенділікпен қарады. Үндістан Англияға арзан шикізат беретін, оның өндірісінің өркендеуінде өте маңызды орны бар елге айналды. Үндістандағы Ұлы Моғолдар империясы. XVI ғасырдың басында Дели сұлтандығына 20000 қолды бастаған ортаазиялық түркі қолбасшысы Заһыр ад-Дин Мұхаммед Бабыр баса көктеп кіреді. 1504 жылы Бабыр әскері Кабулды басып алады. 1526 жылы Панипат түбінде Дели сұлтандығының әскерін талқандап, келесі жылы үнділік Раджпутан княздігін бағындырады. Осылайша Үндістанда Ұлы Моғол патшалығы (1526-1858) құрыла бастайды. Бабыр өзін «падишах» деп жариялайды. Моғолдар билігі кезінде ислам мемлекеттік дін болып есептелді. Үндістанды жаулап алған түркілер Еуропаға «моғолдар» деген атпен белгілі еді.Моғол әскері құрамында түркілер, парсылар, тәжіктер, ауғандықтар және жергілікті үнділерден құралған жауынгерлер болды. Дәл осы кезде Моғол империясы Орта және Оңтүстік Азиядағы әскери қуаты жағынан мықты мемлекетке айналды.Халық бейбіт еңбекке көшті. Жаңадан көптеген үлкен каналдар қазылып, шөлді жерлерге су шығарылды. Егіншілік мықтап дамыды. Бабырдың әмірімен жаңа қалалар, ғылым және мәдениет орталықтары салынды.Джахан Шах (1592-1666) басқарған уақытта Ұлы Моғол империясы өзінің шарықтау шыңына жеткен болатын. Алайда Джахан Шахтың билігінен кейін, оның ұлдары арасындағы тақ таласы үшін жүрген қиян-кескі соғыс моғолдар империясының әлсіреуіне әкеліп соқты.Моғолдардың билеушісі Аурангзеб падишах билігі кезінде (1658-1707) мемлекет 19 облыска (суба) бөлінді. Әр облыс басында падишах тағайындаған субалар отырды. Олардың қолында әкімшілік, әскер және сот билігі шоғырланды. Өз әскері болды.Моғол империясының шекарасы үнемі кеңейіп отырды. Бұл кезде империяның құрамына Ауғанстан, Балх, Оңтүстік Үндістан кірді. Бірақ басқыншылық соғыстар, феодалдық топтардың мұсылмандар мен үнділер болып екі жаққа бөлініп өзара қырқысқан соғыстары, әлеуметтік қайшылықтардың тереңдеуі, экономикалық құлдырауы, халық қозғалыстарының өрлеуі елдегі Моғол үстемдігін әлсіретті.Моғол мемлекетінде бүкіл жердің иесі падишах болып есептелді. Осыған сәйкес елдің өңделетін, егіншілікке жарамды жерінің бәріне салық салынып, мемлекет қазынасына құйылатын болды. Үндістанда жериеленушілердің үш тобы қа- лыптасты: - Ірі жериеленушілер (субадар және джагирдар); - Орташа жериеленушілер (заминдар); - Ұсақ жер иеленушілер (раджпуттар). жүктеу/скачать 1.24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|