20. Жасуша зақымдалу түрлері, сипаттамасы. Жасуша бүлінуі - бүліндіруші ықпалды жойғаннан жасуша құрылысының бүтіндігі мен қызметінің бұзылысына әкелетін, оның ішінде жасушаішілік ішкі тұрақтылық бұзылысының негізін құрайтын біртектес патологиялық үдеріс. Жасушалар қызметінің бірінші сатысында қолайсыз ықпалдар әсерінен, мысалы оттегі жеткіліксіздігінен немесе уытты қосылыстар әсерінен бұзылуы жасушаның бүлінуіне әкелмеуі де мүмкін: қалай қалыпты қоршаған орта калпына келеді, солай жасуша бұрынғы қалыпты жағдайына оралады. Мысалы, миокардтың қандай да бір бөлігінде қысқа мерзім (10-15 минуттан артық емес) ішінде қанайналым токтап, одан кейін калпына келсе, онда кардиомиоциттер жанару қабілетін сақтайды және қалыпты қызметін аткаралы. Егер канайналым қалпына келмесе, онда миокард бүлінуі қайтымсыз болады және бұл ошақтағы кардиомиоциттер өледі.
Жасуша зақымдалуының түрлері:
Даму жылдамдығына қарай:
- Жедел (секунд или минут но силасы жоғары)
- Созылмалы (ұзақ уақыт но силасы төмен)
-Зорлық. Қарқындылығы қарапайым наразылық әсер студен жоғары жасуша бейімделген физикалық, химиялық және биологиялық ықпалдардың алғашқы сау жасушаға әсер етуінен дамиды. Бұл бүлініс түріне куаттылығы аз өзіндік гомеостаздық механизмдерге ие және қызметі аз белсенді жасушалар барынша сезімтал.
-Цитопатиялық. Цитопатиялық. Жасушаның қорғану-икемделу гомеостаздық механизмінің біріншілік бұзылысының нәтижесінде дамиды. Бұл жағдайда бүліндіруші патогенездік механизмдерді іске қосатын ықпал болып аталған жасушаға шынайы қарсы түрткілер (стимул) болып табылады және олар бұл жағдайда бүліндіргіш болып қалыптасалы. Цитопатиялық түріне жасушаның барлық ық бүлінутүрлері жатады, келген қажетті компоненттердің (гипоксиялық, жүйкелі-трофикалық, аштық кезінде, гиповитаминозда, антиоксидантты жүйенің жеткіліксіздігі, генстикалық ақаулар т.б.) болмауынан дамиды. Цитопатиялық бүлінуге реактивтілігі, сонымен қатар функционалдық белсенділігі шынайы жағдайда өте жоғары жасушалар (нейрондар, кардиомиоциттер) барынша сезімтал.
