кет
|
форманты
|
|
7.
|
-й
|
кет
|
форманты
|
жетекші
|
етістікке
|
амал-
|
жетекші
|
етістікке
|
|
амал-
|
дың
|
бірден
|
я
|
кенеттен
|
дың кенеттен, лажсыздан,
|
баска күйге немесе қа-
|
ырықсыздан
|
басқа
|
қа-
|
лыпқа көшкенін
|
білдіре-
|
лыпқа
|
я
|
күйге
|
кешкенін
|
тіндей реңк үстейді. Мы-
|
білдіретіндей
|
реңк
|
қоса-
|
салы: қалғып кетті; иіар-
|
ды. Мысалы:
|
ңисая
|
кетті;
|
шап
|
кетті; іиөлдеп
|
кетті;
|
сүлай
|
кетті;
|
қүлай
|
|
кетті;
|
үсіп
|
кетті;
|
суып
|
кетті;
|
үйьщтай
|
кетті;
|
жантая
|
қайнап
|
кетті; басып K e r
|
кетті т. б.
|
|
|
|
|
|
r i ; қорқып кетті.
|
|
|
8. -й
|
кер
|
форманты
|
8.
|
-п
|
көр
|
форманты
|
|
жетекші етістікке амалды
|
жетекші
|
етістікке
|
|
амал-
|
жүзеге
|
асырып
|
байқау я
|
ды
|
орындауды
|
я
|
жүзеге
|
жүзеге асырып көру ма-
|
асыруды өтіну, тілеу, сү-
|
ғынасын көрсететін
|
реңк
|
рау
|
(жалбарыну)
|
реңкін
|
қосады.
|
Мысалы:
|
аіиып
|
жамайды. Мысалы: айта
|
көр;
|
айтып
|
көр; жазып
|
көр; бара көр; қарай көр;
|
көр; сөйлесіп көр; тыцдап
|
сүрай
|
көр; біле
|
көр т. т.
|
көр; оқып көр; татып көр.
|
|
9.
|
-й
|
қой формантЫ
|
9.
|
-п
|
қой
|
форманты
|
|
жетекші
|
етістікке
|
амал-
|
жетекші
|
етістікке
|
|
амал-
|
256
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
иіығар; ңүр-ап шығар
|
(ойла-п шығар; қала-п
|
дьін
|
нәтижесін күтерлік-
|
жүзеге
|
асыруды
|
(асыра
|
хей
|
раймен
|
тиянақтап
|
қоюды)
|
аңғаратындаіі
|
орьтндауды алдын-ала ес-
|
ренк
|
|
косады.
|
Мысалы:
|
кертетіндей
|
реңк
|
үстейді.
|
айта қой; көре ңой; біле
|
Мысалы: айтып қой; кө-
|
қой;
|
жаза ңой;
|
тыңдай
|
ріп қой; жазып қой; оқып
|
қой;
|
тазалай қой; апара
|
қой; тыңдап қой; тазалап
|
қой т.
|
б.
|
|
қой;
|
апарып
|
ңой;
|
әкеліп
|
10. -й таста форманты
|
қой т. б.
|
|
|
-п таста формантыжетекші етістікке ондағы
жетекші етістікке амал-амалды басқа бір әрекет-*
ды қүлшына, жігерленетен бүрын жол-жөнекей
мүдірмей тез істеуді біл-
|
серпіле тындыра салу ма*
|
діретіндей реңк жамайды.
|
ғынасын
|
үстейді.
|
Мыса-
|
Мысалы: жазып
|
таста;
|
лы: сілтей тсіста;
|
көтере
|
оқып
|
таста; сыпырып
|
тастсі;
|
лаңтыра
|
тастап;
|
таста; тазалап таста; бі-
|
орай тастап; түйрей тас-
|
тіріп
|
таста; өиііріп
|
таста
|
rati т.
|
б.
|
|
|
т. б.
|
|
|
11.
|
-й
|
түс форманты
|
-п түс формантыжетекші етістікке амал-
жетекші етістікке амалды
|
ды бөгелмей тағы да я үс-
|
шұғыл
|
орындау
|
реикін
|
тей,
|
жалғастыра,
|
күшей-
|
жамайды
|
(секіріп
|
|
тусті;
|
те,
|
я
|
бәсеңдете,
|
солғын-
|
ытқып түсті; қарғып түс-
|
дата істеу реңкін жамай-
|
ті; ыріиып түсті т. т.), сон-
|
ды.
|
Мысалы-
|
айта
|
түс;
|
дай-ак. бүл форманттың
|
бара түс; біле түс; бгре
|
-п кеп түс деген
|
күрде-
|
түс; көре түс; қарай түс;
|
ленген түрі де қолданыла
|
отыра
|
түс т. т.
|
|
|
береді,
|
|
бірақ
|
күрделі
|
|
|
|
|
|
|
|
формант
|
амалды
|
әрі ке-
|
|
|
|
|
|
|
|
нет,
|
әрі
|
өте
|
шұғыл
|
істеу
|
|
|
|
|
|
|
|
реңкін
|
күшейтіңкіреп тү-
|
|
|
|
|
|
|
|
суді
|
білдіреді
|
(ыршып
|
|
|
|
|
|
|
|
кеп түсті; атқып кеп түс-
|
|
|
|
|
|
|
|
ті; оріиып кеп түсті т. т.).
|
|
12.
|
|
-л
|
шық форманты
|
12. -п шық форманты
|
|
|
Жетекші
|
етістікке
|
|
амал-
|
жетекші
|
етістікке
|
амал-
|
Дьі
|
ақырына
|
дейін
|
аяк-
|
ды басқа бір әрекеттен я
|
тау, тындыру мәнін үс-
|
бүрын, жол-жөнекей, я
|
тейді.
|
Мысалы:
|
|
айтып
|
онымен
|
жарыстыра
|
тын-
|
Ыық;
|
оқып
|
шың;
|
|
көріп
|
дыру
|
мағынасын
|
жаыай-
|
иШқ;
|
қарап
|
іиың;
|
бояп
|
ды. Мысалы:
|
айта
|
шық;
|
Шық; айналып
|
шық т. т.
|
ала шың; біле шық; іше
|
9-б22
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
257
|
(ойла-п шығар; қала-п
|
іиық; жаза іиық; тыңдай
|
шығар; құра-п шығар
|
шық; киіне иш қ т. б.
|
т. б.)
|
13. -й баста (акалити-
|
-п баста (аналити- калык формант) фор-
калық формант емес).
|
манты
|
жетекші
|
етістікке
|
|
амалдыц басталуын біл-
|
|
діретіи
|
мағына
|
|
жамайды.
|
|
Мысалы: жиыла бистады;
|
|
жаза
|
бастады;
|
жылына
|
|
бастады; кірісе
|
бастады;
|
|
суи
|
бастады;
|
ери баста-
|
|
ды;
|
көріне бастады; жү-
|
|
ре бастады т.
|
б.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
