Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология
деп ал; ... деп бар; ... деп жібер; .... деп кет
жүктеу/скачать 2.43 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- -йын де
- -йын деп барады
| 1. ... деп ал; ... деп бар; ... деп жібер; .... деп кет; ... деп
сал; ... деп таста форманттары, қажетіне карай, түрле-ніп, өздерінен бұрынғы сөзді, сөз тіркесін, сөйлсмді... бұлжытпай айтуға дәнекер болуларымен катар, сол \а-бардың не алдын ала (... деп ал ...), не кандай максат-пен (... деп бар ...), не тым шұғыл ('... двп жібер...), не бірден баска күйге көшу (... деп кет ...); не ерекше кұл-шыну (... деп таста...) сипатын білдіретіндей ренк қоса-ды, яғни бұлар сол ретімен алғанда мен сенен қорық-ғаймын деп айтып алды; мен ... деп айтып алды; мен ... деп айтып барды; мен ... деп айтып жіберді; мен ... деп сөйлеп кетті; мен ... деп айтып салды; мен ... деп айтып тастады деген сияқты мағыналарды білдіретіи формант-тар (тіркестер) есебінде қызмет етеді. -йын де форманттарына -п қал; -п барады, -п ке-леді форманттары қосылып, күрделі форманттар (-йын деп қал; -йын деп бар; -йын деп кел) қүралады да, олар әркайсысы жетекші етістікке өздерінше реңк үстейді. Олардың сипаты мынадай: \ а) -йын деп қал форманты жетекші етістікке тірке- сіп, оған амалдың басталуының я аяқталуының соңғы шекке жеткенін (таяғанын) білдіретін реңк жамайды. Мысалы: жумыс бітейін деп қалды (жұмыс бітеііін дсп қолғанда; йін деп қалған соң); шай таусылайын деп қалды т. б. ә) -йын деп барады форманты жетекші етістікке тір-кесіп, амалдың басталуға я аяқталуға бет алғанын, со-ған бірте-бірте көшкенін білдіретін реңк үстеііді (әре-кет статикалық қалыпта емес, динамикалык күйде көрінеді). Мысалы: су тасиын деп барады (бара жатыр); тойғаннан сиыр жарылайын деп барады (құла, тасы, тус, ол, бат, кет, суал, жазыл, сасы, жарыл, ері, жүр, тур...) б) -йын деп келеді форманты жетекші етістікке тір-кесіп, амалдың бірте-бірте я үдегенін, я кемігенін білді-ретін реңк қосады. Мысальг кун суытайын деп келеді; мен шөлдейін деп келемін т. б. жүктеу/скачать 2.43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|