Поду́ровень
Sublevel
Один из уровней энергии, на которые расщепляется основной уровень в результате действия электрического или магнитного полей на квантовую систему.
Деңгейше
Sublevel
Кванттық жүйеге электр немесе магнит өрістері әсерінің нәтижесінде энергияның негізгі деңгейі жіктелетін энергия деңгейлерінің бірі.
|
Позитро́н
Positron (от лат. posi (tivus) — положительный и … трон)
Элементарная частица, имеющая положи-тельный заряд, равный по величине заряду электрона, и массу, равную его массе. Является античастицей по отношению к электрону.
|
Позитрон
Positron (лат. posi (tivus) — оң және … трон)
Таңбасы оң, ал шамасы жағынан электрон зарядына тең және массасы электрон массасына тең элементар бөлшек. Электронның антибөлшегі болып табылады.
|
Позитро́ний
Positronium
Связанная водородоподобная система, состоящая из электрона и позитрона. Размеры позитрония примерно в два раза превышают размеры атома водорода (т.к. его приведенная масса равна половине масса электрона), а его энергия связи в два раза меньше. Позитроний образуется при столкновениях медленных позитронов с атомами вещества и захвате позитроном атомного электрона.
|
Позитроний
Positronium
Электрон мен позитроннан тұратын сутегі тәріздес байланысқан жүйе. Позитронийдің көлемі сутегі атомының көлемінен екі есе үлкен (өйткені оның келтірілген массасы электронның массасының жартысына тең), ал оның байланыс энергиясы екі есе кіші. Позитроний зат атомдарының баяу позитрондармен соқтығысуы, нәтижесінде позитронның атомның электронын қармауы салдарынан туындайды.
|
Показатель преломления (коэффициент преломления)
Refraction coefficient, refraction factor
Оптическая характеристика, связанная с преломлением света при переходе через границу раздела двух прозрачных оптически однородных и изотропных сред. Обусловлена различием фазовых скоростей распространения света в этих средах.
|
Сыну көрсеткіші (сыну коэффициенті)
Refraction coefficient, refraction factor
Екі мөлдір оптикалық түрде біртекті және изотропты орталар бөлімдерінің шекарасы арқылы өту кезінде жарықтың сынуымен байланысты оптикалық сипаттама. Осы орталарда жарық таралуының фазалық жылдамдықтарының айырмашылығымен шартталған.
|
Покрытие
Coating
В радиационных и плазменных технологиях – это относительно тонкий слой вещества, наносимый на поверхность материалов или изделий с целью улучшения их физико-химических свойств (повышение коррозионной стойкости, усиление сопротивления износу, улучшения механической прочности и т.д.).
|
Жабын
Coating
Радиациялық және плазмалық технологияларда - материал бетінің физика-химиялық қасиеттерін жақсарту (коррозияға, тозуға төзімділігін арттыру, механикалық беріктілігін арттыру және т.б.) мақсатында бұйымның немесе материалдың бетіне жағылатын заттың жұқа қабаты.
|
покрытие алмазоподобное / diamond-like-carbon coating — см. плёнка алмазоподобная.
|
алмаз тәрізді жабын / diamond-like-carbon coating — қараңыз: алмаз тәрізді қабыршық.
|
покрытие антиадгезионное / antiadhesive coating — покрытие, снижающее склонность контактирующих поверхностей к адгезионному взаимодействию или схватыванию.
|
антиадгезиялы жабын / antiadhesive coating — түйісіп тұрған беттердің адгезиялы өзара әрекеттесуге немесе қармалуға икемділігін төмендетуші жабын.
|
покрытие газопламенное / flame sprayed coating — покрытие, полученное газопламенным напылением.
|
газ жалынды жабын / flame sprayed coating — газ жалынымен тозаңдату арқылы алынған жабын.
|
покрытие газотермическое / thermal sprayed coating — покрытие, полученное газотермическим напылением.
|
газды термиялық жабын / thermal sprayed coating — газды термиялы тозаңдату арқылы алынған жабын.
|
покрытие газотермическое антифрикционное / thermal sprayed antifriction coating — износостойкое газотермическое покрытие, понижающее коэффициент трения.
|
газды термиялық антифрикциялы жабын / thermal sprayed antifriction coating — үйкеліс коэффициентін төмендетуші тозуға төзімді газды термиялық жабын.
|
покрытие газотермическое защитное/ thermal sprayed protective coating — газотермическое покрытие, защищающее поверхность от внешних воздействий.
|
қорғаушы газды термиялық жабын / thermal sprayed protective coating — бетті сыртқы әсерлерден қорғаушы газды термиялық жабын.
|
покрытие газотермическое износостойкое / thermal rear resistant coating — защитное газотермическое покрытие, повышающее сопротивление поверхности различным видам изнашивания.
|
тозуға төзімді газды термиялық жабын / thermal rear resistant coating — беттің тозудың әртүрлі түрлеріне қарсы тұру қабілетін арттырушы қорғанысты газды термиялық жабын.
|
покрытие градиентное – многослойное покрытие, в котором каждый промежуто-чный слой содержит несколько компон-ентов с градиентом концентрации, направленным от основы к её внешнему слою.
|
градиентті жабын – әрбір аралық қабаты негізінен сыртқы қабатқа бағытталған концентрация градиенті бар бірнеше компоненттерден тұратын көп қабатты жабын.
|
покрытие детонационное / detonation coating — газотермическое покрытие, полученное детонационным напылением.
|
детонациялы жабын / detonation coating — детонациялы тозаңдатумен алынған газды термиялық жабын.
|
покрытие дифференциальное / differential coating — различные покрытия на разных участках поверхности изделий.
|
дифференциялды жабын / differential coating — бұйым бетінің түрлі бөліктеріндегі әр түрлі жабындар.
|
покрытие диффузионное / diffusion coating — покрытие, при осаждении которого использовалась диффузия атомов наносимого покрытия в подложку с целью усиления адгезии по отношению к покрытию. Процесс диффузии обычно стимулируется путём нагревания. Вариантом технологии нанесения диффузионного покрытия может быть погружение в газообразную или жидкую среду, содержащую другой металл или сплав, создающее таким образом диффузионное покрытие.
|
диффузиялы жабын / diffusion coating — жабынға қатысты адгезияны күшейту мақсатында төсенішке жағылатын жабын атомдарының диффузиясы қолданып тұндыру арқылы алынған жабын. Диффузия процесі негізінен қыздыру арқылы күшейтіледі. Диффузиялы жабынды алу технологиясының бір түрі ретінде құрамында диффузиялық жабын түзуші басқа металл мен қорытпаға ие газ тәрізді немесе сұйық ортаға батыруды айтуға болады.
|
покрытия дуплексные – система покрытий в виде двух следующих друг за другом слоёв, полученных различными методами осаждения с целью использования их (т.е. слоёв) синергетических свойств.
|
дуплексті жабындар – бұл қабаттардың синергетикалық қасиеттерін қолдану мақсатында тұндырудың әртүрлі әдісімен алынған бірінен кейін бірі орналасқан қабаттар түріндегі жабындар жүйесі.
|
покрытие жаростойкое / coating — коррозионностойкое покрытие, повышающее сопротивление поверхности разрушению при высоких температурах.
|
ыстыққа төзімді жабын / coating — беттің жоғары температураларда бұзылуына төзімділігін арттыратын, коррозияға төзімді жабын.
|
покрытие иммерсионное / immersion coating — покрытие, нанесенное из раствора химическим или электрохимическим путем без использования внешнего тока.
|
иммерсиялы жабын / immersion coating — ерітіндіні сыртқы токты қолданусыз, электрохимиялық немесе химиялық жолмен жағу арқылы алынған жабын.
|
покрытие кластерное / cluster coating — модифицирующий металлический слой на поверхности твёрдого тела с вкраплениями мелких (диаметром менее 100 нм) алмазных зерен. Такое покрытие наносится на деталь электрохимическим способом, а мелкодис-персный алмазный порошок находится в электролите во взвешенном состоянии. Применение подобной технологии позво-ляет использовать для изготовления деталей не традиционные для них высоколегир-ованные стали и твердые сплавы, а куда более дешевые низколегированные углерод-истые. Наносимое гальваническим способ-ом покрытие может состоять из самых разных металлов – хрома, никеля, золота и т. д., слой его не превышает 500 мкм.
|
кластерлі жабын / cluster coating — (100нм кіші диаметрлі) ұсақ алмаз дақтары бар қатты дене бетіндегі модификациялаушы металл қабат. Мұндай жабын бөлшекке электрохимиялық жолмен жағылады, ал ұсақ дисперсті алмаз ұнтағы электролитте қалқыған жағдайда болады. Мұндай технологияны қолдану бұйымдарды даярлауда дәстүрлі аса жоғары легирленген болат пен қатты қорытпаларды емес, одан әлдеқайда арзан төмен легирлі көміртекті легирленген болат пен қатты қорытпаларды қолдануға мүмкіндік береді. Гальваникалық әдіспен жағылған жабын әр түрлі металдардан– хром, никель, алтын және т.б. тұруы мүмкін, ал оның қабаты 500 мкм-ден аспайды.
|
покрытие композитное / composite coating — покрытие на металле или неметалле, которое содержит два или более компонента, один из которых отдельно вносится в форму. Пример — цементитное композитное покрытие на карбидных режущих инструментах.
|
композитті жабын / composite coating — біреуі жекелей формаға ендірілетін, екі немесе одан да көп компоненттен тұратын металдағы немесе бейметалл бетіндегі жабын. Мысалы, карбидті кесуші құралдардағы цементитті компонентті жабын.
|
покрытие корковое / profile coating — покрытие, сформированное на специальной основе для приобретения им её формы и удалённое с основы для использования в самостоятельных целях.
|
қабықты жабын / profile coating — оның формасына ие болу үшін арнайы негізде түзілген, кейіннен жеке мақсаттарда қолдану үшін негізден ажыратып алынған жабын.
|
покрытие коррозионностойкое / corrosion protective coating — защитное покрытие, повышающее сопротивление поверхности коррозионному разрушению.
|
коррозияға төзімді жабын / corrosion protective coating — беттің коррозиялы бұзылуға қарсы төзімділігін арттыратын қорғаныс жабыны.
|
покрытие многослойное / multilayer coating — покрытие, состоящее из двух или более последовательно полученных слоёв, отличающихся по составу.
|
көп қабатты жабын / multilayer coating — құрамдары бойынша ерекшеленетін тізбектес алынған екі немесе одан да көп қабаттан тұратын жабын.
|
покрытие паром химическое / chemical vapor deposition (CVD) — процесс нанесения покрытия подобно газовой карбюризации и нитроцементации путем подачи газообразного реагента в камеру обработки, где он контактирует с поверхностью заготовки, выделяя материал для абсорбции или аккумулирования на рабочей поверхности. Оставшийся газ удаляется из камеры обработки вместе с избыточным газом атмосферы.
|
булы химиялы жабын / chemical vapor deposition (CVD) — үлгінің бетімен жанасып жұмыстық бетінде адсорбция немесе аккумуляторлау процестерінің материалдарын бөлетін, өңдеу камерасына газ тәріздес реагентті беру жолымен, нитроцементация мен газды карбюризацияға ұқсас жабынуларды жағу процесі. Қалған газ өңдеу камерасынан атмосфераның артық газымен бірге шығарылып тасталады.
|
покрытие плазменно-дуговое / arc discharge plasma coating — газотермическое покрытие, полученное плазменно-дуговым напылением.
|
плазмалы доғалы жабын / arc discharge plasma coating — плазмалы доғалы тозаңдандыру жолымен алынған газотермиялық жабын.
|
покрытие плазменное / plasma coating — газотермическое покрытие, полученное плазменным напылением.
|
плазмалық жабын / plasma coating — плазмалық тозаңдандыру арқылы алынған газотермиялық жабын.
|
покрытие теплозащитное — терморегулирующее покрытие, снижающее воздействие тепловых потоков на поверхность.
|
жылуды қорғаушы жабын – бетке жылу ағындарының әсерін төмендетуге арналған термореттеуші жабын.
|
покрытие теплоотражающее — покрытие, регулирующее коэффициент отражения поверхностью светового излучения.
|
жылуды шағылыстырушы жабын – беттің жарық сәулесін шағылдыру коэффициентін реттеуші жабын.
|
покрытие терморегулирующее — газотермическое покрытие, обеспечиваю-щее регулирование поглощения и излучения поверхностью тепловых потоков.
|
термо реттеуші жабын – беттің жылу ағындарын жұтуы мен шығаруын реттеп отыратын газды термиялы жабын.
|
покрытие термостойкое / heat resistant coating — покрытие, обладающее необходимой работоспособностью в условиях многократных резких изменений температуры.
|
термотөзімді жабын / heat resistant coating — температураның көп ретті күрт өзгеруіне төзімді жабын.
|
покрытие уплотнительное — покрытие, обеспечивающее необходимую стабиль-ность зазоров в изделии или конструкции в процессе их эксплуатации.
|
нығыздаушы жабын – заттың немесе конструкцияның оларды қолдану процесінде саңылаулардың қажетті тұрақтылығын қамтамасыз етуші жабын.
|
покрытие фрикционное / friction coating — покрытие, повышающее коэффициент трения.
|
фрикциялық жабын / friction coating — үйкеліс коэффициентін арттырушы жабын.
|
покрытие электродуговое / electric arc sprayed coating — газотермическое покрытие, полученное электродуговым напылением.
|
электр доғалы жабын / electric arc sprayed coating — электр доғалы тозаңдандырумен алынған газды термиялы жабын.
|
покрытие эрозионностойкое / — покрытие, снижающее воздействие высокоскоростных потоков частиц на поверхность.
|
эрозияға төзімді жабын – бетке жоғары жылдамдықтағы бөлшек ағындарының әсерін төмендетуші жабын.
|
покрытия легированные /alloy plating — модифицирующие покрытия, полученные путём одновременного осаждения двух или более металлических элементов.
См. также нанесение покрытия вакуумное
|
легирленген жабын /alloy plating — екі немесе одан да көп металл элементтерін бірден тұндыру арқылы алынған модификациялаушы жабын.
Сонымен қ.қараймыз: вакуумдық жабу жағу
|
Поле (физическое)
Field
Совокупность значений каких-либо физических параметров объекта или его меры в определнный моменть времени, распеределнных в рассматриваемом пространстве.
|
Өріс (физическое)
Field
Белгілі бір уақыт моментінде қарастырылып отырған кеңістікте таралған нысанның немесе оның өлшемінің кандай да бір физикалық параметрлер мәндерінің жиынтығы.
|
поле нейтронное / neutron field – совокупность занчений параметров потока или концентрации нейтронов в определнный момент времени, распределенных в рассматриваемом пространстве. Термин не является общепризнанным.
|
нейтронды өріс / neutron field – белгілі бір уақыт моментінде қарастырылып отырған кеңістікте таралған нейтрондар концентрациясы немесе ағымның параметрлері мәндерінің жиынтығы. Термин жалпымен танылған болып табылмайды.
|
поле радиационное / radiation field – совокупность значений параметров ионизирующих излучений в определнный момент времени, распределнных в рассматриваемом пространстве. Термин не является общепризнанным.
|
радиациялық өріс / radiation field – белгілі бір уақытта қарастырылып отырған кеңістікте иондаушы сәулеленулер параметрлері мәндерінің жиынтығы. Термин жалпыға танымал емес.
|
поле силовое / force field – совокупность значений векторов силы, действующих на материальное тело в данный момент времен во всех точках рассматриваемого пространства, причем величина векторов и направление их действия зависят только от координат этих точек.
|
күш өрісі / force field – уақыттың сол моментінде қарастырылып отырған кеңістіткің барлық нүктелерінде материалды дененің әсер етуші күш векторлары мәндерінің жиынтығы. Векторлардың шамалары мен олардың әрекеттерінің бағыттары осы нүктелердің координаттарына ғана тәуелді болады.
|
поле температурное / temperature field – совокупность значений температуры данный момент времени для всех точек изучаемого пространства. Термин не является общепризнанным.
|
температуралық өріс / temperature field – уақыттың берілген моментінде зерттелуші кеңістіктің барлық нүктелері үшін температура мәндерінің жиынтығы.
|
поле ускоряющее / accelerating electric field – электрическое поле в источниках ионов, электронов, кластеров и т.д. (постоянное, высокочастотное, вихревое), используемое для увеличения энергии (ускорения) движущихся заряженных частиц.
См. также поле электромагнитное
|
үдетуші өріс / accelerating electric field
қозғалатын зарядталған бөлшектердің энергиясын ұлғайту (үдету) үшін қолданылатын иондар көздеріндегі, электрондардағы, құйынды және т.б (тұрақты, жоғарыжиілікті, құйынды) электр өрісі.
|
поле электрическое / electric field – векторное поле, определяющее силовое воздействие на заряженные частицы, не зависящее от их скоростей. Является одним из компонентов единого поля электромагнитного.
|
электрлі өріс / electric field – зарядталған бөлшектердің жылдамдықтарына тәуелді емес, оларға күшті әсер етуді анықтайтын векторлы өріс.
|
поле электромагнитное / electromagnetic field– физическое поле, взаимодействующее с электрически заряженными частицами вещества, а также с частицами, имеющими собственные дипольные и мультипольные электрические и магнитные моменты.
|
электромагнитті өріс / electromagnetic field – заттың электрлі зарядталған бөлшектерімен, сондай-ақ жеке дипольды және мультипольды электрлі және магнитті моменттерге ие бөлшектермен әсерлесетін физикалық өріс.
|
Поле коэрцитивное – то же, что сила коэрцитивная (см. ст. сила).
|
Коэрцитивті өріс – коэрцивитті күштің өзі. (қара ст.күш)
|
Ползу́честь
Creep(ing), creep(age)
Медленное нарастание во времен пластической деформации материала при силовых воздействиях, меньших, чем те, которые могут вызвать остаточную деформацию при испытаниях обычной длительности. Ползучесть сопровождается релаксацией напряжений. Свойственна практически всем конструкционным материалам. С возрастанием температуры скорость ползучести увеличивается.
|
Сырғығыштық
Creep(ing), creep(age)
Әдеттегі ұзақтықта сынау кезінде қалдық деформацияны тудыратындарға қарағанда кіші күштер әсер еткенде материалдың уақыт бойынша пластиналық деформациясының баяу өсуі. Сырғығыштық кернеудің релаксациясымен қабаттаса жүреді. Ол барлық конструкциялық материалдарға тән. Температура өскен сайын сырғығыштықтың жылдамдығы артады.
|
ползучесть межзеренная / intergranular creeping — разновидность ползучести, связанная с деформационными процессами в межзёренной фазе.
|
дәнаралық сырғығыштық / intergranular creeping — дәнаралық фазадағы деформациялық процестермен байланысты сырғудың бір түрі.
|
ползучесть радиационная / radiation creeping — ползучесть, стимулированная воздействием ионизирующих излучений. Является главным процессом, под действием которого при облучении нейтронами может нарушаться геометрическая и размерная стабильность элементов конструкции реактора.
|
радиациялық сырғығыштық / radiation creeping — иондаушы сәулелердің қоздырушы әсерінен туындаған сырғығыштық. Нейтрондармен сәулелену кезінде реактор конструкциясы элементтерінің геометриялық және өлшемділік тұрақтылығын бүлдіретін басты процесс.
|
ползучесть термическая / thermal creeping — ползучесть, стимулированная нагреванием.
|
термиялы сырғығыштық / thermal creeping — қыздырудың нәтижесінде туатын сырғығыштық.
|
|
|
