Айдын Мядятоьлу Гасымлы дцнйанын таъы тцркляр бакы – 2005 Ичиндякиляр



бет8/16
Дата02.07.2016
өлшемі1.39 Mb.
#173108
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   16

Рущ щаггында сюйлянилян бу фикир вя мцлащизяляр ясасян христиан дини дцнйаэюрцшцнц якс етдирир. Щалбуки бяшяр тарихинин йаратдыьы бцтцн мяняви вя мадди мядяниййяти там, мцкяммял юйрянмядян философлуг етмяк вя ян башлыъасы, юз фикир вя дцшцнъялярини догма кими гябул етдирмяйя чалышмаг садяъя бош сюз ойунундан башга бир шей дейилдир. Авропа фялсяфи системинин йарадыъылары гядим Йунан вя Авропа мяняви вя мадди мядяниййятини мянимсямиш биртяряфли дащилярдирляр. Онларын бцтцн фялсяфи бахышлары кими Рущ щаггындакы дцшцнъяляри дя биртяряфли одуьундан беля мянтигя сыьмайан фикирляр иряли сцрмцшляр. Мцдрикляр сюйляйибляр ки: «Намялум йолу йалныз щягиги Йолчулар мцяййян едя билярляр». «Юзцня йер тапмайан фикир вя дцшцнъяляри йалныз щяссас Инсанларын Рущу дярк етмя габилиййятиня маликдир».

«Рущ Танрынын нурундан бир Нурдур».

«Рущ Илащи щяйатдан бир щяйатдыр».

«Рущ ябядидир. О, юлмяз, язаб чякмяз, имтащана чякилмяз».

Рущ язяли ола билмяз, чцнки Илк Илкдян йяни, Рущ Танрыдан гопа билмяз. Йарадылан Йараданла битишя билмяз.

Рущ Танры ямриндян бир ямрдир. Онларла Танры арасында бир сябяб, нисбят йохдур. Онлар йалныз Танрынын ихтийарында, итаятиндя, ямриндядирляр. Она эюря дя Рущун эюйляря йцксялмяк вя йер алтына енмяк гцдряти вардыр. Рущун щятта юлцлярля, Шейтан, ъин вя пярилярля ялагя гурмаг габилиййяти вар.

Илкин башланьыъда Инсан Рущу – Танрынын Адямя бяхш етдийи Рущ тамамиля цлви вя нурани олдуьундан Танрыйа ашина иди. Иблисин Инсан гялбиня эирмяси иля Инсан кими онун Рущу да икиляшди. Буну нязяря алан ювлийалар буйурублар ки:

- Ей тяртямиз Рущ! Дцнйада ъисм иля олмагдан хошланырсанмы? Вя ей гарышыгсыз Нур, эюрян эюздя хошмусан? Ей яршдя учан Гуш, бу тузаьа Сян неъя дцшдцн? Ган, Ирин, бяльям вя сафрадан хошмусан? Яэяр бу цряк Сянин йерин дейился, онда буна нийя Кюнцл дейилир? Бу црякдя, бу Гара йердя хошмусан? О эцл бахчасыны (Ъяннят, Танры еви нязярдя тутулур – А.М.) бурахыб да бу кцллцйя (Йер кцряси, Дцнйа нязярдя тутулур – А.М.) неъя дцшдцн? Инди кцллцкдя ешялянмякдя хошмусан? О дост мяълисиндян, о Вятяндян узагмысан? Гялбинля о мяна мяълисиндя хошмусан? Адятлярля уьрашыб гям чякирсянми? Сянинля минлярля кюнцл мяст олду, севэийля долду. Ашигляринля дадлы яйлянъялярдя хошмусан? Алям Сянинлядир, Сян щансы алямдясян? Сян, Сяндя ешгин ян эюзялини сейр етмякля хошмусан? Ей няфси пак, Сяни Сяндян сорушурам, Кюнцл эярдяйиндя ешг иля йалныз олмагдан хошланырсанмы?

- Ей Рущум! Дцнйанын вядляриндян бир шей эюзлямя. Чцнки онун ишыьы бир шцшя кими тез гырылыр, сяадяти бир су кими ахыб эедир. Она эюря дя бу мянасыз ещтийаълардан ял чяк, онлары арханъа сцрцклямякдян ваз кеч. Йалныз Ондан гопдуьун вя мяни йарадан Танрыны сев!



Рущун щяр шейя гадир олдуьуну дярк едян Инсан юз хцсуси цсуллары васитясиля ялдя етдийи екстаз щалы иля Рущуну эюйляря йцксялтмяк вя йа Йер алтына ендирмяк вя ораларда эязиб доланмаг цчцн Рущуну Бядяниндян айыра билян бир ешг устасыдыр. Беля Инсан, Рущуну юз щюкмц алтына алараг юлцлярля, Шейтан, ъин вя пярилярля ялагя йаратмаг эцъцня маликдир.

Рущ Танрыдан бир пай олдуьу цчцн инсан Рущуну Танрыдан башга кимсяйя етибар етмяз. Танры Руща хитабян буйурмушдур ки: «Сяни инсана Юзцмдян мцвяггяти бир пай олараг бяхш етмишям. Сяни инсанын гялбиндя йерляшдирмишям. Индии ися Мян Юзцмля Сянин арандакы пярдяни эютцрцр вя Сяни йенидян Юзцмя гайтарырам».

Дини тяфяккцря эюря, фязилят сащиби олан инсан Рущу илк юнъя Мялякляр аляминдя, Илащи фязада иди. Танры Адями йаратдыгдан сонра Йер аляминя эюндяряркян Онун бядяниня Рущу дахил етди. Йердя Рущ иля ещтирасын издиваъындан Шящвят йаранды. Рущ Шящвятин варлыьы иля хошщал олуб щисс иля бирликдя Бядян дейилян мадди варлыгда гярар тутду. Даща сонра Рущ Мящяббят эямиси иля Бядян дярйасында щярякятя башлайыб йенидян Танрыйа говушмаьа ъан атыр.

Рущ йалныз бцтцн бядян йзвляри щярякятдян дайандыгда там сярбяст олур. Бу анламда демяк олар ки, Бядян ня гядяр зяифляйярся, Рущ бир о гядяр азад олур. Бядян щярякятдян дцшян кими Рущ Юз ясарят зянъирини гырыб азадлыьа чыхыр. Демяли, Рущ инкишаф етдикъя маддиликдян тямизлянир.

Рущ инсандан бир мяртябя йцксякдя дайаныр. Чцнки Рущ инсандан фяргли олараг Юз цзяриня эютцрдцйц вязифянин мясулиййятини анлайыр. Яэяр анламаса, бу Ону узунмцддятли мярщумиййятляря дцчар едяр. Бу анламда Рущун эяляъяйя инамсызлыьы Онун цчцн нязярдя тутулан ъяза нювцдцр.

Инсан Рущ Алями, Онларын бир-бири иля ялагясиндян хябярсиздир. Яэяр инсан Рущи алямин сясини ешидярся, щялак олар. Бу сяси динлямяйя инсанын тагяти чатмаз. Инсанын аьлы вя йашайышы Рущи алямя уйьун олмадыьы цчцн Танры бу сяси инсана ешитдирмир. Буна бахмайараг Рущлар алями щеч вахт инсанын цзцня баьлы дейил. Чцнки Рущлар бир-бири иля сющбят едир. Инсан башы цстцндя учушан Рущлардан даим имдад диляйир. Чцнки Рущ, щаггында сющбят эетмяйян мювзулар барядя беля мялумат верир.

Рущлар айаг цстцндя дура билмясяляр дя, Онлар бир-бири иля севишя билирляр. Бир-бириня симпатийа иля йанашан, бир-бирини севян Рущлар щятта бир- бирляринин фикирлярини охуйуб асанлыгла бир-бири иля цнсиййят йарада билирляр. Бир-бири иля цнсиййятдя Рущлар Рущи дилдя данышараг бир-бирляри иля нитгсиз мцнасибятя эирир вя фикри ютцрмя йолу иля бир-бирлярини анлайырлар. Щятта хейирхащ Рущлар ляйагятсиз шяккаклар арасында Юз дахили алямляриня гапылыб галыр вя йалныз Онлара симпатийа эюстярян адамлар олдугда цнсиййят йарадырлар. Демяли, Руща хейирхащлыг илщамы эялдикдя камилляшир. Бу анламда инсан Рущи щяйат имканларында, ямял туфанларында эащ зцщур едир, эащ да гейб олур. Адятян инсанын таныдыьы адамын Рущу иля юз Рущу асанлыгла бир-бири иля ялагя гура билир. Бу анламда юлян йахынларын Рущунун йад едилмяси Рущу севиндирир. Юлян инсанын Рущу онларын ъяназяси, йахуд гябирляри цзяриндя дуа охумаьа эялянлярин чаьырышларына щай вериб эялир. Рущлары ъялб едян Онларын йад едилмяляри олдуьундан мярасимин йеринин вя тянтянясинин Онлара дяхли йохдур. Ясас олан йад етмянин црякдян олмасы, севэийя ясасланмасыдыр. Рущ цчцн Онун Бядянинин щарада дяфн олунмасынын, гябринин неъя зинятляндирилмясинин ящямиййяти йохдур. Даща доьрусу, Рущ цчцн бир гарыш торпаьын о бири гарыш торпагдан щеч бир фярги вя мадди зинятин щеч бир дяйяри йохдур. Ясас олан Рущун Ону севянлярля бир олмасыдыр. Рущ щямишя вясиййятя ямял едилмясиня нязарят едир. Чцнки буну Руща Йараданын юзц тялгин едир.

Юлмцш инсанын Рущу щеч вахт щямин Бядяня гайыда билмяз. Чцнки юлдцкдян сонра чцрцйян, йанан вя йа йанддырылан, вящши щеванлар, гушлар тяряфиндян парчаланыб йейилян, зярря - зярря ъясяди парчаланыб даьылан вя бунунла да олмайан бир ъясядя Рущун гайыдыб йерляшмяси мцмкцн дейил. Демяли, гуруйан аьаъ кими юлян инсан да дцнйада бир даща ъанланмаз. Ъясядя щяйат вериб ону горуйан Ъан вя йа Рущ, гядим Тцрклярин дедийи кими, «Тин»дир. Ъан чыхынъа ъясяд чцрцйцб торпаг олур. Демяли, инсана инсанлыьы бяхш едян Рущдур. Рущ ися юлмцр. О, Бядяня эизли галан дцнйайа йолланыр. Она эюря дя, инсан юляндя «Ъан юлдц» дейил, «Ъан верди», «Ъаныны тапшырды» вя йа ян доьрусу, «Рущуну тапшырды» дейирляр. Чцнки Рущ Танрынын Нурудур. Танры да Рущун бир даща бу дцнйайа – мадди Бядяня дюнмяйяъяйини бяйан етмишдир.

Рущун Бядяндян айрылдыгдан сонра та гийамятя гядяр олан щалы «гябир щалы» адланыр. Бядяндян айрылан Рущун чякдийи язаба «гябир язабы» дейилир. Чцнки инсанын Рущ щяйаты юлцмц иля башлайыр. Демяли, инсанын «Гябр щяйаты» яслиндя онун Рущ щяйатыдыр. Гября гойулуб гойулмамасындан асылы олмайараг Бядяндян айрылан Рущун щяйаты истяр язаб, истярся дя ращат олсун «Гябр щяйаты», даща доьрусу «Юлцмдян сонракы щяйат» адланыр. Демяли, гябр язабы вардыр вя бу язаб Бядяня дейил, Руща чякдирилир. Яслиндя бу дцнйада да язаб вя ращатлыг щям Бядяня, щям дя Руща верилир. Лакин бунлары щисс едян Бядян дейил, Рущдур. Танры йахшы инсанларын Рущуну гябр ярзабындан горусун. Амин.

Инсан тязадлы варлыг олдуьу цчцн даима Рущунда доьулан ян няъиб, ян али щиссляря беля йад дуйьулар йаьы кясилир. Инсана щяйат бяхш едян ян эюзял щиссляр беля эцндялик гайьылар ичиндя донуб галыр, инсанын арзу вя истякляри ябядиййят эюйляриндя из салыб, хяйаллары мятин бир учушла ганад чалса да сяадяти заман бурульанында пуча чыхыр, онун йерини гайьы, кядяр тутур, инсанда дярин аьрылар тюрядир, гайьылары мин дона эириб онун динълийини позур, севинъини алыр. Рущун да фяал тябиятини арзу, истяк ифадя едир. Фягят инсан Рущунун инкишафы арзу вя истякля вя щятта инсанын юзцнцдярк мярщялясиндя дя тцкянмир. Рущ инсанын юзц-юзцнц дярк, щцгуги, яхлаги, мяняви, дини вя елми сявиййяйядяк инкишафыны мцяййян едир. Азадлыг беля инсан Рущунун бир принсипи, бир мярщялясидир. Дювлят беля инсан Рущунун юзц цчцн йаратдыьы бир мини дцнйадыр. Щятта юзц-юзцнц анлайан щягигят, юзц-юзцнц дярк едян зяка беля Рущун йалныз илкин пилляляри олуб Мцтляг Варлыьын дяркиня хидмят едир. Дащиляр, мцдрикляр, гящряманлар беля йашадыглары дюврлярдя юз халгларынын вя юзляринин Рущунун аляти, халглар ися онларын истякляринин эерчякляшмяси алятидир. Тябиятин варлыьы беля Мцтляг Рущун истяйидир. Демяли, Рущ йарадыъыдыр, илкиндир.

Рущун зцщуру инсан ращатлыьыны щямишя позмуш, позур вя позаъаг. Она эюря дя, инсан санки ябяди ращатсызлыьа дцчар едилиб. Бу ращатсызлыг да ябяди йашайышы тямин едир. Якс тягдирдя Рущун йохлуьу бяшяриййяти мящвя сцрцкляйярди. Бядянин ещтийаълары юдянмядикдя хястяляндийи кими Рущун да ещтийаълары юдянмядикдя наращат олур, язаб чякир.

Инсанын мяняви дяйярлярини билмядян Рущу анламаг мцмкцн дейил. Мадди олан Бядян ня аьлайа, ня эцля, ня севя вя ня дя щяйяъанлана биляр. Демяли, аьлайан да, эцлян дя, севян дя, щяйяъанланан да Бядян дейил, Рущдур. Бу анламда Рущун Бядяндян фяргли ашаьыдакы хцсусиййятляри вардыр:



  1. Инсаны ана бятниндя гымылдадан вя ону щярякятя эятирян Бядян дейил, Рущдур.

  2. Инсанын бцтцн мяняви вя инсанлыг дяйярляри – дярк етмя, таныма, севмя, нифрят етмя вя с. Бядяня дейил, Руща баьлыдыр.

  3. Бядян мяййян бир формайа, юлчцйя вя чякийя малик олдуьу щалда, Рущ щеч бир формайа, юлчцйя вя чякийя малик дейил.

  4. Бядян щяйатда газанылыр. Рущ ися Танрыдан инсана бир пайдыр.

  5. Рущ Бядяндян дейил, Бядян Рущдан асылыдыр.

  6. Бядян мцвяггяти, Рущ ябядидир.

  7. Бядян Рущ дейил, Рущ Бядяни идаря едир.

Инсан Рущи бахымдан еля бир мярщяляйя йцксяля биляр ки, о, юз ирадяси вя истяйи иля шиддятли кцлякляр, йаьышлар, туфанлар вя с. йарада биляр. Беля инсанлар тарихдя щямишя мювъуд олублар. Онлар юз рущларыны эцъляндирмякля вя мадди щяззлярдян юзлярини мящрум етмякля Рущларында сирли бир гцввя йарадыр вя бир сыра ясрарянэиз ишляр эюрцрляр ки, щяр бир инсаны щейрятя салырлар. Бцтцн бунлар сцбут едир ки, инсан ня гядяр мадди ляззятлярдян чякинярся, бир о гядяр дя Рущу гцввятляняр вя яксиня, инсан мадди ляззятляря ня гядяр алудячи оларса, Рущу да бир о гядяр дцшэцнляшяр, Рущунун сирли гцввяси эизли галар, юзцнц эюстярмяйя имкан тапа билмяз, Рущу да эцълц олан инсанлары анламадыьындан онлары сяй щесаб едяр.

Рущуну али сявиййяйя йцксялдян инсан Иса Мясищ кими ещтирас вя щейвани няфсини ъисмани тябияти иля бирликдя чармыха чякиб ябядиййятя иманла доьру ирялиляйяр. Бу анламда Иса Мясищ Рущун тяъялласы, символудур. Она эюря дя, Ислам аляминдя Иса Мясищя Рущуллащ да дейилир. Христиан инанъына эюря дя, Иса Мясищ Рущдан йарандыьындан ябядийашардыр.

Рущуну али сявиййяйя йцксялдян инсанлар Руща эюря йашадыглары цчцн Руща эюря дя щярякят едирляр. Беля инсанлара Танры Ону дярк етмяк цчцн щикмят вя вящй Рущу бяхш едир. Бу щикмят вя вящй Рущу иля дя онлар инсанлары Рущларыны пак сахламаьа, тявазюркарлыьа, щялимлийя, сябрля давранмаьа, мящяббятя, Рущян вя яглян камилляшмяйя, йаландан, рийадан, щяр ъцр киндян, гязябдян, щиддятдян узаглашмаьа, аьыздан щеч бир чцрцк сюз чыхармамаьа, онлары динляйянляр цчцн ягли вя Рущу инкишаф етдирян сюзляр сюйлямяйя, сядагятя, мярщямятя, лцтфкарлыьа дявят едяряк Танрыйа цмид вя иманла инам бяслямяйя чаьырырлар.

Рущ инсанлара диктя едир ки, Она црякдян, аьылла, шювг иля йанашсынлар. Чцнки Руща црякдян йанашанлара Рущ да Юз кюмяйини ясирэямир. Руща инам бяшяриййяти бцтцн бялалардан гуртармагла, инсанлары мящяббят, мярщямят, ядалят, сядагят вя щягигят ятрафында бирляшдирмяйя гадирдир. Бу, азад, йени дцнйанын башланьыъы олаъаг. Бяшяр бу дцнйайа чцрцйян Бядяня бцтцн аьлыны, зякасыны сярф етмякдян азад олдугдан сонра говушаъаг.

Рущ инсанлара диктя едир ки:

- Танры щяр шейин илкин сябяби олан Али Варлыгдыр.

- Яввяли вя сону олмайан, ялчатмаз, цн йетмяз, аьыл ермяз щяр шей сонсуздур.

- Инсан дили идрак чярчивясиндян йцксякдя дуран шейляр щаггында мцфяссял мялумат вермяк эцъцня малик дейил. О ъцмлядян дя Танры вя Рущ щаггында.

- Сябябсиз нятиъя олмадыьындан Танры варлыьыны гябул етмяк аксиомадыр. Каинатын мювъудлуьу сябябин нятиъясидир. Инсан аьлы беля илкин сябябдир.

- Танрыйа инанмаг цчцн Онун йаратдыгларына нязяр йетирмяк кифайятдир.

- Каинат юзц дя дахил олмагла щяйатда тясадцф дейилян шей йохдур. Чцнки тясадцф идраки фяалиййят йарада билмяз.

- Инамсызлыьы йалныз шцбщя вя тякяббцрлцлцк доьурур ки, бу да Шейтани хислятдир. Тякяббцрлц инсан юзцндян йцксякдя щеч ня эюрмцр.

- Танрыны йалныз али Рущлар дярк етмяйя гадирдир. Инсан Рущу материйа зцлмятиндян гуртулуб камиллик зирвясиня йцксялдикдя Танрыйа йахынлашаъаг, Танрыны дярк едяъяк.

- Форма вя мязмун бир-биринин ейнидир. Ясл мязмун юз-юзлцйцндя формайа маликдир, ясл форма ися юзцнцн мязмунудур. Мязмунла форма имканла эерчяклийин вящдяти кими тязащцр едир.

Мювъуд олан щяр шей зиддиййят цзцндян мящв олдуьу щалда, Рущун изтираб вя хошбяхтлик вя демяли, зиддиййят ичиндя йашам эцъц вардыр. Бу анламда Рущ зиддиййятлярдян ибарят ябяди варлыгдыр. Рущун бу зиддиййятя дюзцмц Онун ябядилийи, щяр шей цзяриндяки щюкмранлыьыдыр.

Рущун цмумилийи щям дя Онун хцсусилийидир. Рущун бцтювлцйц Онун зиддиййятлилийиндядир. Хейир вя Шяр – Рущун бу бюйцк икиляшмяси яслиндя Онун бцтювляшмя амилидир. Хейир кими Шяр дя юзцнц юз тякъялийинин зярбяси алтында гойан Рущдан башга бир шей дейил. Демяли, айрылыгда Хейирхащ вя яксиня Шяр Рущ йохдур. Рущ Юзц Хейир вя Шярдян ибарятдир. Онун юзцнцн Юзц иля беля зиддиййяти Онун тамлыьы, Онун азадлыьыдыр.

Рущ инсанын кечмишини хатырладараг ону эяляъяк эцнащлара батмагдан горуйур.

Рущ хястяликляря беля дярман булмаьа гадирдир.

Рущ Бядянин бцтцн цзвляриндян хябярдардыр, онлара щяр щансы бир иши эюрмяк цчцн ямрляр верир. Рущ башдан тутмуш айаьа гядяр инсанын бцтцн Бядянини ящатя едир. Рущ Бядяня рящбярлик едяряк онун бцтцн ишляринин тядбирини тюкцр, онун бцтцн мцдафия вя мцалиъя ишлярини йериня йетирир.

Щяр шей Рущун ичярисиндя эизляниб. Онларын щамысыны цзя чыхармаг демяк олар ки, мцмкцн дейил.

Рущу там анламаг Танрыны там анламаьа бярябярдир ки, бу да инсан аьлына, инсан идракына сыьмаз.

Рущ щяйатла юлцмцн даима бир-бирини явяз едян нахышдыр.

Рущ сещирли кяляфи иля заман адлы дязэащда инсан цчцн Танры либасы тохуйур.

Рущун фитри габилиййятляриндян бири дя Онун ейни заманда бир нечя иши йериня йетирмясидир.

Мцгяддяс айядя буйурулур ки:

«Юз Рущуну таныйан Танрысыны да таныйар».

Юлмяк вя йашамаг шярти шейлярдир. Рущ ися щагг иля бирэя дири вя ябядидир. Щагг иля йашамаг мцтляг щяйатдыр.

Танры Каинаты идаря етдийи кими инсанын Рущу да онун ъисминя щаким олуб она нязарят етмякля ону идаря едир.

Рущларын юзцнямяхсус алямляри вар. Бу алям щягигятляр алямидир. Мадди алям Рущлар аляминин мащиййятиня хялял эятиря билмяз. Мадди юртцкля мцвяггяти юртцлян Рущлар мадди алям йох олдугда юз яввялки сярбястлийиня гайыдырлар.

Инсан мцяййян инкишаф мярщялясиня йалныз Рущун кюмяйи иля чатыр. Инсан бядяниндя Рущун мювъудлуьу Ону башга ъанлылардан мяняви вя яхлаги ъящятдян фяргляндирир.

Рущ щяр шейин сонуну эюряндир.

Рущу дярк етдирян Рущдур. Инсан юз Рущу васитясиля Рущлары анлайыр.

Инсан йалныз пак Рущу васитясиля Мялякляшя биляр. Бу пак Рущ яслиндя камил Рущдур.

Инсан тябияти Рущдан, Рущун азадлыьындан вя бунунла да инсанын шяхсиййятляшмясиндян ибарятдир.

Инсанын рущу ону бяшяр сивилизасийасынын мяняви сярвяти иля говушдурар.

Инсан юз истедадыны Рущ васитясиля инкишаф етдирир.

Инсан аьлыны, идракыны, зякасыны рущу иля зянэинляшдиря биляр.

Инсан Рущу иля щяйатын мянасыны дярк едя биляр.

Инсан пак Рущу иля инсан кими йашайа вя инсан кими дцнйасыны дяйишя биляр.

Инсанын инкишафы Рущун Юз азадлыьыны дяркиндян кечир. Аьырлыг Каинатын мащиййяти олдуьу кими азадлыг да Рущун мащиййятидир.

Рущ ъящд едир, ачыглайыр, тядгиг едир, билир.

Рущ щятта Танрынын бир чох хасиййятлярини, дцшцнъялярини беля арашдырмаьа гадирдир.

Инсан дцшцнъялярини дя Рущундан башга щеч ким биля билмяз.

Рущ инсан щяйатынын щярякятвериъисидир. Инсан яслиндя Рущун эцъц иля йашайыр.

Рущ нурдур, ишыгдыр. Ону сюндцрмяк юзц – юзцнц юлдцрмяк демякдир.

Пак Рущлар бцтцн ещтираслардан азад Рущлардыр.

Руща йалан сюйлянмяз. Чцнки О, кядярляня биляр. Рущу кядярляндирмяк ися ян бюйцк эцнащдыр. Руща гаршы кцфр етмяк Танрыйа гаршы чыхмаг демякдир.




Тцрклярдя Юлцм анлайышы
«Юлцм вар ки, щяйат гядяр дяйярли,

Щяйат вар ки, Юлцмдян дя зящярли».

Щяйатын якси Юлцм олса да, Юлцм юзц ябяди щяйатдыр. Бцтцн гящряманлыг тарихиндя Юлцмц ябяди щяйат гябул едян Тцрк милляти бяшярин шяряф тарихиня юз дамьасыны вурмушдур. Тцркляря эюря:



Юлцм щяйатын ябяди гардашыдыр.

Юлцм ахирят евинин гапысыдыр.

Юлцм Танры тяряфиндян инсана бяхш едилмиш дирилик кими бир немятдир. Беля бир немятдян икращ етмяк ися ядябсизликдир.

Юлцм инсан цчцн камала йетмяк аныдыр. Она эюря дя, Юлцмдян горхмаг йох, Ону бир Танры немяти кими гябул етмяк лазымдыр.

Юлцм тящвил алмагдыр. Йяни инсан Юлцм айаьында бцтцн шяхсиййят вя варлыьыны Танрынын эюндярдийи мямурлара тящвил верир.

Юлцм бир алямдян башга бир алямя, бир щяйатдан башга бир щяйата кечиддир. Бу кечиддя инсанын бцтцн бядян цзвляри башга алямя кючцрцлмцр вя еля бу дцнйада тядриъян ярийиб мящв олур. Бу алямдян башга алямя кечян йалныз инсанын Рущудур. Юлдцкдян сонра тящвил алынан Рущ материйанын фювгцня чыхараг Рущ синфинин инкишаф мярщяляси олан бир дювря – ябядиййятя гядям гойур.

Юлцм щяйатын бюйцк гапысы, эюрцшцн, ябядилийин башланьыъыдыр.

Щяйатда щям мадди, щям дя мяняви варлыгдан ибарят олан инсан Юлцмдян сонра тамамиля мяняви варлыьа чеврилир.

Юлцм Рущла Бядянин бир – бириндян айрылмасы, Рущун Бядянля ялагясинин гырылмасыдыр. Образлы дейился, Юлцм Рущун юзцня гайыдышыдыр.

Рущун Бядянля олан бирлийиндя Рущ ирадя, аьыл вя шцур васитясиля Бядяни идаря едир. Демяли, инсан шяхсиййяти Бядянля йох, Рущлардыр. Руща дайанан шяхсиййят ися Юлцмля арадан эетмир, инсан язалары иля бирэя чцрцмцр. Инсан шяхсиййяти Рущла баьлы олдуьундан О, Юлцмдян сонра да йашайыр. Йа ябяди сяадятя, йа да ябяди язаба дцчар олур. Али Рущлу мцдрик, камил инсан ябядиййятя, сяадятя, дини дилля дейился, Ъяннятя, ашаьы Рущлу ъащил, надан инсан ися язаба, Ъящяннямя говушур.

Инсан, Рущунун ябядилийини дярк етдикдя Юлцм горхусуну йох едир, улуларла ялагя йарадыр. Демяли, Юлцмцн ня олдуьуну дярк етдикдя инсан ондан горхмур. Лакин Юлцмц дярк етмяк щамыйа нясиб олмур. Бу йалныз вя йалныз мцдрик, камил, дащи инсанлара хас кейфиййятдир.

Юлцмдян горхмайанлары йаланчы адландыран вя щятта бу горхуну мащиййятъя йахшы горху кими тягдим едян, Ону «щисс едян варлыгларын улу гануну» адландыранлара ъаваб олараг Тцрк мцдрикляри билдирмишляр ки:

«Юлцмдян горхмаьа дяймяз. Чцнки инсан Онунла (Юлцмля – А.М.) щеч вахт растлашмыр. Растлашмадыьын бир шейдян дя горхмаьа дяймяз».

Даща доьрусу, мцдриклярин дедийи кими:



«Биз йашайанда Юлцм, юлцм оланда ися биз йохуг».

Инсанын ясл хисляти юлцмля цзбяцз галанда мейдана чыхыр. Юлцмля баьлы мцдрикляр сюйляйибляр ки:



«Юлцм щяр аьлына эяляндя ащ – вай едиб инлямя.

Бу щалынла сян Танрыны инъитмиш оларсан.

Яъял гапыны дюйдцйц заман ятрафындакылары тялаша салма.

Чцнки О, эялдийи ан сян эедяъяксян».

Инсан фани олан дцнйайа баьлылыьы гялбиндян чыхара бился, юзцнц юлцм горхусундан хилас етмиш олар.

Юлцмц дярк едян инсан фани шейя кюнцл вермяз, дцнйа сяадяти дейилян нясняйя гапылмаз.

Юлцм щагдыр, Ондан гачмаг олмаз. Унудулмамалыдыр ки, доьулан щяр шей Юлцр, йцксялян щяр шей енир, йцрцйян щяр шей дурур, Верян щяр шейи алыр.

Инсан юзцнц щямишя Юлцмя щазырламалыдыр. Ким Юлцмц тябии гябул едирся, о, кюляликдян хилас олур. Яслиндя Юлцмц дярк, азадлыьы дяркдир. Азадлыгса Танры Рущу олан йердядир. Ъан бясляйянляр, бир гашыг ганындан ютрц шяряфсизлийя разы оланлар, ъаныны Ъананы цчцн йох, Ъананы Ъаны цчцн севянляр Танрыйа дейил, юзляриня хидмят едирляр. Беля инсанлар камиллийя йцксяля, гящряман ола билмязляр. Чцнки:

«Гящряманлыг ня йалныз бир йцксялиш демякдир,

Ня дя улдузлар кими парлайыб сюнмямякдир.

Бунун цчцн Юлцмя бир атылыш эярякдир.

Атылдыгдан сонра да бир даща дюнмямякдир».

Унудулмамалыдыр ки, Юлцм инсанын мювъудлуг формасынын дяйишмяси, юмцрдян сонракы динълийидир. Юлцмдян сонра инсаны «рящмят» вя «лянятя» ясасланан ики йол эюзляйир. Бу йоллардан бири Ъяннятя, диэяри ися Ъящяннямя эедир.

Юлцмя чаря йохдур. Инсаноьлу йаранышдан бу эцня гядяр Юлцмцн дярдиня дярман арайыр, амма була билмир. Олмайан бир шейи арамагса сярсямлик, сярэярданлыгдыр.

Юлцмцн гапысы ня билик, ня дя ки, аьылла алына билмяз. Бюйцк Тцрк мцдрикляринин буйурдуьу кими:



«Юлцм бир бяладыр чаря едилмяз,

Онун чарясини тапмайыб щеч кяс».

Вя йа:


«Ян мащир, ян устад тябиб щеч заман

Тапа билмяйяъяк Юлцмя дярман».

Юлцм бир шярбятдир ки, ону ушаг да ъаван да, гоъа да, гадын да, киши дя ичир. Аталар сюйлямишкян:

«Юлцм «мян – мян» - дейянляря «сян – сян» дейяр.

Бцтцн няфяс аланлар Юлцмя мящкумдур. Инсанын башы цзяриндя даим Юлцм ганадларынын сядасы эязир. Инсан башгасынын юлцмцнц эюрмясиня бахмайараг, чох гярибядир ки, юз Юлцмцня инанмыр. Юлцм доьуланда Инсан юлцр.

Юлцмц эюрян дириляр бундан ибрят алмалыдырлар. Чцнки Юлцм немят сащибинин немятидир.

Юлцм дя ъисмани вя мяняви олмагла икийя айрылыр. Ъисмани юлцм тябии, тябии олдуьу цчцн дя мцтлягдир. Мяняви Юлцмц ися инсаноьлунун юзц газаныр вя дирийкян Юлц сайылыр.

Юлцм иради вя тябии олмагла да икийя айрылыр. Иради Юлцм шящвани щиссляри юлдцрмяк вя онун щцъумундан мцдафия олунмаг, тябии Юлцм ися Рущун бядяндян чыхмасыдыр.

Тябии Юлцмдян горхан юз мащиййятиндян горхан инсандыр. Чцнки инсан нитгли юляндир. Демяли, Юлцм яслиндя щяйатын бир ъцзи щиссясидир, мащиййят ися кцллдян ибарятдир. Юзцнцн йох олмасыны, щяйатын битмяси щесаб едян, йяни ъцзини кцлл сайан бир инсан яслиндя надандыр. Надан ися мящз надан олдуьундан Юлцмцн даща язиййятли олаъаьындан горхуйа дцшцр. Лакин о анламыр ки, аьрыны йалныз дири, ъанлы щисс едя биляр, бу да йалныз Рущун тясири нятиъясиндя ямяля эяляр. Руща малик олмайан ъисмдя аьры щисси ола билмяз. Чцнки аьры щиссини йарадан Рущдур. Демяли, Юлцм бядянин щисс вя дуйьулардан мящрум олдуьу аьры щисс етмяйян бир щалыдыр. Чцнки бу заман аьры щисс едян шей, йяни Рущ бядяндян чыхмыш олур.

Бязи дащиляр беля Юлцмц материялистъясиня анладыгларындан беля фикирляр иряли сцрмцшляр ки, эуйа:

«Дцнйада инсан цчцн Юлцмдян эцълц щеч ня йохдур».

«Юлцм ващимяси ян цмуми вя ян аьыр горхудур».

«Юлцм уъсуз – буъагсыз бир дяниз, дибсиз бир гуйудур».

«Инсан Юлцмцнц дцшцнся, щяйатын дады эедяр».

«Ян узаг, ян аьыр фяраг Юлцм фяраьыдыр. Саь икян фяраьа гаршы бир вцсал цмиди вар, Юлцм ися, шцбщясиз, вцсалдан, цмиддян чох узагдыр».

«Юлцм инсан цчцн арзуедилмяз бир йуху, хошаэялмяз бир ращатлыгдыр» вя саир, вя илахир.

Щалбуки Тцрк дцшцнъясиня эюря, Юлцмдян о инсан горхур ки, онлар Юлцмцн ня олдуьуну билмир вя йа Рущун щарайа гайыдаъаьындан хябярляри йохдур. Яслиндя Юлцм Рущун Бядяндян истифадя етмямясидир.

Инсан организмасы юз-юзлцйцндя сярщядли бир мюъцзя олса да, еъазкар вя сярщядсиз бир мюъцзядир. Яслиндя сярщядли бир организма сярщядсиз Рущу ябяди дашыма эцъцня малик дейил. Она эюря дя, бу ики варлыг эеъ-тез бир-бириндян айрылмалыдыр. Бу айрылма да мящз Юлцм адланыр. Демяли, Юлцм, язаб-язиййятля хошбяхтлик арасында бир кюрпц, Бядяни Рущдан айыран бир андыр.

Бцтцн ъанлылар йалныз Юлцм анында црпяшдийи щалда инсан щяр заман бу дуйьу иля баш-башадыр. Щяйатында юз ъяназясини тясяввцр едян йеэаня ъанлы варлыг инсандыр. Юлцм дуйьусу яслиндя инсана щяйаты вя ян башлыъасы юзцнц дярк етдирир.

Шяряфли Юлцм инсаны Танрыйа говушдуран мцгяддяс щадисядир. Щагг йолунда гящряманъасына Юлмяк шяряф, ади юлцмся утанълы юлцмдцр. Сайы билинмяйян юлцмлярдян йалныз щагг йолунда гящряманъасына юлянляр, инсанлыг цчцн чалышан мцдрик, дащи инсанлар анылыр. Демяли, ян али Юлцм щагг йолунда шящидликдир. Шящидликся Танры гисмятидир.

Инсан йарадылмышларын бир щиссясидир. Щяр йарадылан шей дя эеъ–тез мящвя мящкумдур. Демяли, мящв олмаг истяйян яслиндя йарадылмасыны истямяйяндир ки, бу да онун юзцндян асылы дейил. Яэяр ябяди йашамаг мцмкцн олсайды, индийя гядяр бцтцн доьуланлар саь галсайды, бу няинки Йер кцрясиня, щеч Каината да сыьмазды. Демяли, Йараданын камил щикмяти, биткин ядаляти няйи, неъя лазым билибся, о да олаъаг. Инсан бу бичимдя, бу тяркибдя еля бир варлыгдыр ки, онун арзусунун щарада гуртараъаьыны тясяввцр етмяк беля мцмкцн дейил. Она эюря дя, Юлцмдя материалистлярин тясяввцр етдикляри гядяр дя мязяммят йери йохдур. Ясл мязяммят едиляси шей ъящалят нятиъясиндя йаранан Юлцм горхусудур.

Юлцмцн зярурилийини билиб ябяди щяйат арзу етмяйян, лакин юмрцн щяддян артыг узун сцрмясиня хцсуси щявяс эюстярян инсанлар да данланмаьа лайигдирляр. Чцнки гоъалыгда инсанын фитри щяраряти азалыр, ясас лазыми цзвляри тагятдян дцшцр, щярякяти сцстляшир, щязм ъищазы позулур, диш тюкцлцр, гулаг аьыр ешидир, эюз зяиф эюрцр, севинъ итир, язаб, язиййят, аьры чохалыр, инсан башгаларына даща чох мющтаъ олур, щятта дцшцнъя габилиййятини итирир вя сонда ятрафына аьыр бир йцкя чеврилир. Бцтцн бунлары нязяря алан мцдрикляр гоъалыьы «Юлцмцн гоншусу» сайараг сюйлямишляр ки:



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   16




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет