Айдын Мядятоьлу Гасымлы дцнйанын таъы тцркляр бакы – 2005 Ичиндякиляр



бет9/16
Дата02.07.2016
өлшемі1.39 Mb.
#173108
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   16

«Яъял йетишяндя тапыб бящаня,

инсана мин язаб веряр зяманя.

Рцзэардан о гядяр инъийяр инсан,

Юзц Юлцмцнц истяр Танрыдан».

Инсан юмрц бир тягвим кимидир. Щяр ан ондан бир йарпаг айрылыр вя бу йарпаг сцкунятин ялиня тапшырылыр. Нящайят онун сонунъу йарпаьы илащи бир Гцдрятин яли иля гопарылдыьы ан юмцр тягвими сона чатыр. Она эюря дя, инсан беля бир сярвятя биэаня йанашмамалы, бу няфис матащы, гиймятли эювщяри уъуз гиймятя сатмамалыдыр. Мяшщур бир щядисдя буйурулдуьу кими:



«Юлмямишдян юнъя щяйатынын гиймятини анла».

Инсан ня гядяр гачса да, Яъялдян гуртула билмяз. Яслиндя Яъял инсанын гаровулчусудур. Мцгяддяс айялярдя буйурулур ки:



«Танры Яъяли ъатмыш кяся щеч вахт мющлят вермяз» (Мцнафигун, 11). Щяр бир кяс Юлцмц дадаъагдыр» (Али Имран, 185).

«Щеч бир миллят юз Яъялини ня габаглайа, ня дя йубада биляр» (Щиър, 5).

«Танрынын изни олмайынъа щеч кяся Юлцм йохдур. Юлцм вахты мцяййян едилмиш бир йазыдыр» (Али Имран, 145).

Яъял кимсяйя маъал вермяз:



«Эери дюнмяз бу шярафятли заман,

Гыйараг бир эцн Яъял вермяз аман».

Инсанын чякдийи щяр няфяс беля онун Юлцмя доьру атдыьы бир аддымдыр:



«Бир няфясдир бу сцряксизъя щяйат,

Бир няфяс!.. Эетдими? Эялмяз».

Юлцм ян бюйцк вцсал, Танрыйа чыхан йол, ябяди щяйатдыр.

Юлцм Танры щцзуруна эетмяк, дин улулары иля эюрцшмяк, Танры достларына говушмаг, дяйярли инсанларла тапышмагдыр. Танры буйурмушдур:

«Де ки, сизя тящким олунмуш Юлцм Мяляйи ъанымызы алаъаг, сонра ися сиз Ряббинизя гайтарылаъагсыныз» (Сяъдя, 11).

«… Щягигятян дя О (Танры – А.М.) Юлцляря щяйат веряъякдир» (Рум, 50).

«Бу дцнйа щяйаты яйлянъя вя ойундан башга бир шей дейилдир. Ахирят еви ися ясл щяйатдыр». (Янкябут, 64).

«Ахиряти дцнйа щяйатына сатанларын ня язабы йцнэцлляшяр, ня дя онлара кюмяк олунар» (Бягяря, 86).

Юлцм, вахты Танры тяряфиндян мцяййян едилмиш йазыдыр.

Юлцм инсанларын ян цмуми ъящятидир.

Юлцм инсанын доьушу гядяр гядимдир.

Юлцм ян бюйцк нясищятчи, ян баъарыглы ваиздир. Мяшщур бир щядисдя буйурулур ки:

«Нясищят истярсянся, Юлцм йетяр». Чцнки Юлцмц дцшцнян щагсызлыглардан чякиняр, ахирятиня ъидди щазырлыг эюряряк саваблар газанар.

Танрыдан башга щяр варлыьын цзяриндя бир Юлцм дамьасы вар.

Фягят: «Щеч кяс щарада Юляъяйини билмир» (Лоьман, 34).

Сону анъаг Юлцляр эюрцр. Щяйатда йалныз Юлцляр сящв етмир.

Юлцм инсанын гаршысында бюйцк бир щакимдир.

Инсанларын вя диэяр ъанлыларын артымы шащмат ханаларында апарылан артым кими яввялкиня нисбятян ики дяфя артса, онун мигдарыны саймаг вя ону бир йеря йазмаг беля мцмкцн олмаз. Дейилянлярдян бялли олур ки, бу дцнйада ябяди йашамаьы арзу етмякля Юлцмдян йаха гуртармаг, хцсусиля, тамащкарлыг нятиъясиндя бу арзуйа чатаъаьыны тясяввцр етмяк хам хяйалдан башга щеч бир шей дейил вя йалныз ъащил, надан, яблящ адамлар беля бош фикря дцшя билярляр. Аьыллы, зякалы инсанлар беля ахмаг фикирляри йахына бурахмаз, щеч црякляриндян дя кечирмязляр.

Юлцйя пахыллыг едян аз, онун дилиндян йалан сюз дейян ися чох олар.

Яслиндя щязатда ня севиняъяк, ня дя кядярляняъяк щеч бир шей йохдур. Чцнки Юлцм инсан варлыьындакы щяйат ешгини зярря-зярря азалдыр.

Юлцм тякъя инсанын юзцнцн дейил, бцтцн таныдыглары вя билдикляринин дя йаддашдан силинмяси демякдир.

Яэяр Юлцм горхусунун сябябини мящв етмяк мцмкцн олсайды, о заман бу дуйьунун юзц дя мящв оларды, о даща эяряк олмаз, юз-юзцнц эяряксиз щесаб едярди. Каш инсан еля бир инсанлыг сявиййясиня йцксялсин ки, Юлцмдян горхмасын. Бу йцксялиш инсанлыьын камиллийи, мцдриклийи, дащилийидир. Тяяссцфляр олсун ки, саьлам дцшцнъя сащибляри беля Юлцм горхусундан доьан хяйалын ющтясиндян эяля билмир. Горхаг инсана Танры да кюмяк етмяз.

Инсан щяйаты алты дцнйадан ибарятдир. Биринъиси Рущлар аляминдяки дцнйадыр ки, ону щеч ъцря хатырлайа билмяз. Икинъиси ата вя даща сонра ана бятниндяки дцнйадыр ки, буну да хатырлайа билмяз. Цчцнъцсц цзяриндя йашадыьы дцнйадыр ки, ону эюрцр вя хатырлайыр. Дюрдцнъцсц рюйалар аляминдяки дцнйадыр ки, ону эюрмяз, амма хатырлайар. Бешинъиси гябир аляминдяки дцнйадыр ки, ону эедяндян сонра эюряъяк. Алтынъысы ахирят дцнйасыдыр ки, маддя иля Рущун бирляшдийи сонсуз бир алямдир ки, инсан буну да юлцмдян юнъя ня эюрцр, ня дя анлайыр. Бу анламда инсанын эюрдцйц вя хатырладыьы дцнйа Танрынын сынаг мейданы, ахирят ися топланма вя ябядиййят мейданыдыр.

Щятта бир ъоъуг доьуларкян чякилян аьрыларын йанында Юлцм аьрысы бош вя мянасыз бир шейдир.

Аълыг аь Юлцм, язиййятляря гатланмаг гара Юлцм, няфся уймаг гырмызы Юлцм, касыблыг йашыл Юлцм, шяряфли Юлцм ися мави Юлцмдцр.

Юлцм юмцр сайыны кюкдян салыр.

Инсан дцнйадан кючяндя гисмяти бир аь кяфян, бир овуъ торпаг олур.

Кабуслардан щеч дя яскик олмайан ещтираслы Инсанлар Юлцм горхусундан ъансыз щейкялляр кими гуруйуб галар, дцнйадан юз хошлары иля айрылмаг истямязляр. Беляляри унудурлар ки, юлцмдян щяля индийядяк гуртулан олмайыб. Буну щамы бился дя Она итаят едян чох аздыр.

Юлцм йалныз гящряманларын гящряманлыьыдыр. Шяряфли Юлцм тящлцкя иля гцрурун бирляшдийи йердядяир.


Тцрклярдя Яхлаг анлайышы
Тцрклярин ат вя дямир цзяриндя гурулан мядяниййяти тарихя бяллидир. Ат белиндя, гылынъ ялиндя бяшяри мядяниййят йарадан бир миллятин юзцня мяхсус бир дцшцнъя системи, бир Яхлаг анлайышы олмушдур. Бу елми шякилдя беля изащ олуна биляр:

Ат Тцркляря инсан Рущуну охшайан ики бяшяри имкан газандырмышдыр. Беля ки, ат белиндя инсан юзцнц башгаларындан даща цстцн щисс етдийиндян онда бир цстцнлцк дуйьусу – Бяйлик гцруру йараныр. Щямчинин атын сцряти инсанда бюйцк яразиляря щюкм етмяк арзусу йарадыр. Бу истякляри – Гцруру вя щюкм етмяйи щяйата кечирмяк цчцн ися эярякли бир васитя лазым иди ки, бу васитя дя Дямир, Гылынъ иди.

Щюкм етмяк истяйи яслиндя бир инстинкт олуб бцтцн инсанларда вардыр вя шцуралты бир эцъ кими даим юзцнц эюстярир. Бу щюкм етмя ичэцдц (инстинкти) – нцн ейни заманда башгаларыны истисмар етмяк васитяси олдуьуну дцнйа тарихи сцбут етмякдядир. Бязи миллятляри бу истисмар йолуна сцрцкляйян хцсусиййят онларда Бяйлик гцрурунун олмамасыдыр. Бяйлик гцруру садяъя юйцнмя васитяси олан бясит бир психолоэийа дейилдир. Бяйлик гцрурунун ясил юзяллийи гаршылыг эюзлямядян едилян йахшылыглардыр. Бу ися илк юнъя щюкм алтына алынмыш инсанлары севмяйи тяляб едир. Инсана севэидян доьан бу истяк Тцрклярин Бяйлик гцруруна бир ядалят, щцррийят вя бярабярлик эятирмишдир. Тарихи Тцрк дювлятляриндя горунан бу Бяйлик, тюря принсипляри она даща мцяззям бир мяна газандырмышдыр. Тцрклярин тарихян мцхтялиф миллятляри бир чаты алтында узун мцддят башарылы идаря едя билмяляринин гайнаьыны мящз онларын бу Бяйлик гцрурунда ахтармаг лазымдыр. Бу анламда Тцркляр инсан психолоэийасыны ян йахшы анлайан, ян йахшы дуйан, ян йахшы билян бир миллят кими бцтцн миллятляри кюлэядя бурахмыш, бяшяриййятя бир Яхлаг нцмуняси олмушлар.

Щюкм етмя дуйьусу цстяэял инсан севэиси цстяэял ядалят принсипи Тцркляри Яхлаг мцъяссимясиня чевирмишдир. Бцтцн бунлары щяйат дцстуруна чевирян инсана Тцркляр «Алп» демишляр. Инсана хас бцтцн мяняви дяйярляри юзцндя ъямляшдирян Тцркляри мянтиг, нязяриййя вя фялсяфи теорийалардан даща чох реал щяйата дайанан Яхлаг вя Дювлят фялсяфяси илэиляндирмишдир. Бу дцшцнъя тярзи щагг вя ядалят анлайышы ишыьында Тцрклярдя ъащан щакимиййяти фикри доьурмуш вя Тцркляр Эцндоьандан Эцнбатана гядяр инсанлары юз щимайяляри алтына алмаьа сяй эюстярмиш вя тарихин мцяййян дюврляриндя буна гисмян дя олса наил олмушлар.

Дцнйанын сайылан миллятляриндян щяр бири мядяниййятин мцяййян бир сащясиндя уьур газанмышлар. Беляки гядим Чинлиляр, Мисирлиляр, гядим Йунанлар естетикада, гядим Ромалылар щцгугда, гядим сами халглар – Йящудиляр вя Ярябляр диндя, Англо – сакслар игтисадиййатда, Франсызлар ядябиййатда, Алманлар мусиги вя фялсяфядя, Тцркляр дя Яхлаг вя Дювлятчиликдя биринъилик газанмышлар.

Тцрк тарихи башдан баша Дювлятчилик вя Яхлаги фязилятляр сярэисидир.

Тцрклярин мяьлуб етдикляри миллятлярин милли вя дини адят – яняняляриня щюрмят вя сайьы иля йанашмалары, онлара дини вя иътимаи мухтариййятляр вермяляри мящз Тцрклярин Бяйлик гцрурундан доьан мязиййятляриндян иряли эялир.

Фягят Тцрклярин бу алиъянаблыьына гаршы мяьлуб миллятляр заман – заман Тцркляря архадан зярбяляр вурмуш, онлара дцшмян мцнасибят бяслямишляр. Тцрк алиъянаблыьы, Тцрк Бяйлийи иля мяьлуб миллятлярин мякрляри щяр ики тяряфин Яхлаги дцшцнъя вя давранышларыны эюстярян ян мцщцм амиллярдир.

Тцрклярдя шяхси Яхлаг ъинси Яхлагы, шяхси вя ъинси Яхлаг мясляк Яхлагыны, шяхси, ъинси, аиля вя мясляки Яхлаг Вятян Яхлагыны вя бцтцн бунлар да Тцрклярин Бяйлик гцруру иля йанашы миллятляр вя халгларарасы Яхлагы формалашдырмышдыр.

Шяхси Яхлагын ясасыны фярдин мяняви кейфиййятляри тяшкил едир. Шяхси Яхлага «Мядяни Яхлаг» да дейилир.

Ъинси Яхлагын ясасыны Гадын Киши мцнасибятляри тяшкил едир. Бурада Гадынын намус вя исмяти, Кишинин гцрур вя дяйаняти ясасдыр.

Аиля Яхлагынын ясасыны Яр вя Арвад мцнасибятляри иля йанашы Валидейн вя Ювлад мцнасибятляри тяшкил едир. Аиля дювлятин кичик типидир. Аиля бир нцвядир. Бу нцвяни горумаг бцтцн ъямиййяти даьынтыдан хилас едяр. Чцнки Аиля бцтцн бир ъямиййяти щям гура, щям дя даьыда биляр. Тарихян щеч бир миллят вя халг Тцркляр гядяр Гадына сайьы эюстярмямишляр. Хаганын щюкцмятдя ортаьы олан хатуна Тцркан йяни Мялаикя дейилирди.

Мясляк Яхлагы щяр бир фярдин вя йа групун юз ихтисас вя пешясиня мцнасибяти иля юлчцлцр. Ихтисас вя пешяйя Яхлаги мцнасибят ъямиййят дцзянини тянзимляйян башлыъа амилдир. Щяр бир фярд вя груп юз ихтисас вя пешясини дяриндян мянимсяся, она камил йийялянся, она ляйагятля йанашса, халг вя ъямиййят инкишаф едяр, кимсядян асылы олмаз. Демяли, щяр бир миллятин азадлыг вя мцстягиллийи илк юнъя онун Мясляк Яхлагындан асылыдыр.

Бцтцн шяхси, ъинси, аиля вя мясляк Яхлагы нящайят, Вятян вя Миллят Яхлагыны йарадыр. Вятян вя Миллят цчцн бцтцн вар-дювлятини, ъаныны вяда етмядян Вятян вя Миллят Яхлагына йийялянмяк олмаз. Чцнки яслиндя миллят эюй Танрынын йер цзцндяки кюлэясидир. Вятяня, Миллятя сайьы Танрыйа сайьыдыр. Вятяни, Милляти севмяк Танрыны севмякдир. Вятяни, Милляти горумаг Рущу горумагдыр. Чцнки:

Вятян яъдадымызын мядфянидир.

Вятян ювладымызын мяскянидир.

Вятяни севмяйян, инсан олмаз.

Олса, о шяхсдя виъдан олмаз.

Вя: Байраглары байраг йапан цстцндяки гандыр.

Торпаг, уьрунда юлян варса, Вятяндир.

Вятян вя Миллят Яхлагы бцтцн Яхлаглардан – шяхси, ъинси, аиля вя мясляк Яхлагындан, «цммят мяфкурясиндян, мядяниййят вя миллятлярарасы бирлик мяфкурясиндян даща йцксякдир». Хцсусиля, Тцркляр кими сийаси дцшмянляри чох олан бир МИллят цчцн Вятян вя Миллят Яхлагы ясасдыр. Чцнки Вятян вя Миллят Яхлагымыз эцълц олмазса, ня истиглалымызы, ня щцррийятимизи, ня Вятянимизи вя Миллллятимизи горуйа билярик вя ня дя Вятянимиз вя Миллятимизин бцтцнлцйцня наил ола билярик.

Яхлаг бир фярдин характерини вя йа бир топлумун алышганлыгларыны анладыр. Бунлары инъяляйян билэийя дя Яхлаг елми дейилир.

Яхлаг инсанын йахшы вя пис дейя адландырдыьы щярякят вя фяалиййятлярини, бу щярякят вя фяалиййятлярин тямялини арашдыран бир елм сащясидир. Йахшы вя пис юлчцляриня ъаваб верян бцтцн дяйярляр Яхлаг дяйярляри кими гябул едилир.

Яхлаг инсанын данышыьында, бир шейи мцдафия вя рядд етмясиндя, бир шейи севмяси вя йа севмямясиндя, бир инсана сайьы эюстяриб эюстярмямясиндяки тямяли арашдырыр, инъяляйир.

Щярякят вя фяалиййят инсанын инсан олмасынын бир хцсусиййятидир. Инсанын щярякят вя фяалиййяти сайсыз - щесабсыздыр.

Илащи динляр Яхлагын йцксяк дяйярлярини бцтцн инсанлара, щямчинин о диня мянсуб инсанлара ашылайыр.

Яхлаг инсан варлыьынын ян али дяйяридир.

Яхлаг гайдалары даща чох инсан йашайышыны, инсанларарасы ялагяляри марагландыран истяклярдир. Яхлаги дяйярляр вя дяйярсизликляр, яхлагы дяйярляндирмя юлчцляри, биз инсанларын юз ичимиздян доьуб инкишаф едир.

Индийя гядяр щяр бир дин, щяр бир идеолоэийа бир дцнйаэюрцш, бир Яхлаг анлайышы эятирмишдир. Бу хцсусиля, Атяшпярястлик, Буддизм, Эюй Танры, Йящудилик, Христианлыг вя Ислам кими бюйцк динляря мянсуб миллятлярин йашайышында ачыг-айдын эюрцнцр.

Демяли, Яхлагын тямял гайдалары инсанлыьын дин вя щцгуги щяйаты иля сых сурятдя баьлыдыр. Бцтцн динляр, щцгцг ганунлары кими, бцтцн Яхлаги дяйярляр дя инсанларын няляри етмяси эярякдийини вя няляри етмяйя изни олмадыьы кими инанълара дайаныр. Бцтцн бунлар ися инсанларын бирэя йашайышыны эерчякляшдирир.

Яхлаги вя дини дяйярляри эялишмямиш бир инсан ня гядяр йеткин бир инсан олурса олсун, о, инсани бцтцнлцйцнц итирмиш сайылыр. Яхлаги вя дини дяйярляр тябии олараг бир-бири иля бирляшяряк уйумлу бир шякилдя ябяди йашама щцгугу газанмышлар.

Яхлагы олмайан бир Миллят эеъ-тез мящвя мящкумдур.

Яхлаг вя щяр бир миллятин юзцнямяхсус намус вя исмят дуйьусу топлумдан топлума дяйишир. Бцтцн бунлара бахмайараг Яхлаг тябии вя дяйишмяз бир инсани дяйярдир. Миллят вя халгларын бир-бири иля ялагяляринин аз олмасы вя йа щеч олмамасы беля доьрулуг, ядяблилик, сюздя вя ямялдя дцрцстлцк, сядагят вя с. бу кими Яхлаги дяйярляр дяйишмяздир. Бу анламда милли Яхлагын бу дяйишмяйян нювляри йцксяк дяйярляр гайнаьыдыр.

Силащы иля олдуьу кими Яхлагы иля дя нцмуня эюстярян Тцрк Милляти бу анламда бир Тцрк характери вцъуда эятирмишдир. Тцрк Миллятинин бу тарихи уьуруну юзцня гайтармаг, Тцрк Миллятинин бюйцк миллят олдуьуну бцтцн дцнйайа йенидян танытмаг цчцн мцасир елми-техники тяряггийя йийялянмякля бярабяр, щям дя Тцрк Яхлагына йенидян сарылмаг, ондан гцввят алмаг эярякдир. Яслиндя Яхлаг эениш анламда инсан давранышларынын бцтцнц олуб инсана няйи етмяйин йахшы, няйи етмяйин пис олдуьуну юйрятмякля, ирадя иля давранышын вящдятинин дяйярини тямин едир.

Яхлаг илк юнъя фязилятля баьлыдыр. Фязилятин ися ядалят, савад, щягигят вя гящряманлыг кими нювляри вардыр.

Щяр бир миллятин юзцнямяхсус бир Яхлаг анлайышы вардыр. Бу анлайыш о миллятлярин тарихиндян сцзцлцб эялян, милли бирлик вя бярабярлийи даима эцълц тутан бир дяйяр топлусудур. Бу бахымдан да Яхлаг иътимаи Виъданла ич – ичядир.

Тцрк Миллятинин Яхлагы цмумбяшяри олмагла щям дя Тцркя хас Милли Яхлагдыр. Бу анламда милли Яхлагын гайнаьы илк юнъя аид олдуьу миллятдир. Милли Яхлаг миллятин сосиал дцзяни, мювъудлуьу, индики вя эяляъякдяки рифащы, сяадяти, эцвянлийи, мцдафияси, мядяни инкишафы вя йцксялмяси цчцн инсанлардан гейрят тяляб едян вя лазым эялдикдя ъаныны беля севя-севя гурбан вермяйи истяйян Яхлагдыр.

Доьру олмаг, чох чалышмаг, ятрафындакы инсанлары саймаг вя севмяк, юлкяни вя Милляти щяр шейдян цстцн тутмаг, йцксялмяк, варлыьыны Миллятин варлыьына гурбан вермяйя щазыр олмаг милли Яхлагын ясасыдыр. Йалныз бу шцур вя анлайышла Вятяни, Милляти, онун мцстягиллийини вя милли яэямянляйини горумаг олар. Мцгяддяс айядя буйурулур ки:

«Бир миллят юзцндяки эюзял ъящят вя Яхлагы дяйишдириб позмадыгъа, Танры щеч вахт онун вязиййятини дяйишдириб позмаз».

Инсанын йахшы вя йа пис бир ниййятля щяйата кечирмяк истядийи щяр бир давраныш Яхлаги бир кейфиййят дашыйыр. Демяли, Яхлаги давранышын бир ниййятя дайанмасы эярякдир. Щяр бир давранышын Яхлаги олмасы цчцн бялли бир ясаса баьлы олараг эерчякляшмяси шяртдир.

Миллятлярин бир-бириляринин хошбяхтликлярини истямясиня вя бир-бириляриня йахшылыг етмясиня Миллятлярарасы Яхлаг дейилир.

Щяр бир миллятин Йер цзцндя эерчякляшдирдийи тарихи вя мядяни бир миссийасы вардыр. Тцрк Миллятинин тарихи миссийасы Яхлагын ян йцксяк фязилятлярини ортайа чыхармаг, бу йолда ян бюйцк фядакарлыг вя гящряманлыг эюстярмяйин мцмкцн олдуьуну исбат етмякдир.

Яхлаги давранышын мцщцм кейфиййятляриндян бири дя щяр бир фярдин Яхлаг гаршысындакы сорумлулуьудур. Йяни щяр бир шяхс Яхлагын инсани бир фязилят олдуьуну анламалы, бу йцкц йцклянмялидир. Щяр бир шяхс етдийи пис ямяля щагг газандырмамалы, юзцнц щаглы чыхармаьа чалышмамалыдыр.

Яхлаг щям дя иътимаи бир дяйяр олдуьундан щяр бир инсан йашадыьы топлумун давранышларыны да билмяк вя она ямял етмяк мяъбуриййятиндядир. Она эюря дя щяр бир инсан щям юзц, щям дя йашадыьы ъямиййят гаршысында ъавабдещдир. Дювлят вя щюкцмят башчылары миллятин щцгугуну горумагда, киши вя гадын аиляси гаршысында, мямурлар мяслякляри гаршысында, бцтцн инсанлар юз ишляри гаршысында ъавбдещдиляр.

Милли дювлятя, онун ядалятли ганунларына, вятяндашлыг щцгугу газанмыш Милли вя дини адят – яняняляря сайьы иля йанашмаг да Яхлаги дяйярлярин ясасыдыр.

Яхлаги тямизлик инсанын гялбиндя мяняммянямлик, йаланчылыг, икицзлцлцк, щясяд, пахыллыг, гысганълыг, кин, башгаларыны бяйянмямяк вя алчалтмаг, сябирсизлик, гяддарлыг кими писликляря йер вермямяси вя сюзц иля ямялинин бир-бириня уйьун олмасы демякдир.

Бцтцн мадди вя мяняви тямизликляр Яхлаги тямизликдир. Инсанын инсана, щейванлара вя щятта щяр бир яшйа вя щадисяйя мцнасибят дя онун Яхлаги дяйярляриндяндир.

Инсанын тямиз Яхлаглы олмасы щяр шейдян яввял онун юзцнцн хошбяхтлийи цчцндцр. Щямчинин тямиз Яхлаглы Инсанлар юз ишлярини вя вязифялярини лайигинъя йериня йетирян, башгаларына йардымчы олан, йалан сюйлямяйян, эцълцкляри чюзмяк, инсанлар арасы ялагяляри саьлам шякилдя йцрцтмяк кими йцксяк дяйярляри щяйата кечирян, фядакар, вяфалы, ъямиййятя ян йарарлы инсанлардыр. Йахшылыг йахшылыьы чаьырар. Аталар демишкян: «Йахшылыг йердя галмаз».

Ъямиййятин даьылыб йох олмаларынын, башгаларына кюля олуб мянликлярини итирмяляринин башлыъа сябяби мящз писликляр олмушдур.

Йахшылыьы, фязиляти, ядаляти, елми, щягигяти, мящяббяти, аьлы, идракы, ирадяни, ъясаряти юзц цчцн щяйат тярзи сечян инсанлар бцтювлцкля Яхлаг гящряманларыдырлар. Йцз илляр бойунъа халгымызын ичярисиндян йетишмиш ярянляр, мцдрикляр, дащиляр, дювлят башчылары, щюкцмят мямурлары, тарихи шяхсиййятляримиз вя адсыз гящряманларымыз, милли рущдан гайнагланан бу рущун тямсилчиляри милли рущумузу, милли Яхлагымызы горуйуб инкишаф етдирмиш, эцнцмцзядяк эятириб чыхармышлар. Бу эцн Тцрк ады дашыйан щяр бир фярд, щяр бир халг бу али Тцрк Яхлагына сащиб чыхмалы, она мцяллифлик етмялидирляр.

Яхлага зидд олан ян мцщцм амиллярдян бири дя рцшвят вя коррупсийадыр. Рцшвят бирликдя йашамаьын уйумуну вя саьламлыьыны позан, ону ъызыьындан чыхаран бир азьынлыгдыр. Бу азьынлыг бцтювлцкдя ъямиййяти ичиндян даьыдыр. Рцшвят бцтцн йахшылыглары ичиндян эямирир вя писликлярин инкишафына йол ачыр. Рцшвят инсанын сорумлу олдуьу вязифясини лайигинъя йериня йетирмясиня мане олур, Рцшвят щарам олдуьундан рцшвятхорун агибяти олмаз. Рцшвят Ъящяннямин ачарыдыр. Инсанын Ядалят дуйьусуну йох едир. Рцшвятя алышмыш, инсан севэисини итирмиш, ядалят дуйьусуна йабанчылашмыш инсанлар йаваш-йаваш бцтцн Яхлаги дяйярляря дцшмян кясилир, егоист вя рязил бир инсана чевриляряк бцтцн ъямиййяти шикяст едирляр.

Газанмадан хярълямяк мцфлислийя апарар.

Исраф да бир Яхлагсызлыгдыр. Алынлары тярлямядян, зящмят чякмядян ялдя етдикляри газанълары лазымсыз йеря бол-бол хяръляйян егоист вя язаб-язиййяти бащасына юз ращатлыгларыны сатын алан инсанлардырлар. Онлар ятрафындакылара да пис Яхлагы тялгин етмякля топлумун уйумлу йашамасыны, мадди вя мяняви ъящятдян алт-цст едир, йцксяк инсани дяйярляри, инанълары ашындырыр, ъямиййятин цмуми дцзянини позурлар. Бу ъцр писликляр инсанлар арасында анлашылмазлыглар йарадыр, ъямиййятдя гцтбляшмя йарадыр, мцбаризяни шиддятляндирир, топлумун варлыьы тящлцкя алтына дцшцр.

Ян бюйцк исраф башгасынын щаггыны юз мянфяятиня сярф етмякдир.

Заманыны, вцъудуну вя габилиййятини исраф едян инсан хястяликляря дцчар олар, малыны, мцлкцнц исрафа хяръляйян инсан сонда башгаларына мющтаъ олар ки, бу да бир чох Яхлагсызлыглара йол ачар. Мцгяддяс айялярдя буйурулур ки:

«Исрафчылыг етмяйин, чцнки Танры исрафчылары севмяз» (Янам, 141).

«Исрафчылар Шейтанла гардаш олублар» (Исра, 27).

Мяшщур щядислярдя буйурулур ки:

«Су чирки йуйуб апардыьы кими эюзял Яхлаг да хятаны арадан апарар».

«Сиркя балы корладыьы кими пис Яхлаг да ямяли корлайар».

Яхлаги дяйяр олан ляйагят пис вярдишлярдян чякинмяк дейил, онлара гаршы арзу дуймамагдыр. Яхлаглы црякдян кечяни яхлагсыз гулаг щеч вахт ешитмяз.

Щяйасы эедян шяхсин гялби юляр.

Башгаларына зящмят вя язиййят вермямяк, бцтцн чятинликляря гатланыб башгасынын гаршысында яйилмямяк ян эюзял Яхлагдыр.

Тарих эюстярир ки, Инсан йаранандан бу эцня гядяр алышдыьы пис – шейтани ямялляр дцшцнян вя инанан инсанын мяняви алямини, Яхлаги дяйярлярини щяля дя тамамиля йох едя билмяйиб вя едя дя билмяйяъяк. Ня гядяр ки, инсан дцшцнцр, арашдырыр, инаныр инсан мянявиййаты сарсылмайаъаг. Инсаноьлу аьлыны, идракыны вя зякасыны бир антена кими Йер цзцня санъараг Танрыдан эялян билэиляри алмагда вя онлары юз дилляриня чевиряряк инсанлар арасында йаймагдадырлар. Унутмаг олмаз ки, Инсан юзцнцн, Дцнйанын вя бцтцн йарадылмышларын Танры тяряфиндян тяйин едилмиш эюзятчисидир. О, йол веря билмяз ки, юзц вя бунунла да бцтцн Йер кцряси вя варлыглар мящв олсун. О, йол веря билмяз ки, бцтцнлцкля инсанлыг щейваниляшсин вя йа мадди бир варлыьа чеврилсин.

Инсан илк юнъя мяняви варлыгдыр.

Мянявиййатын ясасы ися Яхлагдыр. Демяли, инсан Яхлаги варлыгдыр. Яхлаг ъямиййятдя гябул едилмиш олан хейря вя шяря, шяряфя вя виъдана, боръа вя ядалятя, ляйагят, щагг вя щягигятя аид бахышлары ифадя едян давраныш гайдалары, принсипляри вя нормалары системидир.

Инсанын Яхлагы эюзял дейился, о щеч вахт хейирхащ ола билмяз.

Инсанлыьы гуртараъаг дямир силащ дейил, мадди тяряггийя, щягиги мядяниййятя вя щагга ясасланан мяняви силащ олан Яхлаг олаъаг. Бу мяняви силащы Шейтана рцшвят вериб бу дцнйаны вя ябядиййяти газана билмяйянлярдян фяргли олараг Яхлаг сащибляри Шейтанын ялиндян бу силащы алыб онун вя онун ардынъа эедянлярин башына чырпдыгда инсанлыг гуртулаъаг.

Яхлага дайанан Виъдан инсанын юз щярякятляриня вя ямялляриня эюря юзцнцн гаршысында мясулиййятини баша дцшмясидир.

Виъдан Яхлаг вязифялярини юзц цчцн мцстягил тярздя ифадя етмяйи, юз щярякят вя давранышларына гиймят вермяйи, юзцня нязаряти щяйата кечирмяйи баъармаг габилиййятидир.

Виъдан инсан гялбинин али щакимидир.

Виъдан юз сащибинин юзцня йюнялмиш гязябидир. Виъданы пак олмайан бядбяхт олар.

Виъдан инсанын йцксяк Яхлаги давранышыны тямин етмякдя гцдрятли гцввядир.

Инсан щям няфси, щям дя Виъдани варлыгдыр.

Бу ися ейни щягигяти башга-башга ифа етмякдир. Беля ки, инсанын цряйи, рущу, сирри, ирсиййяти, идракы, шцуру, ирадяси, щисс вя дуйьулары Виъдан, шящвани арзу, истяк, кин, нифрят, юфкя, инад кими инсана мяхсус дуйьулар да няфс механизмасыны тяшкил едирляр. Бу ики дуйьу адятян бир-биринин ялейщиня ишляйир. Виъдан механизмасынын гялябяси нятиъясиндя няфс дя мцсбятя доьру йюнялир вя инсанын йцксялмясиня хидмят едир. Башга бир дейимля, Виъдан васитясиля няфс писликлярдян гуртулуб саф, кейфиййятли мяртябяляря сычрайараг инсана йарарлы щала эялир.

Виъдан рущун эюрмя араъыдыр.

Яхлагын ясас амилляриндян бири дя мящз щагг, щягигят, доьрулугдур. Щагг, щягигят мцхтялиф фикир вя мцлащизялярин тоггушмасындан йараныр. Щяйатда щеч бир йеэаня вя сон щагг, щягигят йохдур. Дцнйада сайсыз-щесабсыз щягигятляр вардыр ки, инсанлар юз аьыл вя дцшцнъяси даирясиндя бу щягигятлярдян йарарланмалыдырлар. Интелектуал инсанлар истянилян проблемляри азад шякилдя тядгиг едиб йайа билярлярся, щягигят истянилян щалда юзцня йол тапар вя бцтювлцкдя ъямиййят инкишаф едяряк хошбяхтлийя говушар. Чцнки щаггы, щягигяти гябул вя елан етмяк инсан ады дашыйан щяр кясин боръудур. Мцдрикляр буйурублар ки:

«Щягигят ахтарана лазымдыр мющкям дялил.

Щаггы рядд, йа гябулла анламаг мцмкцн дейил».

«Щаггын цзц хош кяламда эюрцняр».

Щагг йолунда чарпышан инсан гюнчядя олан эцля бянзяр. Йа инсанлыьа хейир веряр, йа бу йолда ъан веряр. Инсана ян хейирли шей аьла дайанан щцняр, ян лазымлы шей щягигятдир.

Инсан билмядийи бир фикри сюйлямямяли, баъармадыьы бир иши эюрмямяли, арадыьы бир шей она мялум олмайынъа ону гябул етмямяли, йягинлик щасил етдийи мясялялярдя тялясмяли, мятляби йалныз о заман гябул етмялидир ки, бцтцн шякк вя шцбщяляр тамамиля арадан эетмиш олсун. Йяни щягигятя наил олмаг истяйян щяр бир инсан тяссцб вя инадкарлыьы кянара гойуб мютябяр сяняд вя дялилляря ясасланмалыдыр.

Инсан щягигят севян варлыг олдуьундан дцнйайа эялдийи илк эцндян щягигят ахтарышындадыр.

Инсан пак олмадан щагг йолуна эиря билмяз. Мцдрикляр демишкян:

«Щяр бир шей доьрудур, сян доьру исян, доьрулуг тапылмаз сян яйри исян».

Щагг йолчулары, щягигят тяряфтарлары Шяргдя, Гярбдя, Шималда, Ъянубда, Щяйатда, Ахирятдя олмаларындан асылы олмайараг даим бир-бирляри иля рущи ялагядядирляр.

Щагг вя щягигят инщисар алтына алынмаз.

Щагсыздан щагг истямяк щагга гаршы щюрмятсизликдир. Башга сюзля, щагсызлыьы щагг зянн едян инсанлара гаршы щагг давасы етмяк бир нювц щагсызлыгдыр.

Щагг алдатмаз. Щагг алданмаз. Чцнки о, щийлядян, мякрдян, йаландан узагдыр.

Доьрулуг инсанын ян бюйцк сярвятидир.

Доьрулуг инсаны йорьунлугдан гуртарар.

«Доьруйа завал йохдур». Мин йалан бир доьруйа дяймяз.

Доьрулуг ян бюйцк сийасятдир.

Доьру оланы йапманын заманы вя мяканыны эюзлямяйя дяймяз.

Щягигят инсанларын мейары иля дейил, инсанлар щягигятин мейары иля танынар.

Щягигят ахтарышындан кянарда кечирилян вахт итирилмиш вахтдыр.

Ясл щягигяти йалныз Танры билир. Инсан рущу ися ола билсин ки, Она йалныз юлдцкдян сонра сащиб олсун.

Инсанын инам вя цмидляринин мянбяйи щягигятдир.

Хяйал мараглы олса да, щягигят ондан да мараглыдыр.

Инсан щава, су кими щягигятя дя мющтаъдыр.

Бязи инсанлар щягигят явязиня юз дуйьу вя истяклярини щягигят гябул едиб бяшяря сырымагда, бяшяр дя щаггдан сапыб бу дуйьу вя истяклярин ардынъа сцрцнмямякдир. Инсанлыг артыг щягиги Щаггын дейил, юзцнцн мин илляр бойунъа формалашдырдыьы щаггын архасынъа ахсаг гатыр кими бир аддым эери, ики аддым иряли енишли-йохушлу йолларла ирялилямякдир. Амма йахшы оларды ки, бир аддым иряли, ики аддым эери дцз хятт бойунъа эерийя гайыдыб юз илкин башланьыъына чата вя щягиги Щагга доьру ирялиляйя. Бу яслиндя бир истякдир. Гатар артыг йолланыб вя йол бирхятлидир. Цмид «Гийамят»я галыб.

Танры инсана йухуда да щагга мящяббят щисси ойадыр.

Бядянин чылпаглыьы гябащятдирся, щягигятин ян йахшы ъящяти чылпаглыьындадыр.

Щагг гядим олдуьу цчцн кечмиш, батил йени олдуьу цчцн эяляъякдир. Батил, эизли эяляъяйя эетмякдянся, кечмиш щагга дюнмяк Инсан цчцн даща хейирли, даща шяряфлидир. Мцгяддяс айядя буйурулур ки:

«Эцнащкарлар истямяся дя Танры Юз кяламлары иля щаггы бяргярар едяр» (Йунус, 82).

Танры буйурмушдур ки: «Биз батили щагг иля вуруруг, О да ону (батили – А.М.) даьыдыб мящв едир» (Яндийа, 18).

«Танры дцз йола эедянлярин дцзлцйцнц даща да артырар» (Мярйям, 76).

«Щаггы эятирян вя Ону тясдиг едянляр Танрыдан горханлардыр» (Зцмяр, 33).

Щаггы севян, Ону щяр йердя вя щяр заман мцдафия едян инсан ян кяскин гярарлы инсандыр.

Щаггдан узаглашан инсана йахшы да пис эюрцняр. Беля инсан азьынлыг сярхошлуьуна тутулар.

Щягигят улулуг сирляринин ачылмасы, фящм едилян шейлярин мялум тярздя зцщуру, Танры дярэащындан эюндярилян бир ишыгдир ки, Онунла щяр шей лайиг олдуьу йердя отурдулур.

Щягигятя гаршы вурушан сонда мяьлуб олар.

Щягигят, щагг, доьрулуг юзц бир мейардыр.

Яэяр щягигяти демяк, доьру данышмаг тягсирсиз бир инсанын юлцмцня сябяб олса беля, йеня дя доьруну сюйлямяк лазымдыр, чцнки, щагг, щягигят, доьрулуг юзц еля мцтляг дяйярдир.

Инсаны бцтцн исти-сойугдан, оддан-аловдан горуйан «доьрулуг» адлы эейимдир. Инсан доьру олса, гцссядян-гямдян узаг олар. Мцдрикляр демишкян:

«О йердя ки доьрулуг галдырмыш эюйя байраг

Танры кюмяк ялини орда узадар анъаг».

Дцнйада щаггы горуйан, доьрулуг едян кимся юз доьру ишляриндян щеч вахт зийан эюрмяз.

Доьру сюз дцрр олса да щагг аъы эюрцндцйц кими о да аъы эюрцняр. Фягят инсан она дюзмялидир. Инсанын ян бюйцк бязяйи тямизликдир, дцзлцкдцр.

Инсан щаггын, щягигятин кюмяйиня эялярся, щагг, щягиггят дя онун кюмяйиня эяляр.

Щягигятя инанан илащи щикмятя, ядалятя инаныр.

Щягигят нуру даима парылдар, щеч вахт сюнмяз.

Инсанларын чоху цчцн ясил щягигят юлцм заманы бялли олур ки, бунун да артыг хейри олмур. Щятта бязи инсанлар мцгяддяс айядя буйурулдуьу кими: «Яэяр онлар эери гайтарылсайдылар, йеня дя гадаьан олунан шейляря – кцфря вя эцнаща ял атардылар. Онлар, шцбщясиз ки, йаланчыдырлар».

Щагг цчцн щяр шейдян кечмяйя дяйяр. Мцдрикляр буйурублар ки:

«Щаггын йанында олмаьа чалышын, щаггы арайыб ахтараркян щагсыз вязиййятя дцшмяйин».

«Щаглысанса, башгаларынын сюйлядикляриня ящямиййят вермя».

Аталар сюйлямишляр ки:

«Щагг дашы аьыр олар».

«Щагг сюз ахар сулары сахлар».

«Щаглы щагдан кечмяз».

Щягигят ня гядяр аъы олса да Ону эизлятмяйя дяймяз.

Мцдрикляр буйурублар ки:

«Щягигяти ешидиб гябул едян инсан бу щягигяти сюйляйян гядяр дяйярлидир».

«Йалныз о шейи щягигят щесаб етмяк лазымдыр ки, О, тамамиля айдын тясяввцр олунур».

«Вахт гиймятлидир, щягигят ондан да гиймятлидир».

«Щягигятин гаршысыны щеч бир думан кяся билмяз».

«Сящвя йол вермяк ещтималы бизи горхудуб щягигят ахтарышындан чякиндирмямялидир».

Щягигяти тапмаг истяйян ахтармалы, Онунла бцтцнляшмяк истяйян юйрянмяли, Она сащиб олмаг истяйян Она инанмалыдыр.

Щягигятляр айдын вя дярин олур. Айдын щягигятя гаршы дуран йалан, дярин щягигятя гаршы оларса, ондан да дярин олан башга бир щягигятдир.

Щягигятин йолу чятин, мяшяггятли олдуьундан бу йолу чох аз адам гят едир. Фягят бу йолу гят едянлярин гаршысында гейри-ади мянзяряляр ачылыр.

Инсан щягигятя охшайаны дейил, щягигятин юзцнц дярк етмялидир.

Инсан юлцмля нятиъялянян щягигят гаршысында беля сусмамалыдыр.

Инсан инсаны ислащ едян щягигяти севмяли, ону мядщ едян щягигяти рядд етмялидир. Демяли, йалныз инсаны ислащ едян щягигят эюзялдир вя йалныз беля бир щягигят севилмяйя лайигдир.

Щягигяти щямишя билмяк вя щяр йердя, щямишя сюйлямяк лазымдыр. Бахмайараг ки, Онун алову ону сюйляйяни йандырар.

Инсанын щяйатда етибар етдийи ян дяйярли шей щягигятдир.

Щягигят атяшини щеч ким сюндцря билмяз.

Щягигят кимсяйя зорла гябул етдирилмямялидир. Чцнки зорла гябул етдирилян щягигятин дяйяри олмаз.

Инсан бядянинин щяр бир цзвцнцн юз вязифяси вар. Щягигяти сюйлямякся дилин вязифясидир.

Щягигят аьыл, дцшцнъя вя дуйьу иля тапылыр.

Щягигяти тапан Онун гуллуьунда дурмаьы юзцня боръ билмялидир.

Йени щягигят цчцн ян тящлцкяли дцшмян кющня йанлышлардыр.

Сящв цздя, щягигят ися дяриндя олдуьундан сящви тапмаг щягигяти тапмагдан гат-гат асандыр. Демяли, щягигяти тапмаг щяр адамын щцняри дейил.

Инсан щягигятя гаршы щеч бир эцъц олмаса да, щягигят уьрунда эцъц вар. Фягят щягигят чох аьыр олдуьундан Ону щяр адам галдыра билмяз.

Яслиндя инсанын щяйат ешги еля щягигят ешги демякдир.

Юз щаггыны тяляб едян инсан башгаларынын да щаггына щюрмятля йанашмалыдыр.

Щягигятин ян йахын досту заман, ян гяддар дцшмяни ъящалятдир.

Щягигятин варлыьы азадлыг, йохлуьу кюляликдир.

Щягигяти инкар едянин юзц зийан чякяр.

Инсан цчцн ян бюйцк фязилят щягигят ахтарышыдыр.

Щягигятин щеч бир ялавя бязяйя ещтийаъы йохдур.

Щягигят яввял – ахыр ашкара чыхыр.

Щягигятя йалныз аьыл сайясиндя чатмаг олар.

Щягигят дейир: «Мяни сойундурун, либаслара бцрцмяйин, мян юз чылпаглыьымдан зярряъя утанмырам».

Щяйатда ян бюйцк мюъцзя дя еля щягигятдир.

Щягигят ахар булаьа бянзяр.

Щягигят эюрдцкляримиздян вя ешитдикляримиздян даща мараглыдыр.

Инсан щягигяти севдийи инсандан да чох севмялидир. Чцнки щягигят виъданын гялябясидир.

Щягигят чох эцълц олдцьц цчцн сонда Юзцнц гябул етдиря билир. Чцнки Онда тцкянмяз гцввя вар.

Инсан истяся дя, истямяся дя сонда щягигяти гябул етмяк мяъбуриййятиндядир.

Щягигят йалныз аьылла дейил, гялбля дя дуйулур.

Кюляликдян азад олмаг истяйян щягигяти щямишя юзц иля эяздирмялидир.

Ал гумаша бцрцнян йаландан чылпаг щягигят йахшыдыр. Бахмайараг ки, щягигят инсана зяряр дя эятиря биляр.

Щяр йанлышлыьын беля кюкцндя бир щягигят йатыр.

Щягигяти гябул етмяк чятин олса да ондан гачмаг наданлыгдыр.

Йолдан сапмаьын мин, щягигятин ися бир йолу вардыр.

Яслиндя щягигят чох садя олса да Она доьру чох аьыр манеялярдян кечиб эетмяк лазым эялир. Щягигят эеъикмяйи севмир.

Щягигят щамы цчцн ачыг олса да инсанлыг щяля дя Ону там ача билмяйиб.

Щягигят ян мцдрик сийасятдир.

Щягигят щягигяти сюйляйяня хейир эятирмяся беля Ону сюйлямялидир.

Щягигятин щеч бир кюмяйя ещтийаъы йохдур. О, Юзцнц мцдафия етмяйи баъарыр.

Щяр заманын юз мцдрик ювлады щягигятдир.

Щягигятя дайанан инсан щеч нядян горхмаз.

Щягигят олмайан йердя шяр ат чапар, пислик щюкм сцряр. Щягигят горунанда Шейтан утанар.

Инсан инандыьы щягигяти щяр заман вя щяр йердя мцдафия етмялидир.

Арзуларын эерчякляшмяси цчцн инсан хяйалларын дейил, щягигятин архасынъа эетмялидир.

Щягигятя ясасланмайан щеч бир шейин файдасы йохдур.

Щягигят ян бюйцк Яхлагдыр.

Яхлаг щяр шейи явяз едя биляр. Яхлагын йерини ися щеч ня веря билмяз.

Яхлаглы инсанда щийля олмаз.

Яхлагдан кянарда инсан йохдур.

Яхлаг мядяниййятин мящяк дашыдыр.

Бцтцн инсани дяйярлярин тямяли Яхлагдыр.

Яхлаг щяр йердя эюзяллик либасында мейдана чыхыр.

Яхлагдан мящрум инсан щяр шейдян мящрумдур.

Яхлаг цряйин аьлыдыр.

Яхлагын башлыъа мязиййятляри хош ряфтар, сябр вя инсаниййятдир.

Яхлаг бир мяняви дяйяр кими инсанлар арасында мювъуд олан вя бу мцнасибятлярдян иряли эялян вязифяляр щаггында елмдир.

Яхлагы эцндялик сынаглар эцъляндирир.

Яхлаг либасыны сойунан чылпаг галар.

Яхлаг щягигятлярин чичяк ачмасыдыр.

Яхлаг щям инсанын, щям дя тарихин рущудур.

Инсаны ян чох дцшцндцрян дахилиндяки Яхлаг олмалыдыр.

Яхлаг инсана хошбяхт олмаьы дейил, хошбяхтлийя неъя наил олмаьы юйрядир.

Яхлаг тякъя хейирхащ ямялляр дейил, щям дя хейирхащ ниййятляр фялсяфясидир.

Яхлаг дцшцнъяни итиляшдирир.

Яхлаг инсанлар арасында хош мцнасибятляри бярпа едир.

Яхлаг мядяниййяти елм вя сянятдян даща чох йцксяклийя галдырыр.

Щягиги Яхлагын нядян ибарят олдуьу айдын олса, о заман башга шейляр дя айданлашаъаг.

Ян бюйцк сяадят эюзял Яхлагдыр.

Щягиги Яхлаг йцксяк няъабяти эюстярир.

Елм беля Яхлага ясасланмалыдыр, якс щалда о, инсанлыг цчцн бюйцк тящлцкяйя чевриля биляр.

Бир чох халглар беля Яхлаги дяйярляри итирдикляриня эюря тарих сящнясиндян силинмишляр.

Тянбяллик щяр ъцр Яхлага зиддир.

Яхлагсызлыг ян бюйцк зяифликдир.

Щяр бир халгын формалашмыш Яхлагыны дяйишмяк, ону мящв етмяк демякдир.

Ян али Яхлаг яхлагсызлыг цчцн дя мцяййян азадлыг тяляб едир.

Яхлагынын позулдуьуну щисс едян инсан Онун мцалиъяси иля юзц мяшьул олмалыдыр.

Эюзял Яхлаг щямишяйашардыр.

Инсанын физики бойу онун башындан йеря гядяр олан мясафя иля, Яхлаги бойу ися башындан эюйя гядяр олан мясафя иля олчцлцр.

Яхлаг вя гябащят тярязинин ики мцхтялиф эюзцндя йерляшир. Бунлардан бири галхарса, диэяри еняр.

Яхлагсыз няъабят гашсыз цзцйя бянзяйир.

Яхлагда ян гыса йол дцзлцкдцр.

Инсанын Яхлагы онун ниййят вя ямялляри иля юлчцлцр.

Яхлагын позулмасы мядяниййятлярин даьылмасына зямин йарадыр.

Яхлаг тарихдян инсанлыьа галан ян али мирасдыр.

Яхлаг ян сярфяли сярмайя, ян йахшы сярвятдир.

Яхлаг бцтцн ганунлардан алидир.

Яхлагыны итирмиш бир халг мящв олмаьа мящкумдур. Бир чох империйалар беля Яхлаги дяйярляря мящял гоймадыьындан даьылды.

Пис Яхлаг аьыр йарайа бянзяйир, саьалса да изи галар.

Ня гядяр ки, йашадыьын ъямиййятдя щамы Яхлаглы дейил, щеч кяс юзцнц там Яхлаглы сайа билмяз.

Яхлаг инсаны чятин мягамларда сынайыр.

Инсаны сяадятя апаран йол онун юз Яхлагындан кечир.

Щягигят бющтандан даща горхунъ силащдыр.

Ян али щягигят ян садя щягигятдир.

Инсан ушаг икян щягигятя даща йахын олур, чцнки о, олдуьу кими эюрцнцр.

Щягигяти севян йанлышлыглара да дюзцмля йанашар.

Щягигяти цзя чыхармаг цчцн щям мцсбят, щям дя мянфи ряй вя мцнасибятляр нязяря алынмалыдыр.

Щягигяти севмяйян эцълц ола биляр, фягят щеч вахт бюйцк шяхсиййят ола билмяз.

Инсанларын яксяриййятинин щягигяти юйрянмяйя сябри чатмыр.

Инсанын дцшцнъяси вя фикри беля щягигят гядяр щцдудсуз дейил.

Аталар сюйляйибляр ки:

«Аъы щягигят ширин йаландан йахшыдыр».

«Эюзял данышмаг щяля щягигяти сюйлямяк дейил».

«Йалан бир айаьы цстя дурар, щягигят ики».

«Щягигят назиляр, амма гырылмаз».

«Дцз дайанан яйри кюлэясиндян горхмаз».

«Щягигяти дейянин йанында гачаьан аты олмалыдыр».

«Йарымчыг щягигят йаландан да писдир».

«Щягигятин дя эцл кими тиканы вар».

«Щягигяти щамы тярифляся дя щамы демир».

«Щягигят суда батмаз, одда йанмаз».

Яхлагдан данышмаг асан, Она ямял етмякся чятиндир.

Яхлаг аьылла цст – цстя дцшцр.

Инсанлар бярабяр доьулмушлар. Онлары бир - бириндян йалныз Яхлаглары фяргляндирир.

«Газан гарасы эедяр, Намус гарасы йох».

Яхлагын мин бир шащиди вар.

Яхлагын ян эюзяли баьышламагдыр. Лакин бу баьышламагдан зцлм доьмамалыдыр. Ясил ъинайяткары баьышламаг, ону ъязадан хилас етмяк йени ъинайятин башланьыъыны гоймагдыр ки, бу баьышламанын юз еля ъинайят демякдир. Беля ъинайяткарын баьышланмасына васитячилик етмяк дя цмумун асайишини позмаг демякдир.

ИНСАН Яхлаги юлчцлярдян, йахуд Юз инсани мцщитиндян узаглашанда мцтляг онун ъязасыны чякир.

Пис мцщитдя олан ИНСАНЫН йашадыьы мцщитля уйьунлашыб она бойун яймяси ОНУ ЯХЛАГДАН, щикмят вя эюзялликдян мящрум едяр. Щалбуки ИНСАНЫН ЯХЛАГЫ дяйярляря, щикмят вя эюзяллийя олан мейли ъямиййятдя мювъуд олан бошлуьун долдурулмасында мцщцм рол ойнайыр.

Инсанын Яхлаги дяйярляриндян бири дя онун гонагпярвярлийидир.

Бцтцн бу дейилянляр ону эюстярир ки, ЯХЛАГ, олан шейляр дейил, олмалы шейляря, Инсанын ялдя етмяли вя йа ялдя етмяси йахшы олан хислятляр топлусуна аиддир.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   16




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет