Мақсаты: Қазақстанның өсімдіктер мен жануарлар дүниесі ресурстарын тиімді пайдаланудың негізгі ережелерін, оларды қорғау шараларын, биологиялық ресурстардың негізгі түрлерінің жүйелі жағдайын, таралу аудандары мен олардың мекендеу орындарын білу.
Міндеттері:
- білу - студенттер пәнге тән терминдер мен ұғымдарды білу қажет және күнделікте өмірде пайдалану
- игеру - өсімдіктердің мүшелер мен мүшелер жүйелерінің құрылысын, төменгі және жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің негізгі өкілдерінің систематикасы мен эволюциясын;
- меңгеру - өсімдіктердің биотехнологиялық ғылымдағы орны мен маңызын шаруашылықтық және кәсіптік маңызын білу тиіс;
- істей білу -ғылыми мәселелерді білуге, практикалық және далалық жағдайларды зерттеу жұмыстарын іске асыруға тәжірибелік дағды алуды;
- иемдену алған білімін ғылыми және тәжірибелік мәселелерді шешуге, түрлердің биологиялық ерекшеліктерін түсінуге, өсімдіктер әлемінің эволюциясындағы әртүрлі топтарының маңыздылығын анықтауға колдану.
дағдылану:
– тәсілдерді іс-жүзінде дұрыс әрі тиімді пайдалана білуді;
– биоресурстарды жан-жақты талдап, сипаттама бере білуді;
- зерттеу материалдары бойынша нақтылы, бағалы қорытындылар мен түйіндер алып оларды іс жүзінде пайдалануды;
игеру:
– курсты оқу процесінде алған білімдерін практикалық мақсатта қолдана алады.
|
«Қазақстан биоресурсы» таңдау пәнінің мазмұны негізінен Қазақстандағы биологиялық алуан түрлілік тақырыбына арналған.
Осыған сәйкес, біз ғылыми зерттеу бағытымызға байланысты, 5В011300 –«Биология» мамандығы студенттеріне 4-курста оқытылатын элективті курстардың бірі КВ4308 «Казақстан биоресурсы» пәнінің бағдарламасына «Өлкетану» тақырыптарын кіріктіру басты мақсатымыз болды.
Білім мазмұнына өлкелік компонентті ендірмес бұрын, ЖОО білім алушыларымен сауалнама (сурет 9-16) жүргізілді (Қосымша А).
Сурет 10 – Бірінші сауалнама нәтижелері
Сурет 11 – Екінші сауалнама нәтижелері
Сурет 12 – Үшінші сауалнама нәтижелері
Сурет 13 – Төртінші сауалнама нәтижелері
Сурет 14 - Бесінші сауалнама нәтижелері
Сурет 15 – Алтыншы сауалнама нәтижелері
Сурет 16 - Жетінші сауалнама нәтижелері
Сурет 17 – Сегізінші сауалнама нәтижелері
Сауалнаманың сурактары бойынша, төменде мәліметтер келтірілген. Сауалнаманың бірінші сұрағы бойынша:
Биологияны оқыту барысында, Сіз, білімалушыларға өлкелік компоненттерді пайдалану арқылы оқу үрдісін ұйымдастырасыз ба? –деген сауалға 40 % қолданбаймын деп жауап берсе, ал, Білімалушылардың өлкелік жұмыстарын, Сіз, арнайы мақсат ретінде қоясыз ба?-деген сауалнамаға ия, бірақ әрқашан емес, оқытылатын тақырыпқа байланысты –деп 40 %, Сіз, білімалушыларға өз өлкесінің табиғатымен таныстыру барысында қандай қиындықтармен кездестіңіз? –деген сауалнамаға, өлкелік жұмысты ұйымдстыру үшін әдістемелік материалдар мен нұсқаулықтардың жеткіліксіздігі деп жауап берді. Сауалнама жауаптарын талдай келе, біз жалпы өлкетану компонентерін оқыту үрдісінде көп қолданбайтындығын және енгізу барысында көп кдергілерге кездесетінін байқадық. Бұл өзкезегінде біздің зерттеуіміздің өзектілігін айқындай түсті.
Жоғарыда айтылған қағидаларға сүйене отырып диссертант Қызылорда облысы Арал маңындағы өлкелік материалдардың мектептер мен ЖОО оқытылу жағдайын зерттеуді міндет етіп қойып отыр. Оқытушыларға жүргізілген сауалнамалар мен әртүрлі оқу іс-әрекеттерді ұйымдастыру формалары білім бағдарламаларын талдау келесі мәселелерді анықтауға мүмкіндік берді. Мысалы озат ұстаздар өз сабақарында Арал маңындағы өлкелік мәліметтерді әдістемелік тұрғыдан дұрыс енгізіп отырған. Өлкелік сипатта жеке сыныптан және мектептен тыс іс-шараларды өткізіп отырғандығын байқауға болады.
Бір қатар білім мекемелерінің тәжірибелерін зерттеу нәтижесінде, біз өлкелік сипаттағы сабақтарды құрудың екі негізгі тәсілін бөліп көрсеттік:
Биологиялық өлкетанудың жеке мазмұндарын ашуға мүмкіндік беретін пәндердің мазмұнына өлкелік материал енгізу;
2- болашақ биолог мұғалімдерді кәсіби даярлаудың бір тәсілі ретінде өлкелік материалдарға негізделген жалпы білім беретін мектептерге арналған авторлық бағдарламалар құру.
ЖОО практикасында бірінші тәсілді қолданған ұтымды, себебі, онда сабақ мазмұнының бір компонеті ретінде өлкелік ақпараттарды қосуға болады. Егер келесі дидақтикалық шарттар сақталса:
-өлкелік білім мазмұнын екере отырып білімдік және тәрбиелік міндеттер мен сабақтың мақсаты нақты белгіленсе;
- сабақ барысында қойылған мақсаттар дәйекті түрде жүзеге асырылады-өлкетану білімі мен дағдыларының элементтері қалыптасады, білім алушылардың патриоттық сезімдері мен өз өлкесінің табиғи ортасына жауапкершілікпен қарауға тәрбиеленеді;
- сабақта өлкетану мәліметтерін меңгеру үрдісінде білім алушылардың танымдық іс-әрекетін белсендірудің түрлі құралдары ұтымды пайдаланылады.
Ғылыми-теориялық зерттеулер нәтижесінде, біз КВ4308 «Казақстан биоресурсы» пәні бойынша типтік бағдарлама мазмұнын келесі тақырыптармен толықтырдық (кесте 23).
Аталған, бағдарламаның мазмұнын толықтыру үшін, негізгі мақсаттары мен міндеттерін айқындадық:
Мақсаты:
-Қызылорда облысы Арал маңының табиғи қауымдастығындағы өсімдіктер мен жануарлардың негізгі таксонсомияларының экологиясын және әртүрлілігін оқыту;
-жаңа білімді өз бетінше алуға ұмытылу, туған өлкелерінің табиғат жағдайларын бақылау үрдісінде тұлғалық және шығармашылық қабілеттерін, танымдық қызығушылықтарын дамыту;
-өз еліне, туған өлкесіне деген сүйіспеншіліктерін тәрбилеу;
-экологиялық мәдениет негіздерін қалыптастыру.
Міндеттері:
- Қызылорда облысы Арал маңының табиғи қауымдастығындағы өсімдіктер мен жануарлардың негізгі экологиясын және әртүрлілігі туралы білімді қалыптасыру үшін жағдай жасау;
-аймақтағы шаруашылық үшін құнды түрлерді ұтымды пайдалану, оларды қорғауға қажетті іс-шаралар ұйымдастыру, өсмдіктер мен жануарлардың экологиялық топтары мен түрлерінің негізгі тіршілілк формалары туралы білімдерді қалыптастыруға үлес қосу;
- туған өлке табиғатын зерттеуе деген қызығушылықтарын қанағаттандыру және түйінді құзыреттерін қалыпатсыруға үлес қосу. Кесте 24 - Жоғарыдағы білім мазмұнына қосылған мазмүндарды оқу үрдісіне енгізу үшін келесі тақырыптың жоспар жасалды. Мысал ретінде 7, 9 тақырыпты береміз, қалған тақырыптар қосымша Б - да берілді.
Кесте 23 - «Казақстан биоресурсы» таңдау курсының бағдарламасына енгізілетін тақырыптар
р/с
|
Тақырып аттары
|
Дәріс
|
Практикалық сабақ
|
СОӨЖ
|
СӨЖ
|
1.
|
Биологиялық өлкетануға кіріспе. Мақсат, міндеттері, Биологиялық өлкетану пәні. Туған өлкенің табиғатын зерттеуге тарихи шолу жасау. Арал маңы табиғатын зерттеуге үлес қосқан ғалымдар. Арал маңының әртүрлілілік себептері және табиғи шарттары (облыстың географиялық орналаусы, климаты, топырағы, рельеф, гидорлогия). Зерттеу әдістері (бақылау, суреттеу, салыстыру, өлшеу, дала практикасы әдісі, тәжірибе). Фенология. Биоиндификация туралы ұғым.
|
1
|
|
1
|
1
|
2.
|
Туған өлке табиғаты және оны зерттеу әдістері.
Арал маңының табиғи шарттары. Фитоиндикация –орта сапасын бағалау әдісі.
|
|
1
|
|
|
|
|
|
|
|
3.
|
Арал маңының флорасы. Өсімдіктердің әртүрлілігі. Арал маңындағы өсімідіктердің зоналық таралуы. Өсімдіктердің негізгі топтары. Өсімдік тіршілігіндегі маусымдық өзгерістер. Улы, дәрілік, азық-түліктік өсімдіктер және олардың маңызы. Өлкенің ауылшаруашылық өсімдіктері. Біздің өлкенің қоралатын өсімдіктері. Қызыл кітап құрылымы. Сирек және жойылу қаупі бар өсімдіктер.
|
1
|
|
1
|
1
|
4.
|
Кеппешөптен өлкенің дәрілік шөптерін зерттеу.
Білім алушылардың орындайтын жобалық әс-әрекеттері:
Туған өлкенің ауылшаруашылық өсімдіктері. Менің бақшамдағы арамшөптер. Қауіпті өсімдіктер түрлері. Біздің өлкедегі ғажайып өсімдіктер.
|
|
1
|
|
|
5.
|
Арал маңының фаунасы. Жануарлардың көптүрлілігі. Арал маңындағы жануарлар әлемінің зоналық таралауы. Жануарлардың негізгі топтары. Жануарлар тіршілігіндегі маусымдық өзгерістер. Өлкедегі ауылшаруашылық жануарлары. Біздің өлкедегі қорғалатын жануарлар. Табиғаттағы қауіпті жануарлар.
|
1
|
|
1
|
1
|
6.
|
Жануарлардың тіршілік әрекеттері іздерін оқу. Білім алушылардың орындайтын жобалық әс-әрекеттері:
Туған өлкенің ауылшаруашылық жануарлары. Жануарлардың экологиялық топтары. Маңызы бойынша жануарлар топтары. Қауіпті жануарлар түрлері. Біздің өлкедегі ғажайып жануар.
|
|
1
|
|
|
23 -кестенің жалғасы
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
Ағза және орта. Әртүрлі тіршілік ету ортасы және ондағы тіршілік шарттарының ерекшеліктеріне сипаттама. Экологиялық факторлардың жіктелуі, оларға сипаттама, экологиялық факторлардың әсеріне тірі ағзалардың бейімделуі. Сукцессияға жалпы сипаттама. Туған өлке территориясындағы қауымдастықтың ауысу мысалдары. Арал маңы мысалында адамның шаруашылық іс-әрекетінің нәтижесіндегі сукцессия.
|
2
|
|
1
|
1
|
8
|
Арал маңындағы құрғақ, ылғалсүйгіш, су өсімдіктері. Табиғатқа адам әрекетінің іздері (слайд-презентация).
|
|
1
|
|
|
9
|
Туған өлкенің табиғатын қорғау. Табиғатты қорғаудың тарихи формалары. Арал маңы территориясының өсімдіктері мен жануарлар санының қысқаруының негізігі себептері. Қорық, табиғат ескерткіштер, ұлттық саябақтар. Барсакелмес қорығы.
|
1
|
|
1
|
1
|
Кесте 24 - Жоғарыдағы білім мазмұнына қосылған мазмүндарды оқу үрдісіне енгізу үшін келесі тақырыптың жоспар жасалды. Мысал ретінде 7, 9 тақырыпты береміз, қалған тақырыптар қосымша Б - да берілді.
Тақырып 5. Ағза және қоршаған орта
|
1.
|
Қоршаған орта факторлары және тіршілік ету ортасы
|
Әртүрлі мекендеу орындарының ерекшеліктерін және олардағы тіршілік ету жағдайларын сипаттау. Классификация қоршаған орта факторлары: жансыз табиғат факторлары (абиотикалық), тірі табиғат факторлары (биотикалық), антропогендік факторлар. Қоршаған орта факторларының сипаттамасы, тірі организмдердің сыртқы орта факторларының әсеріне бейімделуі. Өсімдіктердің экологиялық болып бөлінуі жарыққа қатысты топтар және ылғалдылық қосулы өсімдіктердің мысалы Арал маңы. Тірі ағзалардың топ ішіндегі және топтар арасындағы өзара
|
Мәтінмен жұмыс және суреттер-мен оқулықпен жұмыс, биологиялық сөздіктерді қарау.
Тірі организмдердің тіршілігіне салыстырмалы кесте құрастыру - Диаграмма құрастыру (кластер- па) «Қоршаған орта факторлары».
► Көру оқу мультимедиялық презентация.
- Табиғатпен жұмыс объектілер, зертханалық жабдықтар.
- Өнімділік Шағын жобалар мен презентациялар жобаның қызметі
|
Білік:
Әртүрлі орталарды салыстыру
Әртүрлі ортадағы тіршілік жағдайларын атау
► жанды және жансыз табиғат иелерін фактілеу арқылы сипаттаңыз;
- тірі заттар бойынша ажырату және өсімдіктер тобының кестелерінің көмегімен арал макңының ылғалдылық пен жарықтандырудың әртүрлі жағдайын түсіндіріңіз
- өлкетану материалын пайдалана отырып, тірі ағзалардың түр ішілік және түр аралық әрекеттесулеріне
|
Туған өлкенің табиғатына құндылық қатынасын сезіну, экологиялық мінез-құлық нормаларын сақтауға дайын болу; қоршаған ортаны қорғау іс-шараларын ұйымдастыру үшін экологиялық факторлар туралы білімнің қажеттілігін түсіндіре білу
|
Білік:
Ақпаратпен жұмыс істеудің әртүрлі әдістерін қолдану: қажетті ақпарат көздерін іздеу, іріктеу, талдау (оқулық, жұмыс дәптері, электронды қолдау, өмірлік тәжірибе негізінде және т.б. материалдарынан).
Ақпаратты жүйелеу жүзеге асыру
Электрондық шолу проблемалық мәлімдемеге әсер етеді:
►орнату- себеп- бірақ-соның салдарынан- зерттелетін биологиялық блоктағы байланыстар логикалық заттар мен құбылыстар (Р).
► білімді қабылдау қабілеті:
мұғалім баяндаған ақпаратты адекватты түрде қабылдау;
|
24 – кестенің жалғасы
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
|
|
әрекеттесуі біздің территориямызда тіршілік ететін организмдер мысалында. аймақтар. Адамның шаруашылық әрекеті мысалында табиғатқа антропогендік факторлардың әсері Арал маңында. Технология ережелері биология кабинетінде зертханалық және практикалық жұмыстарды орындау кезіндегі қауіпсіздік
Негізгі ұғымдар: экология, тіршілік ету аймағы, қоршаған орта факторлары тори, абиотикалық факто- биотикалық антропогендік факторлар тори, ксерофиттер, гигрофиттер, фотофильді нәсілдер көлеңке, көлеңкеге төзімді өсімдіктер.
|
туралы есеп беру.
• Зертханалық жұмыстардың нәтижелерін тіркеу
|
мысалдар келтіру; түсіндіру
Арал маңы аумағындағы адамның шаруашылық қызметі мысалында антропогендік факторлардың табиғатқа әсері.
- биология кабинетінде зертханалық және практикалық жұмыстарды орындау кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелерін білу және сақтау
|
ылғал сүйгіш өсімдіктер
|
- тапсырманы құрастыру кезінде бірінші жоспарлаңыз, нақты ойланыңыз.
Сәйкес тапсырмаларды беру
- нұсқау, алгоритм бойынша жұмыс істеу; нені үйренгенін және нені үйрену керектігін анықтау және тұжырымдау, ассимиляция сапасы мен деңгейін анықтау; мұғалімнің, сыныптастарының өз жұмысына берген бағасын адекватты түрде қабылдау (P).
Білік:
► жоспарлау тәрбие жұмысын жүргізу мұғаліммен және сыныптастарымен ынтымақтастық күйде болу ;
Талқылау және өз ұстанымын дәлелдеу үшін сөйлеу құралдарын пайдалану, әртүрлі
|
24 – кестенің жалғасы
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
|
|
көлеңке сүйетін жарыстар көлеңке, бейтараптық. симбиоз, жалға алу, жыртқыштық, паразитизм, бәсеке.
Зертханалық жұмыс
Арал маңы аумағының ылғал сүйгіш және құрғақшылыққа төзімді өсімдіктері
|
|
|
|
көзқарастарды салыстыру; - нақты монологтық мәлімдеме құрастыру, жұпта пікір алмасу, сыныптастарын белсенді тыңдау және олардың ұстанымын түсіну;
- сұрақтарға жауап табу және тұжырымдау (К)
|
2
|
Табиғи қауымдастықтар
|
Түсінігі, жіктелуі табиғи қауымдастықтардың құрылымы. Сипаттама табиғитжәне жасанды кез келген табиғи қауымдастықтар. Табиғи қауымдастықтардағы организмдердің функционалдық топтарының (продуценттер, тұтынушылар, жоюшылар) рөлі. Әртүрлі табиғи
|
Негізгі түрлерінің сипаттамасы
► Мәтінмен және биологиялық сөздікпен жұмыс істеу. Салыстырмалы кесте құрастыру «Табиғи заттардың түрлері»
► Шағын жобаларды жүзеге асыру және орындалу туралы есептерді
|
- Тәжірибелік жұмыс нәтижелерін тіркеу, табиғи бірлестіктердің көптүрлілігін түсіну, оларды табиғи және жасанды табиғи қауымдастықтарға бөлу. Табиғи қауымдастықты құрайтын организмдердің функционалдық топтарының рөлін сипаттай білу:
|
Білік:
Туған өлкенің табиғатына құнды көзқарас, экологиялық мінез-құлық нормаларын сақтауға дайын болу
► Табиғи қауымдастықтың тұрақтылығын түсіну үшін табиғи қауымдастықтағы азық-түлік қатынастарының құрылымы туралы білімнің қажеттілігін түсіндіре білу
|
|
|
|
|
|
|
24 – кестенің жалғасы
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
|
|
қауымдастықтардың қоректік тізбектерінің құрылымы, олардың рөлі және аумақта тіршілік ететін организмдер мысалында табиғи қауымдастықтың тұрақтылығына әсері Арал маңы аумағы. Зат ағынының бағыты туралы түсінік қоректік тізбекте. Табиғи қауымдастықтағы заттардың айналымы туралы жалпы түсінік. Биология кабинетінде зертханалық және практикалық жұмыстарды орындау кезіндегі қауіпсіздік ережелері.
Негізгі ұғымдар: табиғи қауымдастық, табиғи қауымдастық, жасанды табиғи қауымдастық, өндірушілер, тұтынушылар, жоюшылар, қоректік тізбек, табиғи қауымдастықтағы заттардың айналымы
|
ұсыну
► Оқу мультимедиялық презентацияны көру.
► Қоршаған орта объектілерімен жұмыс, зертхана жобалық іс-шаралар.
|
Арал маңы аумағындағы жануарлар дүниесінің алуан түрлілігі туралы білімге сүйене отырып, өндірушілерге, тұтынушыларға, жоюшыларға мысалдар келтіру.
- қоректік тізбектердің құрылымын және олардың табиғи қауымдастықтың тұрақтылығына әсерін білу.
- мысалы, тіршілік ететін ағзаларды пайдалана отырып, қоректік байланыстардың (тізбектерінің) схемаларын құрастыра білу
• қоректік тізбектегі заттар ағынының бағытын түсіндіріңіз.
- Табиғи қауымдастықтағы заттардың айналымы туралы түсініктері болуы.
- Табиғи және жасанды табиғи бірлестіктерді салыстыру.
► Қауіпсіздік ережелерін білу және сақтау биология кабинетінде зертханалық және практикалық жұмыстарды орындау
|
Қоректік тізбек
Қоректік байланыс
|
24 – кестенің жалғасы
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
3
|
Табиғатты қорғау жүйесі. Ерекше қорғалатын аумақтардың түрлері
|
Табиғатты қорғаудың тарихи формалары. Арал маңы аумағында жануарлар мен өсімдіктер санының қысқаруының негізгі себептері. Жүйе туралы түсінік ерекше қорғалған табиғи аумақтар . Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың түрлері: қорық, табиғат ескерткіші. ұлттық саябақ.
Негізгі ұғымдар: табиғатты қорғау. ерекше қорғалатын табиғи аумақ резерв, жабайы табиғат қорығы, табиғи ескерткіш, ұлттық саябақ
|
Табиғатты қорғау Оқулықтағы, биологиялық сөздіктегі мәтінмен және суреттермен жұмыс. Салыстыру кестелері Табиғатты қорғау нысандар
, «Ерекше қорғалатын табиғи орындар»
• Білім беру мультимедиялық презентациясын көру.
• Шағын жобаларды жүзеге асыру және орындалу барысы туралы жобалық іс-шараларды, есептерді ұсыну
|
Табиғатты қорғау нысандарын атай білу және сипаттау;
Арал маңы аумағындағы жануарлар мен өсімдіктер санының азаюының негізгі себептерін атаңыз; ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АЙМАҚТАРды құру мақсатын түсіндіру; қорғалатын табиғи аумақтардың әртүрлі түрлерін сипаттау: қорық, жануарлар дүниесі қорықшасы, табиғи ескерткіш, ұлттық саябақ
|
-Туған өлкенің табиғатына құндылық қатынасын сезіну, экологиялық мінез-құлық нормаларын сақтауға дайын болу
Адамның қоршаған ортаға кері әсері
Табиғатты қорғау
|
4
|
Арал маңының ерекше қорғалатын табиғи
|
Арал маңы аумағындағы табиғат аймақтар. Негізгі мазмұн Арал маңы аумағындағы мемлекеттік қорықтар мен табиғат ескерткіштері. Өз
|
Мәтінмен және суреттермен жұмыс.
► Картамен жұмыс Арал маңының қорғалатын аумақтары».
• Білім беру
|
- білу және олардың тұрғылықты жеріндегі ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды сипаттайды.
•Білік:
Арал маңы - ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың әртүрлі
|
Туған өлкенің табиғатына құндылық қатынасын сезіну, экологиялық мінез-құлық нормаларын сақтауға дайын болу
|
24 – кестенің жалғасы
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
|
аумақтары
|
жерінің қорғалатын аумақтары резиденция. Жұмыс істеу ережелері контурлық карта.
Негізгі ұғымдар: ерекше қорғалатын табиғи аумақ, қорық, қорық, табиғи ескерткіш, ұлттық саябақ.
Тәжірибелік жұмыс
«Арал маңының ерекше қорғалатын табиғи аумақтарын» контурлық картасына белгілеу
|
мультимедиялық презентациясын көру.
- шағын жобаларды жүзеге асыру және орындалу барысы туралы есептерді ұсыну
|
түрлерін салыстыру; ерекше қорғалатын табиғатты атаңыз және картадан көрсетіңіз Арал маңы аумағы:
• контурлық картада Арал маңының ерекше қорғалатын табиғи аумақтарын белгілеу.
- Контурлық картамен жұмыс істеу ережелерін білу
|
|
Бұл бөлімде біз, биологиялық өлкетанудың жеке мазмұндарын ашуға мүмкіндік беретін пәндердің мазмұнына енгізілген сабақтар жөнінде талқыладық. Келесі тараушада білім алушылардың өлкелік білімдерін жалпылауға арналған арнайы сабақ жоспарлары беріледі.
Достарыңызбен бөлісу: |
