Карнеоликалық скополия Scopolia carniolica Laco.
Алқалар тұқымдасы Solanaceae
Сипаттама. Скополия туысына жататын, биіктігі 30-35 см-ге дейін жететін, көпжылдық шөптектес өсімдік, сабағы тік, ашық-жасыл түсті, түбі жағы күлгін. Жапырақтары кезектесіп орналасқан, сопақша, ұзынша келген. Гүлдері қызғылт-күлгін, кейде сарғыш-жасыл болады. Жемісі көп тұқымды қорапша. Тұқымы бүйрек тәрізді, сарғыш-қоңыр, ұзындығы 2 мм-ге дейін жетеді. Сәуір-мамырда гүлдейді, жемісі маусым айында піседі.
Таралуы. Оңтүстік Орталық Еуропада, Австралия, Венгрия, Югославия, Ресейде, Солтүстік, Батыс Кавказда, Украина, Молдова ұшырасады.
Дайындалуы. Дәрілік мақсатта тамырлары мен тамырсабақтарын (Rhizomata et radices Scopoliae carniolicae), күзде қазып жинап алады. Тамырын көктемде дайындайды. Бұл үшін өсімдік барлық жер асты бөлігін қазып алып, оны топырағынан тазартады да салқын сумен жуады. Аштық ауада, көленкелі жерлерде немесе кептіргіштерде кептіреді. Кептіргіштерде 400С температурада ұстап 2-3 күннен кейін 600С температурада кептіреді, құрғақ күндері шикізатты ашық ауада кептіруге болады.
Химиялық құрам. Шикізаттың құрамында тропан алкалоидтар (0,68%) оның ішінде гиосциамин (0,4%), скополамин (0,04%) болады.
Сонымен бірге, өсімдіктің тамырсабақтарында кумаринді қосылыстары, микро-, макроэлементтер кездеседі.
Қолданылуы. Медицинада паркинсонизм, нерв жүйесі, теңіз ауруларында, науқас адамды наркозға дайындау кезінде қолданады. Мұнымен қатар, офтальмологияда, ирит, иридоциклит аураларында, көз қарашығын кенейту үшін, теңіз, ауа ауруларында, тыныс алу жолдарына операция жасаған кезде, аурудан көп сөл бөліндірмеу үшін пайдаланады.
Дәрі-дәрмектер. Гиосциамин, атропин, скополамин гидробромид, гидротартрат. Аэрон препаратының құрамында болады.
Жартылай бұтақша секуринега Securinega sufruticosa
(Pall.) Rehd.
Сүттігендер тұқымдасы Euphorbiaceae
Сипаттама. Секуринега туысына жататын, биіктігі 1,5 см-дей қос үйлі бұта. Жалаң ашық-сары өркендері және ескі бұтақтары сұр қабықпен қапталған. Жапырақтары кезектесіп орналасқан, бүтін, жалаң, қандауыр тәрізді, жапырақ тақтасының ұзындығы 1-7 см, ені 2-3,5 см-ге дейін болады. Гүлдері жалқы жынысты, ұсақ, жасыл, буын түбіне орналасқан. Аналық гүлдері үйіліп 3-12-ден, аталық гүлдері біреуден. Жемісі үш ұялы қауашақ.
Достарыңызбен бөлісу: |
