Нағыз сасық мендуана Datura stramonium L.
Алқалар тұқымдасы Solfnfceae
Сипаттама. Биіктігі 50-120 см-ге дейін жететін, өте жағымсыз иісі бар, бір жылдық шөптектес өсімдік. Тамыры ұршық тәрізді, жуан күндік, түбір сабағы тік, екі айырланып бұтақталғандар. Жапырақтары жай, жұмыртқа пішіндес, тақтасының жиектері ірілі-ұсақты, сирек, тіс тәрізді, оиықталған. Жас жапырақтары түкті, ұзындығы 25 см, ені 20 см, үстінгі беті жасыл, астыңғы беті ақшыл-жасыл, жүйкелері өте жақсы білініп тұрады. Гүлдері ірі, ұзындығы 8-10 см, сабаққа жеке-жеке орналасады. Жеке гүлі жасыл, түтік тәрізді, тұтасып, біріккен 5 тостағанша, ақ түсті құйғыш тәрізді, 5 күлте, 5 аталық, 2 ұялы аналықтан тұрады. Жемісі қатты, қалың тікенекті, 4 жеке таулы қауашақ. Маусымда гүлдейді, шілдеде жеміс береді. Тұқымы бүйрек пішіндес, қара түсті.
Таралуы. Көбінесе өзендердің, көл жағасының, үйлердің маңайларында, қоқырсық жерлерде, бақшада өсімдіктердің арасында арамшөп ретінде өседі.
Дайындалуы. Дәрі жасау үшін жапырақтарын (Folia Daturae stramonii) жазда жинайды. Жапырғын кесіп алып, әртүрлі қоспаларда тазартып, жұқалап жайып, жақсы желдетілген бөлмелерде кептіреді.
Химиялық құрам. Өсімдіктің жапырақтарында алкалоидтар (0,19-0,61%) гиосциамин, гиосцин, атропин, скополамин. Тұқымын құрамында алкалоидтар асцин, тропин, коратропин, атропин бар.
Бұлардан басқа, шикізаттың құрамында стероидтар, фенолкарбон қышқылдары, флаваноидтар, азотты қосылыстар, майлар (20%) кездеседі.
Қолданылуы. Демікпе, көкжөтел, ревматизм, жүйке ауруларына қарсы өсімдік тән алынған алкалоидтарды пайдаланады.
Дәрі-дәрмектер. Астмопен, асматин, астматол, ұнтақ, май.
Сақталу мерзімі 2 жыл.
Үнді сасық мендуана Datura innohia Mill
Алқалар тұқымдасы Solanaceae
Сипаттама. Сасық мендуана туысына жататын, көпжылдық шөптесін, биіктігі 2-2,5 м-ге жуық өсімдік. Жуан, қызыл-күлгін түсті сабақтары бар. Жапырақтары кезектесіп орналасқан, жалпақ жұмыртқа тәріздес, ұзын сағақшасына орналасқан, күшті масандандыратын иісі болады. Гүлдері тік, жалқы, ақ, ірі, тостағаншасы жасыл, 5 түсті үрілген, гүл жапырақшасы түтік, 5 түсті. Жемісі қуашақ, шар тәріздес, сұр-жасыл, кепкен кезде сарғаяды, 4 ұялы, ұрығы ашық-сары, көп.
Достарыңызбен бөлісу: |
