-тарау. Басқару, сақтау, блокировкалау аппараты

1) панельге, қалқанға не тіреуге бекем бекітілуі; мойынтіректер мен тірек призмалардың, қысқа тұйықталу винттердің серіппе, магнитті жүйенің бөлшектерінің ақаусыздығы; иілмелі байланыстардың жағдайы, ауытқулардың болмауы, жылжитын жүйе жүрісінің біркелкілігі мен жеңілдігі;

2) түйісулер мен блокты түйісулердің жағдайы. Түйісу беті күйіктің ізі мен кедір-бұдырсыз болады. Тазалауды қырғышпен (натфилмен) не шыны қағазбен жүргізеді. Шыны қағазды қолданғаннан кейін түйісу беттері тығыз майлықпен сүртіледі.

45. Контакторлы аппаратураны тексеру кезінде:

1) негізгі түйісулердің тұйықталуының бір уақыттылығы. Тексеріс контакторды қолмен баяу тұйықтағанда сұлба бойынша жүргізіледі (30-сурет). Бір фазада лампа жанғанда басқа фазалардағы қозғалатын және қозғалмайтын түйісулер арасындағы саңылаулар иілмелі щуппен тексеріледі. Түйісулер қозғалысы жолындағы шашылулар 0,5 мм аспайды;

2) негізгі түйісулердің жабысуы. Тұйықталу және ажыратылу кезінде түйісулерде ауыстыру біршама сырғумен жүргізіледі. Түйісулер барлық ені бойына тиеді;

3) негізгі түйісулердің үзілуі мен еруі, сонымен қатар бастапқы және соңғы басудың күшею үлкендігі 21-кестеде көрсетілгенге сәйкес болады.

Үзілу мен еруді бақылау иілімдерімен немесе штангенциркульмен тексереді. Бастапқы және соңғы басудың үзілу үлкендігін тұйықталған қалыпта жылжитын түйісу мен кронштейн арасында пайда болған саңылау бойынша анықтайды.

Басудың басындағы мен соңындағы күшінің үлкендігін динамометрмен өлшейді. Бастапқы басу серіппені тартуды өзгертумен, ал соңғысы-сым үлкендігімен реттеледі.

Түйісу блогының үзілу және еру үлкендігі 22-кестеде көрсетілген шамада болады;

4) доғалы өшіру құрылғысының жағдайы. Доғалы өшіру камерасының бүтіндігі, деионды торлардың ақаусыздығы, ал магнитті үрлеу шарғысы болғанда-олардың дұрыс іске қосылуы, винтті тұйықталудың болмауы, доғалы өшіру жағдайы тексеріледі;

21-кесте

22-кесте

6) автоматтардың барынша көп және аз айырғыштарының әрекеті мен жағдайы. Айырғыштардың анық жұмысының шегі зауыт-дайындаушының деректеріне сәйкес болады;

7) түйістіргілер мен автоматтарды төмендетілген және қалыпты кернеуде іске қосу мен ағыту анықтығы; тексеріс бірнеше рет қосу және сөндірумен жүргізіледі. Кернеу үлкендігі мен операция саны 23-кестеде көрсетілген.

23-кесте

8) тұрақты ток релесін тексеру:

өзек пен зәкір бетінің жанасуы, өзектің ярмаға тығыз бекітілуі, өзектің ярмаға бекітілу тығыздығы, магнитті емес төсемнің жағдайы. Реленің төсемсіз немесе 0,1 мм қалыңдықта жұмысына рұқсат берілмейді, себебі зәкірдің жабысуы мүмкін;

33-сурет. Тұрақты ток релесін реттеу сұлбасы:

Р-сыналатын реле шарғысы; П-потенциометр; V-вольтметр; А-амперметр
релені орнатуды жүргізу. Зәкірді тарту және босату кернеуі (тогы) 33-суретте келтірілген сұлба бойынша жүргізіледі және ауа саңылауының өзгеруімен (тіреу винтінің көмегімен), сонымен қатар серіппенің өзгеруімен реттеледі.

34-сурет. Тұрақты ток релесін ұстау уақытын өлшеу сұлбасы:

Р-уақыт релесінің шарғысы; Р₁ -реле түйісуін айырушы;

ЭС-электросекундомер; К-сынау түймесі
Уақытты ұстау үлкендігі 34-суретте көрсетілген сұлба бойынша тексеріледі және магнитті емес төсемнің қалыңдығы мен тарту серіппесінің өзгеруімен реттеледі. Магнитті емес төсем қалыңдығынан реленің уақытын ұстау тәуелділігі 24-кестеде келтірілген;

24-кесте

9) токты жылдамдату релесін тексергенде (ТЖР):

реле элементтерінің жағдайы мен олардың сұлбаға дұрыс жалғануы тексеріледі.

Анық және сенімді жұмысты қамтамасыз ету үшін ТЖР көтергіш қозғалтқыштың статорының шынжырына қосу ұсынылады;

релені орнатуды жүргізу.

Өрескел реттеу зәкір мен өзек арасындағы ауа саңылауының үлкендігін өзгертумен жүргізіледі. Тарту тогы жылжымайтын түйісудің ажырататын, ал токты түсіру-жылжымайтын түйісудің тұйықтайтын қалпының өзгеруімен реттеледі. Саңылауларды түйісу винтінің көмегімен реттеу кезінде токты тарту мен босату да бір уақытта өлшенеді.

Бір сарынды реттеу серіппені тартуды реттегіш винтпен өзгертумен жүргізіледі. Бұнымен қоса токты тарту да токты босату да бір деңгейде өлшенеді.

Сонымен қатар, ТЖР релесін ротор шынжырына қосқанда, іске қосылған реле шығырымен үдеу қарсыласуының үлкендігінің өзгеруімен реттеледі. Қарсыласу үлкендігі реленің тұрақты жұмысын қамтамасыз ету үшін 10-12 Ом кем болмайды.

Тексеріс нәтижесі № 23 және 24 формалы хаттамаға енгізілді.
2-параграф. Контроллерлер және командоконтроллерлер
46. Тексеру кезінде:

1) басқару алаңына орнату дұрыстығы мен бекіту беріктігі, элементтердің жағдайы: түйісулер, фасонды жұдырықтар, фиксаторлар, серіппелер, басқару тұтқалары (штурвалдың), тұтқаны шеткі және аралық қалыпқа орнату нақтылығы, сонымен қатар нольдік жағдайдағы фиксация. Командоконтроллерлі түйісу ерітіндісі 12-16 мм шамасында, ал ойығы-2-4 мм болады;

2) басқару тұтқасын барынша шеткі қалыпқа және керісінше ауыстыруда түйісулердің тұйықталуы мен ажырауының кезектілігі. Командоконтроллер тұтқасы мен түйісуі арасындағы сәйкестік байланыс күшінің ұзындығын өлшеумен қол жеткізіледі, ал тұтқа жүрісінің жеңілдігі контржүктің иінтірекке бекіту орнының өзгеруімен реттеледі;

3) контроллер багын түсіру кезінде май сөндіргішін сөндіретін блокировкалаудың ақаусыздығы;

4) майдың жағдайы (контроллер үшін). Майдың өткізгіштікке электрлі бекемділігі сыналады (3-бөлім, 1-тарау, 1-параграф) және оған химиялық талдау жүргізіледі.

Өткізгіштікке сынаудан өтпеген не лайланған май ауыстырылады.

Электромагниттің қатты шуылында, не аса ысығанында өзектің ярмаға бекітілу тығыздығы, шарғылардың бекітілуі, қысқа тұйықталатын виткалардың ақаусыздығы, сонымен қатар магнит сымдардың пакетін тарту тексеріледі.

1) бекітудің бекемділігі мен орнатылуының дұрыстығы, сыртының герметикалығы, сонымен қатар түйісу, серіппе, жұдырықша және білікшенің жағдайы;

2) сөндіргіштің жұмысының сенімділігі мен анықтығы және оның түйісулерінің сұлбаға қосылуының дұрыстығы.

5-параграф. Қарсыласу жәшіктері
49. Тексеру кезінде:

1) жәшіктердің қалқанға бекітілуі, жәшіктің нөміріне қарсыласу элементінің сәйкестігі мен ақаусыздығы, шығарылулар жағдайы, оқшаулаудың бүтіндігі мен серіппенің болуы. Тарту бұрандаларының сомындарын екі жағынан да қолмен кілтпен біркелкі тартады, бұл жағдайда серіппелер бас тартуға дейін тартылмайды;

2) алдын ала өлшенгеннен ±10 % артық болмайтын, не төлқұжаттықтан ажыратылмайтын тұрақты токқа екі белдікті жәшіктің қарсыласуы. Үлкен ауытқушылық болғанда жәшік ауыстырылады. Қарсыласу жәшіктерін элементтер түйісуінің орындарында тоқ өткізгіш шайбаларсыз қолдануға рұқсат болмайды;

3) түйісулердің бекемділігі мен ақаусыздығы және жерге тоғыту материалы, жәшік элементтерінде ұшқынданудың және түсіру тогында жерге тоғытудың болмауы;

4) жәшіктердің 1000 В кернеуінде магомметрмен оқшауланудың қарсыласуы. Оқшауланудың қарсыласуы нормаланбайды.

6-параграф. Жылдамдықты электр тежегіштің командоаппараттары
50. Тексеру кезінде

1) бағыт формасына әсер ететін орнату орнының дұрыстығы. Екі командоапппаратты орнату кезінде командоаппараттардың роликтері жоғарғы және төменгі қалпында ретардиріленетін дискінің тік диаметрі бойына орналасуы, ал бір командоаппаратта ретардиріленетін дискінің айналу бағыты командоапппараттың тұтқасының бұрылу бағытымен сәйкес болуы ұсынылады;

2) командоаппараттардың барынша қатты болуы тиіс және жұмыс кезінде дірілдеу мен кірігу мүмкіндігін болдырмайтын жақтау мен іргетасқа бекітілуі;

3) түйісу ламельдері мен щеткалардың жылжымалы жүйесінің жағдайы, сонымен қатар иінтірек жүрісінің жеңілдігі. Щетка жылжу кезінде командоаппапарат иінтірегінің кез келген қалпында жақсы түйісуге ие болады;

4) ролик пен контржүктің бекітілуі мен жағдайы. Командоаппараттар ролигінің диаметрі 30-40 мм артық болмайды;

5) қарсыласу элементтері мен блокировкалайтын түймелердің бекітілуі мен жағдайы.

1) құрастыру дұрыстығы мен келтірілген кернеу мен ол арқылы өтетін токтың нақты үлкендігі және түзеткіш шайбаларының қиысуы мен санының сәйкестігі;

2) шайба мен болат стержень арасындағы оқшаулану жағдайы;

3) ішкі қарсыласудың түзу және керісінше бағыттағы қатынасын анықтайтын түзеткіш сапасы.

Тексеріс номинальға (жұмыстағы) тең кернеуге тұрақты ток шынжырына түзеткішті қосу арқылы жүргізіледі.

Келтірілген кернеудің бағытын ауыстыра отырып түзу және кері токтың үлкендігі өлшенеді және ішкі қарсыласу анықталады.

Кері токтың үлкендігін барынша үлкен мәндегіден (төлқұжаттық дерек бойынша) 20 % артық арттыруға жол берілмейді.

8-параграф. Бақылау-өлшеу аспаптары
52. Тексеру кезінде:

1) орнату дұрыстығы. Аспаптар қызмет көрсетуге және олардың көрсеткіштерін бақылауға ыңғайлы орындарда орнатылады;

2) аспаптарды бекіту. Аспаптар панельдерге, қалқандарға және пульттерге берік бекітіледі және орнату жұмысында дірілдеу мен сілкіну мүмкіндігін болдырмайды;

3) элементтердің жағдайы: сырты мен қорғаныс шынысының бүтіндігі; шкала, нұсқар және тежегіштердің ақаусыздығы, сонымен қатар клемді байланыстардың беріктігі;

4) аспаптар шкаласында қол жетімді шекте қызыл сызықтың болуы, ал кейбір жағдайларда токтың, кернеудің, қуаттылық пен қысымның жұмыс мәні;

5) аспаптардың қызуы. Тексеріс 0,2-0,5 сыныпты бақылау аспаптарымен жүргізіледі. Көрсеткіштері қызған аспаптар ақаусызына ауыстырылады.

1) көтергіш қозғалтқышпен, көмекші жетектермен және оқпанды дабыл бергішпен басқару сұлбасын орындаудың дұрыстығы; барлық сымдардың, бақылау кабельдерінің және олардың жилдерінің маркировкасының болуы, сонымен қатар түйісу байланыстырғыштары мен аппаратқа қосқыштардың сенімділігі. Тексеріс ішкі қараумен және дабыл берумен жүргізіледі. Ішкі қарауда көрінетін ақаулар мен сым, кабельдердің зажимде қиысуының болмауы, олардың панельге берік бекітілуі тексеріледі. Сымдар мен оларды бекітетін тоғын арасында оқшаулау төсемдерінің болуы. Дабыл беру: омметрмен, көпсалалы дабыл беру аппаратымен немесе телефон тұтқасымен жүргізіледі. Сұлбаны дабылдандыруда қателікке жол бермеу үшін жерге тұйықтауды қолдануға рұқсат берілмейді;

2) басқару және дабыл беру сұлбасының қайта қолданылатын шынжырының оқшаулануының 1000 В кернеуде магомметрмен қарсыласуы. Оқшауланудың қарсыласу үлкендігі 1 МОм кем болмайды. Тексеру кезінде ток трасформаторлары мен кернеудің қосымша байламдарының жерге тұйықталуы сөндіріледі.

Басқару және дабыл беру сұлбасының қайта қолданылатын шынжырының оқшаулануының өндірістік жиілікте 1000 В кернеудегі электорлық беріктігі. Сынау ұзақтығы 1 минут.

Сынау нәтижесі № 25 формалы хаттамаға енгізіледі.

35. Барынша көп ток қорғанысын тексеру сұлбасы:

МС-май сөндіргіш; ЗАТР-зертханалық автотрансформатор;

АТ-артпалы трансформатор; 1РМ және 2РМ-барынша көп ток релесінің шарғысы;

ТТ₁ және TT₂ - ток трансформаторы; ТТ_К-токты бақылау трансформаторы;

А_к-бақылау амперметрі

2-параграф. Қорғау және блокировкалау құрылғысы.

Қорғау құрылғысы.

Блокировкалайтын құрылғы.

Реверсилейтін түйістіргілердің блокировкасы
54. Қорғау құрылғысы. Тексеру кезінде қорғаудың әрекеті мен ақаусыздығы тексеріледі:

1) барынша көп қорғау-қысқа тұйықталу мен ток көбейгенде көтергіш электр қозғалтқышын сөндіреді. Барынша көп ток релесі статордың тогы қалыптыдан 250-300 % дейін артқанда жұмыс істейді.

Жұмыстық орнатуда сөндіруге қорғауды сынау жүктеме трансформаторынан алғашқы токпен орындалады (35-сурет).

Жеткілікті қуаттылықтағы жүктеме трасформаторы болмағанда жұмыс кезінде машинаны 3-5 сатыға баяу тежеу жолымен қозғалтқышты артуға қысқа мерзімді жасанды сөндіруге сынау жүргізуге рұқсат беріледі. Егер сұлбада машинаның толық тежелмегенінде шаншу арқылы шыңдау сатысында контакторларды сөндіретін блокировкалау болса, сынау мерзімінде олардың түйісуі жерге тоғытылады;

2) барынша төмен қорғау көтеру қозғалтқышын қоректендіру желісінде кернеудің 35-40 % U_н (85% U_н кем).

Көтеру қозғалтқышын тексеру нәтижесі № 26 формалы хаттамаға енгізіледі;

3) қатты көтеруден қорғау копрдегі соңғы сөндіргіштер үшін кезектесіп және 1,0-1,2 м/с артық емес жылдамдықта қалыпты жоғарғы жағдайда тиісті ыдыста сөндіргішті қайталайтын көтеру жолымен тереңдікті көрсеткіште тексеріледі (тексерілетін сабақшадағы басқа соңғы сөндіргіштер түйісуі тексеріс кезінде жерге тұйықталады).

Сөндіруді қайталайтын жағдайларды реттеу мына жағдайларды есепке ала отырып орындалады:

қозғалыстағы ыдысты көтерген кезде (қайта артуда, жүкті түсіруде) қайталайтын сөндіргіштердің іске қосылуы жоғарғы ыдыстың қалыптыдан 0,5 м артық жағдайында жүргізіледі;

көтеретін ыдыстың барынша көп артылуында қайталайтын сөндіргіштер негізгілерінен бұрын жұмыс істемейді.

Қайталайтын соңғы сөндіргіштерге ретардилейтін дисктерден келтіру жүргізу ұсынылмайды.

Артық артудан қорғауды реттеудің дұрыстығын тиісті соңғы сөндіргіштің арту кезіндегі жоғарғы қалыпты жағдайдан түйісулердің ажыратылу сәтіне дейін скиппен жүрілген жолының ұзындығы бойынша қарайды.

Соңғы сөндіргіштердің айырылған түйісулерін айналдыру сөндіргішімен жерге түйістіруде машинаны артық көтеру жағына қарай түсуін болдырмайды;

4) қалыпты жылдамдықтан асудан қорғау механикалық немесе электр жылдамдықты тежегіштермен жүргізіледі, ал олар қолданылмайтын көтерулерде ӨҚ талабы, қалыпты жылдамдық 15 % артқанда жұмыс істеуге реттелген ортадан тепкіш релемен қарастырылады;

5) қалыптарды шамадан тыс тозудан қорғау (3-бөлім, 2-тарау, 5-тармақ);

6) арқанды түсіруден қорғау сақтандырғыш тежегішін аударғыш ыдыстың айдау кезінде қисық артуларда тіреліп қалуында немесе оқпанда көтергіш ыдыстың түсуінде қосады. Ыдыстың нөлдік аумақтан жоғары тірелуінде қанатты түсіру үлкендігі 1,5 м артық болмайды.

Қорғау арқанды клетті нольдік аумақтың жұдырығында баяу түсіруде тексеріледі (скипті көтерулерде оқпанның шығатын жерлері жабылады).

Қорғау бұрылу операцияларында арқан жолдарының дүдәмалдарынан іске қосылмайды.

Қорғау іске қосылғанда қайта қосқыш машинаның арқанның түсуі көбейетін жаққа түсу мүмкіндігін болдырмайды;

7) авариялық аяқ түймесі (АТ). АТ басқанда май қосқыштың бас тартусыз сөндірілуі жүреді (ауа автоматы) және сақтандырғыш тежегіші қосылады;

8) «Тоқта» түймесі. Түймені басқанда оның түйісулері қорғау шынжырын айырады және сақтандырғыш тежегішін іске қосқышты сөндірмей қосады (токқа қарсымен тежеу мүмкіндігі және пайданалану ыңғайлылығы үшін).

55. Блокировкалайтын құрылғылар. Тексеру кезінде келесі құрылғылардың болуы мен жұмысының дұрыстығы тексеріледі:

1) есікті блокировкалау реверсор қоршауындағы есік ашылғанда, май сөндіргішін сөндіреді (сонымен қатар динамикалық тежеу контакторы);

2) жұмыс тежегішін блокировкалайтын сөндіргіш (бұдан әрі-ЖТБС-1) сақтандырғыш тежегішін түсіруге (электромагниттің қосылуына), егер жұмыс тежегішінің тұтқасы «Тежелген» қалыпқа орнатылмаған болса кедергі жасайды.

Басқа түйісу тобы (ЖТБТ-2) толықтай тежегіштен босатылмағанда жіберу реостатының бұрылу операциялары орындалатын сатыларында ғана қосуға рұқсат беріледі;

3) сақтандырғыш тежегішін блокировкалайтын сөндіргіш (бұдан әрі-СТБС) сақтандырғыш тежегішін СТТ тұтқасынан механикалық қосуда немесе механикалық жылдамдықты тежегіштен пневматикалық жетекті машиналардың қорғаныс шынжырын үзеді;

4) сонымен қатар ЖТБТ тежегіш электромагнитін сөндіру себептерін түзетуден кейін қорғау шынжырын өз бетінше орнына келтіруге кедергі жасайды, сақтандырғыш тежегішін түсіру СТТ «Зарядтау» қалпына қойғаннан кейін жүзеге асырылады;

5) сақтандырғыш тежегішінің (гидравликалық жетегі бар машиналарда) түйісуін (электромагнитін) өз бетінше қосудан блокировкалау қорғау шынжырында «Іске қосу» түймесімен жүргізіледі.

Блокировкалау сақтандырғыш тежегішінің жұмыс істеп кету себебі түзетілгеннен және басқару тұтқасының қалыпты жағдайға орнатылғанынан кейін қорғау шынжырының өзінен өзі қалпына келуіне кедергі жасайды;

6) жүкті жетекті машиналарда тежегіш жүгін блокировкалайтын сөндіргіш (бұдан әрі-ТЖБС) (2-бөлім, 5-тарау, 8-тармақ);

7) ауа қысымының төмендеуінен блокировкалау оның цилиндрінде барынша төмен шекті үлкендікке дейін ауа қысымын төмендету сақтандырғыш тежегішін қосады (3-бөлім, 1-тарау, 7-тармақ);

8) командоконтроллердің (бұдан әрі-КК-0) нөлдік қалыбын блокировкалау егер басқару тұтқасы бейтарап қалыпқа орнатылмаған болса, тежегіш электромагнитін қосуға кедергі келтіреді;

9) май сөндіргішінің қалыбын (не ауа автоматын) блокировкалау ол сөндірілгенде қорғау шынжырын ажыратады. Сонымен қоса блокировкалау май сөндіргішінің сөніп тұрғанында сақтандырғыш тежегішін түсіруге кедергі жасайды.

56. Реверсилейтін түйістіргі блокировкасы. Тексеру кезінде блокировкалау әрекетінің дұрыстығы тексеріледі:

1) реверсилейтін түйістіргінің қосылған қалыптағы механикалық блокировкасы басқа түйістіргінің механикалық қосылуына кедергі жасайды. Тексеріс уақытында реверсилейтін түйістіргінің блок-түйісулері жерге тоғытылады;

2) электро блокировка реверсилейтін түйістіргілердің ажыратушы блок-түйісулерімен бір түйістіргінің қосылған қалпында екіншісінің шарғысы командоконтроллер тұтқасының кез келген қалпында қозбайтындай жүргізіледі;

3) доғалы блокировка доғаны сөндіру үшін жеткілікті уақыт аралығының жылдам реверсиленуін қамтамасыз етеді.

Доғалы блокировкалау релесі (бұдан әрі-ДБР) уақытты 0,5-0,75 с шамасында ұстауды қамтамасыз етеді.

Электродинамикалық тежеуішті басқару сұлбаларында оның әрекетінің басталуын жылдамдату үшін ДБР ұстау уақыты ауыспалы ток доғасын өшіру шарты бойынша барынша төмен қол жетімді болып орнатылады. Тұрақты ток доғасы жарылғанда доғалы блокировкалау уақыты токты бақылау релесінің (ТБР) уақытты ұстау есебінен көбейеді;

4) қысқарту түйістіргісін жабысудан блокировкалау және тұрақты токтың жоғалуы басқару шынжырында тұрақты токтың болмауында немесе кез келген түйістіргіні дәнекерлеуде реверсордың іске қосылуына кедергі келтіреді. Блокировкалау тұйықталу түйісуі реверсорының шарғы шынжырына бірінші жылдамдату релесін (бұдан әрі-1 ЖР) енгізумен жүргізіледі. Тексеріс тұрақты ток көзін сөндірумен және жылдамдатудың барлық түйістіргісін кезекпен сөндіруді ұстаумен жүргізіледі;

5) қысым релесі көмегімен жүзеге асырылатын маймен майлау блокировкасы егер орталықтандырылған жүйеде май қысымы рұқсат берілгеннен көп, не аз болса, реверсордың қосылуына кедергі келтіреді.

Электрлік блокировкалау қысым релесі болмағанда маймен майлау сорғыларының қозғалтқышын іске қосатын айырғыш блок-түйісу реверсорын шарғы шынжырына енгізумен жүргізіледі.

Тексеріс нәтижесі № 27 формалы хаттамаға енгізіледі.