Қазақстан республикасының денсаулық сақтау министірлігі қазақ мма жанындағЫ Қазақстан республикасының жоғАРҒы оқу орындарының ОҚУ-Әдістемелік секциясы

Эпидемия кезінде грипптің ауыр және асқынған түрлері көп тіркеледі. Ауру-дың клиникалық ағымының ауырлығы арнайы грипптік токсикозбен, бактериал-ді асқынулардың қосылуымен, қосалқы созылмалы ауруларының өршуімен, сонымен қатар өмірге қажетті жүйелер қызыметінің бұзылуымен көрініс береді.

Грипп кезінде шұғыл көмекті қажет ететін синдромдар ішінде негізгісі ИТШ, ЖТЖ, бас миының ісінуі, өкпе сусіңділенуі болып табылады.

Грипптің ауыр түрінің көріністеріне гипертермия, қатты бас ауруы, көп реттік құсу, есінен тану, мұрыннан қан кету, қан түкіру, тырысу синдромы жатады. Грипптің ауыр және асқынған түрлерімен ауыратын науқастар міндетті түрде госпитализацияланады. Ауыр қосалқы аурулары бар не грипп созылмалы аурулардың өршуімен бірге, әсіресе қарт адамдарда болса, онда міндетті түрде госпитализациялау қажет. Ауруханаға дейінгі шұғыл көмек көрсету синдромдарының басымдылығына қарай іске асады.

1992-1996 жж болған күл ауруының жоғары эпидемиясы, соның ішінде үлкендер арасында, трахеобронхиалді бұтақтың толық зақымдалуымен сипатталатын күлдің ауыр токсикалық түрлері бар науқастарда дамитын жедел жағдайларды емдеу бойынша дәрігерлер алдында жаңа талаптар қойылды. Күлдің жиі түрлері аңқа, жұтқыншақ көмей, мұрын күлі болып табылады. Көп қабатты эпителимен (аңқа ) жабылған аймақтарда, дифтериялық таяқша экзотоксині қатты, қиын алынатын жабынның туындауына әкеледі. (дифтериялық қабыну). Бір қабатты эпителиймен жабылған (көмей, кеңірдек) шырышты қабаттардағы жабын оңай алынады (крупозды қабыну).

Токсикалық күлдің ауыр түрінде, ИТШ дамығанда аурудың 2-5 ші күндері өлім-ге әкелуі мүмкін. Ауыр миокардиті бар науқастар қайтыс болуы мүмкін, кеш – аурудың басталуында 2-4 апта және ауыр жүрек жеткіліксіздік белгілерімен сипатталады. ЖТЖ көріністері кезінде полирадикулоневрит симптомдарының максималді дамуы (аурудың 6-8 аптасында) өлімге әкелуі мүмкін.

Өлім себебі: күлдік крупта асфиксиямен байланысты.

Крупқа жұтқыншақтың токсикалық күлі қосылғанда болжамы нашар болады.

Күлдік круптың үш кезеңін бөледі:

І кезең (круптық жөтелу кезеңі). Қатқыл “қатты” жөтел, даусының қарлығуы пайда болады.

ІІ кезең (асфиксия кезеңі) Қозумен бірге оттегі жетіспеушілік ұйқыға, комаға айналатын белгілер қосылады. Тері беттерінің бозғылттануы, цианоз, суық тер, тахикардия, тамыр жетіспеушілік белгілері байқалады.

Күлге қарсы сарысумен емдеу қолданады. Комплексті патогенетикалық ем токсикалық жедел кезінде, күлдің ІІ –ІІІ сатыларда, гипертоксикалық түрінде жүгізіледі. Оның мақсаттары – дезинтоксикация, гемодинамикалық бұзылыстардың, бас миы ісінуінің және бүйрек үсті безі жеткіліксіздігінің компенсациясы. Круптың асфиксиялық сатысы болғанда кеңірдекті интубациялау керек. Гипертермиялық, ИТШ, ЖТЖ патогенездік ем ауруханаға дейін жүргізіледі. Жедел госпитализациялау кезінде ауруханаға дейінгі кезеңде күлге қарсы сарысу енгізілмейді.

Көк жөтел

Екі жастан асқан балаларда ауыр жөтел ұстамасын кодеин-0,001-0,0075г мөлшерде баса алады. Ересектерде кодеиннің 0,01-0,02г мөлшері қолданылады немесе фенобарбитал 0,05г күніне 2 рет микстура түрінде беріледі. Жөтел ұстамасынан кейін құсу пайда болатын балаларға 0,6  атропин ерітіндісі 90 этиль спирті ерітіндісінде ерітіліп тамақ алдында 1-2 тамшыдан күніне 4 рет беріледі; Атропин құсуды төмендетеді, бірақ жөтел ұстамасына әсер етпейді (1 тамшы ер-де 0,2мг атропин. Кейде 0,5-1мг\кг мөлшердегі хлорпромазинді (аминазин) күніне 3 рет қолдану нәтиже береді.

Апноэ ұстамасын тез тоқтатуға көмектесетін емдеу шаралары:

1. 
   Баланы оң жақ шынтағына, бетін төмен қаратып оның аяқтары білек аймағын құшақтап жатуы тиіс. Оң қолдың сұқ саусақты баланың аузына енгізіп тілді алға қарай жылжытады. Сол қолмен баланың арқасынан ұстап тұрады.
   
2. 
   Тілін саусақпен ұстап тұрып, баланы вертикальді қалыптан горизонтальдіге ауыстыра отырып жасанды тыныс жүргізеді. Баланы төмендеткенде сол қолмен арқасынан бас отырып тыныс шығаруды жеңілдетеді.
   
3. 
   Қажет болған жағдайда мұрын катетері арқылы оттегі ингаляциясын жүргізеді және сору арқылы шырыштан тазартады.
   

Круп синдромын дауыстың қырылдауы, жөтел және стридор құрайды. Көптеген жағдайда круптың табиғаты инфекционды болады, жиі парагрипп 1 вирусы туындатады.

Круптың 4 клиникалық сатысын бөлуге болады.

І сатысы – дауыстың қарлығуы, кейде афонияға дейін өшуі мүмкін; қатты жөтел, күш түсу кезінде инспираторлы стридордың пайда болуын, тыныштықта стридор болмайды; қызба.

ІІ сатысы – стридор тұрақты; тыныс алу кезінде қабырға аралықтардың және мойынның жұмсақ тіндерінің тартылуы; тыныс алуға көмекші бұлшықеттердің қатысуы; күш түскенде тыныс алу қиындай түседі.

ІІІ сатысы – гипоксия және көмір қышқылының жиналу белгілері: тынышсыздық, тітіркенгіштік, тершеңдік және тыныстың жиілеуі.

ІV сатысы – апноэ, кезеңді немесе тұрақты; тыныстың тежелуі.

Емі. Тек 1І сатылы крупты ғана үйде емдеу қауіпсіз; ІІ сатысы аздаған уақытта ІV сатыға өршуі мүмкін. Науқаста күлді жоққа шығарғаннан кейін ылғалдандырылған оттегі бар бөлмеге орналастыру керек және (балаларға) әрбір 8 сағат сайын 125мг-нан амоксициллин енгізіледі. Гипоксия симптомдары туындаған балаға ылғалдандырылған оттегі ингаляциясын бастайды, бұлшықетке 40мг преднизолон енгізіп, жағдайын мұқият бақылап отырады. Стероидтарды енгізгеннен кеін жағдайы тез жақсаруы мүмкін, бұнда 2-3 күн көлемінде аз мөлшерде стероидтарды енгізу жалғастырылады. Консервативті емге әсері жоқ круптың ІІІ және ІV сатысы бар науқастарға трахеотомия жасалуы керек. Крупы бар науқастарға седативті заттарды қолдану қауіпті; тынышсыздық гипоксия симптомы болып табылатын ІІІ сатысында седативті заттарды қолдануға болмайды.

Жедел бауыр жетіспейшілігі вирусты гепатиттерде (жедел, созылмалы) бауыр циррозында байқалады. Жедел бауыр жетіспеушілігі – бұл негізгі белгілері эн-цефалопатия, геморрагиялық синдром, кейде – бауыр иісі, өршімелі сарғаю, ба-уыр көлемінің кішірейуі болып табылатын симптомокомплекс. Жедел бауыр жетіспеушілігінің морфологиялық субстраты болып гепатоциттердің диффузды дистрофиялық өзгерістері немесе бауырдың массивті некрозы табылады.

Жедел вирусты гепатиттерде негізгі өлімнің себебі бауырдың массивті некрозы болып табылады. Бұндай ауру түрлерін фульминантты (өте жедел, қатерлі) деп атайды.

ОЖЖ-дегі тежелу процессін төмендету үшін нейротрансмиттерлер алмасуын қалпына келтіретін наком (леводопа); ми ісінуі төмендету үшін ГКС қолданылады.

Жедел бауыр жетіспеушілігі дамуының жоғары қаупі бар вирусты гепатиттердің ауыр түрі жедел гопитализациямен терапияны жүргізуге көрсеткіш болып табылады.

Осындай жағдайлардың негізгі критерийлері – жалпы интоксикация синдромының айқын болуы (бас ауру, бас айналу, қаталамалы құсу, әлсіздік) және геморрагиялық көріністер. Сарғаюдың айқындылық дәрежесі маңызды болып табылмайды, себебі аз ғана иктериалығында гепатиттің ауыр және өте ауыр ағымы болуы мүкін.

Жедел бауыр жетіспейшілік синдромы бар вирусты гепатиттің ауыр түрі төрт кезеңге бөлінеді:

• 
  1 прекома – естің қысқа уақытқа жоғалуы, ақын астения, эмоционалді лабилділік, ұйқының бұзылуы, вегетативті бұзылыстар; тремор бар немесе аз айқындалған; бауыр көлемі аздап ұлғайған, сарғаю және жиі АІ қан кетумен көрініс беретін геморрагилық синдроммен байқалады;
  
• 
  прекома есі шатасқан сопорозды жағдай, науқас дезориентацияланған, психомоторлы тітіркену болуы мүмкін, дірілдеу айқын;
  
• 
  1 кома (бастапқы кома) – есі жоқ; күшті тітіркендіргіштерге реакциясы сақталған; бауыр көлемі кішірейген; тырысулар, патологиялық рефлекстер байқалуы мүмкін;
  
• 
  2 кома (терең кома) – есі жоқ, арефлексия; науқастың өлім себептері болып.
  

Жедел жәрдем дәрігерінің тактикасы.

1. 
   Диагнозды қою, жағдайының ауырлығын бағалау және өмірге қажетті қызметтерің сақтап қалу. Прекома және комасы бар науқастар инфекционды стационардың реанимация бөлімшесіне жатқызылады. Бауыр прекомасымен комасының манифесті белгілері жоқ вирусты гепаттитің ауыр ағымы бар науқастыр қауіп тобы ретінде қарастырылады. Оларды интенсивті терапия бөлімшесіне жатқызылады.
   
2. 
   ГКС-тарды (гиповолемия жоқ болғанда және жедел госпитализацияланбаса) инфузионды терапиямен бірге енгізу міндетті емес.
   
3. 
   Жедел бауыр жетіспеушілігі ағымын асқындыратын психомоторлы қозу және бас миы ісіну белгілері болғанда, емдеудің қай кезеңінде болмасын жедел шаралар жүргізілуі керек: к\т 2мл 0,1 % лазикс ( балаға – 0,1 мл\кг дене салмағына), 0,25 мл\кг дроперидол (0,25% ер-ді) және 100мг\кг натрий оксибутираты (20% к\т ) енгізіледі. Бауыр комасы науқасты дәрігердің алып жүруімен стационарға тасымалдануының қарсы көрсеткіші болып табылмайды.
   

ЖБЖ инфекциялы-токсикалық және гиповолемиялық шокпен жүретін ауруларда, инфекцияның септикалық түрлерінде, қатерлі малярияда,бүйрек синдромы бар қызбада, лептосперозда дамиды. Инфекциялы аурулар кезіндегі ЖБЖ патогенезінде маңызды орынды бүйректегі қан айналымның бұзылысы аралық тіннің гипоксиясы мен ісінуі, түтікшелердің өткізгіштігінің бұзылысы алады. Бұған ИТШ кезінде қан айналымның орталықтануы немесе гиповолемиялық шокта қанның сұйық бөлігінің жоғалуы әкелуі мүмкін. Бұл клиникалық протеинуриямен, ісінумен, ануриямен жүретін жедел нефротикалық синдромның дамуымен көрініс береді.

ЖБЖ ағымында төрт сатыны бөледі: бастапқы, олигоануриялық, по-лиуриялық, сауығу.Бастапқы сатысында қызба, интоксикация син-дромы, геморрагиялық диатез және ЖБЖ әкелетін аурулардың басқа-да клиникалық көріністері байқалады. Бұл сатыда диурез аздап төмендейді.

Олигоануриялық сатыда диурез толық анурияға дейін төмендейді. Дене темпе-ратурасы қалыпты, субфебриллитет болуы мүмкін, геморрагиялық синдром айқын. Су-электролитті алмасудың терең бұзылыстары, ацидоз, гиперкалиемия, гипонатриемия, гипохлоремия, гипокальциемия, сонымен бірге анемия, лейко-цитоз, ЭТЖ жоғарылауы анықталады. Мочевина мен креатинин жоғарылайды, науқастарда диспепсиялық синдром, құсу, ауыз құрғауы, іш пен бел ауруы, эн-тероколит, тыныс ырғағының бұзылуы пайда болады. Жедел туындаған гипер-гидратация кезінде алғашында интерстициалді, кейін альвеолярлы өкпе ісінуі дамиды. ЭКГ де миокард гипоксиясының белгілері, аритмия, гиперкалиемия көріністері анықталады. Дене температурасы бұл кезеңде инфекцияның өршуіне қарамастан жиі қалыпты болып қала береді. ОЖЖ зақым-далуы тән болады: бас ауруы, ұйқышылдық, тырысулар, кома. Диурездің қалпына келуі кезеңінде несеп тығыздығы төмен полиурия пайда болады. Әлсіздік, бас айналу, жүрек айну байқалады. Гипокалиемия, гипонатриемия, гипохлоремия анықталады. Жиі полиуриялық кезеңнің алғашқы күндері азотемия жоғарылап, кейін мочевина мен креатинин қалыпты көрсеткіштерге дейін төмендейді. Анемиямен, тромбоцитопения ұзақ уақытқа сақталады.

Жедел көмек дәрігерінің әрекетіне ЖБЖ себеп болған нозологиялық диагнозды көрсетіп, инфекциялық стационардың реанимация бөліміне жедел госпитализациялау жатады.

Малярия

Жедел көмек дәрігері үшін «енгізілген» малярияның өсуіне, соның ішінде өлімге әкелуі мүмкін тропикалық түрінің болуына байланысты маңызды мәселе болып табылады. Медициналық көмек сұрап келген қызбасы бар науқастарда келесі жағдайларда малярияға күдіктенуге болады: науқастың ыстық елдерде немесе соңғы екі жыл көлемінде малярия бойынша қолайсыз жерлерде болуы; осы уақыт көлемінде анамнезінде малярияның болуы; аурудың алдында үш ай бұрын қан құюдың болуы; жүргізілген емге қарамастан дене қызуының кезеңді түрде көтеріліп тұруымен жүретін ауруларда. Науқастарды инфекционды стационарға госпитализациялау керек.

Инсульт (латын тілінен аударғанда милық соққы) себептері тамырлық бұзылыстар түріндегі ұзақтығы 24 сағаттан артық, немесе өлімге әкелетін,

тез арада дамитын жергілікті немесе кейде диффузды ми қызметінің бұзылуымен сипатталады, Морфологиясына қарай төрт түрге бөлінеді:

1. Субарахноидалді қан құйылу;

2. Геморрагиялық инсульт (миға қан құйылу);

3. Ишемиялық инсульт (ми инфарктісі.);

4. Жедел гипертониялық энцефалопатия.

Субарахноидалді қан құйылу

Субарахноидалді қан құйылу-бұл бас миының өрмекші қабаты астылық кеңістігіне қан құйылу. Кездейсоқ субарахноидалді қан құйылудың жиі себебі бас ми ішілік артерияның аневризмасының жарылуынан болады, көбінесе оның орналасуы- ми негізің артериялары. Артерияның жарылуы сонымен қатар, гипертонялық ауруы, тамырлардың атеросклеротикалық бұзылыстары, ми ісіктері, интоксикация т.б. аясында да болады.

Клиника. Ауру психикалық және/немесе физикалық күш түсу аясында ауру дамиды. Кенеттен қатты бас ауруы (соққы түрі бойынша) пайда болады, сон-дықтанда науқастар аурудың пайда болуының сағатын да айта алады.Алғашқы минуттарда ауырсыну локалді, кейін бүкіл басқа таралады. Лоқсу мен жеңілдік әкелмейтің құсу болады. Бас ауруынан кейін ес жоғалту пайда болуы мүмкін бір неше минуттардан (жеңіл жағдайда), тәулікке дейін және оданда көп (ауыр жағдайда).Артерия аневризмасы жарылуы кезінде эпилепсия (қояншық) талмасы дамуы мүмкін. Жиі бірінші тәуліктің соңында менингиалді симптомдар пайда болады: мойын бұлшықеттерінің тырысуы, Керниг және Брудзинский симптомдары, жарықтан қорқу, жалпы гиперестезия. Бір неше сағаттан кейін дене қызуының жоғарлауы болуы мүмкін, кейін 38-39 С жетеді.

Субарахноидалді қан құйылуға ошақты симтоматиканың жоқ болуы тән.Әдеттегі жағдайда диагностикасы қиындықты туғызбайды. Субарах-ноидалді қан құйылудың анық әдістеріне белдік пункция жатады (церебро-жұлындық сұйықтықта қан анықталса диагноз дәлелденеді.) Ажыратпалы диагностика. Аурудың бастапқы кезеңінде ажырату диагнозын тамақтық токсикоинфекциямен, цереброжұлындық менингитпен және т.б. жүргізеді.

Жедел көмек көрсету. Виталді қызметті қалпына келтіру. Артериялдық гипертензияны емдеу. Ми ісінуімен бас ми ішілік гипертензияны емдеу. Гипертермиялық синдромды емдеу (бар болса), тырыспа синдромын емдеу (бар болса). Жиі субарахноидалді қан құйылуды асқындыратын бас ми ішілік артериялардың тарылуын алдын алу мен емдеу үшін тиімді препаратқа нимодипин (синонимі: нимотоп) жатады. Осы препарат ишемия салдарынан пайда болатын неврологиялық дефициттің төмендеуіне әсер етеді.

Геморрагиялық инсульт

Геморрагиялық инсульт (синонимі: милық соққы, апоплексия) миға қан құйылуын айтады.

Этиология. Миға қан құйылу көбінесе әр түрлі генезді тұрақты артериалды гипертензия аясында қарт кісілерде дамиды: гипертониялық ауру, бүйрек ауруы, бүйрек үсті без, гипофиз ауруы, жүйелі тамырлық аурулары (түйінді периартериит, жүйелі қызыл нотқа және т. б.).

Клиникасы. Қан құйылу кенеттен, күндіз пайда болады. Кейде алдын ала бас ауру, бас айналу, бастың салмағының жоғарлауын сезінеді, бірақ көбінесе нау-қас кенеттен есін жоғалтып құлайды. Қарау кезінде беттің қызыл-көк түске боялуы назар аударады. Тыныс алуы шулы, стридорозды, Чейн-Стокс типті. Пульсі баяулаған, кернеген , жиі артериалды қысым жоғарлайды. Көз қарасы қатыспаған, «жүзгіш». Қан құйылудың карама- қарсы жағында гемиплегия бай-қалады (зақымдалған жақтағы аяқ- қолды көтергенде ұзын қамшы сияқты құ-лайды), алғашқы сағаттарда сіңірлік рефлекстер және бұлшықет тонусының төмендеуі, кейін олардың жоғарлауы байқалады. Жиі жамбас астауының мүше-лерінің қызметтерінің бұзылысы байқалады (көбінесе – зәрді ұстамау түрінде).

Геморрагиялық инсультқа ошақты симптоматика тән. Ошақты сиптоматиканың түрі мен көрінуі қан құйылу локализациясына, геморрагиялық ошақтың көлеміне, пайда болу жылдамдығына байланысты.Әдетте, ошақты симптоматика айқын көрінетін жалпы милық симтоматикамен қосарланып жүреді. Типті жағдайда диагностика қиындықты туғызбайды.

Нақты дәлелдейтін әдістеріне жатады: ликворды зерттеу (қан анықталса диагноз дәлелденеді), компьютерлік томография (КТ), церебралді ангиография.

Болжам әдістеріне: эхоэнцефалоскопия кезінде орталық жинағының ауытқуымен көз түбінің өзгерістері жатады.

Ажыратпалы диагноз: жедел ишемиялық инсультпен, менингитпен, менингоэнцефалитпен және т.б жүргізеді.

Жедел көмек көрсету. Виталді қызметтерді қалпына келтіру. Науқастың басын жоғары көтеріп төсекке жатқызу. Геморрагиялық инсульт кезінде гемостатикалық және ангиопротекторлық қызметі бар дәрілер көрсетілген. Бұл препаратқа дицинон (синонимі: этамзилат, циклонамид) жатады.

Артериалды қысымды қалпына келтіру үшін тамыр ішіне дроперидол (2-4 мл 0,25% ерітіндісін ).Әсері болмаса ганглиоблокаторлар- пентамин (1 мл 2,5% ерітіндісін) немесе бензогексоний (1мл 2,5% ерітіндісін), бірақ осы атап өткен дәрілерді байқап артериалды қысымның үнемі бақылауымен жүргізеді. Ми існуімен бас ми гипертензиясын емдеу. Гипертермиялық синдромды емдеу (бар болса), тырыспа синдромын емдеу (бар болса).

Бұл бас миының жеке бөлімдеріне қандай да бір тамыр бойынша жартылай немесе толық қанның келмеуі нәтижесінде пайда болады.

Ишемиялық инсульт себебінің негізгі үш тобын бөлінеді: экстракраниалді және интракраниалді тамырлар қабырғасының өзгеруі; эмболиялық зақымдалулар;гематологиялық зақымдалулар.

Осы ауруға әкелетін, тамыр қабырғасының өзгеруі, әр түлі генезді артериалды гипертензияда және атеросклерозда, кейін әр түрлі этиологиялы артерииттерде кездеседі. Бас миының эмболиялық зақымдалуының негізін кардиопатология құрастырады: ЖИА және оның көптеген түрлерінің көріністері (аритмиялар, ЖИМ және т.б), жүрек ақаулары. Гематологиялық асқынуларының ішінде бірінші орында: эритремия (біріншілік және екінішілік), гиперкоагуляционды синдром.

Ишемиялық инсульт жиі қарт кісілерде дамиды. Психикалық және физикалық күш түсумен айқын байланысы бар. Ишемиялық инсульт біртіндеп дамиды, бір неше сағат немесе бір неше күн ішінде дамиды, ұйқы кезінде де дамуы мүмкін Типті инсульттің алғашқы хабаршысы: бас айналу, аз уақыттағы сананың бұзылуы, көз алдындағы қараюлар, жалпы әлсіздік, аяқ- қолдарының өткінші(преходящие) парестезиясы және т.б. Ишемиялық инсульттің ерекшелігі ошақты симптомдар жалпы милық симптомнан басым болады. Ишемиялық инсульттің дамуы кезінде, кейде одан кейін де, санасы бұзылмайды, бас ауырмайды немесе ол әлсіз, ми қабаттарының қозу симптомдары жоқ, бет терісімен көрінетін шырышты қабаттары боз, дене қызуы қалыпты немесе субфебрилді, ликвор өзгермеген.

Бас миының ошақты зақымдалу симптомдары, қандай тамырдың зақымдалуына байланысты: алдыңғы, ортаңғы немесе артқы, омыртқа артериялары. Аурудың бастапқы кезеңінде локальді бассейндердің ишемияның бөлек түрлерін бір- бірінен айыру қиын болады.Бұл кезде диагноз ретроспективті қойылады.Осындай жағдайда диагностика қиындықты туғызбайды.

Анық әдістеріне: КТ, церебралді ангиография, люмбалді пункция.

Ажыратпалы диагностика: бас миының көлемді зақымдалуымен, геморрагиялық инсультпен, менингоэнцефалитпен жүргізеді

Жедел көмек көрсету. Виталді қызметті қалпына келтіру. Коллатеральді қан айналымымен инфаркт және периинфаркт аймақтарында микроциркуляцияны жақсарту үшін реополиглюкин тамшылатылып енгізіледі. Осы препарат қанның реологиялық қасиетін жақсартады және гепарин тағайындауын қажет етпейді, ал гепаринді тағайындаған жағдайда тұрақты лабораториялық бақылау қажет, бірақ егер де инфаркт тромбоэмболия синдромының асқынуы ретінде дамыса, қайталамалы эмболияны алдын алу үшін гепарин тағайындалады. Нейрондардағы метаболикалық үрдістерді қалпына келтіру үшін антигипоксанттар тағайындалады. Осы мақсатта церебролизин беріледі.Ноотроптар қолдануы мүмкін (ноотропил, аминалон, энцефабол, пантогам, пиридитол және т.б.) Теріс психоэмоциональды факторлар аясында артериалды қысымды алдын алу үшін 2-4 мл седуксен (реланиум) немесе 2-4 мл 0,25% дроперидол енгізіледі. Артериалды қысымды қалпына келтіру үшін клофелин (1 мл 0,01% ), дроперидол (2-4 мл 0,25% ). Атап көрсетілген препараттарды байқап және артериалды қысымның бақылауымен тағайындайды. Ми ісігі мен бас ми гипертензиясын емдеу. Гипертермиялық синдромды емдеу (бар болса), тырыспа ұстамасын емдеу (бар болса).

АҚ-ның төмендеуін «жұмыстық қысымнан» төмен түсіру керек емес. Егер жұ-мыстық қысым анықталмаған болса, 150/100 мм сб деңгейінде есептеседі.АҚ-ды «жұмыстық қысымға» дейін жайлап төмендету керек, 40-60 мин. тез емес.

Жедел гипертониялық энцефалопатия

Жедел гипертониялық энцефалопатия синдром ретінде анықталады, кез келген генезді артериалды гипертензиясымен бар науқастарда тез уақыт ішінде АҚ көтерілуі нәтижесінде және қатты бас аурумен, лоқ-су, құсу, жүйелі емес бас айналумен кейін бір неше сағатқа созылатын сананың бұзылысымен сипатталады және жиі өліммен аяқталады.

Этиология. Кез келген генезді тұрақты артериалды гипертензия.

Патогенезі. Жоғары артериалды қысым кезінде ми қан айналымның жоғарлауына жауап ретінде, фильтрационды ісіну мен мидың ісінуі және ми бағанасы мен мидың жарты шарларында жұмсақ ми қабатында интравазалді плазморрагиямен және геморрагиямен байланыстырады.

Клиникасы жалпы милық және ваготониялық реакциялардан құралады.

Жалпы милық симптомдары: бас ауруы диффузды, қысып немесе қатты сипатта болады, лоқсу, құсу, бас айналу көз алдының бұлыңғырлануы, көру қызметінің төмендеуі мен жүреді.

Вегетотоникалық реакциялар жүрек аймағында ишемиялық сипаттағы ауырсынумен, жүрек қағумен, беттің гиперемиясы немесе бозаруымен көрініс береді. АҚ өте жоғары сандарында (систолалық 200-250мм с б) сананың бұзылуымен тіпті оның жоғалуына да әкелкді, жалпы қояншық ұстамасы пайда болуы мүмкін.

Жедел гипертониялық энцефалопатияға ошақты симптоматика тән емес.

Оның пайда болуы екіншілік сипатта болады- дислокационды синдромның дамуы нәтижесінде бағаналық бұзылыс себепші болады. Осындай жағдайда диагностика қиындықты туғызбайды.

Анық әдістеріне: зерттеу кезінде өте жоғары АҚ болуы, жалпы милық симптоматика аясында ошақты симптоматиканың болмауы, КТ.

Ажыратпалы диагностика субарахноидалді қан құйылу мен, менингитпен, менингоэнцефалитпен, гипертониялық криздің І-ІІ типі мен жүргізеді.

Жедел көмек көрсету. Виталді қызметтерді қалпына келтіру. АҚ қалпына келтіру үшін дроперидол (2-4 мл 0,25% ерітіндісін). Әсері болмаса ганглио-блокаторлар- пентамин (1мл 5% ерітіндісін) немесе бензогексоний (1 мл 2,5% ерітіндісін), бірақ бұл дәрілерді байқап және үнемі АҚ – ның бақылауымен. Ми ісіну мен бас ішілік гипертензияны емдеу. Гипертермиялық синдром (бар болса), тырыспа талмасы (бар болса) емдеу. Симптоматикалық терапия.

1. АҚ-ның төмендеуін «жұмыстық қысымнан» төмен түсіру керек емес.Егер жұмысиық қысым анықталмаған болса, 150-100 мм.сын.бағ деңгейінде есептеседі.

2 АҚ-ды «жұмыстық қысымға» дейін жайлап түсіру керек, 40-60 мин тез емес.

3. Атап көрсетілген шаралар нақты жағдайға негізділген.

Жүйке жүйесінің инфекционды аурулары

Жұлын мен бас ми қабаттарының зақымдалуымен жүретін инфекционды ауру.

Этиология бойынша бөлінеді: бактериалды менингиттер (көбінесе жиі қоздырғыштар- Streptococcus pneumoniae, гарм теріс таяқшалар Neisseria meningitidis); вирусты менингиттер (қоздырғыштары- Коксаки, ЕСНО, паротит вирустары, поливирустары); саңырауқұлақ менингиттері.

Патогенетикалық механизмдер: ми қабатының ісінуі мен қабынуы, милық және қабықтық тамырларды қан айналым бұзылыстары; ликвордың гиперсекрециясымен резорбцияның тоқталуы; ликворлы кеңістігінің кеңеюі; бас ми қысымның жоғарлауы; ми қабатының қозуы; бас сүйектік, жұлындық жүйке түбірлерінің зақымдануы; жалпы интоксикация.

Жіктелуі

Қабыну үрдістің сипаты бойынша:

• 
  іріңді менингиттер, бактериалды этиологиялы;
  
• 
  серозды менингиттер, вирустар мен микобактериялармен шақырылады;
  

• 
  жедел менингиттер, этиологиясы бактериалды. Менингиттің ерекше, найзағай түрін бөледі. Бұл кезде кемінде 24 сағат ішінде клиникалық көрініс дамып және жиі өліммен аяқталады;
  
• 
  жеделдеу менингиттер;
  
• 
  созылмалы менингиттер – төрт аптадан артық симптомдар сақталса (негізгі себептер: туберкулез, сифилис, Лайма ауруы, кандидоз, аспергиллез, токсоплазмоз, дәнекер тіннің жүйелі аурулары).