Морфин және морфин тәрізді қосындылар (опия, омнопон, героин, кодеин, және т.б.)

Емі. Міндетті түрде энтеросорбент енгізіп,зонд арқылы асқазанды жуу керек.Тынысын бақылап ӨЖЖ дейін күресу қажет. Өзіндік тыныс алу сақталып, гипоксия белгілері болмаса к/т 0,8 мг налоксан антоганистін тағайындайды және оған оң реакция болатын болса 0,8 мг б/е енгізеді. Брадикардия кезінде атропин 1 мг к/т көрсетілген. Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

Емі. Мышьяк тәрізді сутегімен уланғанда тоқтаусыз оттегімен ингаляция көрсетілген. Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

Емі. Оттегімен тоқтаусыз ингаляция, 10 процентті 400 мл декстрозада 5 процентті ерітіндідегі 20-30 мл аскорбин қышқылы, 0,25 процентті ерітіндідегі 8 мл итохром көрсетілген. Қозу кезінде 10мг к/т немесе б/е диазепам тағайындайды. Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

Емі. Міндетті түрде энтеросорбент енгізіп,зонд арқылы асқазанды жуу керек. Парацетамолмен уланғанда жалғыз антидот ол – ацетилцистеин. Алғашқы 10-16 сағатта ацетилцистеинді ішке 140 мг/кг салмаққа, сосын әрбір 4 сағат сайын 70 мг/кгнан береді. Ацетилцистеинді қабылдағанда құсу пайда болса, оны 150 мг/кг салмаққа к/т енгізу керек. Ацетилцистеинді ерте қолданған болса бауырдың зақымдалу айқындығы төмендейді. 3 процентті ерітіндідегі 400 мл натрий гидрокарбонатымен бірге кристаллоидты ерітінділермен инфузионды терапия, симптоматикалық терапия көрсетілген. Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

Емі. 1процентті ерітіндідегі тиосульфат натриймен ауыз қуысын шайып, асқазанды жуу керек.30 мин аралығында тиосульфат натрийді ішке 200-400 мл мөлшерде тағайындайды. В1, В6 дәрумендерін 5 мл б/е енгізеді, ал қатты ауырсыну кезінде анальгетиктер көрсетілген. Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

Емі.У теріге түскен кезде көп мөлшерде сумен жуу керек. Амилнитритпен (2-3 ампула), оттегімен ингаляция көрсетілген. Уды ішке қабылдағанда міндетті түрде асқазанды 0,1 процентті ерітіндідегі калий перманганатымен немесе 0,5 процентті ерітіндідегі натрий тиосульфатымен жуу керек. 5 процентті ерітіндідегі 10-20 мл аскорбин қышқылымен бірге 40 процентті ерітіндідегі 40-60 мл декстроза к/т баяу енгізу, 30 процентті ерітіндідегі 50 мл натрий тиосульфатын тамшылы түрде к/т тағайындалады. Симптоматикалық терапия көрсетілген. Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

Емі. Зонд арқылы 200 мл сұйық парафинмен асқазанды жуу керек. Қо-зу, тырысу кезінде диазепам (реланиум) 10-20 мг к/т, атропин 1 мг т/а тағайындайды. Ауыр жағдайларда экзотоксикалық шок кезіндегі емге ұқсас көмек көрсетеді Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

Емі. 2 процентті ерітіндідегі натрий гидрокарбонатымен асқазанды жуып, 30 процентті ерітіндідегі 100 мл этил спиртін енгізу керек.3 процентті ерітіндідегі 400 мл натрий гидрокарбонатын, тәулігіне 1мл/кг салмаққа 5 процентті ерітін-дідегі этил спиртін к/т тағайын-дайды. Ауыр жағдайларда экзотоксикалық шок кезіндегі емге ұқсас көмек көрсетеді. Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

Емі. Міндетті түрде энтеросорбент енгізіп,зонд арқылы асқазанды жуу керек.Ауыз қуысының санациясын жүргізеді.3 проценті ерітіндідегі натрий гидрокарбонаты мен кристаллоидты ерітінділер тағайын-дайды.Жедел тыныс алу жеткіліксіздігі кезінде ЖӨЖ көрсетілген. Ауыр жағдайларда экзотоксикалық шок кезіндегі емге ұқсас көмек көрсетеді. Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

Емі. Міндетті түрде 30 г натрий сульфатымен зонд арқылы асқазанды жуу керек.3 процентті ерітіндідегі 300 мл натрий гидрокарбонатын, энтеросорбенттерді ішке тағайындайды.Экзотоксикалық шок кезіндегі емге ұқсас инфузионды терапия жүргізеді. Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

Емі. Клиникасы этил спиртімен уланғанға ұқсайды, бірақ есінен тану тереңірек және ұзақ болып, жиі коллапс пен тыныс алу бұзылыстары дамиды. Этил спиртімен уланғандағыдай көмек көрсетіледі. Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

Ауыр жағдайларда науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады

• 
  І кезең-қозу, терлегіштік, миоз, сілекей бөлу;
  
• 
  ІІ кезең- сана сезім бұзылыстарының тереңдеуі, бұлшықеттер фибрилляциясы, клонико-тоникалық тырысулар, тыныс алу бұзылыстары, тахикардия, жүрек ырғағының бұзылыстары;
  
• 
  ІІІ кезең- тыныс алу бұлшықеттерінің салдануы, қан қысымының төмендеуі, жүрек аритмиясының фибрилляцияға ұласу қауіпі.
  

Өкпенің токсикалық ісіну клиникасында 4 кезеңді ажыратады.

• 
  Рефлекторлы кезең,уланған аймаққа енгеннен бастап ол жерден шыққаннан кейін 15-20 минутқа созылады.
  
• 
  Жасырын кезең 1-2 сағаттан 24 сағатқа дейін созылады.Удың жоғары концентрациясы кезінде жасырын кезеңнің болмауы да мүмкін.
  
• 
  Өкпе токсикалық ісінунің клиникалық көрінісі кезеңі қозудан, енті-гуден, төстіктің артындағы ауырсынудан, көпіршікті қақырықпен жө-телуден, артериалді гипотензиядан,гипертермиядан, цианоздан басталады.
  
• 
  Өкпе токсикалық ісінуінің кері даму кезеңі 2-3 тәулікте бастала-ды.Аммиакпен уланғанда экзотоксикалық шок дамуы мүмкін. Күшті сілтілерді ішке қабылдағанда ауыз қуысының шырышты қабатында гиперемия мен ісіну пайда болады.Ауыз қуысында қоңырқай немесе ақ жабынмен жабылған көпіршіктер түзіледі.Ауыз қуысында, өңештің жолында, асқазанда ауырсыну, қан араласқан құсу байқалады.Көмей күйгенде стидорозды тыныс алу болады.Ауыр жағдайларда экзотоксикалық шок дамиды.Бастапқы күндері қан кетуі мүмкін.
  

Емі. Міндетті түрде энтеросорбент енгізіп,зонд арқылы асқазанды жуу керек.Қозу кезінде 10-20 мг б/е диазепам, 3 процентті ерітіндідегі ерітіндідегі 400 мл натрий гидрокарбонаты,терапевтік мөлшерде магний сульфаты және 10 процентті 10-20 мл кальций глюконаты мен кальций хлориді тағайындалады.Асқазанды жуған соң 30 процентті ерітіндідегі 50-100 мл этил спиртін ішке береді. Ауыр уланғанда экзотоксикалық шокқа ұқсас ем жүргізеді. Науқасты улануды емдеу орталығына жатқызады.

Жыланның уында мынадай биологиялық активті заттар бар: фосфолипаза, гиалуронидаза, лецитиназа және т.б. У қанға енгенде фосфолипаза лецитинді белсендіреді, ал ол өз кезегінде лецитин гемолитикалық, цитолитикалық әрекетімен қанды және тіндерді зақымдап кардиотоксикалық, антикоагуляциялық, цитолиткалық әсерін көрсетеді. Жыланның уы қантамыр қабырғасының өткізгіштігін жоғарлатады, соның салдарынан тіндердің ісінуі, зақымдалған аймақтың некрозы болады.

Клиникасы: шаққан жердің қатты ауырсынуы, ісінуі және оның зақымдалған қол-аяққа таралуы. Психикалық бұзылыстар: қорқыныш, қозу, үрей. Кейіннен жедел іштің ауырсынуы, құсу, іш өту және ангионевротикалық беттің ісінуі болады. Алғашқы минуттарда негізгі симптомы болып гипотензия және естен тану табылады.

Оқиға болған жерде жедел жәрдем беру:

• 
  жарақатты жуады,
  
• 
  арнайы моно- немесе поливалентті жылан уына қарсы сарысуды Безредка бойынша 500-1000 бірлікте б/і енгізеді, ауыр жағдайда қайта көк тамырға салады;
  
• 
  алдын-алу мақсатымен сіреспеге қарсы сарысу енгізеді;
  
• 
  циркулярлы новокаинді блокада жасайды;
  
• 
  жасуша мембранасының тұрақтандырушы (преднизолон );
  

• 
  гепарин 5000 бірлікте кіндік маңына немесе коагулограмма бақылауымен; аяқ-қолдың иммобилизациясы, жергілікті суық басу(мүмкіндік болса);
  

• 
  ЖБЖ алдын-алу;
  
• 
  симптоматиклық терапия (жгут салу тыйым салынған).
  

Бал араның, сонаның уында мынадай заттар болады:

• 
  Биогенді аминдер: гистамин, допамин, норадреналин, ацетилхолин.
  
• 
  Протеиндер және полипептидтер: меллитин, пептид, сонаның кининдері
  
• 
  Ферменттер: фосфолипаза А, фосфолипаза Б, гиалуронидаза.
  

Шұғыл көмек көрсету: антигистаминді және мембрана тұрақтандырушы препараттарды қолданады (мысалы: супрастин 0,025г тәулігіне 2-3 рет, кетотифен 1мг тәулігіне 2-3 рет); аллергендердің эллиминациясы (энтеросорбция, гемосорбция, плазмоферез); ауыр жағдайда көк тамырға глюкокортикоид енгізеді.

Шұғыл көмек: гормонотерапия (преднизолон, дексазон); десенсибилизациялық терапия (супрастин); зәр айдағыш (лазикс); протеаза ингибиторлары (контрикал); дезинтоксикациялық терапия (гемосорбция, энтеросорбция); аурухананың аллергологиялық бөлімшесіне жатқызу.

Классификациясы. Клиникалық ағымына байланысты.

1. 
   Өте жедел түрі- тез басталып, АҚ төмендеуімен, тыныс алу жеткілік-сіздігімен дамитын, науқас есінен танады. Бұл түрінің ерекшелігі интенсивті шокқа қарсы емге бағынбауы, дамып комалық жағдайға әкеледі. Өмірге аса қажетті мүшелердің зақымдалуынан науқас алғашқы минуттарда немесе алғашқы сағаттарда өледі. АШ өте жедел түрінің клиникалық синдромына байланысты 2 ағымы бар: жедел тыныс алу жеткіліксіздігі (ЖТЖ), жедел жүрек-тамыр жеткіліксіздігі (ЖЖТЖ). АШ ЖТЖ синдромымен жүретінінде бірден әлсіздік пайда болып, кеудесі қысылады, ауа жетпегендей болады, қиналып жөтеледі, экспираторлы ентігу, бас ауыру, жүрек тұсының ауырсынуы, қорқы-ныш болады. Терісінің бозаруы, цианозы байқалады, аузынан көпіршік ағады, тыныс шығарғанда ысқырықты сырылдар естіледі. Беттің және дененің басқада жерлерінде ангионевротикалық ісінуі дамуы мүмкін. ЖТЖ әрі қарай дамыса және оған жедел бүйрек үстілік жеткіліксіздігі қосылса өлімге әкеледі.
   

2. 
   Рецидивті ағымды түрі- клиникалық жағдайы жақсарған соң бірнеше сағаттан кейін шоктық жағдайдың қайталануы. Кейде шоктың қайталануы ауыр болады, бастапқыға қарағанда. Өйткені оның емге көнуі қиын.
   
3. 
   Абортивті ағымды түрі- шоктың асфиксиялық түрі, бұл кезде клиникалық симптомдар оңай емге көнеді.
   

Қауіп факторлары: анамнезінде дәріге аллергиясы бар; дәрілерді ұзақ мерзім қолдану, әсіресе қайталау курстарымен; депо препараттарын қолдану; дәрілік препараттың сенсибилизациялық белсенділігі жоғары; дәрілік затпен ұзақ мерзім кәсіби қатынаста болу; анамнезінде аллергиялық ауруы бар; пенициллинге сенсибилизация болатын дерматомикоздың анықталуы; полипрагмазия.

Диагностикалық критерилері:

Шоктың жедел, қауіпті ағымында науқас шағымданбайды, бірден есінен танады, жүрегі тоқтап клиникалық өлімге әкеледі.

Шокқа тән симптомдар (кәдімгі түрі): тері түсінің өзгеруі; әр түрлі эк-зантемалар, беттің, қабақтың, мұрынның кілегей қабатының ісінуі; суық, жабысқақ тер; түшкіру; жөтел; қышыну; жас ағу; құсу; клони-калық қалтырау; «өлімнен қорқу»; зәрі мен нәжісін еріксіз жіберуі.

Клиникалық объективті зерттегенде көрінеді: жіп тәрізді тамыр соғысы (шеткері тамырда); тахикардия (сирек брадикардия, аритмия); жүрек тондары естілмейді; АҚ тез төмендейді (ауыр жағдайда төменгі қысым анықталмайды); тыныс алуының бұзылысы; көз қарашығы кеңейген жарыққа әсері жоқ.

АШ гемодинамикалық түрінде жүрек-тамыр жүйесінің бұзылысының симптомдарымен көрінеді: жүрек тұсының қатты ауырсынуы; ырғағының бұзылыстары; әлсіз тамыр соғысы; АҚ төмендеуі; жүрек тондарының естілмеуі; перифериялық тамырлардың тарылуы (тері бозаруы) немесе кеңеюі (гиперемия, ісіну).

АШ асфиксиялық түрінде ЖТЖ жүреді, ол көмейдің ісінуіне, бронхтардың спазмына, оның кілегей қабатының ісінуіне немесе өкпенің ісінуіне байланысты. Шоктың ауырлық дәрежесі тыныс алу жеткіліксіздігіне байланысты.

АШ церебралді түрі сирек кездеседі, зақымдалу ОЖЖ жағынан: қозу, естен тану, мидың ісінуі, эпилепсиялық статус тынысының жүрегінің тоқтауымен жүреді.

АШ абдоминалді түрінде алғашқы симптом болып «жедел іштік» жатады: бүйен аймағының ауырсынуы немесе бүкіл ішінің ауырсынуы, құсу, үлкен дәретке шыққысы келеді, көбінесе осы диагностикалық қателікпен операцияға алынады.

Шоктың эректилді фазасы 20-30 минутқа созылады, церебралді және кардиоваскулярлы синдромдармен көрініс береді.

Церебралді синдром- қозу, эйфориямен, рефлекстердің жоғарлауымен, жоғары сезімталдықпен, қарашықтардың кеңеюімен байқалады. Зардап шеккен науқас есінде, қозғыш, тынышсыз, «өлім қорқынышы» болады.

Кардиоваскулярлы синдром- қалыпты немесе жоғары АҚ, тахикардия немесе әлсіз тамыр соғысымен, бозарумен, сирегірек терінің, беттің гиперемиясымен сипатталады.

Торпидті фаза(шынайы шок). Шоктың барлық патогенетикалық механизімдерінің қосылуы. Бірнеше сағатқа созылады, көмек бермесе өліммен аяқталады. Шоктың торпидті фазасының 3 дәрежесі бар:

• 
  Шоктың I дәрежесі компенсацияланған, жалпы жағдайы ауыр, бозарған, ерін мен саусақтардың цианозы, тынысы беткей, гипотермия көрінісімен болады. ОЖЖ симптомдары: әлсіздік, жауап реакциясы кеш, қарашықтары тарылған. Кардиоваскулярлы көрінісі: АҚ қалыпты немесе төмендеген, тамыр соғысы баяу.
  
• 
  Шоктың II дәрежесі субкомпенсацияланған, жалпы жағдайы өте ауыр, цианоз дамиды, тынысы жиілейді, гипотермия, қатты шөлдейді, олигоанурия дамиды. Церебралді синдром: баяу жауап қайтарады, есі аздап бұлыңғыр, қарашықтары кеңейген жарыққа реакциясы аз. Кардиоваскулярлы синдром көрінісі: жүрек тондары естілмейді, гипотония, тахикардия, экстрасистолия, тамыр соғысы анықталмайды. Қанда метаболикалық ацидоз, гипокалиемия, гипоксия.
  
• 
  Шоктың III дәрежесі декомпенсацияланған, жалпы жағдайы өте ауыр, тоталді цианоз дамиды, гипотермия, тынысы беткей Чейна-Стокс тынысы, анурия. Церебралді синдром: есінен танған, адинамия, қарашықтар кеңейген жарыққа реакциясы жоқ, сезімталдылығы жоғалған. Кардиоваскулярлы синдром көрінісі: тамыр соғысы жіп тәрізді немесе анықталмайды, САҚ 50 мм.с.б.. төмен, жүрек тондары естілмейді, аритмия. Қанда айқын метаболикалық ацидоз, ауыр гипоксия, мүшелер мен тіндердің қайтымсыз өзгерісі. Шоктың стадияларын ажырату үшін Альговердің критерийлерін қолданады. Ол пульс жиілігі мен САҚ қатынасына негізделген. Қалыпты жағдайда Алговердің критериі - 0,5; шоктың I дәрежесінде- 1,0 дейін, II дәрежесінде -1,0 -1,5 дейін, III дәрежесінде - 1,5 жоғары.
  

• 
  АШ-ты жүйелік аллергиялық реакциялармен жүргізбейді. Өйткені бұл екі жағдайда да бір емдік іс-шаралар жасалады.
  
• 
  АШ ерекшелігі алғашында терінің бөртуімен, эритемасымен, ісіну немесе бронхоспазммен басталады немесе гемодинамикалық өзгерістермен бірге. Басқа симптомдар АШ тән емес, олар басқада шоктың түрлерінде болады.
  

1. 
   есін бағалау;
   
2. 
   терісін (бозарған, цианозды), көрінетін кілегей қабаттарын эритема, бөртпе, ісіну, ринит симптомдары, конъюктивит бар жоқтығын қарау;
   
3. 
   жұтынғанда, тыныс алғанда қиналатындығын бақылау;
   
4. 
   пульсті, ЖСЖ, АҚ бақылау;
   
5. 
   құсық, еріксіз дефекация немесе сиіп қою, қынаптан қанды бөліністері болдыма, соны бақылау.
   

Науқасты Тренделенбург қалпында жатқызады: аяғын жоғары көтеріп, басын жанына бұрып, төменгі жағын түсіреді: тілін жұтпас үшін, асфиксия және құсықтар тұрып қалмас үшін. Оксигенотерапия жүргізіледі.

1. 
   аллергендердің түсуін тоқтату керек:
   

• 
  парентералді аллергендердің енуінде:
  
• 
  жгут салу (аймаққа салынатын болса) аллерген енген жерден проксималды 30 мин., артерияны қыспау керек( 10 мин. сайын 1-2 мин. босату керек);
  
• 
  инъекцияланған жерді крест тәрізді тесу керек 0,18% 0,5мл эпинефрин ерітіндісімен 5,0мл NaCl ерітіндісінде және оған мұз қою керек (бірінші тағайындалатын ем);
  
• 
  мұрын жолына аллергенді медикаменттерді тамшылатқанда, конъюктивалді қапшықпен бірге ағынды суда жуу керек;
  
• 
  аллерген пероралді түскенде асқазанды жуу керек, егер науқастың жағдайы көтере алса;
  

2. 
   шокқа қарсы іс- әрекеттер:
   

• 
  тезірек б/і 0,18% 0,3-0,5мл эпинефрин (1,0мл аспауы қажет) 5-20мин. сайын эпинефринді қайта салу керек. АҚ қадағалаумен;
  
• 
  антигистаминді препараттар: 1% дифенгидрамин ерітіндісінің 1,0 мл (ары қарай дамуын тежейді). Пипольфенді қолдануға болмайды, өйткені оның гипотензивті әсері айқын;
  
• 
  0,9 % NaCl ерітіндісімен инфузионды терапия жүргізу. 1л кем емес;
  
• 
  егер гемодинамика тұрақсыз болса алғашқы 10минутта қайта коллоидты ерітінділер құю керек. пентакрахмал 1-4мл/кг/мин инфузионды терапияның көлемі мен жылдамдығы АҚ мен ОВҚ(ЦВД) және науқас жағдайына байланысты;
  

3. 
   аллергияға қарсы терапия: преднизолон 90-150 мг в/і;
   
4. 
   симптоматикалық ем:
   

• 
  тұрақты артериалді гипотензияда, циркуляциядағы қан көлемін толтырған соң, систолалық қысым >90 мм.с.б. жеткенше вазопрессорлы аминдерді вена ішіне титрлі енгізіледі. Допамин венаға тамшылатып 4-10мкг/кг/мин, 15-20мкг/кг/мин артық емес (200мг допаминді 400 мл 0,9% NaCl ерітіндісімен немесе 5% декстроза ерітіндісі). Инфузияны 2-11 тамшы минутына жылдамдықпен енгізеді;
  
• 
  брадикардия дамыса 0,1% 0,5мл атропин тері астына енгізеді, қажет болса 5-10мин. кейін қайта салады;
  
• 
  бронхоспазм жағдайында венаға 2,4% 1мл аминофиллин ерітіндісін салады(10,0мл көп емес) 20мл NaCl ерітіндісінде немесе ингаляциялық түрде β2 адреномиметик сальбутамол 2,5-5,0 мг небулайзер арқылы енгізеді;
  
• 
  цианоз дамыса, диспноэ жағдайында немесе аускультацияда құрғақ сырылдар естілсе оксигенотерапияға көрсеткіш болып табылады. Егер тыныс алу тоқтаса өкпенің жасанды вентиляциясын жасайды. Көмейдің ісінуінде- трахеостомия;
  
• 
  тыныс алу функциясымен жүрек – тамыр жүйесінің қызметін бақылау керек.
  

Көпжарақат - дененің 7 анатомиялық аймағының бір уақытта біреуі ауыр жарақат болып табылатын 2 немесе одан да көп ( бас, мойын, кеуде, іш, аяқ-қол, жамбас, омыртқа) жарақат алуы.

Көпжарақаттар 3 топқа бөлінеді:

• 
  Біріккен жарақатқа - ішкі мүшелердің, тірек – қимыл жүйесінің зақымдалуы, тері мен тері асты шелінің сыдырылуы, ұзақ жаншылу синдромы жатады.
  
• 
  Көптеген жарақат- адам денесінің бір бөлігінің деңгейінде бірнеше бұзылыстар немесе қимыл – тірек жүйесінің деңгейіндегі сынықтар.
  
• 
  Аралас жарақаттар- бұл бірнеше зақымдайтын құрал – сайман арқылы жарақат алу : механикалық, термиялық, радиациялық
  

• 
  Шокпен жүретін жедел қан жоғалту. Айқындылығы көлемге (зақымданған тамырдың калибріне, кеткен қан мөлшері, қан қысымының деңгейі), уақытқа тәуелді. Қан кету профузды (100мл /мин жоғары), қатты (50мл/мин жоғары), орташа (30-50мл/мин) болып бөлінеді.
  

Жарақаттың сипаты бойынша мүмкін болатын қан жоғалтуды анықтауға болады.

• 
  Бас-ми комасы - бас зақымдалуының негізгі белгісі. Кома дәрежесін Глазко шкаласы бойынша анықтайды. Оның 3 көрсеткіші бар: көздің ашылуы, сөйлеу функциясы және қол- аяқ қозғалысы.
  
• 
  Жедел тыныс жеткіліксіздігі (ЖТЖ) - кеуденің аралас жарақатының және зардап шеккендердің VI тобының негізгі бұзылысы, онда негізгі зақымдалуға кеуде жарақаты жатады. ЖТЖ себептері- тыныс жолдарының өтімділігінің бұзылысы, пневмоторакс нәтижесіндегі бір немесе екі өкпенің компрессиясы, қабырғалардың бірнеше сызық бойымен бос клапанның түзілуімен сынуының нәтижесінде кеуде клеткасының экскурсиясының бұзылысы.
  
• 
  Апноэ және тыныс жолдарының обструкциясы құсықпен н/е қанмен көбінесе бассүйек миының жарақатында негізгі болып табылады. Кеуде жарақатында обструкция өкпелік қан кетумен жүретін өкпенің жыртылуында, қақырықпен бітелген ірі бронхтардың жыртылуында туындайды. Бұл патологияның негізгі симптомы- сегментарлы, бөлікті немесе тотальды өкпе ателектазы.
  

Зардап шеккендердің жіктелуіне барлық зақымдануларды, негізгі зақымдануды анықтау, диагнозды белгілі бір кезектілікпен қою және зақымданудың біреуін 7 топтың біреуіне жатқызу кіреді. Толық диагнозды тек стационарда зардап шеккенді толық зерттегеннен кейін ғана қоюға болады.

Диагноз келесі топтардан тұрады:

• 
  басты жарақат - өмірге қауіпті жарақат,емдемесе өлімге әкеледі,емдесе 20% өлімге әкеледі.Ауыр емес жарақат-өмірге қауіпті емес,бірақ стационарлық емді қажет етеді;
  
• 
  басқа да жарақаттар- амбулаторлы ем қажет ететін жарақаттар, жарақаттық және жарақаттық емес генезді асқынулары;
  
• 
  қосымша мән беретін аурулар;
  
• 
  жасы.
  

1-топ: ауыр бас сүйек ми жарақаты, бас сүйек негізінің сынуымен немесе сынусыз жүретін бас ми соғылуы,комалық жағдаймен немесе айқын ошақты бұзылыстармен жүретін бас сүйек іші гематомасы,бас сүйектің негізі сынуымен жүретін ауыр жақ-бет жарақаты.

2-топ: жұлын өткізгіштігінің зақымдалуымен болатын омыртқа жарақаты, тетраплегиямен, параплегиямен.

3-топ: жүректің, қолқаның зақымдалуы, қан кетумен жүретін өкпенің жыртылуы, пневмоторакс, флотирлеуші кеуде,екі немесе бір жақты үлкен гематоракс, жарақаттық ашық пневмоторакс,ауыр дәрежелі жарақаттық асфиксия.

4-топ: іш қуысы мүшелерінің, іш пердесінің жыртылуы,іш қуысына қан кету мен іштің қуысты мүшелерінің жыртылуы,қан кетумен жүретін бүйректің ішкі және сыртқы жыртылуы.

5-топ: ұзақ жаншылу синдромы,сан,балтыр,иықтың жұлынуы,қол-аяқтың ірі сегменттерінің сынуы, магистралды тамырлардың зақымдалуы мен қол-аяқтың екі немесе одан да көп сегменттерінің сынуы, 20% көлемінен астам терінің скальперленуі.

6-топ: бас миы мен жұлынның, кеуде мен іштің, тірек-қимыл жүйесінің және тағы да басқаларының араласқан жарақаты.