«Білім беру жүйесіндегі қазақ ұлттық мектебінің қалыптасуы мен дамуы»
жүктеу/скачать 1.91 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2
1915-1941 ЖЫЛДАРДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҚАЗАҚ БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕРДЕГІ ОҚУ-ТӘРБИЕ ЖҮЙЕСІНІҢ ТАРИХИ – ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІНІҢ ҚАЗІРГІ БАСТАУЫШ БІЛІМ БЕРУ ҮДЕРІСТЕРІМЕН САБАҚТАСТЫҒЫ 2.1 Бастауыш мектептердегі оқу-тәрбие жұмыстарының ұйымдастырырылуы және қазіргі педагогикалық үдеріспен ұласымдылығы Отарлық Патша әкімшілігі Қазақстандағы жергілікті халықтың әлеуметтік жағдайының барлық салаларында, әсіресе білім және мәдениет мекемелерінің жұмысын құру қажет болды. Содан кейін зайырлы мектептер ашылды. Бұл жергілікті тұрғындарға көп мүмкіндік берді және ағартушылық, мәдениеттану мен ғылымды дамытудағы алғашқы мектептердің рөлі мен маңызының бар болғандығын жоққа шығара алмаймыз. Дегенмен де, Қазақстан аумақтары арабтармен ХХ-шы ғасырдың басына дейін тарихи, мәдени және саяси-әкімшілік қатынастарда болған. Жалпы аймақтағы мұсылман мектептері исламның дәстүрлі білім беру жүйесіне – мектеп пен медреселерді еді. Діни мектептерді реформалау туралы И. Гаспринскийдің идеялары мен практикалық істері мұсылмандық білім беру саласындағы бағдарламасы жалпы ресейдің ішкі және шет аймақтарындағы халықтар арасындағы ғылыми-педагогикалық қауымдастығына да белгілі болды. Қазақстан аумағындағы мұсылмандық білім беру жүйесіндегі реформалардан тыс қалған жоқ. И. Гаспринский – өз заманының толыққанды қоғамдық қозғалысына айналған теологиялық мектептер жүйесіндегі діни реформацияның авторларының бірі болды. Ол өзінің ұлттық және конфессиялық мәселелерін түсіну және шешу үшін Еуропалық ағартудың жемістерін пайдаланды, оған қоса жаңа әдістерді енгізуге және ішінара теологиялық оқу орындарының мазмұнының өзгеруіне бастамашы болды. А.Е. Крымский: «Ресей мұсылмандары арасындағы мектеп, білім және әдебиет (мәдени-этнографиялық очерк)» еңбегінде – «Гаспринский енгізген жаңа дидактикалық әдістер мен оқытудың жаңа әдісі көпшілікке мәлім болғаны сонша – татарлар мен басқа түріктер Қырымның тыс жерлерінен Бахчисарайға сапарға шыға бастады: Ресей империясының әртүрлі аймақтарында 500-ден астам жаңа әдіспен оқыту мектептері жұмыс істей басталы. Тіпті Қытайдың қол астында болған Гүлжада да осындай мектептер болды» деп жазды. Мектептер мен медреселерде жаңа әдістің талаптарына сәйкес, оқу үдерісінің бар жүйесі өзгерді, жаңа оқу пәндері енгізілді: ана және орыс тілдері, тарих, математика (арифметика) және басқа да зайырлы пәндер енгізілді. Сынып жүйесіне көшу жүргізілді; сабақ кестесі енгізілді; өтпелі және қорытынды емтихандар өткізілді. Сабақ өтетін бөлмелер тақта және картамен толықтырылды. Химия және физика кабинеттері және табиғат бұрыштары пайда болды. Жаңа әдісті мектептер, сөзсіз, аймақтағы білімнің, руханият пен мәдениеттің дамуына айтарлықтай әсер етті және олардың көптеген түлектерінің қоғамдық өмірдегі санасы мен белсенділігінің артуына ықпал 73 етті. Осы мәдениеттен ұлттық мәдениетті жандандыруға және Ресей халқының басқа халықтарымен тең дәрежеде әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз етуге мүдделі көптеген танымал жұмысшылар шықты [147]. Бұл кезеңдегі жадидтік оқыту жүйесімен білім беру біртіндеп ұлттық білім беру жүйесіне – қазақ ұлттық бастауыш мектептертерінің қалыптасуына және кеңестік үкімет уақытысында қазақ бастауыш мектептерінінің дамуына және бүгінгі күндегі бастауыш білім беру жүйесісімен табиғи заңдылықта сабақтастықтарын тауып, өзара ішкі бірлікте жатқандығына көз жеткізуге болады. Бастауыш білім беру кезеңі оқушылардың орта және жоғары сыныптарда білім алуының негізі болып табылады. Сондықтанда қай кезеңде болмасын бастауыштағы оқыту мен тәрбиелеу адам өмірінде қоршаған орта мен жалпы дүниені ғылыми тұрғыдан танып, білудің өзегі әрі бастауы бұлағы болып табылады. Яғни, адамның келешекте жеке тұлға болып қалыптасып, дамуына ең бірінші болып ықпал жасайтын және оның негізін қалайтын білімдер жиынтығы ол бастауыштағы білім болып табылатыны анық. Бастауыштағы білім беру кеше немесе бүгін жасалған ғылыми танымдыққа бағытталған адамдардың жасаған шығармашылық туындысы емес. Бұл әр кезеңдегі оқыту мен тәрбиелеу жұмыстарына негізделген педагогикалық үдерістің өзіндік қалыптасуы мен дамуы жолы бар және әр заманның талап қою жағдайына байланысты дамуына осы бағыттағы ғылыми негіздерімен айналысқан жеке ғалым-әдіскерлер мен педагог-психолог және білім берудің пәлсафалық жүйесін негіздеуші жеке тұлғалардың шығармашылық еңбектері негізінде жетілдіріп, түрленіп, өмір тәжірибесіне ендіріліп отырады. Бұл білім берудің тарихи педагогикалық мәселесі ретінде мәнге ие болады. Біздің қарастырып отырған мәселеде Қазақстандағы 1915-1940 жылдар аралығындағы бастауыш мектептердегі оқыту мен тәрбиелеу және білім беру жүйесінің мазмұндық жүйесі бүгінгі бастауыш сыныптардағы орын алып отырған педагогикалық мәселелермен тығыз байланысты және оның тарихи педагогикалық негіз құрайтын құрамасы ретін орын алады. Бұл бүгінгі бастауыш білім беру кезеңінің тарихи тамыры және қазіргі бастауыш сыныптардағы педагогикалық үдерістермен ұласымды сабақтастығының бар екеніне негіз болады. Сондықтан Қазақстандағы бастауыш оқытудағы білім беру жүйесінің мазмұны заманауи талаптарға үйлесімді дұрыс бағытта қалыптасып дамуына, өткеннің педагогикалық жүйесінде орын алған келеңсіздіктер мен қателіктерді болдырмау үшін және оқыту-тәрбиелеу жұмыстарында болашақты болжап, сапалы ұйымдастыруға алғы шарттар ретінде орын алады. Бастауыш білім – ұлттың болашағын қалаудағы басты құрал болуы қажет. Қазақ мектептері соның ішінде, бастауышта оқытудағы білім мазмұнында қазақтың ұлттық болмысын беретін ерекшеліктер ауқымда ендірілуі керек. «Қазақ бастауыш мектебінің өз бейнесі жүктеу/скачать 1.91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|