Бухгалтерлік есепке заңнамалы- нормативтік құжаттардың әдістемелік жинағы 0705002 «Бухгалтерлік есеп және аудит»

413. Субъект алынған немесе алынуға жататын өтемнің әділ құны бойынша кірісті өлшеуге тиіс. Алынған немесе алынуға жататын өтемнің әділ құны субъект ұсынатын кез келген сауда және жаппай жеңілдіктердің сомасын шегере отырып алынуға тиіс.

414. Субъект кіріске субъектінің өзінің атынан алынған немесе алынуға жататын экономикалық пайданың жалпы түсімдерін ғана кіріске енгізеді. Кірістен үшінші тараптардың пайдасына алынған сатудан алынған сатуға салынатын акциздер, қосылған құн салығы сияқты барлық сомалар алып тасталады. Агенттік келісімдер бойынша жұмыс кезінде субъект кіріске комиссиялық сыйақылар сомасын ғана кіріске қосуға тиіс. Принципалдың атынан алынған сома субъектінің түсімі болып табылмайды.
§ 180. Кейінге қалдырылған ақы

415. Ақшалай қаражаттың немесе олардың баламасының түсуі кейінге қалдырылған кезде шарт іс жүзінде қаржылық операцияны білдіреді, ал өтемнің әділ сомасы пайыздың ауыстырылған ставкасын пайдалана отырып, барлық болашақ түсімдерді дисконттау жолымен айқындалады, Мысалы, субъектінің сатып алушыға пайызсыз кредит беруі немесе сатылған тауарлар үшін өтем ретінде нарықтық бағадан төмен пайыздық ставкамен сатып алушыдан вексель алуы қаржыландыру жөніндегі операция болып табылады. Пайыздың ауыстырылған ставкасы:

1) ұқсас төлем қабілеттілігі рейтингімен эмитенттің қаржы құралы үшін басым ставканың;

2) қолданылуы қаржы құралының атаулы құнын дисконттау үшін кейінге қалдырмастан, оларға ақы төлеу кезінде тауарлардың немесе қызметтердің ағымдағы сату бағасын алуға мүмкіндік беретін пайыздық ставканың неғұрлым анық айқындалатын шамасы ретінде айқындалады.

Субъект осы Стандарттың 425 және 426-тармақтарына, сондай-ақ осы Стандарттың 11-бөліміне сәйкес пайыздық кіріс ретінде барлық болашақ түсімдердің әділ құны мен өтемнің атаулы сомасы арасындағы айырманы тануға тиіс.
§ 181. Тауарлармен немесе қызметтермен алмасу

416. Субъект тауарлар немесе қызметтер сипаты мен құны бойынша ұқсас тауарларға немесе қызметтерге ауыстырылатын кезде түсімді тануға тиіс емес. Алайда субъект ұқсас емес тауарларға немесе қызметтерге тауарлар сатылатын немесе қызметтер көрсетілетін кездегі кірісті таниды. Осындай жағдайда субъект:

1) алмасу операциясының коммерциялық мазмұны болмаса, немесе

2) алынған активтің де, берілген активтің де әділ құны сенімді түрде өлшенетін алмайтын жағдайларды қоспағанда, осындай операцияларды әділ құн бойынша өлшеуге тиіс. Егер операция әділ құн бойынша өлшене алмайтын болса, онда оны берілген активтің баланстық құны бойынша өлшеу керек.

417. Субъект әдетте осы бөлімде ұсынылған кірісті тану өлшемдерін әрбір операцияға бөлек қолданады. Алайда субъект операцияның мазмұнын көрсету қажет болған кезде оның жеке анықталатын компоненттеріне тану өлшемдерін қолдануға тиіс. Мысалы, субъект тауардың сату бағасы кейіннен қызмет көрсетуге сәйкестендірілетін соманы қамтитын кезде операцияның жеке анықталатын компоненттеріне тану өлшемдерін қолданады. Керісінше, субъект коммерциялық әсері осындай операциялардың жиынтығына сілтеме болмаған кезде түсінікті болмайтындай түрде осы операциялар байланысты болатын кезде тану өлшемдерін бір уақытта екі немесе одан көп операцияларға қолданады. Субъект, мысалы, ол тауарлар сататын кезде және сонымен бірге болашақта бұрын сатылған тауарларды кері сатып алуға жеке шарт жасасатын бір уақытта екі немесе одан көп операцияларға қолданады, бұл осы операцияның әсерінің елеулі түрде күшін жояды.

418. Субъект төменде санамаланған барлық шарттар қанағаттандырылған кезде тауарларды сатудан түсетін түсімді таниды:

1) субъект тауарға меншік құқығына байланысты елеулі тәуекелдер мен пайдаларды сатып алушыға бергенде;

2) субъект меншік құқығымен әдетте сәйкес келетін дәрежеде басқаруға енді қатыспайтын болса және сатылған тауарларға бақылауды сақтамағанда;

3) кіріс сомасы сенімді түрде өлшенуі мүмкін болғанда;

4) операцияға байланысты экономикалық пайданы субъектінің алу ықтималдығы болғанда; және

5) операцияға байланысты шеккен немесе күтілетін шығындар сенімді түрде өлшенуі мүмкін болғанда.

419. Субъект меншік құқығына байланысты елеулі тәуекелдер мен пайданы қай сәтте сатып алуға бергенін анықтау үшін операцияның шарттарын зерделеу қажет. Көп жағдайда меншік құқығын беруге байланысты тәуекелдер мен пайданы беру заңдық меншік құқықтарын берумен немесе иелік ету құқығының сатып алушыға өтуімен сәйкес келеді. Бұл бөлшек сауданың көпшілігінде болады. Қалған жағдайда меншік құқығын беруге байланысты тәуекелдер мен пайданы беру заңдық меншік құқықтарын беру немесе иелік ету құқығының сатып алушыға өтуі мерзімінен өзге мерзімде жүргізіледі.

420. Егер субъект меншік құқығына байланысты елеулі тәуекелдерді сақтамайтын болса, ол кірісті танымайды. Субъектіде меншік құқығына байланысты елеулі тәуекелдер мен пайда сақталуы мүмкін ахуалдарға мысал:

1) субъектіде кепілдіктің стандартты шарттарының шеңберінен шығатын қанағаттанғысыз пайдалану сапасына жауапкершілік сақталғанда;

2) нақты сатудан түсетін түсім алу сатып алушының тауарларды сатуына байланысты болғанда;

3) тиеп түсірілген тауарлар орнатылуға тиіс болып, ал орнату әлі орындалмаған шарттың едәуір бөлігін құрағанда;

4) сатып алушының сату шартында анықталған себеп бойынша сатып алу мәмілесін бұзуға құқығы бар болып, субъект қайтару ықтималдығын анықтауға қабілетсіз болғанда.

421. Егер субъектіде меншік құқығына байланысты елеусіз тәуекел ғана сақталатын болса, онда сату операция болып табылады және субъект кірісті таниды. Мысалы, сатушы өзіне тауарларға заңдық меншік құқығын оған тиесілі соманы алуды қамтамасыз ету үшін ғана қалдырған кезде кірісті таниды. Осылайша субъект клиенттерге сатып алу қанағаттанғысыз болған кезде ақшаны қайтару ұсынылатын жағдайда түсімді таниды. Осындай жағдайда субъект осы Стандарттың 20-бөліміне сәйкес ықтимал қайтаруға бағалау міндеттемелерін таниды.

422. Қызметтер көрсетуді болжайтын операцияның нәтижесі сенімді түрде бағалануы мүмкін болғанда, субъект есепті кезеңнің соңында операцияның аяқталу сатысын ескере отырып, операцияға байланысты түсімді таниды (осы әдіс кейде орындалу пайызының әдісі деп аталады). Егер мынадай шарттардың барлығы орындалса, операцияның нәтижесі сенімді түрде есептелуі мүмкін:

1) кіріс сомасы сенімді түрде өлшенетін болса;

2) операцияға байланысты экономикалық пайданы субъект ала алатындай ықтималдық бар болса;

3) есепті кезеңнің соңындағы жағдай бойынша операцияның аяқталу сатысы сенімді түрде бағаланатын болса; және

4) операцияны жүзеге асыру үшін шеккен шығындар және оны аяқтау үшін қажетті шығындар сенімді түрде өлшенетін болса.

423. Қызметтер белгілі бір уақыт кезеңі ішінде іс-қимылдардың белгіленбеген көлемін жасау жолымен көрсетілген кезде кіріс қандай да бір басқа әдіс аяқталу сатысын жақсырақ көрсететініне дәлел бар жағдайларды қоспағанда, осындай уақыт ішінде тікелей желілік негізде танылады. Нақты іс-қимыл кез келген басқа іс-қимылға қарағанда анағұрлым елеулі болып шықса, онда субъектінің кірісті тануы осы іс-қимылды жүзеге асырғанға дейін кейінге қалдырылады.

424. Қызметтер көрсетуді болжайтын операцияның нәтижесі сенімді түрде бағалана алмайтын кезде субъект кірісті танылған өтелетін шығыстардың сомасы шегінде ғана тануға тиіс.

425. Субъект субъектінің пайыздар, роялтилер және дивидендтер әкелетін активтерін басқа тараптардың пайдалануынан туындайтын кірісті мына кезде тануға тиіс:

1) операцияға байланысты экономикалық пайданы субъект ала алатындай ықтималдық бар болса;

2) кіріс сомасы сенімді түрде өлшенетін болса.

426. Субъект мынадай негіздерді пайдалана отырып, кірісті тануға тиіс:

1) осы Стандартқа 1-қосымшаға сәйкес пайыздың тиімді ставкасының әдісін пайдалана отырып, пайыздар танылуға тиіс:

2) тиісті шарттың мазмұнына сәйкес есептеу әдісі бойынша роялтилер танылуға тиіс; және

3) төлемдер алуға акционерлердің құқығы белгіленген кезде дивидендтер танылуға тиіс

427. Егер құрылысқа арналған шарттың нәтижесі шынайы есептелуі мүмкін болса, онда субъект құрылысқа арналған шартқа байланысты шарт бойынша кірісті және шығындарды тиісінше есепті күннің соңында шарт бойынша жұмыстардың аяқталу сатысының кірісі мен шығыстары ретінде таниды (бұл әдісті орындалу пайызының әдісі деп жиі атайды). Нәтижелерді сенімді түрде бағалау үшін болашақ шығындардың аяқталу сатысын және ұсынылған есептер бойынша соманың жинақталуын сенімді бағалау талап етіледі.

428. Осы бөлімнің талаптары әдетте құрылысқа арналған әрбір шартқа жеке қолданылады. Алайда белгілі бір жағдайларда осы бөлімді бірыңғай шарттың жеке анықталатын компоненттеріне немесе шарттың немесе шарттар тобының мәнін көрсету үшін шарттар тобына бірлесіп қолдану қажет.

429. Егер шарт бірқатар активтерді қамтитын болса, онда олардың әрқайсысын салу құрылысқа арналған жеке шарт ретінде ескерілуге тиіс, егер:

1) әрбір активтің құрылысын жеке жобалар ұсынылған болса;

2) әрбір актив бойынша жеке келіссөздер жүргізіліп, ал мердігер мен тапсырыс берушінің әрбір активке жататын шарттың бір бөлігін қабылдауға немесе кейінге қалдыруға мүмкіндігі болса; және

3) әрбір актив бойынша түсім мен шығындар анықталуы мүмкін болса.

430. Бір немесе бірнеше тапсырыс берушімен жасалды ма, жоқ па, оған қарамастан, шарттар тобы құрылысқа арналған бірыңғай шарт ретінде қаралуға тиіс, егер:

1) шарттар тобы бірыңғай пакет ретінде жасалса;

2) шарттар іс жүзінде жалпы пайда нормасы бар бірыңғай жобаның бір бөлігін білдіретіндей өзара тығыз байланысты болса; және

3) шарттар бір уақытта немесе үздіксіз дәйектілікпен орындалатын болса.
§ 187. Орындау пайызының әдісі

431. Субъект қызметтер көрсету жөніндегі операцияны немесе құрылысқа арналған шартты орындау шамасына қарай кіріс пен шығындардың есептік бағалауын талдауға және қажет болған кезде қайта қарауға тиіс.

432. Субъект орындалған жұмысты неғұрлым сенімді өлшеуді қамтамасыз ететін әдістің негізінде операцияның немесе шарт бойынша жұмыстардың аяқталу сатысын анықтайды. Төменде ықтимал әдістер келтірілген:

1) ағымдағы күнгі жағдай бойынша жұмыстарды орындау үшін шеккен шығындардың жалпы шығындардың есептік шамасына қатынасы; ағымдағы күнгі жағдай бойынша жұмыстарды орындау үшін шеккен шығындар материалдарға немесе аванстарға жұмсалатын шығындар сияқты болашақ қызметке жататын шығындарды қамтымауға тиіс;

2) орындалған жұмыстардың инспекциясы; немесе

3) қызметтер көрсету жөніндегі операцияның қандай да бір үлесін немесе шарт бойынша жұмыстар көлемін аяқтау.

Тапсырыс берушілерден алынған кезең-кезеңді төлемдер мен аванстар орындалған жұмысты жиі көрсетпейді.

433. Субъект материалдарға немесе аванстарға жұмсалатын шығындар сияқты операцияға немесе шартқа жататын шығындарды, егер шеккен шығындар өтеледі деген ықтималдық болса ғана, актив ретінде тануға тиіс. Мұндай шығындар тапсырыс берушіден алынатын соманы білдіреді және аяқталмаған жұмыстар ретінде жіктеледі.

434. Субъект өтелу ықтималдығы нөлге тең шығындарды шығыс ретінде тез арада тануға тиіс.

435. Егер құрылысқа арналған шарттың нәтижесі шынайы есептей алмайтын болса, онда:

1) субъект кірісті өтелуі ықтимал шарт бойынша шығындардың сомасына сәйкес қана таниды; және

2) субъект шығындарды олардың туындау кезеңінде шығыс ретінде тануға тиіс.

436. Шарт бойынша жалпы шығындар құрылысқа арналған шарт бойынша жалпы кірістен асып түсетіні мүмкін болса, күтілетін залал шығыс ретінде тез арада танылады.

437. Алайда, егер шарт бойынша кіріс ретінде танылған сома жинау ықтималдығы енді жоқ болса, онда алынуы мүмкін емес сома шарт бойынша кіріс сомасын түзету емес, шығыс ретінде танылады.

438. Субъект:

1) кірісті тану үшін қабылданған есеп саясатын, оның ішінде қызметтер көрсетуді болжайтын операцияның аяқталу сатысын анықтау үшін қабылданған әдістерді;

2) мыналардан:

тауарларды сатудан;

қызметтер көрсетуден;

пайыздардан;

роялтилерден;

дивидендтерден туындайтын кірісі қоса алғанда, кезеңнің ішінде танылған кірістің әрбір санатының сомасын; және

3) кірістің әрбір санаты бойынша тауарлар немесе қызметтер алмасудан туындайтын кіріс сомасын ашады.

439. Субъект мыналарды ашады:

1) кезең үшін кіріс ретінде танылған шарт бойынша кіріс сомасын;

2) кезең үшін танылған шарт бойынша кірісті анықтау үшін пайдаланылатын әдістерді; және

3) орындалу үдерісіндегі шарттардың аяқталу сатысын анықтау үшін пайдаланылатын әдістерді.

440. Есепті күні орындау үдерісіндегі шарттар үшін субъект мыналарды ашады:

1) осы күнгі жағдай бойынша шеккен шығындар мен танылған пайданың (танылған залалды шегере отырып) жалпы сомасын;

2) алынған аванстардың сомасын; және

3) ұстау сомасын (яғни осындай төлемдер үшін шартта көзделген шарттар орындалмайынша, немесе кемшіліктер жойылғанға дейін төленбейтін кезең-кезеңді шоттарды).

441. Субъект:

1) актив ретінде – шарт бойынша жұмыс үшін тапсырыс берушілерден алынатын жалпы соманы;

2) міндеттеме ретінде – шарт бойынша жұмыс үшін тапсырыс берушінің төлеуіне жататын жалпы соманы ұсынады.

442. Осы Стандарттың шеңберінде мемлекеттік көмекті мемлекеттік органдар мен мекемелер, халықаралық және өзге де ұйымдар көрсетуі мүмкін.

443. Мемлекеттік көмектің негізді түрде бағалана алмайтын нысандары, сондай-ақ субъектінің қарапайым сауда операцияларынан айырмашылығы жоқ мемлекет қатысатын операциялар мемлекеттік субсидияға жатпайды.

444. Субъект мыналарды пайдалана отырып, мемлекеттік субсидияларға есепке алуға тиіс:

1) барлық мемлекеттік субсидиялар үшін осы Стандарттың 445-тармағында көзделген модельді; не

2) пайда немесе залал арқылы әділ құн бойынша өлшенетін активтерге жататын барлық мемлекеттік субсидиялар үшін осы Стандарттың 446-тармағында көзделген модельді және барлық қалған субсидиялар үшін «Мемлекеттік субсидияларды есепке алу және мемлекеттік көмек туралы ақпаратты ашу» деген ХҚЕС (ІАS) 20.

445. Субъект мемлекеттік субсидияларды былайша тануға тиіс:

1) алушының болашақта белгілі бір шарттарды орындауын көздемейтін субсидиялар кірісте субсидиялар бойынша түсімдер алынған кезде танылады;

2) алушының болашақта белгілі бір шарттарды орындауын көздемейтін субсидиялар кірісте осындай шарттар орындалған кезде танылады;

3) кірісті тану өлшемдері орындалғанға дейін алынған субсидиялар міндеттемелер ретінде танылады.

446. Субъект субсидияларды алынған немесе алынуға жататын активтердің әділ құны бойынша өлшеуге тиіс.

§ 191. Ақпаратты ашу

447. Субъект мемлекеттік субсидияның таңдап алынған есепке алу моделіне қарамастан, мынадай ақпаратты ашады:

1) мемлекеттік субсидиялар үшін танылған есеп саясатын, оның ішінде қаржылық есептерде субсидиялар қалай ұсынылатынын түсіндіруді;

2) қаржылық есептерде танылатын мемлекеттік субсидиялардың сипаты мен сомасын;

3) кіріс ретінде танылмаған, мемлекеттік субсидияларға жататын орындалмаған шарттарды немесе басқа да шартты баптарды; және

4) нәтижесінде субъект тікелей пайда алатын мемлекеттік көмектің басқа нысандарын.

448. Мемлекеттік көмектің мысалдары тегін техникалық немесе маркетингтік консультациялар, нөлдік немесе төмен пайызбен кепілдіктер мен қарыздар беру болуы мүмкін.

24. Қарыздар бойынша шығындар
§ 192. Анықтама

449. Қарыздар бойынша шығындар мыналарды қамтиды:

1) банктік овердрафтар және қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді қарыздар бойынша пайызды;

2) қарыздарға байланысты жеңілдіктерді немесе сыйлықтарды амортизациялауды;

3) несие алуды ұйымдастыруға байланысты шеккен қосымша шығындарды амортизациялауды;

4) осы Стандарттың 19-бөліміне сәйкес танылған қаржылық жалға алуға қатысты қаржылық шығыстарды; және

5) пайыздарды төлеуге жұмсалатын шығындарды түзету ретінде қаралатын бөлікте шетелдік валютада қарыздар алу нәтижесінде туындайтын бағамдық айырмаларды.
§ 193. Тану

450. Субъект мыналарды пайдалана отырып, қарыздар бойынша барлық шығындарды ескеруге тиіс:

1) жұмсалатын шығындарды осы Стандарттың 451-тармағында ұсынылған шығыстарға жатқызу моделін;

2) осы Стандарттың 452-тармағында ұсынылған шығындарды капиталға айналдыру моделін.

451. Субъект қарыздар бойынша барлық шығындарды шығыс ретінде олар туындаған кезең ішінде пайданың немесе залалдың құрамында тануға тиіс.

452. Шығындарды капиталға айналдыру моделін пайдалануды шешкен субъект бухгалтерлік есепті жүргізуді және қаржылық есептілік жасауды ХҚЕС (ІАS) 23 «Қарыздар бойынша шығындар» сәйкес жүзеге асырады.

454. Субъект мыналарды қоса алғанда, осы бөлімді акцияларға негізделген төлемдердің барлық операцияларын есепке алу кезінде қолдануға тиіс:

1) субъектінің үлестік құралдары үшін өтем ретінде субъект тауарларды немесе қызметтерді алатын, олар бойынша есептеме үлестік құралдармен жүргізілетін акцияларға негізделген төлемдердің операцияларын (акцияларды немесе акцияларға опциондары);

2) субъектінің акцияларының бағасына (немесе құнына) немесе басқа да үлестік құралдарына негізделген соманы төлеу жөнінде осы тауарларды немесе қызметтерді берушілер алдында міндеттемелер қабылдау жолымен субъект тауарларды немесе қызметтерді сатып алатын, олар бойынша есептеме ақшалай қаражатпен жүргізілетін акцияларға негізделген төлемдердің операцияларын; және

3) субъект тауарларды немесе қызметтерді алатын немесе сатып алатын және оған сәйкес субъект операция жөніндегі есептемені жүзеге асыра алатын не ақшалай қаражатпен (немесе өзге активпен) не үлестік құралдар шығару жолымен келісімнің шарттары субъектіге немесе осы тауарларды немесе қызметтерді берушіге таңдау ұсынатын операцияларды.
§ 198. Тану

455. Субъект тауарларды немесе қызметтерді алу кезінде акцияларға негізделген төлем операциясының нәтижесінде алынған немесе сатып алынған тауарларды немесе қызметтерді тануға тиіс. Субъект, егер тауарлар немесе қызметтер олар бойынша есептеме үлестік құралдармен жүргізілетін, акцияларға негізделген төлем операциясының нәтижесінде алынған болса, капиталдағы тиісті ұлғайтуды немесе егер тауарлар немесе қызметтер олар бойынша есептеме ақшалай қаражатпен жүргізілетін, акцияларға негізделген төлем операциясының нәтижесінде сатып алынған болса, міндеттемені таниды.

456. Егер акцияларға негізделген төлем операциясының нәтижесінде алынған тауарлар немесе қызметтер активтер ретінде тану өлшемдеріне жауап бермейтін болса, онда субъект оларды шығыстар ретінде тануға тиіс.
§ 199. Есептеме үлестік құралдармен жүргізілетін, акцияларға

негізделген төлемдердің операцияларын өлшеу

457. Субъект есептеме үлестік құралдармен жүргізілетін, акцияларға негізделген төлемдердің операцияларын өлшеу кезінде тиісті ақпаратты ашып, ХҚЕС (ІFRS) «Акцияларға негізделген төлем» деген 2-тармақты қолданады.

458. Есептеме ақшалай қаражатпен жүргізілетін, акцияларға негізделген төлемдердің операцияларын есепке алу үшін субъект сатып алынған тауарларды немесе қызметтерді және міндеттеменің әділ құны бойынша туындаған міндеттемені өлшеуге тиіс. Міндеттеме өтелмейінше, субъект әділ құнның кез келгенін өзгерісін кезең үшін пайданың немесе залалдың құрамында тани отырып, әрбір есепті күні және өтелетін күні міндеттеменің әділ құнын қайтадан өлшейді.

459. Қызметкерлермен жасалатын операциялар кезінде үлестік құралдар белгілі бір қызмет кезеңін аяқтағанға дейін қызметкерлерге берілмейді, субъект осы кезең ішінде қызметкерлер қалай қызметтер көрсететіне қарай алынған қызметтерді тануға тиіс.
§ 201. Ақшалай қаражатпен төлеу мүмкіндігі бар, акцияларға

негізделген төлемдердің операциялары

460. Келісім шарттары субъект оған сәйкес операция бойынша есептемені ақшалай қаражатпен (немесе басқа да активтермен) немесе үлестік құралдар шығару жолымен жүзеге асыратын не субъектіге, не қарсы тарапқа таңдау ұсынатын, акцияларға негізделген төлемдердің операциялары үшін субъект, егер субъект өзіне есептемені ақшалай қаражатпен немесе басқа да активтермен жүргізуге міндеттеме қабылдаған шамада немесе есептеме олар бойынша үлестік құралдармен жүргізілетін, акцияларға негізделген төлем операциясы сияқты, егер осындай міндеттеме қабылданбаған шамада есептеме олар бойынша ақшалай қаражатпен жүргізілетін, акцияларға негізделген төлем операциясы ретінде осындай операцияны немесе осы операцияның компоненттерін есепке алуға тиіс. Ақшалай қаражатпен төлеу мүмкіндігі бар, акцияларға негізделген төлемдердің операцияларын есепке алу кезінде ХҚЕС (ІFRS) 2 «Акцияларға негізделген төлем» талаптары қолданылады.

461. Субъект көшу талаптары, ұсынылған опциондардың ең жоғары мерзімі және есептеу тәсілі (мысалы, ақшалай қаражатпен немесе үлестік аспаптармен) сияқты әрбір келісімнің негізгі шарттарын қоса алғанда, кезең ішінде қолданыста болған, акцияларға негізделген төлемдер туралы келісімдердің әрбір түрінің сипаттамасын ашады. Акцияларға негізделген төлемдер туралы келісімдердің елеулі түрде ұқсас түрлері бар субъект олар туралы ақпаратты біріктіре алады.

462. Субъект кем дегенде акцияларға, кезең үшін субъектінің пайдасына немесе залалына және оның қаржылық жағдайына негізделген төлемдер операцияларының әсері туралы мынадай ақпаратты ашқаны жөн:

1) осы операциялардың нәтижесінде туындайтын шығыстардың жалпы сомасының бір бөлігін жеке ашуды қоса алғанда, оның шеңберінде алынған тауарлар мен қызметтер активтер ретінде тануға жатпайтын, сондықтан да шығыс ретінде тез арада танылады, акцияларға негізделген төлемдер операциялары бойынша кезең үшін танылған шығыстардың жалпы сомасын;

2) акцияларға негізделген төлемдер операциялары нәтижесінде туындайтын міндеттемелер үшін;

кезеңнің соңындағы жалпы баланстық құнды; және

қарсы тараптың ақшалай қаражатқа немесе басқа да активтерге құқығы кезеңнің соңында көшкен кезеңнің соңындағы міндеттемелердің жалпы ішкі құнын (мысалы, акциялардың құнын өсіруге көшкен құқық).

26. Қаржылық емес активтердің құнсыздануы
§ 203. Қолданылуы

463. Осы бөлім құнсыздануын тануға қатысты осы Стандарттың басқа бөлімдерінің талаптары қолданылатын мынадай активтерді қоспағанда, барлық активтердің құнсыздануын есепке аул кезінде қолданылуға тиіс:

1) осы Стандарттың 28-бөліміне сәйкес кейінге қалдырылған салықтық активтерді;

2) осы Стандарттың 27-бөліміне сәйкес қызметкерлерге берілетін сыйақылар нәтижесінде туындайтын активтерді;

3) осы Стандарттың 11-бөлімінің қолданылу аясына енетін қаржылық активтерді;

4) осы Стандарттың 15-бөліміне сәйкес әділ құн бойынша өлшенетін жылжымайтын мүлікке салынатын инвестицияларды;

5) осы Стандарттың 33-бөліміне сәйкес ауыл шаруашылығы қызметіне байланысты және сатуға жұмсалатын ұйғарылып отырған шығыстарды шегере отырып, әділ құн бойынша өлшенетін биологиялық активтерді.
§ 204. Қорлардың құнсыздануы

464. Әрбір есепті күнге субъект құнсыздану мәніне қорларға бағалау жүргізуге тиіс. Субъект осындай бағалауды қорлардың әрбір бабының (немесе ұқсас баптардың тобының) баланстық құнын аяқтауға және сатуға жұмсалатын шығындарды шегере отырып, оның сату бағасымен салыстыру жолымен жүргізуге тиіс. Егер қорлар бабы (немесе тобы) құнсызданған болса, субъкт залалды баланстық құн мен аяқтауға және сатуға жұмсалатын шығындарды шегергендегі сату бағасы арасындағы айырмаға тең сомаға пайданың немесе залалдың құрамында тануға тиіс.

465. Егер қорлар үшін аяқтауға және сатуға жұмсалатын шығындарды шегергендегі сату бағасын бап бойынша негізде анықтау іс жүзінде мүмкін емес болса, субъект құнсыздануды бағалау мақсатында бір географиялық облыста жүргізілетін және сатылатын дәл сондай тағайындауы немесе түпкі пайдаланымы бар бұйымдардың дәл сол түріне жататын қорлардың баптарын топтастыруы мүмкін.