Диплом жұмысы Оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастырудағы оқытудың белсенді әдістері
жүктеу/скачать 339.2 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Бір минуттық әңгіме» тәсілі
| «Кувёртка» әдісі (Иен Майлс бойынша)
Әдіс – идеяларды жинақтауды және жазбаша кері байланыс беруді негізгі мақсат ете отырып, шетел тілдері сабақтарын ұйымдастыру барысындағы оқушылардың идеялары талқыланады, жинақталады. Сабақ ұйымдастыру барысындағы оқытудың бұл белсенді әдісін қолдану барысы: А-4 парақ екіге бүктелініп, жұпта кезек-кезек идеялар жазылып, ой бөліседі. Бұл сабақ туралы оқушылардың ойын және олардың сабаққа деген көзқарастарын біліп, сабақта жіберілген қателіктерді келесі жолы түзетуге, және олқылықтардың орынын толтыруға мүмкіншілік береді. «Бір минуттық әңгіме» тәсілі (Иен Майлс бойынша) Оқытудың бұл белсенді әдісі – оқушының бір-бірінен, мұғалімнің оқушыдан, нмесе керсінше оқушының мұғалімнен ақпарат алу дағдысын қалыптастыру мақсатында ұсынылады. Бұл әдістің шетел тілі сабақтарында қолданудың ең негізгі тиімділігі – қушылар бір-бірімен әңгімелесу арқылы ой қорыта алады, жұптық жұмыс жүреді. Сабақ ұйымдастырылудағы әдістің қолданылуы: оқушылар қарама-қарсы сызық бойымен қатарға тұрып, жұптық әңгіме жүргізеді. Үйге берген тапсырма туралы әңгімелесулеріне болады немесе жаңа сабақты бекіту мақсатында өз ойларымен бөліседі. Павлодар қаласы, №25 жалпы орта білім беру мектебінде 9-сыныптарында өндірістік тәжірібен өттік. Нәтижесінде “Music and Films” тақырыбы бойынша жүргізілген эксперименттік жұмыстың нәтижесін ұсынамын: Сабақтың басы: Оқушылармен амандасып, олардың жаңа тақырып бойынша өз ойларын еркін айтып, баяндауына мүмкіндік беру. Жаңа тақырыпқа байланысты сөздер туралы түсінік беру, анықтама жасау. Сынып оқушыларын үш немесе төрт топқа біріктіреміз және фильм жанрларына байланысты әр топқа атау береміз. Сабақ барысы: Оқушылар өз топтарымен және басқа да топтармен тығыз қарым-қатынас жасай отырып, еркін жаттығу орындауға жағдай жасау. Сабақ барысында оқушыларға видеоүзінді ұсынылады. Оқушылар ұсынылған видео үзінді бойынша өз ойларын айтып, ортақ тақырыпта пікі алмасады. Және өз ойларын постер ретінде қорғап, түсіндірудің оңай тәсілдерін қолдануға тырысады. Ол оқушыларда сабаққа деген белсенділікті арттыра отырып, өз-өзіне деген сенімділіктің артуына көмектеседі.[32; 34] Сабақ барысында Адиль, Темирхан, Аида және Арсен өз белсенділіктерін көрсетті. Сабақ барысынды өзәндәк бағалау, яғни рефлексия жүргізіліп, «Ыстық орынды» әдісі бойынша алдымен әр топтан және жалпы сынып бойынша ең белсенді оқушыны анықтадық. Нәтижесінде: І топтан – Адиль, ІІ топтан Дария, ІІІ топтан Темирхан ыстық орындыққа лайықты деп танылса, жалпы сынып бойыншы Арсен – Ыстық орындыққы лайықты деп танылды. Бұл процестің барлығы да оқушылардың өзін-өзі бағалау аясында мұғалімнің қадағалауымен жүргізілді. Сабақтың осы үрдісте өткізілуі оқушылар үшін қызықты да пайдалы болғанын «Тілек ағашына» ұсыныс-тілектер жазу арқылы байқауымызға болады. Сонымен қатар, оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарының артуы үшін мынадай ойын әдісін қолданған жөн: Әр топтың барлығына да белгілі бір мөлшерде әлемге және сыныптың барлығына бірдей ортақ белгілі фильмдер атауы жазылған карталар тапсырылады. Оларға берілген тапсырма: берілген фильм атауларын келесі коммандаларға атауын айтпай-ақ, белгілі бір сипаттамаларға сүйене отырып баяндау және оқушылардың өз-өзін бағалауына жағдай жасау әдістің негізгі мақсаты болып табылады. Ойын соңында жеңімпаз топ анықталып, оларға ынталандыру сыйлықтары тапсырылады. Ынталандыру сыйлықтары – оқушылардағы белсенділіктің артуына және сабаққа деген қызығушылықтарының да артуына өз септігін тигізеді. [33] Қазіргі кезде ағылшын тілін оқытуда оқушылардың сөйлеу біліктілігін дамытуда тіректерді коллаж ретінде пайдалану тиімді болып отыр, себебі ол обьектіге және оның компоненттеріне жанжақты қарауға, бірден зейін аударуға мүмкіндік береді. Коллажды әсіресе елтану мәтіндерімен жұмыс істегенде қолданған қызықты әрі тиімді. Коллаж мазмұны және түрі жағынан көзбен көру көрнекілігіне жатады, ол сызба,сурет,фотоматериал, диаграмма тақырып сөздер және сөйлемдер,ақпарат оқушылардың бойында ассоцация топтаммасын туғызады. Негізгі түйін және оның компонентерінің арасындағы байланыс бағыттаушы сызықтармен,түстермен және сандармен белгіленеді. Коллаж мәтін мазмұнын айтып беруде,болып жатқан оқиғаның даму желісін көрсетуде,қысқаша мазмұндық тірек бола алады, ал мұндағы суреттер,тілдік графикалық сызбалар т.б. оқушылардың тақырыпқа терең үңілуіне, ойдың шығармашылықпен дамуына жағдай жасайды. Коллаждағы түстер мазмұндық компоненттердің маңыздырақ екенін көрсетеді. Бұл әдісті жүзеге асыру барысында,оқушылар түрлі тіректер жасауды үйренеді, соның негізінде алған білімдерін, өз ойларын ұтымды және жүйелі түсіндіре алады, ағылшын тілінде сөйлейді, тілдік тіректер бойынша дидактикалық материалдар жасалады. Тілдік тіректерді негізге алып, монолог түрінде оқытуда оқушылардың танымдық қызығушылығының деңгейін анықтау,оқушылардың тыңдаған, оқыған, көрген мәліметтерін дұрыс қабылдауын қадағалай отырып, оларды монолог түрінде сөйлеуге үйрету,танымдық қызығушылықтары мен шығармашылықтарын дамытуда әдістің тиімділігін дәлелдеу. Тілдік тіректер оқу процесін дамытып, оқушылардың монолог түрінде сөйлеуіскерліктерін қалыптастырады. Оқушылардың танымдық қызығушылығын тілдерді оқыту үрдісінде қалыптастырудың дидактикалық шарттары: тілді оқытуда тың ақпараттарды және қазіргі технологияларды қолдану; тілді оқыту барысында белсенді әдістерді пайдалану; тілді оқытуда мәтінің мазмұнын жаңа технологияға және әлеуметтік саяси жағдайға сәйкестеп сұрыптау. Кез келген сөйлеу біліктілігін дамыту процесінде екі кезеңді,яғни сөйлеуге дайындық және сөйлеу кезеңін ескеру қажет.Сөйлеуге дайындық кезеңінде алдымен фонетикалық және лексикаграмматикалық дағдылар қалыптастырылып,оқушылар өз ойларын монолог түрінде айтуға жаттығуы керек. Сөйлеу кезінде оқушылардың сөйлеу біліктіліктері қалыптастырылады. Мұнда оқушылар өз бетінше мәтінде көтерілген мәселеге байланысты өз ойларын айтып жеткізуге тырысады. Бұл жерде үлгі-мәтін афоризмге, мақал-мәтелге, ұранға т.б. байланысты болады.Тақырыпты оқымас бұрын коллажбен танысуы керек. Ол үшін коллаждың фрагментіне кірген негізгі түсініктермен тақырыптың мағыналық белгілерін талдау керек. Коллаж ауызша сөйлеудің тірегі болып саналады яғни негізгі сөзден басқа коллажға түрлі суреттер, жинақталып жүйеленген суреттер т.б. жатады. Аталған негізгі сөздерден бөлек коллаж фрагментіне тірек сөздер енгізіледі. Мәтін негізінде монолог түрінде сөйлеуді дамыту жеті жаттығудан тұрады: Жаттығу – мәтінді оқып,сұрақтарға жауап беру; Жаттығу – дұрыс және қате сөйлемдерді табу; Жаттығу – мәтінді абзацтарға бөлу және оларға тақырып беру; Жаттығу – берілген сұрақтардың ішінен 3-4 сөйлеммен айтып беру; Жаттығу – мәтінді қысқаша мазмұндау; Жаттығу – оқушылар мәтін мазмұнын өз сөздерімен толықтыру; Жаттығу – өз қиялымен жазушы ретінде өзгеріс енгізу. [34; 54-61] Ауызша сөзді жетілдіру үшін жасалатын жаттығулардың көбісі тіл және сөз жаттығулары түрі беріледі және ондай жаттығуларсыз оқушыларды сабақта сөйлету мүмкін емес.Оқушылардың сөйлеген сөзі жатық болу үшін олар тақырыптарға байланысты емес басқа сөздерді де білуі керек. Ондай сөздер қатарына сәлемдесу, әдептілік ишараттарын, өтініш, т.б. (Good day, May I…, Make up…,). Ауызекі сөйлеу үшін оқушының сөздік қорында зат есімдер мен етістіктердің, есімдіктер мен көмекші сөздердің болуының маңызы зор. Сонымен бірге көмекші сөздердің ішінде жоққа шығаратын сөздер, заттың қайда екенін білдіретін, модальді сөздердің, істің, қимылдың басталуын, аяқталуын, жалғасуын білдіретін сөздердің алатын орны ерекше. Осы сөздерді қамтитын ситуацияларға келсек,олар негізінен мынадай болады: Барлық әңгімелер өз елімізде болады да, ал сөйлесетін әріптестер шет елдіктер болады. Мұндай ситуациялар заттарға және қарым-қатынастарға байланысты болуы керек. Сонымен қатар суреттеу,пікірталас ситуацияларын да атаған жөн. Мысалы: заттарға байланысты ситуациялар: Лондоннан келген оқушылар біздің оқушылардан қандай кітаптар, пәндер оқитындарын сұрайды. Бұған табиғат т.б, туралы суреттеулер де кіреді. Көшеде: шетелдікпен көшеде, аялдамада кездесу. Шет елдік біздің қалада алғаш рет болғандықтан жол сұрайды. Қарым–қатынас (пікірлесу) ситуациясы. Мектепте: отбасы туралы фильмді талдау. Көшеде: автобуста шет елдікпен әңгіме. Суреттеу ситуациялары. Оқушы шет елдікке көшеде жол сілтеп, қаланы суреттейді. Лондоннан келген мұғалім оқушылардан мектеп туралы сұрайды.Оқытудың бастапқы сатысына арналған ситуациялар арнайы құрылуы тиіс. Лексиканы коммуникативтік мақсатта қолдану дағдыларын қалыптастыру үшін алдымен оларды қандай әдіс-тәсіларқылы үйрету керек деген сұрақ туындайды. Е.И.Пассов сөздерді коммуникативтік мақсатта қолдану үшін мынадай жағдайларды ескіру керектігін айтады: қажетті сөзді еске түсіру; сөзді өзіне қажетті ситуацияға сәйкес басқа сөздермен байланыстыра сөйлем құрап,дұрыс қолдана алу; Қортындылайтын болсақ коммуникативтік қарым-қатынасын қалыптастыру үшін оқушы әр сабақта жаңа білім алып қоюмен шектелмей, өз бетінше ізденіп, талдап, пікір таластыру деңгейіне жетіп,даму біліктілігін жетілдіріп отыруы қажет. Сонда ғана оқушы ауызекі сөйлеу мақсатына жете алады. Шетел тілін оқытудағы негізгі мақсат – тілдік коммуникативті қалыптастыру және дамыту, оны еркін игеру. Тілді еркін меңгеру үшін білім алушылардың шығармашылық қызығушылығын қалыптастыратын жағдай туғызу керек. Бұл өзекті мәселе - білім беру сaласындағы инновациялық үрдістердің күрделілігі мен қайшылықтары әрі жаңа құбылыстармен әрекеттесуі болып табылады. Соңғы жылдары оқу-тәрбие үрдісіндегі жеке тұлғаны дамытуға бағытталған оқытуға үлкен мән берудің өзі еліміздегі өзгерістердің маңыздылығын көрсетеді. Қазіргі таңда жаңа әлеуметтік жағынан қорғанған адам- ол технология ауысуына және нapық талабына сай терең білімді, жан-жақты адам. Сондықтан, білім алушы теориялық біліммен қатар практикалық білімнің алғы шарттарын меңгеруі тиіс. Бұл мақсат ақпараттық технологияны пайдалануда жүзеге асады. Ақпараттық технологияның негізгі мақсаты білім алушы қазіргі қоғам сұранысына сай өзінің өмірлік іс-әрекетінде дербес компьютер құралдарын қажетті деңгейде пайдалана алатындай жан-жақты дара тұлға тәрбиелеу. Ақпараттық технология (information technology): объектінің, үрдістің немесе құбылыстың күйі туралы жаңа ақпарат алу үшін мәліметтерді жинақтау, өңдеу, жеткізу тәсілдері мен құралдарының жиынтығын пайдаланатын үрдіс; ақпаратты өңдеу үшін пайдаланатын технологияның, элементтердің, құрылғылардың немесе әдістердің жиынтығы. Ақпаратты жеткізу әдістері мен механизмдерін және оларды жазып, жинақты құрылғыларын қамтитын жалпы ұғым. Сонымен, ақпараттық технология ұғымыөңделген, жинақталған ақпаратты пайдаланушыға жинақталған түрде жеткізу әдістері, құрылғыларын, элементтерін қамтитын жиынтық. Яғни, ақпаратты бізге жинақты түрде жеткізу технологиясы болып табылады. Бүгінгі күні Қазақстан Республикасының білім туралы тұжырымдамасы ойлы, өнерлі, білімді тұлғаны қалыптастыруға бағытталған және қазіргі білім жүйесі оқушылардың танымдық белсенділігін дaмытатын оқытудың дәстүрлі емес, белсенді түрін және әдістерін оқу үрдісіне енгізу бағытында құрылуы тиіс. Білімді дамыту үшін білім берудің үйреншікті әдісінен оқыту үрдісінде білім алушылардың пәнге деген қызығушылықтарын арттыратын білім берудің жаңа белсенді әдісіне көшу керек. Бұл тапсырманы оқыту үрдісінде тек жаңа технологияларды қолдану арқылы жүзеге асыруға болады. Барлық экономикалық дамыған елдерде білім беру жүйесі толық ақпараттандырылған. Білім беру үрдісін ақпараттандыру жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы дүниежүзілік озық тәжірибелерге сүйеніп жаңа типті оқыту, әр білім алушының қабілетін жан-жақты дамыту үшін қолайлы жағдай туғызу, оқу тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарылатуды көздейді. [35; 20-22] Қазіргі кезде жаңа білім жүйесі интернеттің пайда болуының арқасында дамығанын барлығы мойындайды. Бастысы, шетел тілін меңгеруде ақпараттық технологиялардың алатын орны зор. Интернет арқылы білім алушы грамматикалық, лексикалық, фонетикалық жаттығулар, оқуға және грамматикаға арналған тесттермен жұмыс істеу мүмкіндігін туғызып, шетел тілін үйренушіге аутентті мәтіндерді қолдану, үйреніп отырған тіл азаматын тыңдау, олармен қарым – қатынас жасау тaбиғи тілдік ортаны қалыптастырып қана қоймай, өзі оқып отырған тіл елінің тарихы мен мәдениеті, салт-дәстүрлері, экономикалық даму ерекшеліктерін қамтитын танымдық білімдерін кеңейтеді. Көптеген әдіскерлер видеофильм, электрондық почта, мультимедиалық презентация, анимациялық суреттер және т.б. көмегімен шетел тілінде сөйлеу қабілетін қалыптастыpaтын жаттығуларды құрастырумен айналысып жатыр. Ал шетелде болмай-ақ, сол елдің тілінде сөйлей алу қабілетіне ие болу оңай емес. Сондықтан, оқытушылардың маңызды тапсырмасының бірі шетел тілі сабағында жаңа технологиялардың түрлі амалдарын қолдана отырып, сөйлеушінің шын жағдаяттарын құру болып табылады. Шетел тілін үйрету үрдісінде компьютер технологияларын қолдану сабақты қызықты жолмен өткізуге көмектеседі. Мысалы, анимациялық суреттер, видео-көріністер, әр түрлі дыбыстық презентациялар, бейне-конференция, анықтама каталогтары, жүйеде сөйлесу білім алушылардың бар ойын өзіне бағыттайды, сонымен қатар, оқу үрдісінде білім алушының белсенділігі оянады. Нәтижесінде, білім алушы ақпаратты жеңіл әрі тез қабылдайды және білім алушының ынтасы мен қызығушылығы жоғарылайды. Тілді ақпараттық-коммуникативтік технология арқылы оқыту – тіл үйренушінің өз бетімен тіл үйрену қабілеттерін жетілдіруіне игі ықпал ететін тиімді жүйе болып табылады. Қорыта айтсақ дарынды, білімді жастар ғана егеменді еліміздің ертеңін баянды етіп, қоғамның әлеуметтік – экoнoмикалық дамуына үлес қоса алады. Сoндықтан, студенттер оқытушы берген білімді, іс-әрекет тәсілдері мен бағалау өлшемдерін қамтитын қоғамдық және ұжымдық тәжірибе тағылымдарын игеріп қана қоймай, оны әрі қарай өзінің нысаналы, белсенді зерделі танымдық іс-әрекетімен сабақтастыруы тиіс. Жоғарыда аталған мақсаттарды алға қоя отырып қазіргі ХХІ ғасыр, жаһандану ғаламында тілдерді үйрету мұғалімдерден жаңашылдықты, креативтілікті талап етеді. Сабақтарды біркелкі қарапайым форматта жүргізу қазіргі таңда оқушыларда шетел тілдерін үйренуге деген қызығушылықтарын арттыруға жеткіліксіз болып келеді. Сондықтан да бұл мақалада оқушылардың коммуникативтік құзыреттіліктерін қалыптастырудағы оқытудың дәстүрлі емес әдістері жайлы талқылауды дұрыс деп таптық. Оқытудың дәстүрлі емес әдістері дегеніміз не? Ондай әдістерді шетел тілдерін оқытып, үйретуде қолданған қаншалықты дұрыс? Бұл сұрақтарға осы мақаладан жауап табуға тырысамыз. Оқытудың дәстүрлі емес әдістері - интеграциялық әдіс пән аралық байланысты жетілдіру мақсатына байланысты пайда болған. Мұндай әдістер бойынша сабақтар әр түрлі жағдайларда, әр түрлі форматта өткізледі. Ең басты мақсат ретінде коммуникативтік құзыреттілікті алға қоя отырып, тілдік құзыреттілікті дамыту барысында ойын технологияларын, фильмдер көру, не болмаса ән тыңдап, би билеу арқылы сабақтар жүргізу. Мұндай сабақтар оқушылардың тіл үйренуге деген қызығушылықтарын арттырып қана қоймай, олраға қатты қысым түсірмей ақ, кең ауқымда білім беруге болады. Яғни, оқушылар мұндай сабақтар барысында өздерін еркін түрде ұсатуға, басқалармен коммуникативтік қарым-қатынасқа түсуге және өз ойын еркін әрі ашық түрде жеткізуге тырысады. [36; 39-45] Дәстүрлі емес сабақтарды ұйымдастыру екі түрлі әдістермен сипатталады. Олар: Дәстүрлі емес сабақтар жүргізу технологиясы Суггестология принцптеріне (адамның ішкі жасырын потенциалдарын ашатын және дамытатын ғылым) негізделеді. Бұл жағдаяттарда есте сақтау қабілеттерінің өте жақсы дамуы, берілген ақпараттардың дұрыс қабылдануы және жетік меңгеруі сынды қабілеттер қолданылады. Оқушылардың әрқайсысымен жеке жұмыс жасау, яғни, оқушылардың сабаққа толығымен қатысуын қадағалау. Бұл жағдаяттарда негізгі басым оқушымен мұғалім арасындағы қарым-қатынас, әрекетке және ауызекі сөйлеу мәдениетіне түсіріледі. Шетел тілдерін үйретудегі оқытудың дәстүрлі емес әдістерін қолдану – шетел тілін үйренушінің мотивациялық жүйесін қалыптастыру және қызығушылықтарын арттыруды негізгі мақсат етеді. Жеке тұлғаның мотивациялық жүйесі сол адамның ішкі жан-дүниесі мен сыртқы мінез-құлқын көрсететін, оның қоғамдағы орыны мен мәдени-рухани деңгейін анықтайтын аса маңызды факторлардың бірі екені даусыз. Мотивация – адамзат әрекетіндегі негізгі қозғаушы күш екені баршамызға белгілі, яғни белгілі бір мақсатқа жету үшін ынталандыру үдерісі. Шет тілін оқытуда мотивацияның басты рөлін түсіну үшін, білім беру мекемелерінде мұғалімдерге негізгі әдіс-тәсілдерінің құрылымын жақсы білуі қажет. Мотивация мәселелерін қарастыруда және қалыптастыру жолын іздестіруде оны түсінуге мүмкіндік бола бермейді., себебі, мотивацияның қалыптасуы – бұл мұғалімнің оқушыға берілмейтіндігі әр сабақтың үрдісінде көрінеді.[36; 93] Оқытудың дәстүрлі емес әдістері жайында айтқана Бенджамин Блум таксаномиясын атап айтқан жөн. Блум таксаномиясыне негізделе отырып, сабақты қызықта әрі еркін түрде жүргізу – мұғалімнің ең негізгі міндеті деп айтуымызға болады. Ал, Блум таксаномиясы дегеніміз не? Біз ол жайында не білеміз? жүктеу/скачать 339.2 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|