Диплом мазмұны кіріспе 3 Салық ұғымы және оның әлеуметтік-экономикалық мәні 4

жүктеу/скачать 0.55 Mb.

бет	3/10
Дата	01.07.2016
өлшемі	0.55 Mb.
	#169756

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3. Салык алуды ұйымдастыру

Салық салуды уйымдастыру салық қатынастары нысандары-ның элементтерін, яғни салық түрлерінің нақты атауларын, сон-дай-ақ оларды қолданудың тәртібі мен әдістерін, іс-қимылының төсілдерін кіріктіретін салык, механизмін қүруға жөне оның жүмыс істеуіне саяды. Салық механизмінде өзара байланысты элемент-терден түратын арнаулы нүсқаулық қолданылады. (12.1 сызбаны қараңыз).

Қазақстан Республикасының қазіргі салық жүйесі салықтар-ды қүру мен алудың нақтылы өдістерін анықтайды, салықтың тиісті элементтері арқылы салық салудың тәртібін белгілейді.

Негізгі салық элементтеріне мыналар жатады: салық субъектісі, салық салынушы, объектісі, салық базасы, салық салудың олшемі (единицасы), салық молшерлемесі, үлес (квота), салықпүл, салық жеңіддіктері, салық толеудің мерзімі мен төртібі, салық төлеушілер мен салық органдарының міндеттіліктері мен құқықтары, салық-тарды толеуді бақылау, салық заңнамасын бүзганы үшін санкци-ялар жөне басқалары.

Салық субъектісі немесе салық төлеуші. Ол — салықты және бюджеткс басқа төлемдерді толеуші түлға, алайда нарық механизм! арқылы салық ауыртпалығы басқа түлғаға — салық салынушыға аударылуы мүмкін.

Салық салынушылар —нақты салық ауыртпалығы (салық жүктемесі) түсетін жеке түлғалар, түпкілікті салық толеушілер, яғни мемлекет азаматтары.

Салық обьектісі. Мүлік пен іс-әрекеттер салық объектілері және салық салуға байланысты объектілер^² болып табылады, олар-дың болуына байланысты салық төлеушінің салықтық міндеттемесі^³ туындайды.

Салық базасы. Салық базасы — салық салу объектісі мен салық салуға байланысты объектінің қүндық, заттай немесе өзге де сипаттамалары, олардың негізінде бюджетке төленуге тиіс салықтар және басқа да міндетті төлемдердің сомасы анықтала-ды.

Салықтың негізгі базасы мыналар болып табылады:

табысқа салынатын салық. Бүган корпорациялық табыс сальны мен жеке табыс салығы жатады;

тауарларга салынатын салықтар. Олар қосылған қүнға салынатын салықтарды, кеден баждарын кіріктіреді;

капиталга салынатын салык,. Оған жер салығы, мүлікке салынатын салықжәне басқалары жатады;

Салык, өлшемі — есеп-қисап үшін белгіленғен салық объектісін өлшеу бірлігі (тенге, табыс, айналым, т.б., жердің 1 гектары, тау-арды өлшеу бірлігі және басқалары).

Салық мөлшерлемесі. Салық мөлшерлемесі салық базасының өлшем бірлігіне салық есептеулерінің шамасын біддіреді. Ол салық базасының олшем бірлігіне пайызбен немесе абсолюттік сомамен белгіленеді.

Салық салу практикасында мөлшерлемелердің мынадай түрлерін ажыратады:

түрақты (берік) салық мөлшерлемесі. Олар табыс көзіне қара-мастан салық салу бірлігіне абсолюттік сомада белгіленеді (мыса-лы, мүнайдың 1 тонасына, газдың 1 текше метріне);

уйлесімді салық мөлшерлемесі. Олар салық объектісіне (оның мелшерін саралауды есепке алмай) бірдей пайыздық қатынаста іс-әрекет етеді;

прогресивті салык, мөлшерлемесі. Бүл жагдайда прогресивті салық мөлшерлемесі табыстың артуына қарай есіп отырады. Нәтижесінде салық төлеуші салықтың үлкен абсолюттік сомасын ғана емес, сонымен бірге оның үлесін де төлейді. Прогресивті мөлшерлемелер ең алдымен табысы көп түлғаларға ауыртпалық түсіреді;

регрессивті салық мөлшерлемесі. Олар табыстың өсуіне қарай төмендейді және табысы көп түлгаларга тиімді болып келеді, ал табысы аз адамдардың иыгына ауыртпалық түсіреді.

Салық кезеңі. Жекелеген салықтар мен басқа да міндетті төлем-дерге қатысты белгіленген уақыг кезеңі салық кезеңі деп түсініледі, ол аяқталған соң салық базасы анықталады жөне бюджетке теленуге тиісті салықтар мен басқа да міндетті телемдердің сомасы есептеледі.

Салықпүл — субъектінің бір объектіден төлейтін салық сомасы.

Салык, жецілдіктері — заңнамаға сәйкес төлеушілерді салықтан толық немесе ішінара босату. Салық жеңілдіктеріне мыналар жатады:

салық салынбайтын минимум — салық салудан толық босаты-латын салық объектісінің ең аз бөлігі;

табыстың есептелген сомасынан шегерілетін шегерімдер (асы-раудағы жандарға, мүгедектерге — халықтан алынатын табыс са-лығы бойынша; күрделі қаржыларға, әлеуметтік объектілерді үстауға, табиғат қорғау шараларына жүмсалатын шығындардың сомасынан — пайдаға салынатын салық бойынша және т.б.);

салык, салынатын табыстыц қурамына кіріктірілмейтін сома (мысалы, босату кезіндегі уйгарымды жордемақы, халықтан алынатын табыс салыгы бойынша отемақы төлемдерінің сомасы);

салық салудың жеке субъектілері мен төлеушілердің санаттары үшін салык, мәлшерлемесін тәмендету.

Салық жеңіддіктеріне сонымен бірге төлеу мерзімін узарту жоне салық бойынша бересіні есептеп шыгару да жатады.

Жеқілдік кезеңі — салықтар бойынша заңмен белгіленген жеңілдіктердің іс-әрекет ететін уақыты.

Салық төлеушілер мен салық органдарының қуқықтары мен міндеттіліктері — билік пен басқару органдарының салық заңна-масымен реттеледі.

Салықтық бақылау — салық службасы органдарының салық заңнамасының орындалуын, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының толық және уақтылы аудары-луын бақылауы.

Салықтық бақылау мынадай нысандарда жүзеге асырылады:

салық төлеушілерді тіркеу есебі;

салық салу объектілері мен салық салумен байланысты объектілерді есепке алу;

бюджетке түсетін түсімдерді есепке алу;

қосылган қүнға салынатын салықты төлеушілерді есепке алу;

салық тексерістері;

коммерциялық бақылау;

салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметінің мониторингі;

фискалдық жады бар бақылау-касса машинарларын қолдану ережелері;

акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік постыларды белгілеу;

мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, баға-лау және сату тәртібін сақтауды тексеру;

уәкілетті органдарға бақылау жасау.

Кедендік бақылау комитет! өз қүзыры шегінде Қазақстан Рес-публикасының кеден шекарасы арқылы тауарлардың өтуімен байланысты төленуге тиіс салықтарды және бюджетке төленетін баска да міндетті төлемдерді ондіріп алу жөніндегі салықтық бақылау-ды Салық кодексіне және кеден заңнамасына сәйкес жүзеге асы-рады.

Салык, қупиясын салық төлеуші және оның қаржы-шаруашы-лық қызметі туралы салық службасы органдары алған кез келген мәліметтер қүрайды.

Салық заңнамасын бүзған салық төлеушілерге олардың жа-сырған сомасын, темендеткен табыстарын тәлеттіріп алу, бүзу ауыртпалығына қарай үлестік немесе еселенген көлемде айыппүл-дар, бюджетке төленетін толемдер мерзімін өткізіп алғаны үшін өсімдер түрінде санкциялар қолданылады.

жүктеу/скачать 0.55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10