Он једдинҹи дәрс Ширин вә давамлы һәјатын хүсусијјәтләри

Он једдинҹи дәрс

Ширин вә давамлы һәјатын хүсусијјәтләри

Ширин һәјатын хүсусијјәтләри

1. Һансы һәјат даһа дадлыдыр?

2. Һансы һәјат даһа давамлыдыр?

Инсанын һәм хош, һәм дә давамлы бир сәадәт сорағында олмасы суалын фәлсәфәсини тәшкил едир. Ахы ләззәтсиз һәјатын нә фајдасы вар? Амма мүвәггәти бир ләззәтин дә дәјәри јохдур. Ләззәти әлдән вермәјин ағрысы ләззәти көлҝәдә гојур. Инсан фитрәтән һәм ләззәт, һәм дә давамлы бир ләззәт сорағындадыр. Пејғәмбәр она үнванланмыш суалын ҹавабыны билмәдијини изһар етдикдән сонра Аллаһ-тәала бујурур: “Инсанын һәјаты шириндир ки, мәним зикримдән гәфләтдә дејил, не’мәтләрими унутмур, һаггында хәбәрсиз дејил, ҝеҹә-ҝүндүз мәним разылығымы ахтарыр.” Дејиләнләри бир бәндә олараг гәбул едә биләрик. Амма белә бир суал јараныр ки, ширин һәјатын Аллаһ зикри илә нә әлагәси вар? Ујғун суалын ҹавабында билдирмәлијик ки, инсан еһтијаҹлы бир варлыг олдуғуну фитрәтән һисс едир. Демәк, хошбәхт олмаг истәјән еһтијаҹлы вүҹуд еһтијаҹсыз бир вүҹуда бағланмалыдыр ки, сәадәтә чата билсин. Бу дејиләнләри һәр биримиз фитри шәкилдә дәрк едә биләрик. Амма јүксәк мә’рифәтә малик олан инсанлар, хүсуси илә дә өвлијалар ујғун мөвзуну үстүн бир шәкилдә анлајырлар.

Ади инсанлар еһтијаҹлы олдугларыны фитрәтән анлајырлар. Амма бу еһтијаҹларын өдәнмәси үчүн һара үз тутулмасы мүһүм мәсәләдир. Инсан онун бүтүн еһтијаҹларыны там шәкилдә өдәјәҹәк мөвҹуд тапдыгда раһатлашыр. Онун ҝәләҹәклә бағлы бүтүн ниҝаранчылыглары арадан галхыр. Әкс-тәгдирдә, инсана үзүҹү бир изтираб һаким олур.

Мүасир дөврүмүздә ниһилизм, екзистенсиализм кими идеоложи мәктәбләр бәшәријјәт үчүн ваһид һәјат мәгсәдинин олдуғуну гәбул етмирләр. Онларын фикринҹә, нараһатлыг вә изтираб һәјат әламәтидир. Мәсәлән, Сартр кими гәрб философлары јашамаг үчүн изтирабы шәрт сајырлар. Беләләринин нәзәринҹә, изтирабсыз бир инсан әслиндә дири дејил. Һәгигәтдән узаг олан бу инсанлар изтираба мәһкум олдугларындан изтирабсыз һәјаты мүмкүнсүз сајырлар. Беләләри анламырлар ки, изтирабы доғуран инсанын өз һәгиги мә’будуну танымамасы вә Ондан узаг дүшмәсидир. Аллаһы таныјыб, Онунла рабитәдә олан инсан исә изтирабдан узагдыр. Инсан Аллаһа јахынлашдыгҹа онун ниҝаранчылыгларына да сон гојулур.

Демәк, инсан изтирабдан гуртардығы вахт онун һәјаты ширин олур. Гур’ани-кәримдә охујуруг: “Аҝаһ олун ки, гәлбләр јалныз Аллаһы зикр етмәклә арамлыг тапар.”¹ Шүбһәсиз ки, һәр һансы мәнбәдән гидаланмајан архын сују гыса бир мүддәтдә гурујур. Зәиф инсан әбәди вә түкәнмәз бир мәнбәјә еһтијаҹ дујур. Инсанын һәмин мәнбә илә әлагәси ҝүҹләндикҹә о раһатлашыр. Бә’зиләри елә ҝүман едирләр ки, бир дәфә “Ла Илаһи Илләллаһ” демәклә гәлб арамлыг тапаҹаг. Амма Аллаһын зикри о заман тә’сирли олур ки, инсанын диггәти там шәкилдә Аллаһа јөнәлмиш олсун.

Һәзрәт имам бујурур: “Анд олсун Аллаһа, өмрүмдә һеч нәдән горхмадым.” Шүбһәсиз ки, мә’рифәт әһли әсассыз јерә белә сөз демир. Бәс инсан бу мәрһәләјә неҹә чатыр? Һәр биримиз ҝүндә бир нечә дәфә кичик сәбәбләр уҹбатындан нараһат олуруг. Бәс неҹә олур ки, ағыр ингилаб јолуну кечмиш, фаҹиәли һадисәләрлә растлашмыш инсан изтираб вә горхудан узаг олур?

Јахын достларымыздан бирини итирдикдә ҝөзүмүзә јуху ҝетмир, нараһат олуруг. Амма ән јахын достларындан јетмиш нәфәрини бир анда итирән имам (р) гәтијјән бәдбинләшмир. Имамын јахын адамлары онун нараһат олаҹағындан еһтијатланараг баш вермиш фаҹиәли һадисәни хәбәр вермәјә чәтинлик чәкирдиләр. Амма имам ән јахын достларынын иткисини әзәмәтли дағ тәк сәбирлә гаршылады. Бизләринсә кичик тутумлу руһу әһәмијјәтсиз бир һадисәдән сарсылыр.

Бәли, арам вә изтирабсыз һәјат јалныз Аллаһын зикри илә әлдә олуна биләр. Аллаһа диггәтсиз олан инсан олдугҹа бөјүк зәрәрләрә мәһкумдур. Һәјаты ширинләшдирән илкин сәбәб Аллаһын зикридир.

Бир мәсәләни дә гејд етмәк лазым ҝәлир ки, инсан ихтијарындакы не’мәтләрә диггәтли олдугда һәјатдан ләззәт ала билир. Һәр һансы хәстәлијә дүчар олмуш инсан бу хәстәликдән гуртармағы өзү үчүн бөјүк сәадәт сајыр. Һансы ки, сағлам инсан өз сағламлығындан гәдәринҹә ләззәт ала билмир. Ихтијарында олан не’мәтләрдән ләззәт ала билмәјән инсан, шүбһәсиз ки, арзуладығы не’мәтләрә чатдыгда да бир мүддәт сонра онлара ади бир шеј кими бахаҹагдыр. Демәк, һәјатдан ләззәт алмаг үчүн Аллаһын әта етдији не’мәтләрә диггәтли олмаг лазымдыр. Гур’ани-кәримдә охујуруг: “Әҝәр Аллаһын һәдсиз не’мәтләрини сајмаг истәсәниз, һеч вахт баҹармазсыныз.”¹

Амма тәкҹә не’мәтләрә диггәт етмәк кифајәт дејил. Инсан не’мәт саһиби һаггында да дүшүнмәли, онун гаршысындакы вәзифәләрини јеринә јетирмәлидир. Гонаг ҝетдији евдә сүфрәдәки не’мәтләрә чох диггәтли олуб, ев саһибинә биҝанәлик ҝөстәрән инсан һаггында хош сөз демәк чәтиндир.

Давамлы һәјатын хүсусијјәтләри

Һәдисин диҝәр бир һиссәсиндә Аллаһ-тәала давамлы һәјатын хүсусијјәтләрини зикр едир. Гејд етмәлијик ки, бу бир нечә сәтирдә руһани тәкамүл јолу вә әмәли ирфан мәсәләләринә тохунулмушдур. Әҝәр һәмин мәсәләләрә диггәт јетириб онлары һәјат дәрси кими гәбул етсәк, али-мә’нәви камилликләр әлдә едә биләрик. Аллаһ-тәала бујурур: “О инсан давамлы һәјата маликдир ки, дүнјаны ҝөзүндә кичилдәҹәк, ахирәтә исә әзәмәтли ҝөстәрәҹәк шәкилдә әмәл етсин.” Инсанлыг јолуна гәдәм гојмаг истәјән кәс илк өнҹә дүнја илә ахирәти мүгајисә етмәлидир. Мүгәддәс шәриәтдә оруҹ вә намаз кими ваҹиб вәзифәләр тә’јин олунмушдур. Бу вәзифәләр инсаны камилләшдирир вә онларын сәмәрәсинә ахирәтдә наил олуруг. Амма инсан ләззәти дәрһал дујулан дүнја ишләринә даһа чох мараг ҝөстәрир. Амма нәтиҹәси бир мүддәт сонра нәсиб олаҹаг ишләр инсаны аз марагландырыр. Гур’ани-кәримдә охујуруг: “Доғрудан да, Аллаһдан чәкинәнләрдән башгаларына инанмаг чәтиндир.”² Намаз чох аз вахт апарса да, инсан ону өзүнә ағыр јүк билир. Дүзҝүн үсулдан истифадә етмәдикдә ушағы да намаза вадар етмәк чәтин олур. Чүнки ушаг ләззәтини ани олараг дујаҹағы ишләрә мараг ҝөстәрир. Амма дәстәмаз алмағын, намаз гылмағын онун үчүн елә бир ләззәти јохдур. Инсан фајдасына вә ләззәтинә әмин олдуғу ишләрә мараг ҝөстәрир.

Әслиндә намаз вә диҝәр ибадәтләрин нәтиҹәси бир о гәдәр дә ҝеҹ әлдә олунмур. Ахы дүнја һәјатымыз нә гәдәр узун олса да, ахирәтлә мүгајисәдә бир ҝөз гырпымына бәнзәјир. Әҝәр инсан дүнја вә ахирәт ләззәтләрини бир-бири илә мүгајисә едә билсә, анлајар ки, дүнја ләззәтләри өтәри олдуғундан ахирәт ләззәтләри илә мүгајисәјә ҝәлә билмәз.

Шәксиз ки, дүнјада һәр һансы бир ишдән ләззәт алмаг үчүн әввәлҹә хејли зәһмәт чәкмәк лазым ҝәлир. Ахы бир тикә гуру чөрәк дә зәһмәтсиз әлдә олунмур. Она ҝөрә дә инсан ҝеҹә-ҝүндүз тәр ахыдараг, дүнја ләззәтләриндән даһа чох фајдаланмаға чалышыр. Амма јухусуна һарам гатыб ҝеҹә-ҝүндүз мин бир әзаб-әзијјәтә гатлашан инсан јахшы билир ки, дүнја ләззәтләри өтәридир. Бүтүн бу инҹәликләри билә-билә, әбәди ахирәт не’мәтләриндән өтәри ики рәкәт намаз гылмаг ағырдырмы?!

Дүнја вә ахирәти мүгајисә едиб дүзҝүн нәтиҹә чыхара билән адам ибадәт чәтинликләринә дөзүр, Аллаһы лазымынҹа таныдыгда исә ибадәтдән мисилсиз бир ләззәт дә алыр.

Демәк, ибадәт зәһмәтини гәбул етмәк үчүн илк өнҹә дүнја вә ахирәт һәјатларыны мүгајисә едиб, онларын һәгиги дәјәриндән хәбәрдар олмаг лазымдыр.

Рәвајәтдән мә’лум олур ки, инсан өзүнү һәр нәдән чох севир вә һәтта башгаларына севҝисиндән дә бир ләззәт умур. Демәк, инсанын бүтүн мүнасибәтләри өзүнәсевҝи вә даһа чох ләззәт әлдә етмәк принсипи үзәриндә гурулмушдур. Амма инсанын өзүнү севмәси аздыр. Хошбәхт олмаг үчүн дүзҝүн һәјат јолуну мүәјјәнләшдирмәк лазымдыр. Әслиндә өзүнү севән инсан хејирә ҹан атмалы вә зәрәрли ишләрдән чәкинмәлидир. Әҝәр инсан хејирли вә зәрәрли ишләри дүзҝүн дәјәрләндирә билсә, дүнја онун нәзәриндә әһәмијјәтсиз ҝөрүнәр. О анлајар ки, әбәди ахирәти гојуб мүвәггәти дүнјаја әсир олмаг онун зијанынадыр. Гур’ан ајәләриндә ахирәтин даһа хејирли олдуғу тәкрар-тәкрар инсанларын нәзәринә чатдырылыр. Һәзрәт Әли (ә) бујурур: “Өтән вахтларда, илаһи дәјәрләр әсасында гардаш олдуғум бир дост варды. (Олсун ки, һәзрәт Әбузәри нәзәрдә тутур) Дүнјаны кичик сајмасы ону мәним нәзәримдә бөјүтмүшдү.”¹ Һәзрәт Әлинин (ә) нәзәриндә о инсанлар бөјүкдүр ки, дүнја онларын нәзәриндә кичикдир. Јә’ни дүнјанын ахирәтлә мүгајисәдә әһәмијјәтсиз олдуғуну анламаг бөјүк инсанлара хас хүсусијјәтдир. Өз хејирини дүшүнән инсан өтәри дүнјаја алданыб ахирәти әлдән чыхармамалыдыр. Әлбәттә ки, дүнја вә ахирәти мүгајисә етмәк кифајәт дејил. Инсан чалышыб елә бир мәртәбәјә чатмалыдыр ки, илаһи әмрләрин иҹрасы она чәтин ҝәлмәсин. Белә бир мәгама чатан инсан сечим гаршысында галдыгда Аллаһын үстүн тутдуғу иши тәрәддүд етмәдән үстүн тутур.

Һәдисин давамында охујуруг: “Мәним истәјими сечир, мәним разылығыма үстүнлүк верир, һаггымы бөјүк сајыр, унутмур ки, мән онун бүтүн әмәлләрини ҝөрүрәм вә ҝеҹә-ҝүндүз ҝүнаһ етмәмәјә чалышыр.” Инсанын мә’нәви тәкамүлә чатмаг үчүн кечдији јол дүнја вә ахирәтин мүгајисәсиндән башлајыр. Нәһајәтдә инсан әбәди сәадәти сечмәк гәрарына ҝәлир. Белә бир инсан Аллаһын разылығыны дүшүнмәли вә Аллаһын истәјинҹә һәрәкәт етмәлидир. Әҝәр инсан Аллаһын ону даим ҝөрдүјүнә инанса, мүмкүн ҝүнаһлардан чәкинәр. Ахы иманлы инсан көрпә ушағын јанында ҝүнаһ етмәдији һалда, Аллаһын һүзурунда неҹә ҝүнаһ едә биләр?! Дејиләнләр тәкҹә заһири әзалара, ҝөзә, гулаға, дилә, ајаға аид дејил. Инсан өз гәлбини дә ҝүнаһ фикирләрдән горумалыдыр. Һәдисдә бујурулур: “Гәлбини мәним хошламадығым фикирләрдән пак ет.” Мәрһум Сејјид Мүртәза гардашы Сејјид Рәзијә дејир: “Јахшы олар ки, ҝүнаһ етмәмиш шәхс пишнамаз олсун.” Сејјид Рәзи гардашынын ҹавабында дејир: “Јахшы олар ки, ҝүнаһ фикринә дүшмәмиш инсан пишнамаз олсун.”

Һәдисин давамында Аллаһ-тәала бујурур: “Мө’мин инсан шејтан вә онун вәсвәсәләрини дүшмән тутур, иблис үчүн гәлбинә вә дүшүнҹәсинә нүфуз јолу сахламыр.” Бәли, мө’мин инсан шејтанын она һүҹума кечдијини һисс етдији вахт мүбаризә апарыр, дүшүнҹәсини вә гәлбини онун вәсвәсәсиндән горујур. Мө’мин үчүн шејтани дүшүнҹәләр дә ҝүнаһ әмәл кими һәзәр гылынасы ишдир.

жүктеу/скачать 2.39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: