«Ежелгі дәуір әдебиеті» «Алып Ер Тұңға» дастаны



Pdf көрінісі
бет212/228
Дата05.03.2024
өлшемі3.69 Mb.
#494339
1   ...   208   209   210   211   212   213   214   215   ...   228
Әдебиет пәнінен барлық шығарма талдау 1 (2)

АСҚАР АЛТАЙ «ПРОПИСКА»
« Тақырыбы: Туған жерге деген шексіз махаббат
« Идеясы: Желтоқсан оқиғасын сипаттау
« Жанры: Әңгіме
« Композициялық талдау:
Басталуы: Архаттың жолға шығуы
Байланысуы: Боранның кенеттен басталуы
Дамуы: Жаяу кеткен үш жолаушы
Шиеленісуі: Архаттың ойлары
Шарықтау шегі: Ертістен өте алмаған автобус
Шешімі: Алтайға кері қайтқан Архат
« Кейіпкерлері:
Архат - желтоқсан оқиғасына қатысты деп айыпталған, әскерге барып қайтқан,
прописка ала алдмай жүрген басты кейпкер, қызба да адал мінезді. Прототипі -
Асқар Алтай.
Подполковник - кеңес үкіметіне адал қызмет ететін, «шаш ал десе, бас алатын»
миллиционер бастығы, қзын бойлы адам.
Ауылсовет Қақатаев - Жетісу ауылының ауылсоветі, туылған баланы, жал-
пы кез келген адамды тіркеййтін, пропискаға отырғызатын міндеті бар кейіпкер.
Шофер - өте сабырлы, жер жағдайын жақсы білетін адам. Автобус аударылған
да бәрін алдын-ала болжағандай ұтқыр шешім қабылдап, жолаушылар өмірін
сақтап қалуда өз септігін тигізді.
Егделеу тартқан ер адам - елден ақ құла өкініш білдірген, соған қарағанда бұл
өңірден емес екені болмысынан білініп қалған.
Автобустағы келіншек - қолында екі-үш айлық сәбиі бар келісті жүзді жас
келіншек. Қолындағы нәрестені уатып, емізуге ұялып отырады.
Үш жолаушы - боранда автобустың жүргенін күтпестен кетіп қалған үш жас
жігіт. Сол күйі оралмапты.
Базиев - Архатқа Қаскелеңде қол ұшын берген балқар, капитан.
« Маңызды деректер:
Күн ұзарған, түн қысқарған көкектің кәрі қыздай қылтың-сылтың басы.
Өскеменнен түсте шыққан автобус Ұлан арқылы Самарға тікелей асып,
Ертіс түсіп, Күршімнен бір-ақ шығуға бел байлаған. Көкек келсе де наурыз
жылымығының қайырма қызыл шұнағы қала ішін дірдек қақтырып, Ұлан асуы-


на қарай созылған ұзақ жол беті сиыр жалағандай. Жып-жылмағай көк мұз.
Архат ең артқы орындықта отырады.
Ұлан асуына көтерілер тұстағы тау ішіне дендеп енген екен. Ақтұмсық Ал-
тайдың танауына әлі сірге жүгірмепті. Маңай мұрты бұзылмаған сере-сере қар.
Алты ай қыс ағыл-тегіл аспаннан саулаған ақ тасқын қымтаған қалпы.
Күршімге асығып та келеді. Туған жеріне жеті жылдан астам уақыт өткенде
оралды-ау бұл. Әне келем, міне келем деп жүріп өмірдің ағымымен келе ал-
маған. Жол түскені - бүгін. Онда да төрт ай бойы сергелдеңге түсіріп, құрдаста-
ры «Сергелдең Сері» атаған паспортқа отыру мәселесі болмаса, келе қоймас
еді.
Мұнда бірақ ұзақ болмас. Ары кетсе - үш ай. Екі қолға бір жұмыс: табылса -
жеңіл-желпі қызмет, табылмаса - қара жұмыс. Көңілге демеу, Шірікаяқта тұра-
тын үлкен ағасы, соның үйінде тұрмақ. Ол да ауру: әйтеуір ептеп-септеп елмен
бірге күн кешіп жүр. Жеңгесі орысша өскен, шайпау болатын. 1979 жылы жазда
әкесі қайтыс болғаннан кейін бұл аға-іні, жалғыз анасымен Алматыға көшкен-
нен бері тұңғыш көргелі отыр. Қазір екі баланың анасы, бәлкім өзгерген де
шығар.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   208   209   210   211   212   213   214   215   ...   228




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет