«Экология және орнықты даму» пәнінің эоәК
жүктеу/скачать 1.35 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып 9. Литосфера. Жер ресурстарын қорғау және үнемді пайдалану 9.1. Литосфера. Топырақ туралы түсінік
| 8.5. Су ресурстарын қорғау
Судың физикалық, химиялық және биологиялық қасиеттерінің өзгеру салдарынан, оның табиғи тазару және жаңғыру қабілетінің азаюынан су ресурстарының жағдайы өзгерді. Осының нәтижесінде табиғи жүйенің экологиялық тұрақтылығы бұзылып, су қорлары азайып және халықты сумен қамтамасыз ету нашарлауы мұмкін. Қазіргі таңда тұшы судың жетіспеуі су ресурстары жеткілікті жерлердің өзінде байқалады. Тұшы сумен қала халқының 20%, ауыл халқының 50% қанағаттандырылмай отыр. Қолданылатын судың мөлшері аймаққа, өмір сүру деңгейіне байланысты адам басына шаққанда 3 литрден 700 литрге дейін келеді. Осыған байланысты 2002 жылы ҚР елді мекендерді қажетті мөлшерде сапалы сумен қамтамасыз ету үшін «Тұщы су» бағдарламасы бекітілген және 2003 жылы ҚР Су кодексі қабылданған. Тақырып 9. Литосфера. Жер ресурстарын қорғау және үнемді пайдалану 9.1. Литосфера. Топырақ туралы түсінік Литосфера жердің сыртқы қатты қабаты, оның құрамына жердің беткі қабаты мен жер мантиясының жоғарғы бөлігі кіреді. Литосфераның беткі қабаты биосфераның минералды негізі ретінде қарастырылады. Литосфера минералды шикізатты және энергетикалық ресурстардың негізгі көзі болып саналады. Литосфераның негізгі құраушылары топырақ, тау жыныстары мен қойнаулары. Жер жамылғысын 99,5 % оттегі, кремний, сутегі, алюминий, темір, магний, кальций және натрий элементтері түзеді. 38 Топырақ табиғи тарихи дене ретінде жердің беткі құнарлы қабаты. Ол адамды қоршаған ортаның негізгі бөлігінің бірі, оның негізгі қасиеті құнарлық. Топырақтың құнарлығы дегеніміз оның өсімдіктерді өсу мен дамуы үшін қажетті минералды қоректік заттармен қамтамасыз етуі. Топырақтың қалыптасуы мен дамуы, оның таралу заңдылықтары, оны тиімді пайдалану мен құнарлығы туралы ілімді топырақтану деп атайды. Топырақтану ілімінің негізін қалаушы орыс ғалымы В.В. Докучаев. Ол алғашқы болып топырақ туралы түсінікті, оны зерттеу әдістерін және топырақтың генетикалық жіктеуін ұсынған. Сонымен қатар топырақ зат айналымының маңызды буыны, өйткені зат айналымы топырақта басталып топырақта аяқталады. Өсімдіктер топырақтан су мен минералды заттарды сіңіріп оларды қоректік тізбек арқылы басқа ағзаларға береді. Топырақ барлық тірі ағзалар үшін қажетті жағдай жасап өсімдіктер арқылы тікелей, жануарлар арқылы жанама биосфераның тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Сондықтан топырақты қорғау және тиімді пайдалану табиғаты қорғау бойынша кешенді бағдарламагың негізгі звеносы. жүктеу/скачать 1.35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|