Гыйлем чыганагы тђрќемђсе

Аллаһының 99 исеменең иң беренчесе. Бу исем бөек Аллаһының башка исемнәреннән аермалы. Чөнки башка исемнәренең һәрберсе аңлаткан мәгънәләрне бер сүз үзе генә дә ачыклый. Бу исем шул ук вакытта "Исме Әгъзам"дыр. Аллаһының башка исемнәре аерым-аерым бер мәгънәне аңлаткан дәлил булыр, бу исем бөтен сыйфатларын берләштерә. Аллаһының, мәсәлән, "Галим" сыйфаты Аның бары тик гыйлемен, "Рахим" сыйфаты мәрхәмәтен белдерә. Ләкин Аллаһ исеме Аның 99 исеме белдергән барлык мәгънәләрне дә эченә алган. Кешенең Аллаһыны башка исемнәренең мәгънәсе белән дә ачыклавы мөмкин. Ул дөрестән дә шулай. Кол, галим булырга мөмкин, мәрхәмәтле була алыр, сабыр булырга мөмкин. Аллаһ галимдер, мәрхәмәтле, сабырдыр. Ләкин Аның бу сыйфатларны йөртүе белән бәндәнең дә шушы сыйфатларны йөртүе арасында зур аерма бар. Аллаһ сүзенең шундый бер үзенчәлеге бардыр ки, Аллаһ белән берәү дә Аны уртаклаша алмый, икенче төрле әйтсәк, Аллаһыдан башкага бу исемнең бирелүе мөмкин түгел. Шуның өчен дә Коръәни Кәрим Аның исеме белән башлана. Аллаһының барлыгын белеп, берлегенә инанып, кешенең эшләргә тиешле эше — Аның ише һәм уртагының булмавына ышанып, гыйбадәт кылынырлык бердәнбер Мәгъбүднең (коллык кылынырга тиеш булган зат) Ул булуын белү, кальбен һәм йөрәген Аңа мәхәббәт белән сугару. Бу ярату, башка сөюләрдән аермалы буларак, башка бер сөю, Аннан бераз курку һәм сыенудыр.

Рахмән һәм Рахим сүзләре рәхмәт тамырыннан барлыкка килгән. Аның кызгану мәгънәсе дә бар. Бөек Аллаһ яраткан барлыкларын кеше шәхесен кызгану, җәлләү халәтләреннән чыгып кызганыр, мәрхәмәт кылыр. Аның бу сыйфатын кешеләргә юнәлдергәндә мөэмин белән кяфер арасында аерма юктыр. Ул Рахмән исеме белән бу дөньяда һәркемгә мәрхәмәтле булыр. Ахирәттә Рахим исеме белән бары тик мөэминнәргә генә мәрхәмәт итәчәк.